Nghiên cứu các yếu tố về nhận thức có ảnh hưởng đến ý định sử dụng mobile banking của khách hàng cá nhân tại thành phố hồ chí minh, việt nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH


NGUYN TH LÝ


NGHIÊN CU CÁC YU T V NHN THC CÓ NH HNG
N Ý NH S DNG MOBILE BANKING CA KHÁCH HÀNG
CÁ NHÂN TI TP. H CHÍ MINH, VIT NAM

Chuyên ngành: QUN TR KINH DOANH
Mã s: 60340102

LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC:
PGS.TS. NGUYN QUANG THU


TP. H Chí Minh – Nm 2014


LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các thông tin,
s liu trong lun vn là trung thc, có ngun gc rõ ràng, c th. Kt qu nghiên
cu trong lun vn là trung thc, cha tng đc công b trong bt c công trình

nghiên cu khoa hc nào khác.

Nguyn Th Lý

















DANH MC CÁC T VIT TT

EFA : Exploratory Factor Analysis (Phân tích nhân t khám phá)
IDT : Innovation Diffusion Theory (Lý thuyt v ph bin s đi mi)
PCUM : Model of PC Utilization (Mô hình s dng máy tính)
SCT : Social Cognitive Theory (Lý thuyt nhn thc xã hi)
SEM : Structural Equation Modeling (Mô hình cu trúc tuyn tính)
TAM : Technology Acceptance Model (Mô hình chp nhn công ngh)
TPB : Theory of Planned Behavior (Lý thuyt v hành vi d đnh)
TPR : Theory of Perceived Risk (Lý thuyt nhn thc ri ro)

TRA : Theory of Reasonel Action (Lý thuyt hành đng hp lý)
UTAUT : Unified Theory of Acceptance and Use of Technology (Lý thuyt
hp nht v s chp nhn và s dng công ngh)
VIF : Variance Inflation Factor (H s phóng đi phng sai)










MC LC
TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC CÁC T VIT TT
DANH MC CÁC BNG
DANH MC HÌNH VÀ BIU 
CHNG 1. TNG QUAN V  TÀI NGHIÊN CU 1
1.1. S cp thit ca đ tài 1
1.2. Mc tiêu nghiên cu 2
1.3. i tng và phm vi nghiên cu 2
1.3.1. i tng nghiên cu 2
1.3.2. Phm vi nghiên cu 2
1.4. Phng pháp nghiên cu 2
1.4.1. S liu s dng 2
1.4.2. Phng pháp thc hin 2

1.4.3. X lý s liu 3
1.5. Kt cu ca đ tài 3
CHNG 2. C S LÝ THUYT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU 5
2.1. Mobile banking 5
2.1.1. Dch v mobile banking 5
2.1.2. Công ngh mobile banking 6

2.2. Các công trình nghiên cu có liên quan 7
2.2.1. Mô hình chp nhn công ngh (TAM) 7
2.2.2. Lý thuyt v ph bin s đi mi (IDT) 9
2.2.3. Lý thuyt hp nht v chp nhn và s dng công ngh (UTAUT) 10
2.2.4. Lý thuyt nhn thc ri ro (TPR) 13
2.2.5. Mt s các nghiên cu khác 15
2.2.5.1. Các yu t nh hng đn vic s dng dch v mobile banking ti
Hà Ni, Vit Nam ca Vu (2013). 15
2.2.5.2. Mô hình các nhân t nh hng đn ý đnh s dng dch v internet
banking nghiên cu ti th trng Vit Nam ca Lê Th Kim Tuyt (2008). 17
2.2.5.3. Nghiên cu v s chp nhn dch v mobile banking ca thanh niên
ca Akturan & Tezcan (2012) 17
2.2.6. Tng kt các nghiên cu trc đây 19
2.3. Mô hình nghiên cu đ xut 21
2.4. Gi thuyt nghiên cu 23
CHNG 3. PHNG PHÁP NGHIÊN CU 25
3.1. Quy trình nghiên cu 25
3.2. Nghiên cu đnh tính 26
3.2.1. Phát trin thang đo s b 26
3.2.1.1.Thang đo s b cho yu t nhn thc tính hu ích 27
3.2.1.2. Thang đo s b cho yu t nhn thc tính d s dng 27

3.2.1.3. Thang đo s b cho yu t nhn thc v ri ro 28

3.2.1.4. Thang đo s b ý đnh s dng 29
3.2.2. iu chnh thang đo 30
3.2.3. Kt qu điu chnh thang đo 31
3.2.4. Tóm tt kt qu nghiên cu đnh tính 32
3.3. Nghiên cu đnh lng 34
3.3.1. Thit k bng câu hi 34
3.3.2. Thu thp d liu 35
3.3.3. Thit k mu 35
3.3.4. X lý s liu 35
3.3.4.1. ánh giá đ tin cy thang đo bng Cronbach Anpha 35
3.3.4.2. Phân tích nhân t khám phá EFA 36
3.3.4.3. Phân tích hi quy 37
CHNG 4. KT QU NGHIÊN CU 39
4.1. c đim mu kho sát 39
4.2. ánh giá đ tin cy ca thang đo 40
4.2.1. H s Cronbach Anpha ca các bin đc lp 42
4.2.1. H s Cronbach Anpha ca bin ph thuc 43
4.3. Phân tích nhân t khám phá EFA 44
4.3.1. Kt qu phân tích EFA cho các bin đc lp 44
4.3.2. Kt qu phân tích EFA cho bin ph thuc 47
4.4. iu chnh mô hình nghiên cu và các gi thuyt 48
4.5. Phân tích hi quy 50

4.5.1. Phân tích tng quan 50
4.5.2. Công thc hi quy tuyn tính bi 51
4.5.3. Xem xét các gi đnh cn thit trong hi quy tuyn tính 52
4.5.3.1. Gi đnh không có hin tng đa cng tuyn 52
4.5.3.2. Gi đnh phng sai ca phn d không đi 53
4.5.3.3. Gi đnh v phân phi chun ca phn d 53

4.5.3.4. Gi đnh v tính đc lp ca phn d 55
4.5.4. Ý ngha các h s hi quy riêng phn trong mô hình 55
4.5.5. Kim đnh s phù hp ca mô hình 56
4.5.6. Kim đnh gi thuyt 56
4.6. Tho lun kt qu nghiên cu 57
CHNG 5. HÀM Ý CHÍNH SÁCH V GII PHÁP 60
5.1.  xut mt s hàm ý 60
5.1.1. Gia tng nhn thc ca khách hàng v tính hu ích vi cá nhân ca dch
v mobile banking 60
5.1.2. Gia tng nhn thc ca khách hàng v tính d s dng ca dch v
mobile banking 61
5.1.3. Gim ri ro khi s dng dch v mobile banking 62
5.2. Gii hn ca nghiên cu và khuyn ngh hng nghiên cu tip theo 62

TÀI LIU THAM KHO
PH LC


DANH MC CÁC BNG
Bng 2.1. Bng tng kt các nghiên cu trc đây 20
Bng 2.2. Tng hp các yu t nghiên cu 22
Bng 3.1.Thang đo cho yu t nhn thc tính hu ích 27
Bng 3.2. Thang đo cho yu t nhn thc tính d s dng 27
Bng 3.4. Thang đo cho yu t nhn thc v ri ro 29
Bng 3.5. Thang đo cho yu t ý đnh s dng 30
Bng 3.6. Thang đo đã điu chnh 33
Bng 4.1. S lng d liu thu thp 39
Bng 4.2. Kt qu h s Cronbach Alpha ca các khái nim nghiên cu ln 1 41
Bng 4.3. Kt qu h s Cronbach Alpha ca các khái nim nghiên cu ln cui 43
Bng 4.4. Kt qu phân tích nhân t EFA ln mt 45

Bng 4.5. Kt qu phân tích nhân t EFA ln cui 46
Bng 4.5. Kt qu phân tích nhân t EFA bin ph thuc 47
Bng 4.6. Các nhân t và bin quan sát 49
Bng 4.7. Bng phân tích h s tng quan gia các bin 50
Bng 4.8a. Bng tóm tt mô hình 51
Bng 4.8b. Bng trng s hi quy 52
Bng 4.9. Kt qu kim đnh các gi thuyt nghiên cu 57




DANH MC HÌNH VÀ BIU 
Hình 2.1. Mô hình chp nhn công ngh (TAM) 8
Hình 2.2. Mô hình chp nhn công ngh hiu chnh 8
Hình 2.3. Mô hình hp nht v chp nhn và s dng công ngh (UTAUT) 11
Hình 2.4. Mô hình nhn thc ri ro (TPB) 13
Hình 2.5. Mô hình nhn thc ri ro và tn sut s dng dch v mobile banking ca
Chen (2013) 14
Hình 2.6. Mô hình nghiên cu các yu t nh hng đn vic s dng dch v
mobile banking ca Vu (2013) 16
Hình 2.7. Mô hình các nhân t nh hng đn ý đnh s dng dch v internet
banking ca Lê Th Kim Tuyt (2008) 17
Hình 2.8. Mô hình chp nhn dch v mobile banking ca thanh niên ca Akturan
& Tezcan (2012) 19
Hình 2.9.Mô hình đ xut ca nghiên cu các yu t nhn thc đc tính ca đi
mi nh hng đn ý đnh s dng mobile banking ca khách hàng cá nhân 22
Hình 3.1. S đ quy trình nghiên cu 25
Hình 4.1. Mô hình điu chnh ca nghiên cu các yu t nhn thc đc tính ca đi
mi nh hng đn ý đnh s dng mobile banking ca khách hàng cá nhân 48
Biu đ 4.1:  th phân tán 53

Biu đ 4.2: Biu đ tn s ca phn d chun hóa 54
Biu đ 4.3: Biu đ tn s P-P 54



1

CHNG 1. TNG QUAN V  TÀI NGHIÊN CU
Chng này trình bày v s cp thit ca đ tài, mc tiêu nghiên cu, đi
tng nghiên cu, phm vi nghiên cu, phng pháp nghiên cu và kt cu ca
lun vn.
1.1. S cp thit ca đ tài
Ngân hàng đin t (electronic banking) chính thc đc trin khai vào nm
1995 ti M. K t khi ra đi, dch v này đã và đang đc m rng ra khp th
gii,  các nc phát trin, dch v này tr nên rt quen thuc do tính tin ích ca
nó mang li cho ngi tiêu dùng. Ngày nay, khoa hc k thut và công ngh phát
trin đã cho phép các ng dng ngân hàng đc chuyn đn các thit b đin t và
thm chí c đin thoi di đng. Gan và cng s (2006) đã d đoán rng ngân hàng
đin t là cn thit cho các ngân hàng đ duy trì li nhun trong tng lai.
Theo s liu ca Ahonen (2013) thì s thuê bao di đng trên th gii nm
2012 là 6,7 t, chim 94% dân s th gii, s đin thoi đang s dng là 5,3 t. S
ph bin ca đin thoi di đng đã giúp dch v mobile banking ni lên nh mt
kênh giao dch tim nng mi. Vi chic đin thoi di đng, ngi tiêu dùng có th
truy cp tài khon ca h và kim tra s d tài khon, thanh toán hóa đn, và thc
hin các giao dch ngân hàng khác (Brown và cng s, 2003). Mobile banking là
mt ng dng quan trng ca thng mi di đng vì nó không ch mang li li ích
cho ngi s dng mà nó còn là mt ngun b sung thu nhp cho c ngân hàng và
dch v vin thông (Aktukan & Tezcan, 2010).
Nm 2013, dân s Vit Nam c tính 89,71 triu ngi (Tng cc Thng kê,
2013), tng s thuê bao di đng đt 105 triu thuê bao, trong đó di đng chim 93%

(B Thông tin và Truy
n thông, 2014). Theo ông Jitin Goyal - Ch tch và ph trách
kinh doanh toàn cu ca Công ty Polaris, Vit Nam rt có tim nng phát trin dch
v mobile banking (Chí Kiên, 2012).
2

Có rt nhiu nghiên cu đã cho thy các yu t v nhn thc có nh hng
quan trng đn ý đnh s dng (Aktukan & Tezcan, 2010; Chen, 2013; Moore and
Benbasat, 1991; Venkatesh & Davis, 2000). Tuy nhiên,  Vit Nam rt ít nghiên
cu chuyên sâu v vn đ này. Do đó, thc hin đ tài “Nghiên cu các yu t v
nhn thc có nh hng đn ý đnh s dng mobile banking ca khách hàng cá
nhân ti TP.H Chí Minh, Vit Nam” là rt cn thit.
1.2. Mc tiêu nghiên cu
Nghiên cu này nhm mc tiêu là đ xác đnh các yu t v nhn thc có nh
hng đn ý đnh s dng mobile banking ti TP.H Chí Minh.
1.3. i tng và phm vi nghiên cu
1.3.1. i tng nghiên cu
i tng nghiên cu là ý đnh s dng mobile banking ti TP.H Chí Minh
trong mi tng quan vi các yu t v nhn thc.
1.3.2. Phm vi nghiên cu
Nghiên cu này áp dng phng pháp phng vn trc tip và phng vn
thông qua mng internet các cá nhân t 18 tui tr lên có ý đnh s dng mobile
banking trên đa bàn Tp.H Chí Minh trong nm 2014.
1.4. Phng pháp nghiên cu
1.4.1. S liu s dng
Nghiên cu s dng s liu s cp đc thu thp thông qua phng pháp
phng vn.
1.4.2. Phng pháp thc hin
Nghiên cu này s dng đa phng pháp gm phng pháp nghiên cu đnh
tính và phng pháp nghiên cu đnh lng.

3

- Nghiên cu đnh tính nhm b sung và điu chnh các bin quan sát trong
mô hình và hiu chnh bng câu hi kho sát. Ch yu s s dng k thut tho lun
tay đôi vi các đi tng là các chuyên gia trong lnh vc này và mt s cá nhân có
ý đnh s dng dch v mobile banking.
- Nghiên cu đnh lng đc thc hin thông qua bng câu hi kho sát.
Sau khi bng câu hi đc hiu chnh  bc nghiên cu đnh tính tr thành bng
câu hi chính thc thì tin hành thc hin thu thp d liu, x lý s liu.
1.4.3. X lý s liu
Nghiên cu x lý s liu bng phn mm thng kê SPSS 20 đ kim đnh
thang đo bng phân tích Cronbach’s Anpha và phân tích nhân t khám phá EFA,
kim đnh hi quy đ đánh giá tác đng ca các yu t v nhn thc đn ý đnh s
dng dch v mobile banking.
1.5. Kt cu ca đ tài
 tài gm 5 chng đc chia nh sau:
- Chng 1 : Tng quan v đ tài nghiên cu
Chng này trình bày tính cp thit ca đ tài, mc tiêu, đi tng nghiên
cu, phm vi nghiên cu và phng pháp nghiên cu ca đ tài.
- Chng 2 : C s lý thuyt và mô hình nghiên cu
Chng này gii thiu c s lý thuyt và các công trình nghiên cu đã có
trong và ngoài nc có liên quan đn đ tài nghiên cu này. T đó đ xut mô hình
nghiên cu.
- Chng 3 : Phng pháp nghiên cu
Chng này trình bày phng pháp nghiên cu, thc hin phát trin và điu
chnh thang đo, thit k mu, thit k bng câu hi, thu thp d liu đnh lng.
- Chng 4 : Kt qu nghiên cu
4

Chng này trình bày, đánh giá và bàn lun các kt qu thu đc : mô t d

liu thu đc, tin hành đánh giá kim đnh thang đo, kim đnh s phù hp ca mô
hình, kim đnh gi thuyt ca mô hình nghiên cu.
- Chng 5 : Hàm ý chính sách v gii pháp
Chng này đa ra nhng hàm ý chính sách v gii pháp, đng thi nêu lên
nhng hn ch ca nghiên cu và hng nghiên cu tip theo.

















5

CHNG 2. C S LÝ THUYT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU
Chng này gm ba phn chính:
(1) Khái quát v dch v mobile banking và công ngh đc s dng trong
dch v mobile banking.
(2) Trình bày v mt s lý thuyt và nghiên cu trong và ngoài nc có liên
quan đn các yu t v nhn thc và ý đnh s dng dch v mobile banking.

(3)  xut mô hình nghiên cu và các gi thuyt v các yu t nhn thc tác
đng đn ý đnh s dng dch v mobile banking.
2.1. Mobile banking
2.1.1. Dch v mobile banking
Mobile banking đc đnh ngha là “mt kênh mà ngi tiêu dùng tng tác
vi ngân hàng thông qua mt thit b di đng, chng hn nh đin thoi di đng
hoc máy k thut s cá nhân. Vi ý ngha là nó có th đc xem nh là mt tp
hp con ca ngân hàng đin t và mt phn m rng ca internet banking vi đc
đim đc đáo riêng ca mình " (Laukkanen và Passanen, 2008, p.87).
Ngày nay, dch v mobile baking đang phát trin nh là mt kênh bán l mi
cho các ngân hàng. Dch v mobile banking hng đn các khách hàng cá nhân có
s dng các thit b di đng, khách hàng có th s dng các dch v ngân hàng nh
chuyn tin, xem sao kê tài khon, thanh toán hóa đn  bt c đâu, bt c khi nào
mt cách nhanh chóng mà không cn phi đn ngân hàng.
Theo mt nghiên cu mi đây ca Juniper Research, s lng khách hàng s
dng Mobile Banking trên th gii đang liên tc tng trong vài nm tr li đây và
dn tr thành mt xu th tt yu. Tính đn ht nm 2011, tng s ngi s dng
Mobile Banking đã vt 300 triu. Con s này s tng lên 530 triu vào nm 2013
và tip tc là 860 triu vào nm 2016. Còn theo kho sát ca Edgar Dunn, công ty
t vn chin lc chuyên v lnh vc thanh toán và dch v tài chính thì đin thoi
6

di đng cng đc đánh giá là kênh thanh toán phát trin nht ti các quc gia trên
th gii trong vòng 5 nm ti (Smartlink, 2013).
Theo thông cáo báo chí ca Nielsen (2012), ngi tiêu dùng khu vc Châu Á
Thái Bình Dng a thích s tin li ca ngân hàng trc tuyn và ngân hàng qua
đin thoi (mobile banking) đ giao dch đu t. Dch v ngân hàng trc tuyn đc
s dng thng xuyên nht (79%), sau đó là giao dch ti ngân hàng (73%) trong
khi giao dch qua môi gii trc tuyn (28%) và đin thoi (36%) cng khá ph bin.
Vi s phát trin ca các thit b di đng, đc bit là đin thoi thông minh ti ti

khu vc Châu Á Thái Bình Dng, các nhà đu t có thêm mt công c đc lc đ
thc hin giao dch và nm bt nhiu c hi nhanh chóng. Dch v ngân hàng qua
đin thoi đang phát trin nhanh cng thêm kh nng tính bo mt ngày càng cht
s khin dch v này có kh nng bùng phát mnh trong tng lai.
T trc nm 2011, dch v mobile banking còn khá mi m  Vit Nam, s
lng ngân hàng trin khai rt hn ch vi các tính nng dch v còn đn gin, ch
yu là xem s d tài khon và chuyn tin trong ni b ngân hàng. Tuy nhiên t
nm 2011 tr đi, nhn thy tim nng và li ích ca kênh giao dch mi nên rt
nhiu ngân hàng đã bt đu tham gia trin khai dch v này.
2.1.2. Công ngh mobile banking
Ban đu mobile banking da trên nn tng dch v tin nhn thông thng
(SMS - Short Message Service) cho phép khách hàng giao tip vi ngân hàng theo
nhng tin nhn, câu lnh có cú pháp dng vn bn đc ngân hàng quy đnh trc.
Ngày nay, vi s phát trin ca internet, công ngh di đng (GPRS, Wi-Fi,
3G, 4G…) và đc bit là s phát trin ca ngành công nghip đin thoi di đng,
mobile banking đã có nhng bc nhy vt, gn lin vi s ra đi ca đin thoi
thông minh (smartphone). Nhiu ng dng công ngh mi đã đc áp dng cho
vic phát trin mobile banking nh: SimToolKit (ng dng dch v ngân hàng di
đng đc tích hp trên SIM đin thoi di đng), Mobile Application (ng dng
dch v ngân hàng di đng đc cài đt trên đin thoi di đng), Mobile Web (dch
7

v ngân hàng di đng đc truy cp qua trình duyt Internet trên đin thoi di
đng),…
Mi gii pháp công ngh đu có nhng u nhc đim riêng. Tuy nhiên
công ngh Mobile Application đc đánh giá toàn din hn c do tính tin li, bo
mt, an toàn, đa dng tính nng, d cp nht, d trin khai, thân thin vi ngi
dùng trong c quá trình cài đt và s dng… Công ngh này đang đc xem là mt
trong nhng la chn hàng đu ca hu ht các ngân hàng trên th gii cho vic
phát trin Mobile Banking nh Citibank, Bank of America, Barclays …

2.2. Các công trình nghiên cu có liên quan
2.2.1. Mô hình chp nhn công ngh (TAM)
Na cui ca th k hai mi, đã có rt nhiu nghiên cu v ý đnh hành vi
ca ngi tiêu dùng nh lý thuyt hành đng hp lý (TRA – Theory of Reasonel
Action) ca Fishbein & Ajzen (1975), lý thuyt v hành vi d đnh (TPB – Theory
of Planned Behavior) ca Ajzen (1985, theo Ajzen, 1991) và mô hình chp nhn
công ngh (TAM – Technology Acceptance Model) ca Davis (1986). Các lý
thuyt này đã đc s dng rng rãi đ đánh giá hành vi ca ngi tiêu dùng, đc
bit là mô hình TAM. TAM đã đc th nghim rng rãi và đc xác nhn là rt
hu ích trong vic gii thích hành vi chp nhn công ngh ca ngi s dng. “Mc
tiêu ca TAM là cung cp mt s gii thích các yu t xác đnh tng quát v s
chp nhn máy tính, nhng yu t này có kh nng gii thích hành vi ngi s dng
xuyên sut các loi công ngh” (Davis và cng s, 1989, p.985). TAM đã ch ra
rng có hai yu t có liên quan chính đn hành vi chp nhn máy tính là nhn thc
tính hu ích và nhn thc tính d s dng (xem hình 2.1).
8


Ngun: Davis và cng s, 1989
Hình 2.1. Mô hình chp nhn công ngh (TAM)
Da trên các nghiên cu thc nghim sau khi mô hình TAM đu tiên đc
công b, TAM đã đc tip tc nghiên cu m rng thành TAM2 bi Venkatesh &
Davis (2000) và TAM3 bi Venkatesh & Bala (2008), khi đó yu t thái đ đã đc
b ra khi mô hình (Xem hình 2.2).

Ngun: Venkatesh & Davis, 2000; Venkatesh & Bala, 2008
Hình 2.2. Mô hình chp nhn công ngh hiu chnh
nh ngha các yu t tác đng đn ý đnh s dng trong mô hình TAM:
9

- Nhn thc tính hu ích đc đnh ngha là “mc đ mà mt ngi tin rng
vic s dng mt h thng đc bit s nâng cao hiu sut công vic ca mình”
(Davis, 1989, p.320).
- Nhn thc tính d s dng đc đnh ngha là “mc đ mà mt ngi tin
rng vic s dng mt h thng đc bit s không cn phi n lc” (Davis, 1989,
p.320).
2.2.2. Lý thuyt v ph bin s đi mi (IDT)
Lý thuyt v ph bin s đi mi (IDT – Innovation Diffusion Theory) đc
đa ra bi Rogers (1995). Trong IDT, Rogers (1995) đnh ngha ph bin là quá
trình mà s đi mi hoc nhn thc công ngh mi đc truyn đt thông qua các
kênh nht đnh theo thi gian gia các thành viên ca mt h thng xã hi. S đi
mi là “mt ý tng, mt hành đng thc tin hay mt vn đ đc nhn thc là
mi đi vi mt cá nhân hay mt nhóm ngi” (Roger, 1995, p.11). Theo Roger
(1995), phn ng ca mt cá nhân đi vi s đi mi ph thuc vào nhn thc v
tính cht mi l ca ý tng và cho dù cá nhân đó có ngh rng ý tng là mi l
hay không thì ý tng đó cng phi là s đi mi. Mt cá nhân bày t tính cht mi
l ca mt s đi mi nh là kin thc, s thuyt phc hoc quyt đnh s chp
nhn. Phn ln ý tng mi có liên quan đn nhng đi mi v công ngh, nên đôi
khi t “công ngh” đc s dng nh mt t đng ngha vi “s đi mi” (Roger,
1995). Rogers (1995) đ xut và xác đnh nm đc tính ca s đi mi nh sau:
- Li th tng đi: “là mc đ mà mt s đi mi đc nhn thc là tt hn
so vi ý tng nó thay th” (Roger, 1995, p.212).
- Kh nng tng thích: “là mc đ mà mt s đi mi đc nhn th
c là
phù hp vi các giá tr hin có, kinh nghim quá kh, và nhu cu ca ngi chp
nhn tim nng” (Roger, 1995, p.224).
- Phc tp: “là mc đ mà mt s đi mi đc nhn thc là khó khn đ
hiu và s dng” (Roger, 1995, p.242).
10

- Có kh nng áp dng th: “là mc đ mà mt s đi mi có th đc th
nghim mt cách hn ch” (Roger, 1995, p.243).
- Có th nhn bit: “là mc đ mà các kt qu ca mt s đi mi có th
nhìn thy bi nhng ngi khác” (Roger, 1995, p.244).
Theo Roger (1995) thì đc tính li th tng đi, kh nng tng thích, có
kh nng áp dng th, có th nhn bit tng quan thun vi tc đ chp nhn s
đi mi, còn đc tính phc tp thì tng quan nghch vi tc đ chp nhn s đi
mi. Tc đ chp nhn s đi mi là “tc đ liên quan mà ti đó mt s đi mi
đc chp nhn bi nhng thành viên trong mt h thng xã hi” (Roger, 1995,
p.22).
Moore và Benbasat (1991) còn xác đnh thêm ba đc tính khác ca s đi
mi nh:
- Hình nh: là mc đ mà khi s dng mt s đi mi thì hình nh ca mt
ngi hoc tình trng trong h thng đc bit ca ngi đó đc nâng cao. Mong
mun đt đc đa v xã hi là mt đng lc quan trng đi vi mt ngi nào đó
thông qua mt s đi mi.
- T nguyn s dng: là mc đ mà s dng mt s đi mi đc coi nh là
t nguyn hoc ca ý chí t do.
- Kt qu có th chng minh đc: là tính hu hình c
a các kt qu ca vic
s dng mt s đi mi.
2.2.3. Lý thuyt hp nht v chp nhn và s dng công ngh (UTAUT)
Lý thuyt hp nht v s chp nhn và s dng công ngh (UTAUT –
Unified Theory of Acceptance and Use of Technology) đc phát trin bi
Venkatesh và cng s (2003) (Xem hình 2.3). Mô hình UTAUT là mô hình hp
nht t tám mô hình chp nhn công ngh trc đó bao gm: Lý thuyt hành đng
hp lý (TRA), Lý thuyt hành vi d đnh (TPB), Mô hình chp nhn công ngh
(TAM), Mô hình đng c thúc đy, Mô hình s dng máy tính (Model of PC
11

Utilization - PCUM), Lý thuyt ph bin s đi mi (Innovation Diffution Theory -
IDT), Lý thuyt nhn thc xã hi (Social Cognitive Theory - SCT), Lý thuyt kt
hp thuyt hành vi d đnh và mô hình chp nhn công ngh.
Ngun: Venkatesh và cng s, 2003
Hình 2.3. Mô hình hp nht v chp nhn và s dng công ngh (UTAUT)
Mô hình UTAUT gii thích ý đnh s dng ca mt ngi đi vi vic s
dng mt h thng công ngh thông tin và nhng hành vi s dng xy ra sau đó. Lý
thuyt này cho rng có bn yu t: Mong đi v thành tích (Performance
Expectancy), mong đi v s n lc (Effort Expectancy), nh hng xã hi (Social
Influence) và điu kin thun tin (Facilitating Conditions) là nhng yu t nh
hng trc tip đn ý đnh s dng và hành vi s dng (Venkatesh và cng s,
2003). Gii tính, tui, kinh nghim và s t nguyn đc cho là có tác đng gián
tip đn bn yu t chính phía trên (Venkatesh và cng s, 2003).
nh ngha các yu t có tác đng trc tip đn ý đnh s dng trong mô
hình UTAUT:
12

- Mong đi thành tích đc đnh ngha là “mc đ mà mt ngi tin rng
vic s dng mt h thng s nâng cao hiu sut công vic ca mình” (Venkatesh
và cng s, 2003, p.447).
- Mong đi s n lc đc đnh ngha là mc đ d s dng ca h thng
(Venkatesh và cng s, 2003).
- nh hng xã hi đc đnh ngha là “mc đ mà mt ngi nhn thy
rng nhng ngi quan trng vi anh ta tin rng anh ta nên s dng h thng mi”
(Venkatesh và cng s, 2003, p.451).
- iu kin thun tin đc đnh ngha là mc đ mà mt ngi tin rng đ
s dng h thng thì cn đc h tr bi c s h tng k thut và t chc hin có
(Venkatesh và cng s, 2003).
UTAUT đc coi là lý thuyt quan trng nht đ nghiên cu vic áp dng
công ngh thông tin trong các lnh vc trong tng lai. Mô hình này đã đc thc

nghim kim tra và nhn thy là tt hn tám mô hình chp nhn công ngh trc
đó, bao gm c mô hình TAM (Carlsson và cng s, 2006). Tuy nhiên, UTAUT
không phi là hoàn ho. Áp dng UTAUT trong mt s ng dng công ngh thông
tin đc bit nh ngân hàng di đng, thay đi và sa đi là cn thit theo khuyn cáo
ca Venkatesh và cng s (2003). Vì vy, nghiên cu v các yu t nhn thc các
đc tính ca đi mi
nh hng đn ý đnh s dng mobile banking ti TP. H Chí
Minh s da trên c s mô hình UTAUT và m rng thay đi, sa đi mt s yu t
cho tng thích vi đc đim riêng ca nghiên cu này.
Yu t mong đi s n lc t UTAUT, nhn thc tính d s dng t TAM
và phc tp t IDT đc coi là tng t (Venkatesh và cng s, 2003). Tng t
nh vy, li th tng đi ca IDT và mong đi thành tích t UTAUT là tng t
nh nhn thc tính hu ích t TAM (Venkatesh và cng s, 2003). Trong nghiên
cu này, các t ng nhn thc tính d s dng và nhn thc tính hu ích đc coi
nh là bin đc lp và đa vào mô hình nghiên cu.
13

2.2.4. Lý thuyt nhn thc ri ro (TPR)
Thuyt nhn thc ri ro (TPR – Theory of Perceived Risk) đc gii thiu
bi Bauer (1960), Bauer cho rng hành vi tiêu dùng sn phm công ngh thông tin
có nhn thc ri ro, bao gm hai yu t là nhn thc ri ro liên quan đn sn
phm/dch v và nhn thc ri ro liên quan đn giao dch trc tuyn (Xem hình
2.4).

Ngun: Bauer, 1960
Hình 2.4. Mô hình nhn thc ri ro (TPB)
- Thành phn nhn thc ri ro liên quan đn sn phm dch v: nh mt tính
nng, mt tài chính, tn thi gian, mt c hi và nhn thc ri ro toàn b đi vi sn
phm/dch v.
- Thành phn ri ro liên quan đn giao dch trc tuyn: các ri ro có th xy

ra khi ngi s dng thc hin giao dch trên các phng tin đin t nh s b mt,
s an toàn và nhn thc ri ro toàn b v giao dch.
Theo nghiên cu ca Chen (2013) v ý đnh s dng dch v mobile
banking, yu t nhn thc ri ro đã đc c th hóa thành nm khía cnh: ri ro tài
chính, ri ro hot đng, ri ro thi gian, ri ro tâm lý và ri ro bo mt (xem hình
2.5). Nghiên cu đã cung cp mt hiu bit sâu sc hn v nhng đc đim ca ri
ro liên quan đn dch v mobile banking.


14


Hình 2.5. Mô hình nhn thc ri ro và tn sut s dng dch v mobile banking ca
Chen (2013)
Trong bi cnh giao dch trc tuyn, nhn thc ri ro thng đc đnh
ngha là mt nhn thc v nguy c tim n trong vic s dng c s h tng internet
m đ trao đi thông tin cá nhân, và nó thng đc vn hành nh mt cu trúc đa
chiu (Chen, 2013).
- Nhn thc ri ro tài chính: Nhn thc ri ro tài chính chính là kh nng mt
tin vì sai sót trong h điu hành hoc chim dng vn thông qua truy cp bên ngoài
bt hp pháp (Littler and Melanthiou, 2006).
- Nhn thc ri ro hot đng: Nhn thc ri ro hot đng chính là nhn thc
đc có mt s yu t có th đc coi là nh hng xu đn hot đng ca dch v
mobile banking (Littler and Melanthiou, 2006).
15

- Nhn thc ri ro v thi gian: Ngi tiêu dùng có th phi dành thêm thi
gian đ hc tp, hoc s dng mt sn phm/dch v. Nu dch v mobile banking
đòi hi thi gian hc tp thì nguy c thi gian có th đc coi là cao (Littler and
Melanthiou, 2006).

- Nhn thc ri ro tâm lý chính là ngi tiêu dùng t nhn thc rng có th
b nh hng bi vic áp dng các dch v mobile banking (Littler and Melanthiou,
2006).
- Nhn thc ri ro bo mt: Nh đã bit, riêng t có th là bt li nghiêm
trng nht ca dch v mobile banking vi nhng lo ngi v s xâm nhp t bên
ngoài dn đn s giám sát ca các chi tit tài chính cá nhân và thm chí c vic xóa
b tin t tài khon (Littler and Melanthiou, 2006).
Nghiên cu ca Chen (2013) đã cho thy nhn thc v ri ro có tác đng tiêu
cc đn ý đnh s dng dch v mobile banking. Vì vy, yu t nhn thc ri ro
đc đa vào mô hình nghiên cu.
2.2.5. Mt s các nghiên cu khác
2.2.5.1. Các yu t nh hng đn vic s dng dch v mobile banking ti Hà
Ni, Vit Nam ca Vu (2013).
Nghiên cu ca Vu (2013) đã xác đnh các yu t nh hng đn vic s
dng dch v mobile banking đi vi nhóm ngi đã s dng mobile banking (bao
gm c SMS banking và internet banking) ti Hà Ni, Vit Nam. Nghiên cu đa ra
các yu t là đc đim nhân khu hc, nhn thc tính hu ích, nhn thc v tính d
s dng t mô hình UTAUT, yu t chi phí cm nhn t nghiên cu ca Luarn &
Lin (2005), yu t nhn thc ri ro t nghiên cu ca Lee (2005), yu t s tin
tng t nghiên cu ca Kim và cng s (2009).
Nghiên cu đã s dng phn mm SPSS 16.0 x lý d liu; s dng phân
tích hi quy đ kim đnh gi thuyt và phân tích ANOVA đ kim đnh s khác
16

bit gia các đc đim nhân khu hc vi vic s dng dch v mobile banking ti
Hà Ni.
Nghiên cu đã xác đnh nm yu t nh hng đn vic s dng các dch v
mobile banking, bao gm: nhn thc tính hu ích, nhn thc tính d dàng s dng,
nhn thc v ri ro an toàn và xã hi, nhn thc v ri ro hot đng và tài chính, s
tin tng. Nghiên cu cng ch ra yu t “chi phí cm nhn” không có ý ngha

thng kê đn vic s dng dch v mobile banking và không có đ bng chng đ
kt lun mi quan h gia các đc đim nhân khu hc vi vic s dng dch v
mobile banking (xem hình 2.6).


Hình 2.6. Mô hình nghiên cu các yu t nh hng đn vic s dng dch v
mobile banking ca Vu (2013)