Giá trị hợp lý ảnh hưởng đến sự cân bằng giữa độ tin cậy và thích hợp các thông tin trên báo cáo tài chính của các công ty tại việt nam

1


B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T Tp.HCM


LÊ TH MNG LOAN


GIÁ TR HP LÝ NH HNG N S CÂN BNG GIA  TIN CY VÀ
THÍCH HP CÁC THÔNG TIN TRÊN BÁO CÁO TÀI CHÍNH CA CÁC
CÔNG TY TI VIT NAM


LUN VN THC S KINH T









TP.H Chí Minh – Nm 2013

2



B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T Tp.HCM



LÊ TH MNG LOAN

GIÁ TR HP LÝ NH HNG N S CÂN BNG GIA  TIN CY VÀ
THÍCH HP CÁC THÔNG TIN TRÊN BÁO CÁO TÀI CHÍNH CA CÁC
CÔNG TY TI VIT NAM
Chuyên ngành: K toán
Mã s: 60340301

LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC:
PGS.TS MAI TH HOÀNG MINH

TP.H Chí Minh – Nm 2013
3



LI CM N

Li đu tiên, tôi xin gi li cm n chân thành và lòng bit n sâu sc
nht đn PGS.TS Mai Th Hoàng Minh, ngi đã tn tình hng dn tôi
trong sut quá trình thc hin lun vn.
Tôi cng xin cm n các Anh/Ch đã đóng góp ý kin và giúp tôi thu
thp tài liu cho lun vn này.
Li cui cùng, tôi xin cm n M và cm n Gia đình đã ht sc ng h
và đng viên tôi trong sut thi gian làm lun vn.
Xin chân thành cm n!
TP. H Chí Minh, tháng 07/2013

Lê Th Mng Loan

4

LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu đc lp ca tôi di
s hng dn ca Ngi hng dn khoa hc. Tt c các ngun tài
liu tham kho đã đc trình bày đy đ. Ni dung ca lun vn là
trung thc.
Tác gi lun vn
Lê Th Mng Loan

5

MC LC

M đu 1
Chng 1: Nhng vn đ c bn v giá tr hp lý 11
1.1 .Các mô hình đnh giá 11
1.1.1 .K toán giá gc 11
1.1.2 K toán giá theo mc giá chung 12
1.1.3 K toán giá hin hành 13
1.1.4 K toán giá đu ra 13
1.1. S hình thành giá tr hp lý 14
1.2.1. S hình thành k toán giá tr hp lý 14
1.2.2. Khái nim giá tr hp lý 16
1.2. Nhng ni dung liên quan đn giá tr hp lý 18
1.3.1. Xác đnh giá tr hp lý 18
1.3.1.1 i tng đnh giá 19
1.3.1.2 Th trng giao dch 22
1.3.1.3 Các bên tham gia th trng 23
1.3.1.4 D liu đu vào 23
1.3.1.5 Các phng pháp đnh giá 25
1.3.2. Vn đ áp dng k toán giá tr hp lý 27
1.3.3. Công b thông tin 28
1.3.4. Tác đng ca chun mc k toán quc t IFRs 13- o lng giá tr
hp lý đn các chun mc đã ban hành. 30
1.4. Các trng hp s dng giá tr hp lý 30
1.5. Các yêu cu đc đim cht lng đi vi báo cáo tài chính 32
1.6. Lý thuyt t chc và thông tin bt cân xng 35
1.7. Kinh nghim ca mt s nc khi áp dng k toán giá tr hp lý 35
1.7.1. Kinh nghim ca M 35
1.7.2. Kinh nghim ca Malaysia 40
1.8. Bài hc kinh nghim rút ra cho Vit Nam 42
6

Chng 2: Thc trng áp dng k toán giá tr hp lý ti Vit Nam và nh hng ca
k toán giá tr hp lý đn s cân bng gia đ tin cy và tính thích hp ca thông tin
trên báo cáo tài chính 44
2.1. Thc trng c s pháp lý v k toán giá tr hp lý ti Vit Nam 44
2.1.1. Quá trình phát trin và vai trò ca giá tr hp lý ti Vit Nam 44
2.1.2. So sánh nhng qui đnh v k toán giá tr hp lý trong chun mc k
toán Vit Nam và chun mc k toán quc t v giá tr hp lý 47
2.2. Thc trng s dng k giá tr hp lý ti Vit Nam 48
2.3. nh hng ca giá tr hp lý đn s cân bng gia đ tin cy và tính thích
hp ca các thông tin trên báo cáo tài chính 51
2.4. Kho sát nh hng ca giá tr hp lý đn s cân bng ca hai đc đim
cht lng: đ tin cy và thích hp ca thông tin trên báo cáo tài chính 53
2.4.1. Mc đích 53
2.4.2. Phng pháp thc hin 53
2.4.3. Kt qu kho sát 54
2.4.4. ánh giá kt qu kho sát 57
2.5. Nhng thun li và khó khn khi áp dng k toán giá tr hp lý ti Vit
Nam 58
2.5.1. Thun li 58
2.5.2. Khó khn 59
Chng 3: Mt s kin ngh đnh hng vic s dng giá tr hp lý ti Vit Nam64
3.1. Mc đích kin ngh 64
3.2.1. M rng phm vi s dng giá tr hp lý ti Vit Nam 64
3.2.2. Phù hp vi xu hng phát trin ca th gii 64
3.2. Ni dung kin ngh 65
3.2.1. V ngn hn 66
3.2.1.1. Sa đi Lut k toán 66
3.2.1.2. Giáo dc v nhn thc 66
3.2.1.3. Gii thích rõ các thut ng liên quan đn giá tr hp lý 66
3.2.1.2.1. Thut ng giá tr hp lý 66

7

3.2.1.2.2. Các khái nim liên quan đn giá tr hp lý 66
3.2.1.2.3. Phng pháp xác đnh giá tr hp lý 68
3.2.1.4. Công b thông tin v giá tr hp lý 68
3.2.1.5. B sung giá tr hp lý vào chun mc chung (VAS 01)69
3.2.1.6. iu chnh các chun mc hin hành 70
3.2.2. V lâu dài 71
3.2.2.1. Ban hành chun mc v công c tài chính 71
3.2.2.2. Hoàn thin chun mc bt đng sn đu t 78
3.2.2.3. Ban hành chun mc k toán giá tr hp lý 79
3.2.2.4. Minh bch thông tin kinh doanh 80
Kt lun 82








8

DANH MC CÁC T VIT TT

APB: Acounting Principles Board
y Ban nguyên tc k toán
IAS: International Accounting Standard
Chun mc k toán quc t
FAS: Financial Accounting Standard

Chun mc k toán tài chính
FASB: Financial Accounting System Board
Hi đng chun mc k toán
IASB: International Accounting Standard Board
Hi đng chun mc k toán quc t
IFRs: International Financial Reporting Standard
Chun mc báo cáo tài chính quc t
FRS: Financial Reporting Standard
Chun mc báo cáo tài chính
SEC: Securities and Exchange Commission
y ban chng khoán















9

DANH MC BNG BIU

Bng 1.1: Các bc đo lng giá tr hp lý
Bng 1.2: Cách thc công ty xác đnh giá tr hp lý cho n phi tr và công c tài
chính mà công ty s hu
Bng 1.3: Xác đnh giá tr hp lý da vào d liu đu vào
Bng 1.4: Phng pháp chn k thut đnh giá
Bng 1.5: Công b thông tin đo lng giá tr hp lý
Bng 1.6: Khuôn mu lý thuyt chung IASB nhng đc đim cht lng tác đng
đn thông tin hu ích
Bng 2.1: Kim tra mc đ tng quan trong tng th
Bng 2.2: Kim tra mc đ tng quan các khon mc đi vi nhà đu t
Bng 2.3: Kim tra mc đ tng quan các khon mc đi vi nhân viên k toán
Bng 2.4: Kim tra mc đ tng quan các khon mc đi vi nhân viên kim toán
Bng 2.5: Kim tra mc đ tng quan các khon mc đi vi nhân viên ngân hàng

10

PH LC

Ph lc 1: Danh sách các công ty
Ph lc 2: Bng kho sát mc đ tin cy và thích hp ca các thông tin trên báo
cáo tài chính đo lng theo giá tr hp lý
Ph lc 3: Kim tra tính cân bng gia đ tin cy và thích hp ca các khon mc
đo lng theo giá tr hp lý

11

M U
1.S cn thit ca đ tài
Nhiu nm qua, th gii đã chng kin s hi nhp quc t cao trong tt c lnh vc.
Các nhà đu t không ch đu t trong nc mà đã vn đu t ra các nc khác
trên toàn th gii. Ngoài khó khn v rào cn pháp lý khi đu t ra nc ngoài thì
h cng đi mt vi khó khn v nhng qui đnh trong k toán. Chính s tr ngi
này làm cho các nhà đu t khó tip cn vi báo cáo tài ca nc s ti. Nm bt
nhng vng mc trên thì h thng k toán các nc dn hi t tin đn s dng
mt h thng chung ca quc t. Các chun mc báo cáo tài chính k toán hin nay
ban hành chuyn theo khuynh hng s dng giá tr hp lý nhiu hn trong các
chun mc. Thut ng “giá tr hp lý” xut hin rt lâu trong các chun mc quc
t cng nh chun mc k toán riêng ca các nc. Mc dù, ti Vit Nam giá tr
hp lý cng đc qui đnh trong chun mc k toán nhiu nm qua. Tuy nhiên, nó
vn còn khá mi m đi vi c ngi làm k toán ln nhà đu t. Chính lí do này
mà tôi chn đ tài: “GIÁ TR HP LÝ NH HNG N S CÂN BNG
GIA  TIN CY VÀ THÍCH HP CÁC THÔNG TIN TRÊN BÁO CÁO
TÀI CHÍNH CA CÁC CÔNG TY TI VIT NAM” đ làm đ tài lun vn
thc s ca mình.
2.Mc tiêu nghiên cu
Thông qua tip cn chun mc k toán quc t và Vit Nam v giá tr hp lý, t đó

lun vn đa ra mt s kin ngh nhm đnh hng vic s dng k toán giá tr hp
lý ti Vit Nam.
3.i tng và phm vi nghiên cu
Lun vn này ch nghiên cu nhng ni dung liên quan đn k toán giá tr hp lý và
nh hng ca nó đn hai đc đim cht lng trên báo cáo tài chính là tính thích
hp và đ tin cy.  thc hin điu này, lun vn s tin hành kho sát báo cáo tài
chính ca các công ty c phn niêm yt trên th trng chng khoán TP.HCM 2012
v mc đ s dng k toán giá tr hp lý trên các BCTC. ng thi, phát phiu
kho sát đ kho sát nhà đu t trên th trng chng khoán, nhà cho vay và c k
12

toán (ngi lp báo cáo tài chính) có tin tng rng các khon mc trên báo cáo tài
chính trình bày theo giá tr hp lý có đ tin cy và thích hp cho vic ra các quyt
đnh không.
4. Tng quan và đim mi ca lun vn
K toán giá tr hp lý: Li cnh báo t v Enron

George J. Benston cho rng: Enron m rng s dng d liu cp đ 3 và cp đ 2
c tính trong mt s trng hp cho c báo cáo tài chính s dng ni b ln bên
ngoài. ng thi, mô t các trng hp Enron s dng và s dng sai giá tr hp lý
đ giúp kim toán viên và ngi s dng báo cáo tài chính nhn thc sâu sc hn
vn đ, đc bit là trng hp công ty s dng d liu cp 2 và 3. Nhng k toán và
kim toán đc lp có ít kinh nghim vi d liu cp đ 3 thì thng s dng chit
khu dòng tin và k thut đnh giá khác đc to ra bi các nhà qun lý hn là
tham chiu đn nhng mc giá ca th trng. Giá th trng, đc bit là d liu đu
vào cp đ 2 đc Enron s dng đ đnh giá các c phiu b gii hn, mc dù trong
nhiu trng hp h không đc điu chnh s khác nhau gia c phiu mà h đang
nm gi vi c phiu đang giao dch trên th trng theo FASB. Giá th trng còn
đc s dng bi các thng nhân Enron trong các mô hình đnh giá tài chính ca
h theo xu hng thi phng tài sn và thu nhp.

Bài báo mô t vic Enron s dng và lm dng d liu cp 3 trong các hp đng
nng lng, hp đng hàng hóa. ng thi, lý do ti sao h thng kim soát ni b
và kim toán đc lp không phát hin đc.
Thông qua nhng phân tích trên cho thy quan đim ca Benston: Báo cáo tài
chính có th b phn ánh không đúng thc trng công ty nu nh công ty s dng
giá tr hp lý đ đnh giá tài sn công ty mà lm dng vic s dng d liu cp 3.
ng thi, cng ch ra rng vi h thng kim soát ni b yu kém không phát hin
ra các sai sót trng yu hoc là có s thông đng vi các kim toán đc lp đã l đi
các thông tin có “ri ro cao”.
13

Mc dù, ông cho rng vic xác đnh k toán giá tr hp lý có ngun gc ni b da
trên các k thut đnh giá và các c tính không đáng tin cy. Nhng cha đa các
gii pháp nhm hn ch hoc ci thin tình hung trên.
Quan đim th 2:
S dch chuyn hp lý: Khuynh hng dch chuyn đn giá tr hp lý

Nishan Perera nghiên cu và nhn xét: Báo cáo tài chính cung cp thông tin cho
ni b ca doanh nghip cng nh các nhà đu t. Nó chính là bc nh ca doanh
nghip nhng đôi khi bc nh này quá phc tp đi vi ngi s dng. Bài báo d
đoán xu hng s dng giá tr hp lý. Tác gi cho rng: minh bch thông tin không
phi là ý tng hoàn toàn mi nhng nh hng ca nó s ch phát trin trong
tng lai. Mt khác, bài vit cng trình bày khái nim ca giá tr hp lý và ch ra s
m h trong đnh ngha cùng vi s phc tp ca các phng pháp đo lng.
Nhng nguyên tc k toán đc tha nhn chung cho rng khi có nhng tài sn
gim giá trong thi gian dài thì công ty s ghi gim gía tr tài sn, còn khi gia tng
giá tr thì công ty không ghi nhn trên bng cân đi k toán, điu này có ngha là
công ty có c s đ nhn thy tài sn gia tng giá tr nhng ngi khác k c nhà
đu t li không nhìn thy vn đ này.
Mt s di chuyn đn giá tr hp lý: Ngi làm k toán nhn thy vic làm trên là

hoàn toàn không hp lý. Làm nh vy tình hình tài chính công ty không minh bch.
Vì vy, FASB đã phát hành các chun mc có liên quan đn giá tr hp lý đ ghi
nhn các khon mc theo giá tr hp lý da trên d liu quan sát đc. iu này,
cng yêu cu các nhà qun lý phi làm quen vi khái nim giá tr hp lý. Mc dù
vic s dng giá tr hp lý là mt s chn la cho nhiu khon mc, nhng giá tr
hp lý ngày càng đc s dng nhiu hn giá gc.
Vy thì điu gì là quan trng cho các doanh nghip trong tng lai: các công ty s
đo lng tài sn tài chính k c n và tài sn theo giá tr hp lý. Chúng s không
còn gi mt mc giá trong thi gian dài. Mà chúng phi phn ánh theo giá th
trng khi các báo cáo tài chính đc cp nht. iu này phù hp hn bi vì phn
ánh giá tr thc s mà công ty đang có. ây chính là s khác bit gia giá gc và
14

giá tr hp lý. Nhà đu t s nhìn thy s thay đi trong tài sn ca công ty. Công ty
s phi kim tra li tt c các tài sn mà nó đang nm gi đ ghi nhn theo giá tr th
trng. Vic làm này phi làm cn thn vì tt c các quyt đnh này s trình bày trên
báo cáo tài chính và qua đó s nhìn thy phn ng ca các bên liên quan.
Vy thì đã sn sàng hay cha khi s dng giá tr hp lý? K toán là xng sng ca
công ty, nhân viên k toán chính là ngi phân loi các hot đng ca doanh
nghip. H s phi phân loi cái gì mà công ty đang s hu và đang n đ đnh giá
theo giá tr hp lý. Nhng không có cái gì tn ti đc lp trong doanh nghip, k
toán giá tr hp lý s nh hng đn hot đng ca doanh nghip khi nó có hiu lc.
Nó s làm thay đi tt c nhng gì mà mt giáo s dy  trng ni ting nht nc
dy. Các giám đc tài chính phi suy ngh k toán giá tr hp lý s nh hng đn
d toán ngân sách; công ty cn mt cu trúc vn vi bao nhiêu n là đ, hàng ngày
tình hình tài chính này nh hng đn hot đng công ty trong tng lai nh th
nào. Các giám đc điu hành phi lc qua tt c các chi tit tt ca hot đng công
ty đ nhìn thy nh hng ca nó đn sc khe ca công ty trong tng lai. ây ch
là 2 ví d quan trng khi chuyn sang k toán giá tr hp lý.
Vi nhng lp lun trên: Bài báo ch ra xu hng tt yu ca k toán giá tr hp

lý. ng thi, nhng thay đi khi s dng k toán giá tr hp lý cho c nhà đu t
cng nh ngi s dng báo cáo tài chính nói chung. Có rt nhiu điu lo lng khi
s dng k toán giá tr hp lý: Các c tính rt là khó đt đc, các gi thuyt hành
vi th trng có th tác đng đn công ty, giá tr thay đi liên tc yêu cu phi tái
đnh giá cùng vi tuân th các quy đnh có th là áp lc lên các ngun lc ca công
ty. Báo cáo tài chính phi liên tc thay đi đ phn ánh tình hình tài chính ca công
ty, phn ánh giá tr thc s. Ngi s dng báo cáo tài chính phi đc chi tit hn
trc đây ch xem thu nhp ròng, các t s. Vì các nghiên cu liên quan s đánh giá
sc mnh công ty trong tng lai dài. Và phn ng nhà đu t s da trên s thay
đi giá tr hp lý ca các tài sn.
15

Nói chung, tác gi bài báo đa ra nhng u đim cng nh nhng thách thc đi
vi k toán giá tr hp lý nhng cha có nhng đ xut nhm hn ch nhng khó
khn và thách thc này.
Quan đim th 3:
Khng hong k toán giá tr hp lý: Góc nhìn rõ ràng hn nhng tranh cãi gn
đây v giá tr hp lý

Christian Laux và Leuz tóm lc có 4 vn đ gây tranh cãi gn đây v k toán giá tr
hp lý:
 Th nht, có quá nhiu tranh cãi v giá tr hp lý chng hn, giá tr
hp lý có gì mi và khác vi giá gc cng nh nhng quan đim khác nhau
v mc đích ca giá tr hp lý.
 Th hai, có mi quan tâm ln v vic ghi nhn giá tr ca các tài sn
theo giá th trng trong thi k khng hong tài chính. Bi vì, chúng tôi
thy rng có mi quan h gia nguyên tc và nhng quy đnh cng nh
nhng nhà qun lý và các nhà đu t quan tâm đn phn ng ca th trng
trong ngn hn. Vn đ này không th gii quyt thông qua h thng k toán.
Chúng có th gii quyt mt cách hp lý hn thông qua điu nhng quy c

trong hp đng. Tuy nhiên, vn đ s dng giá tr hp lý theo GAAP US và
IFRs không nht quán mi là mi quan tâm ln. C hai chun mc này cho
phép có nhng sai lch vi giá th trng trong nhng tình hung không chc
chn, chng hn nh bán tháo. Chính điu này là ngun gc ca mi tranh
cãi.
 Th ba, vn đ thc hin giá tr hp lý trong thc t. Ví d, có th là
nhà qun lý phi đi mt v kin tng v giá tr hp lý cho dù nó có th xác
đnh phù hp. Cng nh SEC rt quan tâm khi cho phép các nhà qun lý có
đi x linh hot trong các tình hung tim nng (nh khng hong tài chính),
h có th li dng giá tr hp lý đ tránh các khon l và tn tht tài sn.
Chính điu này, gây cho các nhà lp pháp cng nh t chc thc thi pháp
16

lut đi mt vi s cân bng gia hiu ng lây lan và nhng suy gim tc
thi.
 Th t, vy s quay tr li s dng giá gc có th khc phc vn đ
không? Bn thân giá gc cng có nhiu vn đ chng hn nh khuyn khích
cái gi là lãi đã thc hin hay chng khoán hóa hay bán các tài sn. Câu tr
li là s thiu minh bch thông tin khi s dng giá gc có th làm cho tình
hình tài chính ca công ty ngày càng ti t hn. Quan đim ng h cho rng
giá tr hp lý phn ánh nhng điu kin hin ti ca th trng và cung cp
thông tin kp thi. Vì vy, giá tr hp lý th hin s minh bch và có nhng
hành đng kp thi. Quan đim phn đi giá tr hp lý cho rng: tính minh
bch do giá tr hp lý cung cp có thc s quan trng?. H cho rng giá tr
hp lý có tht s cung cp thông tin hu ích hay làm phát sinh nhng hành vi
sai lch không mong mun ca các hãng và ngân hàng. Giá tr hp lý không
phù hp và tim n nhng sai lch đi vi nhng tài sn do công ty nm gi
lâu dài; chng hn gi đn ngày đáo hn, mc giá có th b bóp méo do th
trng không hiu qu, bi k thut đnh giá không đáng tin cy. Và giá tr
hp lý góp phn vào khng hong tài chính mang tính chu k.

Thông qua bài phân tích, Christian Laux và Leuz giúp ngi đc khái quát v giá
tr hp lý: khái nim, d liu dùng đ đo lng giá tr hp lý. Bên cnh đó, bài báo
cng nhn thy s không nht quán khi s dng giá tr hp lý c IFRs và GAAP
US. Hai nhà phân tích cng bàn lun v nhng nhc đim ca giá gc và giá hp
lý và cho rng cn có gii pháp thay th; gii pháp thay th s ph thuc vào tài sn.
Bài vit cng nhn ra khó khn trong thc t khi s dng d liu  mc 3; mc dù
chun mc có quy đnh c th nhng tht là khó khn đ xác đnh tình hung nào
cho phép có nhng sai lch so vi giá th trng; tình hung nào nó b li dng bi
chính ngi qun lý nhm gim tn tht. Bên cnh đó, h cng đánh giá nhng khó
khn cho các nhà lp pháp: Bt cân xng thông tin làm cho ngi qun lý có thông
tin tt hn nhân viên kim toán và SEC. Do đó, ngi làm lut không bit khi nào
cn có nhng phn ng linh hot và tình hung nào hn ch nhng phn ng linh
17

hot. Giá th trng dù xác đnh d dàng nhng rt khó đ thc thi. Do đó, giá tr
hp lý coi nh là mt gii pháp nhm gim bt bt cân xng thông tin. S khng
hong tài chính có th do các ngân hàng không đa các tài sn vào đnh giá theo cp
đ 3 nên dn đn hiu ng lây lan. Và khi nào còn kin tng v giá tr hp lý thì khi
đó các nhà lp pháp s không ngng phi hoàn thin khung pháp lý.
Nhng tranh cãi liên quan đn k toán giá tr hp lý theo 2 ông thì có th gii
quyt bng cách minh bch thông tin trên báo cáo tài chính. Nhng câu hi đt ra
thì liu công b thông tin hay minh bch thông tin có li hay có hi?. Bi vì, mt
nghiên cu ca KPMG khi mt s ngân hàng công b các công c tài chính vào
nm 2007 là mt trong nhng nguyên nhân gây khng hong 2008. Nhà đu t phn
ng nh th nào vi nhng thông tin khi minh bch, h phn ng ra sao thì vn
cha đc gii quyt.
Quan đim th 4:
Tính thích hp và đáng tin cy ca k toán giá tr hp lý trong h thng chun
mc báo cáo tài chính quc t
TS. Nguyn Th Lc tóm lc li quá trình hình thành đnh ngha k toán giá tr

hp lý trong các chun mc k toán quc t c th, đ đi đn mt đnh ngha thng
nht. K toán giá tr hp lý đã chng t thích hp trong thông tin nhng vic s
dng các k thut đnh giá theo mô hình toán hc làm cho thông tin không đáng tin
cy và đôi lúc gây khó hiu. Bài vit m ra hng nghiên cu cho đc gi v vic
s dng k toán giá tr hp lý có đm bo yêu cu các đc đim cht lng thông tin
hay không.
Quan đim th 5:
D đoán giá tr hp lý là c hi tt nht cho nhà đu t
Richard nghiên cu và cho rng: S khó khn khi tt c các công ty chuyn sang s
dng giá tr hp lý. Mt vài ví d mà Richard đa ra v tình trng hn lon khi s
dng giá tr hp lý: các ngân hàng đi x vi khon l do s st gim giá tr hp lý
nh là thu nhp đi vi k toán. Bi vì nhng quy tc k toán giá tr hp lý cho
phép x lý các st gim giá tr th trng ca các khon n nh là khon thu nhp.
18

Tuy nhiên, theo quy đnh ca k toán hin hành thì giá tr hp lý ca các tài sn
ngân hàng dng nh b b qua. Ví d, danh mc cho vay là danh mc tài sn ln
ca ngân hàng ghi nhn theo giá gc. Ti t hn s st gim giá tr hp lý ca
nhng tài sn ca các ngân hàng li gia tng doanh thu, thu nhp và giá tr s sách.
K toán giá tr hp lý đang là cây cu thu hp khon cách gia giá th trng và giá
tr s sách ca các tài sn mà công ty đang nm gi. Nhng giá tr hp lý có hp lý
hay không hp lý. Vic c tính giá tr hp lý da trên nhng gi đnh khác nhau có
th cho các kt qu khác nhau. Có l đây cng là lý do gii thích ti sao nhng
nguyên tc k toán dn ri b nhng c tính k toán không chc chn v giá tr
hp lý khi cung cp thông tin cho các nhà đu t. K toán theo giá gc ghi nhn
doanh thu phù hp vi chi phí to ra doanh thu, phn ánh đc các giao dch xy ra
trong quá kh. Nhà đu t s dng nhng thông tin xem nh đim bt đu đ d
đoán dòng tin cng nh d đoán thu nhp.
Vi nhng quan sát trên, ông cho kt lun: K toán hin hành quy đnh không nht
quán gia 2 mô hình: k toán giá gc và k toán giá tr hp lý. H trung thành vi

k toán giá gc trong ghi nhn doanh thu và chi phí trong khi đó cho phép ghi nhn
giá hp lý cho mt s điu chnh. Kt qu là bng cân đi k toán khó mà phn ánh
giá tr tài sn, n theo giá tr hp lý, cng nh báo cáo thu nhp cng khó phn ánh
khon thu nhp chc chn khi có nhng điu chnh theo giá tr hp lý. Mc tiêu
quan trng ca k toán giá tr hp lý là cung cp thông tin hu ích cho nhà đu t.
H thng k toán hin hành đang thu hp khong cách mong đi. Nhà thit lp lut
pháp nên gn vi mô hình truyn thng nhng phi gim bt các c tính không
chc v giá tr hp lý. Các d liu quan sát và các thông tin tt nht nên công b.
Trong khi đó các nhà đu t khôn ngoan khi s dng báo cáo tài chính đ quyt
đnh cn có s thn trng cao.
Vi quan đim k tha các nghiên cu trên, lun vn s trình bày các vn đ:
 Quá trình hình thành chun mc k toán quc t v giá tr hp lý.
 Kinh nghim ca mt s nc khi áp dng k toán giá tr hp lý.
19

 Tìm hiu lý thuyt t chc dn đn thông tin bt cân xng là mt
trong nhng nguyên nhân hình thành nên giá tr hp lý nhm gim bt cân
xng thông tin.
 Các đc đim cht lng ca báo cáo tài chính c th, là tính thích
hp và đáng tin cy.
 Giá tr hp lý hình thành  Vit Nam.
 Xem xét giá tr hp lý đã ban hành trong mt s chun mc k toán
Vit Nam.
 Kho sát mc đ s dng k toán giá tr hp lý  Vit Nam thông qua
thu thp báo cáo tài chính ca các công ty niêm yt trên s giao dch TP.
HCM nm 2012.
 ng thi, kho sát nhà đu t trên th trng chng khoán, nhà cho
vay và c k toán (ngi lp báo cáo tài chính) v tính đáng tin cy và thích
hp ca nhng khon mc trình bày trên báo cáo tài chính theo giá tr hp lý.
 Trên c s các đánh giá trên lun vn s đa ra các kin ngh nhm s

dng k toán giá tr hp lý ti Vit Nam hiu qu hn.
5.Phng pháp nghiên cu
Lun vn s dng phng pháp phân tích đnh tính kt hp vi phân tích đnh
lng. Tng quan quá trình hình thành k toán giá tr hp lý thông qua phân tích
đnh tính đ đa ra cái nhìn khái quát v giá tr hp lý cng nh xem xét các đc
đim cht lng ca báo cáo tài chính. ng thi, s dng phng pháp đnh lng
đ kho sát vic vn dng giá tr hp lý ti Vit Nam.
6.B cc ca lun vn:
Lun vn có kt cu nh sau:
- Li cm n
- Li cam đoan
- Mc lc
- M đu
Chng 1: Nhng vn đ c bn v giá tr hp lý
20

Chng 2: Thc trng áp dng k toán giá tr hp lý ti Tp.H Chí Minh và nh
hng ca k toán giá tr hp lý đn s cân bng gia đ tin cy và tính thích hp
ca thông tin trên báo cáo tài chính
Chng 3: Mt s kin ngh đnh hng vic s dng giá tr hp lý ti Vit Nam
- Kt lun
- Tài liu tham kho
- Ph lc




21

Chng 1: Nhng vn đ c bn v giá tr hp lý

1.3. Các mô hình đnh giá
K toán đòi hi các giao dch phi đc ghi nhn bng đn v tin t, do đó các
khon mc trên báo cáo tài chính phi đc đnh giá: “nh giá là đo lng các
giao dch bng đn v tin t” (V Hu c, 2010, trang 28). Vn đ đnh giá là
mt vn đ đang đc tranh cãi rt nhiu không ch nhng ngi làm k toán, các
nhà lp quy k toán mà còn gây chú ý ca nhà lãnh đo các nc. Bi l, đnh giá
làm nh hng đn li nhun, tình hình tài chính ca mt công ty. c bit, trong
bi cnh khng hong kinh t toàn cu, mi ngi đ li lên h thng đnh giá gây
tng trng kinh t quá nhanh và kt thúc bi khng hong kinh t toàn cu. Trong
lch s phát trin ca k toán có rt nhiu loi giá cùng tn ti bao gm: k toán giá
gc, k toán theo mc giá chung, k tóan giá hin hành, k toán giá đu ra…
1.1.5 K toán giá gc
K toán giá gc da trên giá mua vào quá kh đ ghi nhn các giao dch và lp báo
cáo tài chính. Giá gc là toàn b chi phí mà doanh nghip b ra đ có đc tài sn
tính đn trng thái sn sàng s dng.
 u đim:
i vi ch s hu và ch n thì k toán giá gc giúp ngi đc đánh giá nng lc
qun lý cng nh trách nhim gii trình ca ngi qun lý. So vi các phng pháp
đo lng khác, giá gc đc cho là khách quan nên đm bo đc đc tính đáng tin
cy ca thông tin trên báo cáo tài chính. Mt khác, đo lng theo giá gc s đ li
nhng du vt cho các kim toán giúp h thc hin các cuc kim toán d dàng
hn.
 Nhc đim:
K toán giá gc ra đi t lúc ghi s kép Pacioli và ti ngày nay vn còn đc s
dng. Tuy nhiên, k toán giá gc cng bc l nhng nhc đim nht đnh. K toán
giá gc phn ánh s tng trng ca tài sn thun theo đng tin danh ngha, không
phn ánh tài sn thun theo sc mua ca đng tin. Do đó, dn đn nhà qun lý có
th sai lm trong chia c tc, tc chia c tc nhiu hn lãi thc ca công ty. Mt
22

khác, li nhun tính theo giá gc không quan tâm đn li nhun kinh t, tc chi phí
c hi không đc tính. K toán giá gc đc xây dng da trên gi đnh hot đng
liên tc nhng trong bi cnh toàn cu hóa thì sáp nhp, khng hong din ra
thng xuyên thì gi đnh này không đc đm bo chc chn. K đn, gi đnh
nguyên tc phù hp cng rt là khó đáp ng, chng hn nh phân b chi phí gia
các k k toán đôi khi không chính xác.
Theo Sterling nhn xét v giá gc nh sau: “Bn cht giá gc không phi là nguyên
lý c bn ca k toán; nó là th phái sinh ca nguyên tc thn trng”.
1.1.6 K toán giá theo mc giá chung
K toán theo mc giá chung da trên ch s giá đ điu chnh báo cáo tài chính
nhm loi tr nh hng bin đng ca giá, đc bit trong tình hình lm phát.
K toán theo mc giá chung phát trin trong giai đon lm phát gia tng trên th
gii vào nhng nm thuc thp niên 1960-1970, và hin nay mt s nc có
mc lm phát cao vn còn s dng.
 u đim:
Tt c các khon mc trên báo cáo tài chính quy v cùng mt đn v tin t theo
sc mua ti cùng mt thi đim xem xét, do đó giúp tng kh nng so sánh đc
báo cáo tài chính gia các công ty vi nhau. Các k thut áp dng đ lp báo
cáo tài chính theo mc giá chung tng đi d dàng. ng thi, k toán theo
mc giá chung cung cp thông tin hu ích cho ngi qun lý: các khon mc
lãi/l ca khon mc tin t phn ánh cách thc mà ngi qun lý đi phó vi
lm phát, các khon mc phi tin t đc điu chnh theo sc mua ca đng tin
phn ánh doanh nghip cn có ngun lc tng ng đ tái to chúng và li
nhun đã loi tr nh hng ca bin đng giá s giúp cho doanh nghip đánh
giá kh nng to ra li nhun chính xác hn.
 Nhc đim:
Vic dùng mt ch s đ điu chnh là không phù hp vì các tài sn khác nhau có
mc đ lm phát khác nhau, cng nh các ngành khác nhau chu nh hng ca lm
23

phát cng khác nhau. Mt khác, vic phân loi khon mc là tin t và phi tin t
đôi khi gp khó khn.
1.1.7 K toán giá hin hành
K toán giá hin hành dùng giá hin hành hay còn gi là giá thay th đ lp báo
cáo tài chính và xác đnh li nhun.
 u đim:
Vic lp báo cáo tài chính da trên giá đu ra giúp cho nhà qun lý xác đnh đc
lãi t hot đng kinh doanh, lãi/l do nm gi đã thc hin và lãi/l do nm gi
cha thc hin.
 Nhc đim:
i vi các tài sn dài hn nh máy móc, ch yu phc v cho hot đng sn xut
kinh doanh nên vic tng giá ca các tài sn này không có ý ngha gì đi vi doanh
nghip. Mt khác, có mt s tài sn không phi lúc nào cng có th trng đ xác
đnh giá tr ca chúng.
1.1.8 K toán giá đu ra
K toán giá đu ra da trên giá bán trên th trng đ đo lng và đánh giá tình
hình tài chính cng nh kt qu hot đng ca doanh nghip.
 u đim:
K toán giá đu ra do da trên giá th trng nên thích hp vi tt c các đi tng
trong vic ra quyt đnh.
 Nhc đim:
K toán giá đu ra s dng tin đ đnh giá trong trao đi đ đnh giá. Trong khi,
mt b phn tài sn ca doanh nghip là s dng đ hot đng. K toán giá đu ra là
tin đ ra đi mt loi giá mi “giá hp lý”. Gic m ca các nhà kinh t là giá tr
hp lý ca tài sn tr đi giá tr hp lý ca n phi tr s bng vi giá tr hin hành
ca vn ch s hu nu nh vn ch s hu đc bán trong th trng m. Nhng
đây vn ch là gic m không bao gi tr thành s tht bi l không phi d dàng gì
c tính đc giá tr hp lý cho tt c các khon mc trên báo cáo tài chính. Bên
cnh đó, mt s khon mc nh chi phí nghiên cu phát trin, k nng ca ngi
24

lao đng, danh mc khách hàng… gi chung là tài sn vô hình ca công ty thì vn
cha có mt mô hình đnh giá nào gii quyt trit đ. Mc dù, giá tr tài sn vô hình
trên đóng góp rt ln vào vic to ra li nhun công ty và ch đc đnh giá khi
công ty đc bán. Du vy, s ra đi ca giá tr hp lý đã m ra hng phát trin
mi trong h thng đnh giá ca k toán.
1.4. S hình thành giá tr hp lý
1.2.3. S hình thành k toán giá tr hp lý
Giá tr hp lý là mt vn đ ni bt trong thi gian gn đây. Nó tr thành tiêu
chun đo lng trên báo cáo tài chính (BCTC), đc bit cho các khon mc là
tài sn tài chính và n phi tr tài chính. Theo nghiên cu ca Omiros Georgiou
và Lisa Jack (2011)
1
s hình thành k toán giá tr hp lý có th chia làm 3 giai
đon:
Giai đon 1850-1970: Giai đon t phát ca giá th trng
Trc đây, vn đ đnh giá trong k toán quy đnh rt lng lo nhng sau đi
khng hong, giá gc gi mt vai trò thng tr trong k toán  M vì ngi ta tin
rng nó s hn ch các công ty thi phng tài sn. Giá th trng đc bàn đn
trong các nghiên cu di các hình thc giá tr thun có th thc hin, giá hin
hành, giá đu ra…
Giai đon 1970-1990: Giai đon chính thc hình thành giá tr hp lý
Thi k đu ca giai đon này, lm phát khin giá th trng quan tâm. Mt
trong giá th trng đc nhc đn là giá hin hành đc hch toán đ đi phó
vi lm phát.
n nhng nm 1970, mt trong nhng báo cáo k toán đu tiên ca Hoa K đ
cp đn s dng giá tr hp lý nh là tiêu chun trong đo lng là APB
(Acounting Principles Board) 18. APB 18 trình bày báo cáo tài chính hch toán
và đo lng các khon l đu t nh là yêu cu ghi nhn khon l này nu nh
giá tr hp lý ca khon đu t st gim xung thp hn giá tr ghi s. u nm

1
Omiros Georgiou và Lisa Jack, 2011. In pursuit of legitimacy: a history behind fair value accounting, 251-
326 pp.
25

1973, APB 29 “k toán các giao dch phi tin t” đã đa ra trin vng trình bày
giá tr hp lý cho nhng giao dch phi tin t. Cui nhng thp niên 1970, FAS
15 “k toán dành cho ch n và khách n đ tái cu trúc n xu” đã đa ra khái
nim giá tr hp lý.
Sang đn thp niên 1980, đo lng giá tr hp lý cng đc trình bày trong k
toán các qu. Chun mc k toán quc t trong thi gian này cng ban hành
nhiu chun mc có đ cp đn giá tr hp lý nh: IAS 16 “Bt đng sn, nhà
xng và máy móc thit b”, IAS 17 “thuê tài sn”…
Giai đon 1990–2005: Giai đon phát trin ca giá tr hp lý
2

Trong sut thp niên 1990, chng kin s bùng n ca thng mi internet toàn
cu, quá trình hp nht doanh nghip din ra mnh m. Ti Hoa k, APB 16
“Hp nht kinh doanh” đc cp nht đ ghi nhn li th thng mi trong quá
trình hp nht cho nhng tài sn vô hình. Nm 1991, FAS 107 “công b giá tr
hp lý cho công c phái sinh” yêu cu công b giá tr hp lý ca các công c
phái sinh. Nm 1999, FAS 115 “k toán cho chng khoán n và chng khoán
vn”, yêu cu giá tr hp lý là tiêu chun đo lng cho nhiu loi chng khoán
n và chng khoán vn.
Nm 2000, FAS gii thiu FAS 133 “k toán công c phái sinh và bo him ri
ro” yêu cu ghi nhn các công c phái sinh theo giá tr hp lý. Vi s gia tng
ca nn kinh t toàn cu và ngày càng tng các doanh nghip xuyên quc gia,
nhà đu t và ngi s dng khác đòi hi có b tiêu chun chung cho thông tin
tài chính. Ngày 29/6/2001 y ban chun mc k toán Hoa k (FASB) phát hành

FAS 141 “Hp nht kinh doanh”–tiêu chun đu tiên ca FASB v hp nht
kinh doanh yêu cu: "Mt tài sn c đnh vô hình đc ghi nhn nh mt tài sn
tr li th thng mi phát sinh t giao dch hoc bn quyn; nu không phát
sinh t giao dch thì tài sn c đnh vô hình đc ghi nhn nh mt tài sn ch
khi nó có kh nng đc bán, chuyn nhng, cp giy phép, cho thuê hoc trao
đi.”

2
Mark L.Zyla, 2010. Fair value measurements, Practical guidance and implementation, 2-8 pp