Kế toán thuế thu nhập doanh nghiệp tại các công ty cổ phần niêm yết tại sở giao dịch chứng khoán TPHCM thực trạng và giải pháp hoàn thiện

BăGIÁOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.ăHăCHệăMINH




LÊ THANH HOÀI



K TOÁN THU THU NHP
DOANH NGHIP
T

I CÁC CÔNG
TY CăPHNăNIÊMăYTăTIăSă
GIAOăDCHăCHNGăKHOÁNă
THĨNHăPHăHăCHệăMINH-
THCăTRNGăVĨăGIIăPHÁPă
HOĨNăTHIN



LUN VN THC S KINH T

TP. H Chí Minh ậ Nm 2014



BăGIÁOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.ăHăCHệăMINH




LÊ THANH HOÀI


K TOÁN THU THU NHP DOANH
NGHIP
T

IăCÁCăCỌNGăTYăCăPHNăNIÊMă
YTăSăGIAOăDCH CHNGăKHOÁN
THĨNHăPHăHăCHệăMINH- THCăTRNGă
VĨăGIIăPHÁPăHOĨNăTHIN


ChuyênăngƠnh:ăKătoán
Mã s: 60340301


LUN VN THC S KINH T

NGIăHNGăDNăKHOAăHC:

TS.ăPHMăXUÂNăTHĨNH



TP. H Chí Minh ậ Nm 2014



LIăCAMăOAN
Tôi xin cam đoan lun vn “K toán thu thu nhp doanh nghip ti các công ty
c phn niêm yt ti s giao dch chng khoán thành ph H Chí Minh- Thc trng và
gii pháp hoàn thin” là công trình nghiên cu ca riêng tôi vƠ hoƠn thƠnh di s
hng dn ca ngi hng dn khoa hc. Các thông tin, s liu đc s dng trong
lun vn nƠy lƠ hoƠn toƠn trung thc và hp lý. Lun vn nƠy cha tng đc tác gi
nào công b di bt k hình thc nào.
Tôi xin hoàn toàn chu trách nhim vi li cam đoan trên.


Lê Thanh Hoài



MC LC


Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc ch vit tt
Danh mc bng biu

Phn m đu
Chngă1:ăCăS LÝ LUN V K TOÁN THU THU NHP DOANH
NGHIP .8
1.1.Mt s vn đ c bn v thu TNDN: 8
1.1.1.Khái nim và bn cht thu TNDN: 8
1.1.2.Mt s đim mi ca Lut Thu TNDN sa đi, b sung nm 2013 có liên
quan đn k toán: 8
1.1.3.Vai trò ca thu thu nhp doanh nghip: 11
1.2.c trng v công tác k toán ti các công ty c phn niêm yt ti s giao dch
chng khoán 12
1.2.1.Mt s vn đ chung v công ty c phn 12
1.2.2.Các đc trng v công tác k toán ti các công ty c phn niêm yt ti s giao
dch chng khoán 13
1.3.S nét v k toán thu TNDN 14
1.3.1.Khái nim 14
1.3.2.Thu TNDN hin hành 14
1.3.3.Thu TNDN hoãn li 19
1.4.Mt s khác
bit
gia thu nhp
chu
thu
và li nhun
k
toán 26
1.4.1.Thu nhp
chu
thu

26

1.4.2.Li nhun
k
toán 27
1.4.3.S khác bit gia thu nhp chu thu và li nhun k toán 28
1.5.So sánh k toán thu TNDN theo Chun mc k toán Vit Nam và k toán thu
TNDN theo Chun mc k toán quc t 30
1.5.1.Ging nhau 30
1.5.2.Khác nhau 31


Chngă2:ăTHC TRNG K TOÁN THU THU NHP DOANH NGHIP
TI CÁC CÔNG TY C PHN NIÊM YT TI S GIAO DCH CHNG
KHOÁN THÀNH PH H CHÍ MINH 32
2.1.Các quy đnh pháp lý v k toán thu TNDN giai đon trc khi có Chun mc k
toán thu TNDN 32
2.2.Các quy đnh pháp lý v k toán thu TNDN sau khi có chun mc
k toán s 17 34
2.3.Tình hình thc hin k toán thu TNDN ca mt s công ty niêm yt ti s giao
dch chng khoán thành ph H Chí Minh 35
2.4.ánh giá tình hình thc hin k toán thu TNDN ca mt s công ty niêm yt ti
s giao dch chng khoán thành ph H Chí Minh 42
2.4.1.Thành qu đt đc 42
2.4.2.Tn ti và nguyên nhân 46
Chngă3:ăHOĨNăTHIN K TOÁN THU THU NHP DOANH NGHIP
TI CÁC CÔNG TY C PHN NIÊM YT TI S GIAO DCH CHNG
KHOÁN THÀNH PH H CHÍ MINH 56
3.1.Nhng yêu cu ca vic hoàn thin k toán thu TNDN 56
3.1.1.m bo tuân th các quy đnh ca pháp lut v thu TNDN 56
3.1.2.Phù hp vi yêu cu ca Chun mc k toán Vit Nam và thông l quc t 56
3.1.3.Phù hp vi ch đ k toán hin hành và thc hin đng b vi các quy đnh

qun lí kinh t khác 57
3.1.4.Bo đm cung cp đy đ, kp thi các thông tin có tính so sánh cao đ phc
v cho yêu cu qun lí 57
3.2.Gii pháp hoàn thin k toán thu TNDN 58
3.2.1.Hoàn thin v chng t, s k toán, trình bày thông tin và nhn din k toán
thu TNDN hoãn li 58
3.2.2.X lý k toán thu TNDN trong trng hp có thay đi thu sut 74
3.2.3.ng b hóa các quy đnh v thu TNDN 76
3.2.4.Làm cho chính sách thu tr nên minh bch hn. 77
3.2.5.Làm gim đ khó ca Chun mc k toán thu TNDN. 78
3.2.6.Thay đi thói quen ca ngi làm k toán trong vic thc hin k toán thu
TNDN 80
3.2.7.Nơng cao nng lc, trình đ ca nhân viên k toán. 80
3.3.Mt s kin ngh nhm hoàn thin k toán thu TNDN 81
3.3.1.i vi NhƠ nc 81


3.3.2.i vi B tài chính 82
3.3.3.i vi cc thu, chi cc thu 84
3.3.4.i vi doanh nghip 85
3.3.5.i vi các t chc giáo dc, các hip hi ngh nghip 86
3.3.6.i vi ngi làm công tác k toán: 86

Kt lun
TƠi liu tham kho
Ph lc


DANH MC CH VIT TT

BTC B tài chính
DN Doanh nghip
SXKD Sn xut kinh doanh
TK Tài khon
TNDN Thu nhp doanh nghip
TPHCM Thành ph H Chí Minh
TR Triu đng
VAS 17 Chun mc k toán thu thu nhp doanh nghip
IAS 12 Chun mc k toán quc t v thu thu nhp doanh nghip


DANH MC CÁC BNG
Bng 1.1: Bng phân bit s khác nhau gia thu nhp chu thu và li nhun k toán
Bng 1.2: Phân bit s khác nhau gia Chun mc k toán Vit Nam và Chun mc k
toán quc t
Bng 2.1: Bng phơn tích ch đ k toán áp dng
Bng 2.2: Bng phơn tích mc đ quan tơm đn Chun mc k toán thu TNDN (VAS
17)
Bng 2.3: Bng phơn tích các kênh thu thp thông tin
Bng 2.4: Bng phơn tích t l các doanh nghip áp dng VAS 17 và có phát sinh
chênh lch gia li nhun k toán vƠ thu nhp chu thu
Bng 2.5: Bng phơn tích mc đ quan tơm ca doanh nghip đn các quy đnh liên
quan đn thu TNDN
Bng 2.6: Bng phơn tích vic áp dng VAS 17
Bng 2.7: Bng phơn tích vic trình bƠy vƠ công b thông tin liên quan đn thu
TNDN.
Bng 2.8: Bng phơn tích tác dng ca VAS 17
Bng 2.9: Bng phơn tích nhng khó khn khi áp dng VAS 17
Bng 3.1: S chi tit tài khon 243
Bng 3.2: S chi tit tài khon 347

Bng 3.3: Bng tng hp chênh lch gia li nhun k toán và thu nhp chu thu
Bng 3.4: Bng phân b chênh lch tm thi chu thu thu nhp ca TSC
Bng 3.5: Bng phân b chênh lch tm thi đc khu tr ca doanh thu nhn trc.
Bng 3.6: Bng phân b chênh lch tm thi đc khu tr ca TSC
Bng 3.7: Bng phân b chênh lch tm thi đc khu tr ca doanh thu nhn trc
trng hp gim thu sut thu TNDN
Bng 3.8: Bng phân b chênh lch tm thi đc khu tr ca doanh thu nhn trc
trng hp tng thu sut thu TNDN

1



PHN
M


U

1. TínhăcpăthităcaăđătƠi
T nm 2001 đn nm 2005, B tƠi chính đƣ ban hƠnh 26 Chun mc k toán
Vit Nam da trên c s Chun mc k toán quc t. Các Chun mc ra đi giúp cho
thông tin trình bƠy trên báo cáo tƠi chính đc trung thc, hp lý và minh bch hn.
iu nƠy có Ủ ngha rt quan trng đi vi nhng đi tng có nhu cu s dng thông
tin ca k toán.
H thng k toán Vit Nam trong nn kinh t th trng đc thit k và phát
trin vi nhn thc mi v đi tng s dng thông tin. Thông tin trình bày trên báo
cáo tƠi chính lƠ cn c quan trng ca các quyt đnh qun lỦ, đu t, cho vay,… Vì
vy, các báo cáo tài chính cn cung cp thông tin cn thit và phù hp vi nhu cu
thông tin ca các đi tng s dng vƠ đc bit là thông tin ca các công ty c phn

niêm yt. Tuy nhiên, các quy đnh v vic lp và trình bày thông tin trên báo cáo tài
chính trong h thng k toán Vit Nam hin nay vn còn chu s ràng buc bi các
quy đnh theo hng đi tng s dng thông tin ch yu là Nhà nc vi mc tiêu
kim soát. Mt s các quy đnh vn cha đc xác lp mt cách rõ ràng, c th đ có
th đáp ng mt cách đy đ nhu cu thông tin ca các đi tng có nhu cu s dng
thông tin k toán.
C th, vic xác đnh kt qu kinh doanh ca doanh nghip hin nay vn chu
s chi phi ca Lut thu thu nhp doanh nghip. Các doanh nghip vn cha phơn
bit rõ gia vic xác đnh li nhun theo mc tiêu tài chính và vic xác đnh li nhun
theo mc tiêu tính thu hoc có phân bit đc thì cng cha x lỦ đc s khác bit
v li nhun gia thu và k toán.
Thc trng trên đƣ phn nƠo đc gii quyt khi Chun mc k toán thu thu
nhp doanh nghip ra đi. Tuy nhiên, khi các doanh nghip áp dng VAS 17 vào thc
t thì vn gp phi nhng khó khn nh: các thut ng dùng trong Chun mc khó
hiu, chng t dùng trong k toán thu TNDN hoãn li phc tp và khó lp, khó xác
2


đnh thu thu nhp hoãn li, tn nhiu thi gian công sc,… Vì vy, hin nay các
doanh nghip vn cha vn dng hoàn toàn VAS 17 trong công tác k toán thu thu
nhp doanh nghip.
T đó, tôi đƣ tin hành nghiên cu thc trng vic áp dng Chn mc k toán
thu thu nhp doanh nghip vi mc đích tìm ra nhng vng mc, khó khn trong
quá trình thc hin k toán thu thu nhp doanh nghip và đa ra các gii pháp, kin
ngh đ vic áp dng VAS 17 vào công tác k toán thu thu nhp doanh nghip đc
thun li hn vƠ thông tin trình bƠy trên báo cáo tƠi chính hu ích hn cho mi đi
tng có nhu cu s dng thông tin ca doanh nghip. Vì vy, tôi chn đ tƠi: “K
toán thu thu nhp doanh nghip ti các công ty c phn niêm yt ti s giao dch
chng khoán thành ph H Chí Minh - Thc trng và gii pháp hoàn thin” đ nghiên
cu trong lun vn nƠy.

2. Tng quan v các nghiên cuătrcăđơyăvƠăđóngăgópămi ca Lunăvn
2.1 Tng quan các nghiên cuătrcăđơy
 Lun vn thc s kinh t ca tác gi Nguyn Lê Dim Thúy
vi đ tƠi “K toán thu thu nhp doanh nghip- Thc trng và gii pháp
hoàn thin” đc thc hin vƠo nm 2006. Trong lun vn, tác gi
nghiên cu k toán thu thu nhp doanh nghip  mt s doanh nghip
trên đa bàn tnh Phú Yên. Tác gi nghiên cu 4 doanh nghip đi din
cho 4 loi hình doanh nghip và t đó đa ra các gii pháp kin ngh cho
k toán thu thu nhp doanh nghip.
 Lun vn thc s kinh t ca tác gi Nguyn Th Phng
Hng vi đ tƠi “Phng hng và gii pháp hoàn thin k toán thu thu
nhp doanh nghip” đc thc hin vƠo nm 2006. Trong lun vn, tác
gi tp trung nghiên cu k toán thu thu nhp doanh nghip theo chun
mc, ch đ vƠ đa ra gii pháp mang tính tng quát.
 Lun vn thc s kinh t ca tác gi Lê Th Thu Trinh vi
đ tƠi “K toán chi phí thu thu nhp doanh nghip” đc thc hin nm
3


2007. Trong lun vn, tác gi đi sơu vƠo phơn tích c s lý lun đ t đó
đa ra gii pháp v vic xác đnh các khon chênh lch tm thi chu
thu thu nhp doanh nghip trong các doanh nghip Vit Nam.
 Lun vn thc s kinh t ca tác gi Nguyn Xuân Thng
vi đ tƠi “Chun mc k toán thu thu nhp doanh nghip khong cách
gia lý lun và thc tin” đc thc hin nm 2008. Trong lun vn, tác
gi tìm hiu thc t tình hình thc hin chun mc k toán thu thu nhp
doanh nghip ti các doanh nghip, t đó đa ra gii pháp, kin ngh v
vic vn dng chun mc k toán thu thu nhp doanh nghip vào thc
t.
 Lun vn thc s kinh t ca tác gi V Th Phng Tho

vi đ tƠi “HoƠn thin k toán thu thu nhp doanh nghip ti Vit Nam”
đc thc hin vƠo nm 2011. Trong lun vn, tác gi nghiên cu k
toán thu thu nhp doanh nghip  mt s doanh nghip trên đa bàn
thành ph H Chí Minh và t đó, đa ra các gii pháp, kin ngh đ hoàn
thin k toán thu thu nhp doanh nghip.
 Lun vn thc s kinh t ca tác gi Bùi Th M Ngân vi
đ tƠi “nh hng ca chính sách thu thu nhp doanh nghip đn vic
áp dng ch đ, chun mc k toán Vit Nam trong các công ty niêm yt
ti Vit Nam” đc thc hin vƠo nm 2012. Trong lun vn, tác gi tp
trung nghiên cu nhm đánh giá nh hng ca chính sách thu thu nhp
doanh nghip đn vic áp dng ch đ, chun mc k toán Vit Nam và
t đó, đa ra các gii pháp, kin ngh đ hoàn thin tình trng áp dng
đúng ch đ, chun mc k toán.
 Lun vn thc s kinh t ca tác gi V Minh Ngc vi đ
tƠi “Các gii pháp đ hoàn thin chun mc k toán thu thu nhp doanh
nghip theo hng tip cn chun mc k toán quc t” đc thc hin
vƠo nm 2012. Trong lun vn, tác gi tp trung tìm hiu vƠ đánh giá
tình hình áp dng chun mc k toán thu thu nhp doanh nghip ti
4


Vit Nam và t đó đa ra gii pháp hoàn thin chun mc k toán thu
thu nhp doanh nghip theo hng tip cn chun mc quc t.
 Lun vn thc s kinh t ca tác gi Bùi Th Anh Th vi
đ tƠi “Chun mc k toán thu thu nhp doanh nghip- Thc trng vic
áp dng và gii pháp” đc thc hin vƠo nm 2013. Trong lun vn, tác
gi kho sát tình hình áp dng chun mc k toán thu thu nhp doanh
nghip ti các doanh nghip vƠ đa ra các gii pháp nhm hoàn thin
chun mc k toán thu thu nhp doanh nghip.
 Lun vn thc s kinh t ca tác gi Nguyn Th Mng Th

vi đ tƠi “K toán thu thu nhp doanh nghip trên đa bàn qun 1 thành
ph H Chí Minh- Thc trng và gii pháp hoàn thin” đc thc hin
nm 2013. Trong lun vn, tác gi tìm hiu thc trng k toán thu thu
nhp doanh nghip trên đa bàn qun 1 thành ph H Chí Minh vƠ đa ra
các gii pháp hoàn thin k toán thu thu nhp doanh nghip.
 Lun vn thc s kinh t ca tác gi Trn Th Kim Dung
vi đ tƠi “K toán thu thu nhp doanh nghip ti các doanh nghip nh
và va trên đa bàn qun 7 thành ph H Chí Minh” đc thc hin nm
2013. Trong lun vn, tác gi tìm hiu thc trng k toán thu thu nhp
doanh nghip ti các doanh nghip nh và va trên đa bàn qun 7 thành
ph H Chí Minh và t đó, đa ra các gii pháp hoàn thin k toán thu
thu nhp doanh nghip.
 Lun vn thc s kinh t ca tác gi Nguyn Hoàng Mai
vi đ tƠi “HoƠn thin k toán thu thu nhp doanh nghip ti các doanh
nghip trên đa bàn tnh Phú Yên” đc thc hin vƠo nm 2013. Trong
lun vn, tác gi nghiên cu thc trng k toán thu thu nhp doanh
nghip ti các doanh nghip trên đa bàn tnh Phú Yên vƠ đa ra gii
pháp hoàn thin k toán thu thu nhp doanh nghip.
2.2ăim mi ca lunăvn:
5


Th nht, Thc hin ti các công ty c phn niêm yt ti s giao dch chng
khoán thành ph H Chí Minh. Nu nh các đ tƠi trc v k toán thu thu nhp
doanh nghip thc hin  tt c các loi hình doanh nghip ti mt khu vc nƠo đó thì
tác gi ch đi vƠo tìm hiu k toán thu thu nhp doanh nghip  các công ty c phn
niêm yt ti s giao dch chng khoán thành ph H Chí Minh- là nhng đn v có th
nói lƠ đƣ vƠ phi thc hin đy đ, trit đ các Chun mc vào công tác k toán.
Th hai, trong quá trình tìm hiu k toán thu thu nhp doanh nghip ti các
công ty c phn niêm yt ti s giao dch chng khoán thành ph H Chí Minh, tác

gi nghiêng v tìm hiu vic trình bày thông tin trên báo cáo tài chính ca các công ty
v thu thu nhp doanh nghip. Vì báo cáo tài chính ca các công ty c phn niêm yt
có nh hng rng rƣi đn nhiu đi tng liên quan nh: c đông, ngơn hƠng, c quan
thu, đn v kim toán,… đc bit là nh hng đn nhƠ đu t vƠ nh hng đn th
trng chng khoán Vit Nam nói chung, th trng chng khoán thành ph H Chí
Minh nói riêng.
Th ba, tác gi nghiên cu tìm nguyên nhân ca nhng bt cp trong công tác
k toán thu thu nhp doanh nghip ti các công ty c phn niêm yt ti s giao dch
chng khoán thành ph H Chí Minh vƠ đa ra gii pháp khc phc. Trong đó, tác gi
chú trng vào vic nhn din các khon chênh lch tm thi làm phát sinh thu thu
nhp hoãn li. Vì ch khi nhn din đc thì k toán mi có th xác đnh, ghi nhn,
hch toán vƠ trình bƠy trên báo cáo tƠi chính đy đ, chính xác v thu thu nhp doanh
nghip.
3. Mc tiêu nghiên cu
H thng hóa nhng lý lun c bn v thu thu nhp doanh nghip và k toán
thu thu nhp doanh nghip.
Phơn tích, đánh giá thc trng k toán thu thu nhp doanh nghip ti các công
ty c phn niêm yt ti s giao dch chng khoán thành ph H Chí Minh.
Phân tích nhng thun li vƠ khó khn trong quá trình thc hin k toán thu
thu nhp doanh nghip theo Chun mc k toán thu TNDN. T đó, đ xut mt s
6


gii pháp, kin ngh nhm hoàn thin k toán thu thu nhp doanh nghip ti các công
ty c phn niêm yt ti s giao dch chng khoán thành ph H Chí Minh.
4. iătngănghiênăcuăvƠăphmăviănghiênăcu
iătngănghiênăcu
Lun vn nghiên cu mt s vn đ c s lỦ lun v k toán thu thu nhp
doanh nghip, nghiên cu thc trng v k toán thu thu nhp doanh nghip ti các
công ty c phn niêm yt ti s giao dch chng khoán thƠnh ph H Chí Minh.

Phmăviănghiênăcu
Phm vi nghiên cu ca đ tƠi đc gii hn trng phm vi liên quan đn công
tác k toán thu thu nhp doanh nghip ti các công ty c phn niêm yt ti s giao
dch chng khoán thành ph H Chí Minh. NgoƠi ra, đ tài còn gii hn không đ cp
đn thu thu nhp hoãn li phát sinh t các khon đu t vƠo công ty con, công ty liên
kt, đu t góp vn liên doanh vƠ c s kinh doanh đng kim soát.
Ngun d liu ch yu ly t các công ty c phn niêm yt ti s giao dch
chng khoán Thành Ph H Chí Minh.
Mu nghiên cu đc la chn ngu nhiên nhng có chn lc nhm đa dng
hóa ngành ngh kinh doanh ca các doanh nghip.
5. Phngăphápănghiênăcu
 tƠi đc thc hin theo phng pháp nghiên cu đnh tính, kt hp gia
nghiên cu lý lun vi kho sát, tng kt thc tin.
 tài s dng kt hp các phng pháp tng hp, phân tích, so sánh, chng
minh đ nghiên cu kt qu kho sát vƠ đ xut gii pháp thc hin.
Các k thut đc s dng trong quá trình nghiên cu đ tƠi lƠ điu tra, kho
sát, phng vn, dùng s đ, biu mu kt hp vi din gii, phơn tích đ trình bày kt
qu nghiên cu.
Tài liu s cp: bng câu hi kho sát.
Tài liu th cp:
7


- Vn bn, chính sách nhƠ nc v thu và k toán thu TNDN
nh: Lut, Ngh đnh, Thông t, các bƠi báo, trang web có liên quan đn
vic bàn tho v thu và k toán thu TNDN.
- Báo cáo tài chính ca mt s công ty c phn niêm yt ti s giao
dch chng khoán thành ph H Chí Minh.
6. ụănghaăthc tin caăđ tài
Trình bƠy vƠ đánh giá thc trng k toán thu thu nhp doanh nghip ti các

công ty c phn niêm yt ti s giao dch chng khoán thành ph H Chí Minh. T đó,
đa ra gii pháp nhm hoàn thin k toán thu thu nhp doanh nghip ti các công ty
c phn niêm yt ti s giao dch chng khoán thành ph H Chí Minh.
 xut mt s gii pháp có th thc hin đ hoàn thin k toán thu thu nhp
doanh nghip ti các công ty c phn niêm yt ti s giao dch chng khoán thành ph
H Chí Minh nói riêng và các doanh nghip Vit Nam nói chung.
7. Kt cu ca lunăvn
Ngoài phn m đu và kt lun, danh mc tài liu tham kho và ph lc, lun
vn gm 3 chng:
Chng 1: C s lý lun v k toán thu thu nhp doanh nghip.
Chng 2: Thc trng k toán thu thu nhp doanh nghip ti các công ty c
phn niêm yt ti s giao dch chng khoán thành ph H Chí Minh.
Chng 3: HoƠn thin k toán thu thu nhp doanh nghip ti các công ty c
phn niêm yt ti s giao dch chng khoán thành ph H Chí Minh.

8


Chngă1:ăCăSăLụăLUNăVăKăTOÁNăTHUă
THUăNHPăDOANHăNGHIP
1.1 MtăsăvnăđăcăbnăvăthuăTNDN
1.1.1 Khái nim và bn cht thu TNDN
Thu TNDN là loi thu trc thu. i tng ca thu TNDN là thu nhp ca
doanh nghip đc xác đnh trên c s doanh thu sau khi tr đi các chi phí hp lý, hp
l có liên quan đn vic hình thƠnh doanh thu đó.
 các nc, tên gi ca Lut thu TNDN có th khác nhau
1
nh: Thu li
nhun công ty, thu công ty, thu thu nhp công ty, ti Vit Nam, Lut thu TNDN
đc Quc hi khóa IX, k hp th 11 thông qua ngày 10/05/1997 và có hiu lc thi

hành t 01/01/1999 nhm thay cho thu li tc trc đơy vƠ đc sa đi b sung
nhiu ln cho phù hp vi tình hình phát trin kinh t quc gia. Gn đơy nht, Lut
thu TNDN đc Quc hi thông qua ngày 19/06/2013.
Thu TNDN đc s dng nh mt công c phân phi li thu nhp gia các cá
nhân và t chc kinh t xã hi. iu nƠy đc bit cn thit trong điu kin nn kinh t
th trng vì thu nhp ca mt cá nhân hay t chc ph thuc vào vic cung cp các
yu t ca quá trình sn xut kinh doanh.
Mt trong nhng lý thuyt cn bn ca Kenyes là lý thuyt v tính hu dng
ca thu nhp, mc thu nhp càng cao thì tính hu dng ca nó càng thp. Vì vy, đ
tng phúc li xã hi, cn thit phi điu tit bt thu nhp ca nhng đi tng có thu
nhp cao và phân phi li cho nhng đi tng có thu nhp thp.
Bn cht ca thu TNDN đánh trên thu nhp ca các cá nhân, t chc sn xut
kinh doanh nên nó tác đng trc tip đn phn thu nhp mƠ nhƠ đu t kim đc, nó
phn ánh trình đ và hiu qu ca nn kinh t và ca t chc, cá nhân.
1.1.2 Mt s đim mi ca Lut Thu TNDN saăđi, b sungănmă
2013ăcóăliênăquanăđn k toán

1
Có nc gi là Thu li nhun công ty (nh  M), có nc gi là Thu công ty (nh  Pháp), có nc gi là
Thu thu nhp công ty (nh  Thy in), có nc gi là Thu thu nhp công ty (nh  Thái Lan, Indonexia,…)
9


Lut thu TNDN s 32/2013/QH13 đc Quc hi thông qua ngày 19 tháng 6
nm 2013 thay th cho Lut thu TNDN s14/2008/QH12 ban hành ngày 03 tháng 6
nm 2008 có mt s đim mi
2
liên quan đn k toán nh sau:
Văthuănhpătínhăthu:
B sung thêm mt s khon thu nhp khác đ bao quát ht các khon thu nhp

mi phát sinh trong thc t nh: thu nhp t chuyn nhng d án đu t; thu nhp t
chuyn nhng quyn thm dò, khai thác, ch bin khoáng sn; thu nhp t chuyn
nhng quyn góp vn, quyn tham gia d án đu t.
Mt khác, Lut thu TNDN 2013 cng đƣ loi b hoƠn toƠn khon "hoƠn nhp
d phòng" ra khi thu nhp khác (chuyn vƠo hch toán gim chi phí). Trc đó, ti
Ngh đnh 122/2011/N-CP vƠ Thông t 123/2012/TT-BTC cng đƣ loi tr ra khi
thu nhp khác đi vi 5 khon hoƠn nhp d phòng lƠ: hoƠn nhp d phòng gim giá
hƠng tn kho, d phòng tn tht các khon đu t tƠi chính, d phòng n khó đòi;
HoƠn nhp d phòng bo hƠnh sn phm, hƠng hoá đƣ trích nhng ht thi gian trích
lp không s dng hoc s dng không ht; HoƠn nhp trích lp qu d phòng tin
lng.
NgoƠi ra, Lut thu TNDN 2013 cng đƣ Lut hóa (b sung vƠo din thu nhp
min thu) đi vi 2 ni dung đƣ đc quy đnh ti Thông t 123/2012/TT-BTC hin
hành là:
- Thu nhp t hot đng sn xut, kinh doanh hƠng hoá, dch v ca doanh
nghip có t 30% s lao đng bình quơn trong nm tr lên lƠ ngi khuyt tt, ngi
sau cai nghin, ngi nhim vi rút HIV/AIDS vƠ có s lao đng bình quơn trong nm
t 20 ngi tr lên, không bao gm DN hot đng trong lnh vc tƠi chính, kinh doanh
bt đng sn.
- Thu nhp t chuyn nhng chng ch gim phát thi (CERs) ca DN đc
cp chng ch;
- B sung quy đnh v thu nhp tính thu và chuyn l đi vi hot đng
chuyn nhng bt đng sn và mt s khon thu nhp mi phát sinh:

2

/>nghiep-sua-doi/39432.tctc

10

- B sung quy đnh v vic phi xác đnh riêng đ kê khai np thu đi vi các
hot đng nh: chuyn nhng d án đu t, chuyn nhng quyn tham gia d án
đu t, chuyn nhng quyn thm dò, khai thác, ch bin khoáng sn (trc đây ch
đ cp đn hot đng chuyn nhng bt đng sn).
- B sung quy đnh cho phép bù tr mt chiu s l ca hot đng chuyn
nhng bt đng sn (chuyn nhng d án đu t, chuyn nhng quyn tham gia d
án đu t, tr d án thm dò, khai thác khoáng sn) vi s lƣi ca hot đng SXKD
chính.
- B sung quy đnh v chuyn l: DN có l t hot đng chuyn nhng bt
đng sn, chuyn nhng d án đu t, chuyn nhng quyn tham gia d án đu t
sau khi đƣ thc hin bù tr theo quy đnh nu còn l vƠ DN có l t hot đng chuyn
nhng quyn thm dò, khai thác khoáng sn đc chuyn l sang nm sau vƠo thu
nhp tính thu ca hot đng đó.
VăchiăphíăđcătrăvƠăkhôngăđcătr:
B sung quy đnh cho phép đc tr đi vi khon chi thc hin nhim v quc
phòng, an ninh ca doanh nghip theo quy đnh ca pháp lut.
B sung quy đnh phi có chng t thanh toán không dùng tin mt đi vi hóa
đn mua hƠng hóa, dch v tng ln có giá tr t 20 triu đng tr lên, tr các trng
hp không bt buc phi có chng t thanh toán không dùng tin mt theo quy đnh
ca pháp lut.
Nơng t l khng ch chi phí qung cáo, khuyn mi t 10% lên 15%, đng thi
loi b khi din chi phí khng ch đi vi mt s khon chi không mang tính cht
qung cáo, khuyn mi nh chit khu thanh toán, chi báo biu, báo tng ca c quan
báo chí.
B sung khon tƠi tr đc tính vƠo chi phí đc tr đi vi khon tƠi tr cho
nghiên cu khoa hc, lƠm nhƠ đi đoƠn kt, lƠm nhƠ cho các đi tng chính sách, tƠi
tr theo chng trình ca NhƠ nc dƠnh cho các đa phng thuc đa bƠn có điu
kin kinh t xƣ hi đc bit khó khn;
B sung quy đnh v khon chi đóng góp trong mc quy đnh vƠo Qu hu trí

t nguyn hoc qu mang tính an sinh xƣ hi lƠ khon chi đc tr;
11


B sung giao B TƠi chính hng dn nguyên tc xác đnh chi phí hp lỦ ca
mt s lnh vc đc thù (ngơn hƠng, bo him, chng khoán, x s );
B quy đnh vic DN phi xơy dng đnh mc tiêu hao nguyên vt liu, nhiên
liu, nng lng, hƠng hoá vƠ thông báo vi c quan thu.
Văthuăsut:
- Thu sut ph thông lƠ 22%, áp dng t 01/01/2014; tip tc gim
xung mc 20% t 01/01/2016;
- DN có quy mô nh vƠ va (tng doanh thu nm không quá 20 t
đng) áp dng thu sut 20% t ngƠy 01/07/2013.
- DN đang hng thu sut u đƣi 20% s gim xung còn 17% t
01/01/2016
1.1.3 Vai trò ca thu thu nhp doanh nghip
+ Góp phn khuyn khích đu t:
Lut thu đc xây dng trong bi cnh ci cách kinh t và hi nhp. Yêu cu
quan trng hƠng đu là phi có tác dng nh đòn by, kích thích kinh t phát trin,
không phân bit thành phn kinh t và hình thc đu t. Do đó hình thc thu sut
đc la chn là t l % n đnh không phân bit loi hình, thành phn kinh t, ngành
ngh kinh doanh. Quy đnh min, gim thu khi thành lp mi c s kinh doanh hay
đu t chiu sơu đƣ tác đng ln trong vic khuyn khích đu t.
+ Góp phn tái cu trúc nn kinh t theo ngành ngh và vùng, lãnh th
im đc bit ca thu TNDN là vic áp dng các thu sut u đƣi (có thi
hn) đi vi các ngành ngh, đa bƠn nhƠ nc khuyn khích đu t. NgoƠi ra, còn có
các quy đnh min gim thu cho các c s mi thành lp hay s dng thu nhp sau
thu đ tái đu t. Chính sách u đƣi thông qua thu TNDN góp phn đnh hng cho
đu t, do đó có tác đng đn vic phân b các ngun lc kinh t nói chung, góp phn
c cu li ngành kinh t theo ngành và vùng, lãnh th.

+ To ngun thu cho ngân sách nhà nc:
Nhng quy đnh v thu sut hay u đƣi, min gim có tác đng thúc đy s
tng trng ca nn kinh t. iu này to kh nng đ tng đc s thu thu đc. i
12


tng thu thu và np thu TNDN cng m rng hn so vi trc đơy nhm bo đm
tính công bng trong điu tit thu nhp vƠ đm bo vai trò huy đng ngun thu đi vi
ngơn sách nhƠ nc.
1.2 că trngă vă côngă tácă kă toánă tiă cácă côngă tyă că phnă
niêmăytătiăsăgiaoădchăchngăkhoánăă
1.2.1 Mt s vnăđ chung v công ty c phn
1.2.1.1ăKháiănimăcôngătyăcăphn
Theo Lut công ty ca Thy in: Công ty c phn là loi hình doanh nghip
đc thành lp do nhiu cá nhân, t chc góp vn kinh doanh trên nguyên tc li n l
chu. Tin vn đc chia thành các phn bng nhau, ngi góp vn vi t cách lƠ các
c đông s mua mt s c phn đó. C đông chu trách nhim hu hn trong phm vi
phn vn góp ca mình và c đông đc quyn t do sang nhng li c phn thông
qua vic mua bán các c phiu.
Theo Lut doanh nghip Vit Nam: Công ty c phn là doanh nghip, trong đó:
- Vn điu l đc chia thành nhiu phn bng nhau gi là c phn.
- C đông có th là t chc, cá nhân; s lng c đông ti thiu là
ba và không hn ch ti đa.
- C đông chu trách nhim v n và các ngha v tài sn khác ca
doanh nghip trong phm vi s vn đƣ góp vƠo doanh nghip.
- C đông có quyn t do chuyn nhng c phn ca mình cho
ngi khác tr trng hp đó lƠ c phn u đƣi biu quyt và c phn ca
c đông sáng lp công ty.
- Công ty c phn có t cách pháp nhơn k t ngƠy đc cp Giy
chng nhn đng kỦ kinh doanh.

- Công ty c phn có quyn phát hành chng khoán các loi đ huy
đng vn.
1.2.1.2ăPhơnăloiăcôngătyăcăphn
13


 Công ty c phn ni b (Private company)
Là công ty c phn ch phát hƠnh c phiu trong s nhng ngi sáng lp ra
công ty, nhơn viên vƠ ngi lao đng trong công ty và các pháp nhân lƠ nhng đn v
sáng lp. ơy lƠ loi c phiu kỦ danh không đc chuyn nhng hoc ch đc
chuyn nhng theo mt s điu kin nht đnh trong ni b công ty. Vic tng vn
ca công ty rt hn ch. Công ty ch đc vay vn t các t chc tín dng hoc tích
ly t trong ni b công ty.
 Công ty c phnăđi chúng (Public company)
Là công ty c phn phát hƠnh c phiu rng rƣi ra công chúng.
Phn ln nhng công ty c phn mi thƠnh lp đƣ bt đu nh nhng công ty
c phn ni b. n khi công ty phát trin, ting tm đƣ lan rng, hi đ điu kin, h
có th phát hƠnh c phiu rng rƣi ra công chúng, tr thƠnh mt công ty c phn đi
chúng.
 Công ty c phn niêmăyt (Listed company)
Các công ty c phn đi chúng tip tc con đng phn đu đ có đ điu kin
đc niêm yt ti s giao dch chng khoán s tr thƠnh công ty niêm yt. Chng
khoán ca h s đc giao dch trên th trng chng khoán tp trung. Chúng có th
tr thƠnh nhng công ty c phn hƠng đu ca đt nc, uy tín, ting tm vƠ đc
hng nhng điu kin thun li trong hot đng sn xut kinh doanh vƠ huy đng
vn.
1.2.2 Cácăđc trngăv công tác k toán ti các công ty c
phn niêm yt ti s giao dch chng khoán
- Ti các công ty c phn niêm yt, hiu qu ca quá trình k toán
gn lin vi vic to ra giá tr cho các c đông. Bi hiu qu hot đng kinh

doanh ca công ty s lƠm gia tng giá tr ca công ty. Kt qu hot đng
kinh doanh ca công ty đc k toán cung cp trên báo cáo tài chính, kt
qu tt s làm cho giá ca c phiu công ty tng lên, thu hút các nhƠ đu t.
Ngoài ra, kt qu kinh doanh ca công ty còn lƠ c s đ chia c tc cho các
c đông.
14


- Trong th trng chng khoán, các c đông, nhƠ đu t gia tng
sc ép lên ban qun lỦ, điu hƠnh công ty đ lƠm tng kt qu hot đng tài
chính ca công ty. Do đc đim ca công ty c phn là quyn qun lý tách
ri vi quyn s hu và các ch s hu luôn mun ti đa hóa li nhun nên
h luôn gia tng sc ép lên nhà qun lý, vi mong mun nhà qun lý phi
to ra kt qu kinh doanh tt nht có th.
- Trong các công ty c phn niêm yt, các nhà qun lý phi chu
trách nhim vi quyn, li ích tài chính trong công ty và to ra nhng báo
cáo tƠi chính đáp ng đc trách nhim gii trình đó. c đim ca công ty
c phn niêm yt là báo cáo tài chính phi đc công khai đ mi đi tng
có nhu cu s dng s dng nó. Do vy, các nhà qun lý phi gánh trách
nhim cung cp báo cáo tài chính sao cho có li nht cho công ty, làm gia
tng giá tr cho công ty.
1.3 SănétăvăkătoánăthuăTNDN
1.3.1 Khái nim
Theo chun mc k toán Vit Nam thì k toán thu TNDN là k toán nhng
nghip v do nh hng ca thu TNDN trong nm hin hƠnh vƠ trong tng lai ca:
- Vic thu hi hoc thanh toán trong tng lai giá tr ghi s ca các khon mc
tài sn hoc n phi tr đƣ đc ghi nhn trong bng cơn đi k toán ca doanh nghip.
- Các giao dch và s kin khác trong nm hin ti đƣ đc ghi nhn trong báo
cáo kt qu hot đng kinh doanh.
1.3.2 Thu TNDN hin hành

1.3.2.1ăXácăđnhăthuăTNDNăhinăhƠnh
Thu TNDN hin hành là s thu TNDN phi np (hoc thu hi) tính trên thu
nhp tính thu và thu sut thu TNDN ca nm hin hành.
Vic xác đnh thu nhp tính thu thng da vào li nhun k toán vi các điu
chnh cn thit. Theo quy đnh v thu hin nay, thu nhp tính thu đc xác đnh da
trên t khai quyt toán thu TNDN. Thu nhp tính thu đc tính bng li nhun k
toán và thc hin điu chnh các khon tng, gim thu nhp, chi phí trên báo cáo kt
qu hot đng kinh doanh theo quy đnh ca Lut thu TNDN.
15


1.3.2.2ăGhiănhnăthuăTNDNăhinăhƠnh
Hàng quý, k toán xác đnh và ghi nhn s thu TNDN tm phi np trong quý,
thu TNDN phi np tng quỦ đc tính vào chi phí thu TNDN hin hành ca quý
đó.
Cui nm tƠi chính, k toán phi xác đnh s thu TNDN phi np và ghi nhn
thu TNDN thc t phi np trong nm cho c quan thu. Thu TNDN thc phi np
trong nm đc ghi nhn là chi phí thu TNDN hin hành trong báo cáo kt qu hot
đng kinh doanh ca nm đó.
- Trng hp s thu TNDN tm phi np trong nm ln hn s thu phi np
cho nm đó, thì s chênh lch gia s thu tm phi np ln hn s thu phi np
đc ghi gim chi phí thu TNDN hin hành và ghi gim tr vào s thu TNDN phi
np.
- Trng hp s thu TNDN đƣ tm np trong nm nh hn s thu phi np
cho nm đó thì khon chênh lch do s tm np nh hn s phi np s đc ghi tng
chi phí thu TNDN hin hƠnh vƠ ghi tng s thu TNDN phi np.
- Trng hp phát hin sai sót không trng yu ca các nm trc liên quan đn
khon thu TNDN phi np ca các nm trc, doanh nghip đc hch toán tng
hoc gim s thu TNDN phi np ca các nm trc vào chi phí thu thu nhp hin
hành ca nm phát hin sai sót.

Theo chun mc k toán 17 ban hành theo s 12/2005/Q-BTC ngày 15 tháng
02 nm 2005, thu TNDN hin hành ghi nhn vào khon n phi tr trên bng cơn đi
k toán, còn trên bng báo cáo kt qu hot đng kinh doanh, thu TNDN đc ghi
nhn lƠ chi phí đ tính li nhun sau thu.
1.3.2.3ăKătoánăthuăTNDNăhinăhƠnh
 Chngătăsădng:
- Các chng t hóa đn đu vƠo, đu ra, bng thanh toán
lng, bng trích khu hao…vƠ các chng t khác theo lut đnh đ xác
đnh đc doanh thu, chi phí hp lý.
- T khai thu TNDN tm tính dƠnh cho ngi np thu
khai theo thu nhp thc t phát sinh ậ Mu s 01A/TNDN
16


- T khai thu TNDN tm tính dƠnh cho ngi np thu
khai theo t l thu nhp chu thu trên doanh thu ậ Mu s 01B/TNDN
- T khai thu TNDN dùng cho doanh nghip kê khai thu
TNDN t chuyn nhng bt đng sn ậ Mu s 02/TNDN
- T khai quyt toán thu TNDN ậ Mu s 03/TNDN
- Bng quyt toán thu TNDN
 TƠiăkhonăsădng:
Tài khon 3334: Thu TNDN
Kt cu và ni dung phn ánh:
Bên N:
- S thu TNDN đƣ np vƠo Ngơn sách NhƠ nc.
- Gim tr chi phí thu TNDN vào cui nm tƠi chính nu s thu
TNDN tm np ln hn s thu thc t phi np trong nm.
Bên Có:
- S thu TNDN phi np vƠo Ngơn sách NhƠ nc.
S dăbênăCó:

- S thu TNDN còn phi np vƠo Ngơn sách NhƠ nc.
- Trong trng hp cá bit, tài khon 3334 có th có s d bên N
(phn ánh s thu TNDN đƣ np ln hn s thu phi np hoc s thu
TNDN đc xét min gim).
Tài khon 8211: Chi phí thu TNDN hin hành.
Kt cu và ni dung phn ánh:
Bên N:
- Chi phí thu TNDN hin hƠnh phát sinh trong nm.
17


- Thu TNDN hin hành ca các nm trc phi np b sung do
phát hin sai sót không trng yu ca các nm trc đc ghi tng chi phí
thu TNDN hin hành ca nm hin ti.
Bên Có:
- S thu TNDN hin hành thc t phi np trong nm nh hn s thu TNDN
hin hành tm phi np đc gim tr vào chi phí thu TNDN hin hƠnh đƣ ghi nhn
trong nm;
- S thu TNDN phi np đc ghi gim do phát hin sai sót không trng yu
ca các nm trc đc ghi gim chi phí thu TNDN hin hƠnh trong nm hin ti;
- Kt chuyn s chênh lch gia chi phí thu TNDN hin hành phát sinh trong
nm ln hn khon ghi gim chi phí thu TNDN hin hƠnh trong nm vƠo TK 911
“Xác đnh kt qu kinh doanh”
Tài khon 8211 ậ “Chi phí thu TNDN hin hƠnh” không có s d cui k.
 Phngăphápăghiăchépăcácănghipăvăkinhătăchăyu:
(1). HƠng quỦ, khi xác đnh thu TNDN tm thi phi np theo quy đnh ca
Lut thu TNDN, phn ánh s thu TNDN tm phi np cho Ngân sách NhƠ nc vào
chi phí thu TNDN hin hành, ghi:

N TK 8211-Chi phí thu TNDN hin hành

Có TK 3334 - Thu TNDN.
Khi np thu TNDN vào NSNN, ghi:
N TK 3334 ậ Thu TNDN
Có TK 111, 112, …
(2). Cui nm tƠi chính, cn c vào s thu TNDN thc t phi np theo t khai
quyt toán thu:
+ Nu s thu TNDN thc t phi np trong nm ln hn s thu TNDN tm
phi np, phn ánh b sung s thu TNDN hin hành còn phi np, ghi:
N TK 8211 ậ Chi phí thu TNDN hin hành
Có TK 3334 ậ Thu TNDN
Khi np thu TNDN vào NSNN, ghi: