Cải thiện sinh kế hộ dân tái định cư nông nghiệp thuộc dự án di dân, tái định cư thủy điện sơn la trên địa bàn xã mường lay, tỉnh điện biên

B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
CHNGăTRỊNHăGING DY KINH T FULBRIGHT



LNGăỊNHăHUYÊN


C
C


I
I


T
T
H
H
I
I


N

N


S
S
I
I
N
N
H
H


K
K




N
N
H
H


N
N
G
G

H
H




D
D
Â
Â
N
N


T
T
Á
Á
I
I






N
N
H

H


C
C




N
N
Ô
Ô
N
N
G
G


N
N
G
G
H
H
I
I


P

P










T
T
H
H
U
U


C
C


D
D




Á

Á
N
N


D
D
I
I


D
D
Â
Â
N
N
,
,


T
T
Á
Á
I
I







N
N
H
H


C
C




T
T
H
H


Y
Y




I
I



N
N


S
S


N
N


L
L
A
A

T
T
R
R
Ê
Ê
N
N






A

A


B
B
À
À
N
N


T
T
H
H




X
X
Ã
Ã


M
M





N
N
G
G


L
L
A
A
Y
Y
,
,


T
T


N
N
H
H




I

I


N
N


B
B
I
I
Ê
Ê
N
N





LUNăVNăTHCăSăCHệNHăSÁCHăCỌNG




TP. H ChíăMinh,ănmă2014

B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
CHNGăTRỊNHăGING DY KINH T FULBRIGHT


LNGăỊNHăHUYÊN


C
C


I
I


T
T
H
H
I
I


N
N

S
S
I
I
N
N
H
H


K
K




N
N
H
H


N
N
G
G


H
H





D
D
Â
Â
N
N


T
T
Á
Á
I
I






N
N
H
H

C
C




N
N
Ô
Ô
N
N
G
G


N
N
G
G
H
H
I
I


P
P

T
T
H
H
U
U


C
C


D
D




Á
Á
N
N

D
D
I
I


D
D
Â
Â
N
N
,
,


T
T
Á
Á
I
I







N
N
H
H


C
C




T
T
H
H


Y
Y




I
I


N
N

S
S


N
N


L
L
A
A

T
T
R
R
Ê
Ê
N
N






A
A

B
B
À
À
N
N


T
T
H
H




X
X
Ã
Ã


M
M




N
N

G
G


L
L
A
A
Y
Y
,
,


T
T


N
N
H
H




I
I



N
N


B
B
I
I
Ê
Ê
N
N



Ngành: Chính sách công
Mã s: 60340402


LUNăVNăTHCăSăCHệNHăSÁCHăCỌNG

NGIăHNG DN KHOA HC
TS. TRN TIN KHAI




TP. H ChíăMinh,ănmă2014
-i-

LIăCAMăOAN
Tôi xin cam đoan, lun vn này là hoàn toàn do tôi thc hin. Các đon trích dn và ngun s
liu s dng trong lun vn đu đc trích ngun và có đ chính xác cao nht trong kh nng
hiu bit ca tôi. Lun vn là bài nghiên cu chính sách ca cá nhân, do đó không nht thit
phn ánh quan đim ca Trng i hc Kinh t thành ph H Chí Minh hay Chng trình
Ging dy Kinh t Fulbright.

TP. H Chí Minh, ngày 10 tháng 6 nm 2014
Tác gi


LngăìnhăHuyên


-ii-


LI CMăN
Li đu tiên, tôi xin gi li cm n ti quý Thy, Cô và các anh ch nhân viên làm vic ti
Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright vì thi gian hc tp  trng, tôi đư nhn đc
nhiu kin thc và h tr t h.
Tôi xin gi li cm n sâu sc ti Tin s Trn Tin Khai và cô inh V Trang Ngân. Vi vai
trò ngi hng dn khoa hc và điu phi, Thy, Cô đư ch ra hng đi và phng pháp đ
tôi thc hin hiu qu đ tài này.
Cm n nhng ngi bn hc ti Chng trình Fulbright, gm cu hc viên và các bn cùng
khóa MPP5 v s h tr thông tin cng nh nhng k nng trong quá trình hc tp và làm
lun vn.
Xin cm n s nhit tình giúp đ ca y ban nhân dân th xã Mng Lay, Ban qun lý th xã,
chú Ngô Vn Sn, anh Lò Vn Dng, anh iêu Vn Quynh là nhng Trng bn, cùng

nhng gia đình đư giúp tôi hoàn thành đt phng vn.
Và cui cùng, cm n nhng ngi thân trong gia đình vì h là ngun đng viên đi vi tôi
trong thi gian hc tp xa nhà.
Hc viên Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright



LngăìnhăHuyên

-iii-


TÓM TT
 phc v cho d án Thy đin Sn La, th xư Mng Lay phi di di và tái đnh c cho
3.579 h gia đình, bng 12.466 nhân khu. T nm bt đu d án (2010) cho đn nay, các h
dân đư n đnh ni , có nhà mi to đp hn, đc hng th c s h tng tt hn nhng đi
sng cha n đnh, tht nghip có xu hng tng cao. Xut phát t thc trng đó,  tài "Ci
thin sinh k nhng h dân tái đnh c nông nghip thuc d án di dân, tái đnh c thy
đin Sn La trên đa bàn th xã Mng Lay, tnh in Biên" s dng khung phân tích sinh
k ca DFID đ nghiên cu thc trng sinh k ca nhng h gia đình tái đnh c nông nghip
và nguyên nhân ca nhng bt n trong sinh k ca h.
Kt qu nghiên cu cho thy, có ti trên 50% h gia đình kho sát thuc din nghèo. Ngi
dân không th t ch đc ngun lng thc cho gia đình do không th s dng đc din
tích đt nông nghip đc giao đ canh tác. Vic khai hoang 3 bưi đt và xây các công trình
thy li đư tiêu tn nhiu t đng, nhng sau nhiu ln giao đt trng th, không loi cây nào
sng đc vì đt thiu cht dinh dng, ch yu là đá xít, đa hình dc, thiu nc ti và quá
xa ni  ca ngi dân.
i sng ca ngi dân càng tr nên khó khn hn khi công tác bi thng, h tr tái đnh c
còn rm rà, nhiu khâu, nhiu cp dn đn vic gii quyt nhng vng mc chm tr. Chính
sách bi thng cha tha đáng, nhiu khon h tr đư ban hành song cha thc hin. Công

tác đào to chuyn đi ngh chm trin khai dn đn tình trng tht nghip tng cao.
T kt qu nghiên cu, đ tài đư đ ra mt s gii pháp nhm ci thin sinh k nhng h gia
đình tái đnh c nông nghip, đó là: Gim th tc hành chính, nhanh chóng gii quyt nhng
tn ti trong chính sách bi thng, h tr tái đnh c. H tr go cho nhng h gia đình thiu
đói; Huy đng ngun thu ca Tp đoàn đin lc Vit Nam và ba tnh Sn La, in Biên, Lai
Châu đ lp qu h tr ngi tái đnh c; To qu đt sn xut giao cho nông dân; Có chính
sách u đưi đc bit cho nhng d án đu t ti th xã đ to ngun vic làm cho ngi tái
đnh c; y mnh công tác đào to chuyn đi ngh cho ngi làm nông nghip.
T khóa: Sinh k; Sinh k bn vng; Tái đnh c; Di dân, tái đnh c thy đin Sn La.
-iv-


MC LC
LIăCAMăOAN i
LI CMăN ii
TÓM TT iii
MC LC iv
DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT vi
HBT vi
DANH MC BNG, HÌNH, HP VÀ PH LC vii
CHNGă1.ăGII THIU 1
1.1 Bi cnh và vn đ chính sách 1
1.2 Mc tiêu nghiên cu 2
1.3 Câu hi nghiên cu 2
1.4 i tng và phm vi nghiên cu 3
1.5 Phng pháp nghiên cu 3
1.6 ụ ngha thc tin ca nghiên cu. 3
1.7 Cu trúc đ tài 4
CHNGă2.ăCăS LÝ THUYT VÀ KT QU CÁC NGHIÊN CU LIÊN QUAN 5
2.1 Các khái nim 5

2.2 Khung sinh k bn vng ca DFID 6
2.3 Các nghiên cu liên quan 7
CHNGă3.ăTHIT K NGHIÊN CU 9
3.1 Chn đim nghiên cu 9
3.2 S h gia đình làm nông nghip trên đa bàn th xã 10
3.3 C mu và phng pháp chn mu 10
3.4 Phng pháp thu thp, phân tích và x lý s liu 11
3.4.1 Thu thp s liu 11
3.4.2 Phân tích và x lý s liu 12
CHNGă4.ăKT QU NGHIÊN CU 13
4.1 Ngun vn sinh k ca các h tái đnh c nông nghip ti th xư Mng Lay 13
-v-


4.1.1 Ngun vn con ngi 13
4.1.2 Ngun vn t nhiên 17
4.1.3 Ngun vn tài chính 21
4.1.4 Ngun vn vt cht 22
4.1.5 Ngun vn xã hi 23
4.2 Các ngun gây tn thng 24
4.2.1 Mt đt sn xut nông nghip 24
4.2.2 Thiên tai, bin đi khí hu 24
4.2.3 Giá c th trng 24
4.2.4 Nc lòng h 24
4.3 Chính sách bi thng, h tr tái đnh c d án thy đin Sn La ti Mng Lay 25
4.3.1 Trình t thc hin chính sách bi thng, h tr tái đnh c 25
4.3.2 Chính sách bi thng theo quy đnh ti Ngh đnh 197/2004/N-CP 26
4.3.3 Chính sách h tr theo quy đnh ti Ngh đnh 197/2004/N-CP 28
4.3.4 Nhng tn ti, bt cp trong trin khai chính sách bi thng, h tr tái đnh c. 30
4.4 Mc tiêu và chin lc sinh k 32

4.5 Kt qu sinh k 34
4.5.1 Thu nhp ca các h gia đình 34
4.5.2 Chi tiêu ca các h gia đình 39
CHNGă5.ăKT LUN VÀ KIN NGH CHÍNH SÁCH 41
5.1 Kt lun 41
5.2 Kin ngh chính sách 41
5.3 Tính kh thi ca nhng kin ngh chính sách 43
5.4 Hn ch ca đ tài 43
TÀI LIU THAM KHO 44
PH LC 46


-vi-


DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT
Ch vit tt
Tên ting Anh
Tên ting Vit
BQLDA

Ban Qun lý d án
DFID

UK Department For International
Development
B phát trin Quc t ca
Vng Quc Anh
DTTS

Dân tc thiu s
HBT
KHT

Hi đng bi thng
K hoch đu t
SLF
Sustainable Livelihoods Framework
Khung sinh k bn vng
THCS
THPT

Trung hc c s
Trung hc ph thông
UBND

y ban nhân dân


-vii-


DANH MC BNG, HÌNH, HP VÀ PH LC
DANH MC BNG
Bng 1.1: T l h gia đình làm nông nghip 3
Bng 3.1: Chn mu đim phng vn và c mu thng kê 11
Bng 4.1: T l ngi lao đng 13
Bng 4.2: Trình đ hc vn ca ch h gia đình ti các đim bn 14
Bng 4.3: So sánh thu nhp ca ngi làm nông nghip và ngi có lng 38
Bng 4.4: Tng hp các khon chi trong mt nm ca các h gia đình 40

DANH MC HÌNH
Hình 2.1: Khung sinh k bn vng 6
Hình 3.1: Bn đ th xư Mng Lay 9
Hình 3.2: T l các thành phn dân tc 9
Hình 3.3: S h gia đình làm nông nghip 10
Hình 4.1: Thng kê gii tính ti các đim bn 13
Hình 4.2: Trình đ hc vn ca lao đng theo gii tính 15
Hình 4.3: Tình trng sc khe 15
Hình 4.4: T l phân b ngh nghip theo ngành 16
Hình 4.5: t nông nghip ca ngi dân trc khi có h thy đin 17
Hình 4.6: Din tích đt sn xut trung bình ca các nông h trc tái đnh c. 17
Hình 4.7: t nông nghip chìm trong lòng h thy đin 18
Hình 4.8: Qu đt sn xut trc và sau tái đnh c  T dân ph 6 18
Hình 4.9: Qu đt sn xut trc và sau tái đnh c  Bn Xá 19
Hình 4.10: Qu đt sn xut trc và sau tái đnh c  Bn Bc 2 19
Hình 4.11: Bưi đt khai hoang ti công trình thy li Na Tung 20
Hình 4.12: Bưi đt khu thy li bn  và Biên bn giao đt chuyên trng lúa nc 20
Hình 4.13: Mc đích vay vn 22
Hình 4.14: Trình t thc hin vic bi thng, h tr tái đnh c 25
Hình 4.15: T l nhng h nghèo trong s nhng h gia đình đc kho sát 35
Hình 4.16: Các hot đng to ngun thu nhp ca các h gia đình 36
-viii-


Hình 4.17: C cu thu nhp ca các h gia đình 37
Hình 4.18: C cu chi tiêu ca các h gia đình 40
DANH MC HP
Hp 4.1: Nhng bt cp ghi nhn  Bn Bc 2, xư Lay Na 27
Hp 4.2: Chuyn gia đình ngi đánh cá 29
Hp 4.3: Nhng điu bt hp lý  T dân ph 6 32

Hp 4.4: Vó bè, thuyn máy 33
Hp 4.5: Chuyn tm cót ép 38
DANH MC PH LC
Ph lc 1: Nm loi ngun vn to nên sinh k các h gia đình 46
Ph lc 2: C mu 47
Ph lc 3: Quy trình nghiên cu 48
Ph lc 4: Thng kê gii tính 49
Ph lc 5: Tình trng sc khe ca ngi lao đng 49
Ph lc 6: Phân b ngh nghip 49
Ph lc 7: Mc đích vay vn 50
Ph lc 8: T l chi phí trên thu nhp ca hot đng sn xut kinh doanh 50
Ph lc 9: Phiu kho sát h gia đình tái đnh c nông nghip 1


-1-


CHNGă1. GII THIU
1.1 Bi cnh và vnăđ chính sách
Nhà máy thy đin Sn La là d án trng đim quc gia, do Quc hi giám sát. Vic đu t
nhà máy vi mc đích cung cp đin nng đ phát trin kinh t - xã hi, góp phn chng l v
mùa ma và cung cp nc ti vào mùa khô cho đng bng Bc B, góp phn phát trin kinh
t - xã hi vùng Tây Bc, đm bo an ninh quc phòng, đm bo an toàn cho nhà máy thy
đin Hòa Bình, an toàn cho vùng h du và th đô Hà Ni.
D án di dân, tái đnh c ca thy đin Sn La có quy mô ln nht t trc đn nay, phm vi
tri rng trên đa bàn 3 tnh Sn La, in Biên, Lai Châu, vi vic di chuyn ra khi vùng h
ngp là 20.260 h, bng 95.733 nhân khu.
Riêng tnh in Biên, đ n đnh đi sng ca ngi dân di ri ra khi khu vc lòng h và
tránh ngp Quc l 12, phi di chuyn 6 xã, 47 làng, bn, t dân ph, tng ng 4.459 h gia
đình, 17.010 nhân khu. Chính ph đư phê duyt 6 khu vc tái đnh c mi, gm tái đnh c

ti ch khu vc th xã Mng Lay, tái đnh c huyn Mng Chà, thành ph in Biên Ph,
huyn in Biên, và huyn Ta Chùa. Trong đó, th xã Mng Lay tái đnh c cho 3.579 h,
12.466 nhân khu, chim 80,03% s h ca d án di dân, tái đnh c ca tnh in Biên.
Tng din tích đt thu hi ti th xã Mng Lay là 1.102,49 ha, bao gm c đt sông, sui;
din tích đt phi nông nghip đư thu hi 187,38 ha ca 3.486 h gia đình, 500,39 ha ca 97 c
quan, t chc; din tích đt nông nghip đư thu hi 414,73 ha ca 3.486 h,
1
. n thi đim
30/11/2012, th xã đư t chc di dân, tái đnh c đc 3.579 h, 12.466 nhân khu, trong đó,
s tái đnh c ti ch là 2.101 h, tái đnh c ngoài đa bàn th xã là 1.478 h.
Ti quyt đnh s 801/Q-TTg ca Th tng Chính ph ngày 04/6/2010, phê duyt quy
hoch tng th di dân, tái đnh c d án thy đin Sn La nêu rõ mc đích là phi to đc các
điu kin đ đng bào tái đnh c sm n đnh ch  và đi sng, trên c s khai thác tim
nng v tài nguyên và sc lao đng, tng bc thay đi c cu kinh t, phát trin sn xut,


1
Báo cáo s 89/BC-UBND ca UBND th xã Mng Lay, ngày 08/4/2013 v kt qu thc hin công tác
di dân, tái đnh c trên đa bàn th xư Mng Lay.
-2-


nâng cao thu nhp, cuc sng vt cht và tinh thn ngày càng tt hn ni  c. Mc đích là
nh vy, còn trên thc t, d án di dân, tái đnh c trên đa bàn th xã Mng Lay đư chm
tin đ và mi ch đt mc đích n đnh ch  cho ngi dân. Tuy đc hng h thng c s
h tng tt hn, nhà ca đp hn, nhng do không có đt sn xut và không có vic làm phi
nông nghip
2
trong khi tin h tr đư ht nên nhiu h gia đình làm nông nghip ri vào cnh
nghèo, đói.

Không ch khó khn trong vic tip cn các ngun sinh k, ngi tái đnh c nông nghip còn
phi đi mt vi hàng lot ngun gây tn thng nh mc nc lòng h lên xung không n
đnh nh hng đn hot đng nuôi thy sn, trng lúa nc; l lt, gió lc, giá c th trng
tng cao…Trong khi đó, chính sách ca nhà nc, chính quyn đa phng đư cha tìm đc
nhng gii pháp phù hp đ gim thiu ri ro, n đnh đi sng ca ngi tái đnh c.
1.2 Mc tiêu nghiên cu
Trc nhng vn đ bt cp ca d án di dân, tái đnh c thy đin Sn La, đ tài tp trung
nghiên cu thc trng sinh k ca nhng h dân tái đnh c nông nghip trên đa bàn th xã
Mng Lay, tìm ra s bin đng tài sn sinh k ca ngi tái đnh c trc và sau tái đnh c,
kh nng tip cn nhng ngun lc đ hình thành nên sinh k và chin lc sinh k ca các h
tái đnh c nông nghip. T kt qu nghiên cu thc t, s đ ra nhng gii pháp nhm ci
thin sinh k ca h.
1.3 Câu hi nghiên cu
1. Hin trng sinh k ca nhng h dân tái đnh c nông nghip trên đa bàn th xư Mng
Lay nh th nào?
2. âu là nhng tn ti, bt cp trong chính sách bi thng, h tr tái đnh c ti th xư?
3. Gii pháp nào đ ci thin sinh k nhng h tái đnh c nông nghip này?


2
Theo Báo cáo s 89/BC-UBND ngày 08/4/2013 ca UBND th xư Mng Lay, đn tháng 04/2013 th
xã mi ch đào to ngh phi nông nghip đc 31 ngi.
-3-


1.4ăiătng và phm vi nghiên cu
Vì phm vi ca d án tái đnh c thy đin Sn La trên đa bàn tnh in Biên rng, gm 6
khu vc nm  6 huyn, th, thành ph. Mt khác, s lng các h gia đình tái đnh c ti ch
thuc khu vc th xã Mng Lay chim ti 58,7% s h tái đnh c ca c d án, trong đó có
ti 67,4% là ngi dân tc thiu s. Kho sát cng cho thy, trong tng s 3.162 h gia đình

đang sinh sng trên đa bàn th xã Mng Lay, có ti 2.214 h làm nông nghip, chim 70%
s h (Xem Bng 1.1), và cuc sng ca nhng h này b nh hng theo chiu hng xu đi,
nên đi tng nghiên cu ca đ tài là sinh k ca nhng h dân tái đnh c nông nghip, và
phm vi nghiên cu là th xã Mng Lay.
Bng 1.1: T l h gia đình làm nông nghip
năvăhƠnhăchính
Tngăsăhăgiaăđình
Săhălàm nông
nghip
Tăl
Phng Sông à
320
58
18%
Phng Na Lay
1.484
839
57%
Xư Lay Na
1.358
1.317
97%
Tng
3.162
2.214
70%
Ngun, UBND th xã Mng Lay
1.5ăPhngăphápănghiênăcu
 tài s dng phng pháp nghiên cu đnh tính da trên khung phân tích sinh k ca DFID
đ tìm hiu sinh k ca các h tái đnh c nông nghip. Thông tin th cp đc thu thp t

nhng vn phn pháp lỦ, các báo cáo liên quan đn d án di dân, tái đnh c ti th xư Mng
Lay; thông tin s cp đc thu thp bng vic lp bng hi và phng vn sâu 63 h gia đình
tái đnh c ti 3 đim bn trên đa bàn th xư Mng Lay.
1.6 ụănghaăthc tin ca nghiên cu.
n thi đim hin ti, đư có nhiu bài báo đi chúng vit v đi sng ngi dân tái đnh c
thy đin Sn La, song tác gi cha tìm thy công trình nghiên cu khoa hc nào đc công
b, s dng Khung sinh k bn vng (SLF) và phng vn sâu các h gia đình tái đnh c nông
-4-


nghip ti th xư Mng Lay đ có s liu phn ánh chính xác sinh k ca h.  tài này s
làm điu đó đ đa ra nhng kin ngh chính sách da trên nhng con s thc t và phng
pháp phân tích khoa hc.
1.7 Cuătrúcăđ tài
 tài gm 5 chng, trong đó Chng 1 nêu Tng quan và vn đ chính sách, mc tiêu
nghiên cu, đi tng và phm vi nghiên cu, câu hi chính sách. Chng 2 trình bày C s
lý thuyt, gm các khái nim, khung phân tích và kt qu nhng nghiên cu liên quan.
Chng 3 là Thit k nghiên cu, gm chn đim nghiên cu, c mu và phng pháp chn
mu; phng pháp thu thp, x lý d liu. Kt qu nghiên cu đc trình bày  Chng 4. Và
Chng 5 là Kt lun và kin ngh chính sách.

-5-


CHNGă2.ăCăS LÝ THUYT VÀ KT QU CÁC NGHIÊN CU LIÊN QUAN
2.1 Các khái nim
Sinh k: Bao gm con ngi, kh nng ca mình và các phng tin ca cuc sng, bao gm
thc phm, thu nhp và tài sn. Tài sn hu hình là ngun tài nguyên và các khon d tr, và
tài sn vô hình là ting nói và kh nng tip cn. Sinh k bn vng khi nó có th đi phó và
phc hi t s cng thng và các cú sc, duy trì hoc tng cng kh nng v tài sn, và cung

cp các c hi sinh k bn vng cho các th h k tip, góp phn li ích ròng đi vi sinh k
khác  cp đ đa phng và toàn cu trong c ngn hn và dài hn (Chambers, R. and
Conway, G. (1992) Sustainable Rural Livelihoods: Practical Concepts for the 21
st
).
H gia đình tái đnh c: Là h dân (bao gm h mt ngi hoc h có t hai ngi tr lên) và
t chc hot đng theo quy đnh ca pháp lut Vit Nam,  trong vùng D án thy đin Sn
La b nh hng trc tip, phi di chuyn đn ni  mi
3
.
H gia đình tái đnh c nông nghip: Là h có mt trong các điu kin nh: có lao đng trc
tip sn xut nông nghip, lâm nghip, thy sn hoc đang s dng đt nông nghip, lâm
nghip, đt có mt nc nuôi trng thy sn.
H gia đình tái đnh c tp trung: Là h gia đình đc quy hoch đn  mt ni  mi to
thành đim dân c mi.
Vùng tái đnh c: Là đa bàn các huyn, th xã đc quy hoch đ tip nhn dân tái đnh c.
Trong vùng tái đnh c có ít nht mt khu tái đnh c.
Khu tái đnh c: Là đa bàn đc quy hoch đ b trí các đim tái đnh c, h thng c s h
tng, công trình công cng, vùng sn xut. Trong khu tái đnh c có ít nht mt đim tái đnh
c.
im tái đnh c: Là đim dân c đc xây dng theo quy hoch, bao gm đt , đt sn xut,
đt chuyên dùng, đt xây dng c s h tng, công trình công cng đ b trí dân tái đnh c.


3
Các khái nim trên đc trích t Quyt đnh s 02/2007/Q-TTg, ngày 09/01/2007 ca Th tng
Chính ph v bi thng, h tr tái đnh c.
-6-

2.2 Khung sinh k bn vng ca DFID
Khung phân tích sinh k là công c đc s dng đ đánh giá, phân tích sinh k ca ngi
dân. Khi dùng khung phân tích sinh k, s nm vng các yu t tác đng đn sinh k ca
ngi dân cùng nhng tác đng qua li gia nhng yu t to nên sinh k.
Hình 2.1: Khung sinh k bn vng











Ngun: DFID (1999), Sustainable Livelihoods Framework
Khung sinh k bn vng đc xây dng xung quanh nm loi tài sn chính ca đi sng, đó là
ngun vn con ngi, ngun vn t nhiên, ngun vn vt cht, ngun vn tài chính và ngun
vn xã hi
4
. Nó đc mô t nh hình ng giác đ nhn mnh mi liên kt gia chúng và thc
t là sinh k ph thuc vào s kt hp ca các tài sn khác nhau, không ch t mt loi tài sn
nào. Mt phn quan trng ca vic phân tích là đ tìm ra cách ngi dân tip cn các loi tài
sn và kh nng ca h đ s dng hiu qu nhng tài sn này.


4
Xem chi tit 5 loi tài sn sinh k ti Ph lc 1
H

S
F
N
P
CÁC
CHIN
LC
SINH
K
TÀI SN SINH K
Ghi chú:
H: Ngun vn con ngi
P: Ngun vn vt cht
N: Ngun vn t nhiên
F: Ngun vn tài chính
S: Ngun vn xã hi

Bi cnh d
b tnăthng

+ Các cú sc
+ Các xu hng
+ Tính mùa v
nh
hng
và các
ngun
tip cn
Chínhăsáchăcă
quan, th tc

Căquan
+ Các cp
chính quyn
+ Lnh vc
t + Lut
+ Chính
sách
+ Th ch
Thc hin
Kt qu sinh k

+ Thu nhp tng
+ i sng
nâng cao
+ Tính bn
vng cao
+ m bo an
ninh lng thc
+ S dng đt
lâu dài
-7-


Khung cng cung cp mt cách đánh giá làm cách nào các t chc, chính sách, th ch, chun
mc vn hóa to hình sinh k, c hai bng cách xác đnh ting nói, loi hình tài sn và xác
đnh nhng chin lc sinh k hp dn ngi dân (Carney, 1998).
Giá tr ca vic s dng khung sinh k, theo DFID, là nó khuyn khích ngi s dng có mt
cái nhìn rng và có h thng các yu t gây ra nghèo đói - cho dù đó là nhng cú sc và xu
hng bt li, th ch nghèo nàn và các chính sách, hoc thiu c bn nhng tài sn, và điu
tra mi liên quan gia chúng. Nó không đa ra cái nhìn v nghèo đói, nhng c gng đ dung

hòa s đóng góp ca tt c các lnh vc đ xây dng tích lng các tài sn mà ngi dân rút ra
đ duy trì sinh k ca h. Mc đích là đ loi b các quan nim trc v nhng gì chính xác
con ngi tìm kim và làm th nào h có nhiu kh nng đt đc mc tiêu ca mình.
2.3 Các nghiên cu liên quan
Nghiên cu "Involuntary Rural Resettlement: Resources, Strategies, and Outcomes at the
Three Gorges Dam, China" ca Brooke Wilmsen, Michael Webber và Yuefang Duan (2011),
đư phân tích nhng tác đng ca tái đnh c các h gia đình làm ngh nông  hai ngôi làng
trong khu vc b ngp do đp Tam Hip, Trung Quc. Nghiên cu cng đ xut mt khuôn
kh kinh t - chính tr, trong đó đ hiu v chng trình tái đnh c và tác đng ca nó đi vi
các h gia đình. Các h gia đình đư mang đn mt lot các ngun lc vào vic tái đnh c nh
đt đai, tit kim, lao đng, quan h xã hi, và ngun tài nguyên tr nên khan nhim trong quá
trình tái đnh c.
Ngoài vic vay mn, ch yu đ tài tr cho đu t ln ca nhà  mi, phn ng ca các h
gia đình có xu hng phn ánh nhng hn ch đi vi h bi vic tái đnh c ch không phi
là kh nng ca h đ khai thác c hi mi. Do đó, thu nhp nông nghip đư gim sau khi tái
đnh c, đc bit là  ngôi làng, ni phn ln đt đư b thu hi. Thu nhp b mt, trang tri đư
không đc to ra bi s gia tng thu nhp phi nông nghip thông qua vic thanh toán hoc t
to vic làm. Do đó các h gia đình trong hai làng đư tr nên d b tn hn na trc nhng cú
sc đn t bên ngoài so vi h trc khi tái đnh c.
-8-


Vng Th Bích Thy (2012) đư nghiên cu v Sinh k cho ngi dân b thu hi đt - khu
kinh t ông Nam, Ngh An.  tài nghiên cu tác đng ca vic thu hi đt nông nghip đi
vi đi sng ca ngi nông dân nhm tìm ra gii pháp giúp sinh k ca h đc bn vng.
Kt qu ca nghiên cu đư ch ra, vic thu hi đt nông nghip đư to ra cú sc ln đi vi
nông dân, phn đông s dân  Khu kinh t ông Nam ri vào tình trng mt đt sn xut, hay
mt ngh do chuyn sang đa đim khác. Phn ln tài sn t nhiên đư chuyn sang tài sn tài
chính, và ngi dân dùng tài sn này cho mc đích làm nhà, mua sm trang thit b sinh hot
trong gia đình. Tuy đi sng vt cht có gia tng, nhng ch mang tính thi đim, còn v lâu

dài, cuc sng ngi dân ri vào tình trng bt n do mt đt sn xut.
Vic thu hi đt đư làm nh hng ti cuc sng sinh hot vn hóa ca ngi dân. Trc đây,
mc dù thu nhp t nông nghip tng đi thp nhng ngi dân vn có điu kin đm bo
khi vay mn hay góp công, đi vic trong nhng ngày mùa, to nên tình làng ngha xóm. Sau
khi mt đt, vic h tr, giúp đ nhau tr nên khó khn hn rt nhiu. Thi gian rnh ri nhiu
làm ny sinh các t nn xã hi.
Hn ch ca đ tài này là kho sát ch tin hành trên mt s h dân trong Khu kinh t ông
Nam, sau đó dùng kt qu đ suy rng cho tng th, do đó đ tài ch mi đánh giá đc nhng
tác đng ca vic thu hi đt trong ngn hn, cha th có kt lun mang tính toàn din.
Nguyn Th Minh Phng (2012) đư nghiên cu v sinh k ca đng bào dân tc Ê ê ti xã
Eabar, huyn Buôn ôn, c Lc. Nghiên cu này đư ch ra rng, thách thc ln nht cho tài
sn sinh k ca các h dân chính là vn con ngi vi s hn ch v trình đ hc vn, thiu k
nng k thut, tip đó là vn t nhiên và vn tài chính đư nh hng trc tip ti vic ci thin
sinh k cho đng bào Ê ê  vùng nghiên cu, đc bit là nhóm h nghèo và cn nghèo. Và đ
ci thin sinh k nhng h này, cn có s h tr ca chính quyn đa phng.
Kinh nghim rút ra t nhng nghiên cu trc, đó là, đ tìm hiu đc sinh k ca ngi dân
tái đnh c nông nghip ti th xư Mn Lay, trc ht phi kho sát thc đa, nm đc tng
quan đi sng ca nhóm ngi cn nghiên cu. T đó thit k bng hi, tin hành phng vn
nhóm đ xác đnh đc nhóm nào b nh hng tiêu cc bi d án di dân, tái đính c, phng
vn sâu các h gia đình tái đnh c nông nghip đ bit đc sinh k ca h.
-9-


CHNGă3.ăTHIT K NGHIÊN CU
3.1 Chnăđim nghiên cu
Hình 3.1: Bn đ th xã Mng Lay

Ngun:
Mng Lay là th xã nh nht trong s các th xã trên toàn quc, có din tích 11.255,93ha, vi
dân s 10.753 ngi. Ba đn v hành chính c s là phng Sông à, phng Na Lay và xã

Lay Na. Chiu dài th xã vào khong 10km, xư Lay Na nm  đu th xã, phng Na Lay 
trung tâm, và phng Sông à nm  cui th xã.
Hình 3.2: T l các thành phn dân tc

Ngun: Tng hp t thông tin Bng hi
60%
33%
6%
1%
Thái
Kinh
Mông
Khác
-10-


Có 8 dân tc anh em chung sng, trong đó, dân tc Thái chim đa s, vi 59,8%, dân tc Kinh
32,6%, dân tc Mông 6,1%, dân tc khác 1,5% (Dao, Hà Nhì, Hoa…). Nh vy, t l ngi
DTTS trên đa bàn th xã chim 67,4%, mt t l rt cao. i sng ngi dân  mc thp, t l
h nghèo là 5,29%, h cn nghèo là 3,07%, tp trung  khu vc nông thôn
5
.
3.2 S h giaăđình làm nông nghipătrênăđa bàn th xã
Hình 3.3: S h gia đình làm nông nghip

Ngun: Phòng thng kê th xã Mng Lay nm 2013
Trong s 3.162 h gia đình sinh sng trên đa bàn th xã Mng Lay, có ti 2.214 h làm nông
nghip, chim 70%. T l h làm nông nghip  các đn v hành chính c s có khác nhau,
phng Sông à 18%, phng Na Lay 57%, xư Lay Na 97%.
3.3 C muăvƠăphngăphápăchn mu

Tng s h gia đình trên đa bàn th xã là 3.162. S mu tính theo công thc là 63
6
, chim t l
2% tng s h. Theo công thc tính s mu cho tng đim, s ly 2% nhân vi s h ca tng
phng, xã.



5
Phòng Thng kê th xư Mng Lay, nm 2013
6
Xem chi tit ti Ph lc 2
320
1.484
1.358
58
839
1.317
-
200
400
600
800
1.000
1.200
1.400
1.600
Phng Sông à Phng Na Lay Xư Lay Na
Săhăgiaăđình
Tng s h

S h nông
nghip
-11-


Bng 3.1: Chn mu đim phng vn và c mu thng kê
TênăđnăvăhƠnhăchính
Dân s
Sătădơnă
ph,ăđimă
bn
Săhă
giaăđình
Muătheoă
côngăthc
Săh thcătă
phngăvn
Phng Sông à
1.070
7
320
6
21
Phng Na Lay
4.828
24
1.484
30
21
Xư Lay Na

4.855
16
1.358
27
21
Tng:
10.753
47
3.162
63
63
Ngun: Tính toán da trên s liu ca phòng Thng kê th xã Mng Lay
Sau khi kho sát thc đa, tác gi đư quyt đnh chn  mi phng, xã ra mt đim bn đ
thc hin phng vn. Ti phng Sông à, chn t dân ph s 6 thuc khu Nam i Cao,
phng Na Lay chn Bn Xá, xư Lay Na là Bn Bc 2, và s h gia đình đa vào danh sách
phng vn  mi đim bn là 21 h. Lý do không chn theo t l vì kt qu kho sát cho thy,
khu vc t dân ph 6 trên Nam i Cao, toàn b các h gia đình đu là h nông nghip, điu
kin kinh t, đi sng ca ngi dân  khu vc này khó khn nht trong s các các h dân tái
đnh c trên đa bàn th xã. Hai đim còn li thuc thuc phng Na Lay và xư Lay Na có s
h gia đình chênh lch không nhiu, nên s h phng vn cng bng nhau, là 21 h.
3.4 Phngăphápăthu thp, phân tích và x lý s liu
7

3.4.1 Thu thp s liu
Thông tin th cp: Các vn bn ca nhà nc v chính sách bi thng tái đnh c; báo cáo
ca c quan hu quan liên quan đn công tác bi thng, h tr tái đnh c d án thy đin
Sn La, áp dng cho đa bàn tnh in Biên.
Thông tin s cp: Thc hin phng vn bán cu trúc đi vi nhng ngi liên quan, nh lưnh
đo UBND th xã, cán b thc hin d án di dân tái đnh c, cán b phòng đng kỦ quyn s
dng đt và các gia đình thuc din tái đnh c, t đó tìm ra nhóm cn nghiên cu là nhng h

7
Xem Ph lc 3
-12-


tái đnh c nông nghip; Thit k bng hi
8
và phng vn sâu các h làm nông nghip ti 3
đim bn đư chn.
3.4.2 Phân tích và x lý s liu
T ngun thông tin th cp và s liu thu thp t bng hi các nông h, đ tài s dng các
phng pháp sau đ phân tích:
Phng pháp thng kê mô t: Vn dng phng pháp này đ mô t tình hình tng quát đa bàn
nghiên cu, thc trng đi sng ca các nông h thông qua 5 loi tài sn sinh k. Qua đó phn
ánh đc nhng thun li cng nh khó khn trong vic tip cn các ngun sinh k ca các h
làm nông nghip.
Phng pháp phân tích so sánh: Bên cnh vic mô t nhng đc đim chung ca 3 đim
nghiên cu, đ tài còn tng hp s liu riêng cho tng đim và tin hành so sánh gia các
đim vi nhau đ thy s khác bit trong kh nng tip cn các ngun vn sinh k.
Phng pháp phân tích đnh tính: T ngun s liu thu thp đc, tin hành phân tích đnh
tính các vn đ liên quan đn sinh k ngi dân tái đnh c, chính sách đn bù, h tr ca nhà
nc đi vi nhng tái đnh c, nhng yu t thun li và cn tr trong vic tip cn ngun
vn sinh k, vn đ nghèo đói.
 tài áp dng khung sinh k bn vng (SLF) ca DFID, bao gm: (1) Bi cnh d b tn
thng, (2) Tài sn sinh k, (3) Các chin lc sinh k và (4) Kt qu sinh k ca các h tái
đnh c nông nghip.

8
Xem Ph lc 9
-13-


CHNGă4.ăKT QU NGHIÊN CU
4.1 Ngun vn sinh k ca các h táiăđnhăc nông nghip ti th xã Mng Lay
4.1.1 Ngun vn con ngi
Tng s h gia đình phng vn ti 3 đim bn là 63, s nhân khu là 273 ngi. Trong đó nam
chim 46%, n 54%.
9

Hình 4.1: Thng kê gii tính ti các đim bn

Ngun: Tính toán t thông tin Bng hi
Quy mô trung bình là 4,3 ngi/h. Ch h là nam gii chim 84%, ch h là n chim 16%.
Bng 4.1: T l ngi lao đng theo đ tui


Tă
dân
phă
6
Bnă
Xá
Bnă
Bcă
2
Tng

Tăl
Trung
bình
Tădơnă
phă6
Bnă
Xá
Bnă
Bcă2
Trong đ tui lao đng
66
56
70
192
72%
72%
68%
70%
Cha đn tui lao đng
20
17
10
47
22%
22%
10%
18%
Quá tui lao đng
6
5

23
34
7%
6%
22%
12%
Ngun: Tính toán t thông tin Bng hi


9
Xem Ph lc 4: T l gii tính chi tit cho tng đim phng vn
T dân ph 6 Bn Xá Bn Bc 2
Nam
43 42 41
N
48 52 47
0
10
20
30
40
50
60
Săngi
Nam
N
-14-


Trong s 63 h gia đình, ch h là ngi Thái chim ti 97%, còn li là ngi Kinh và ngi

Hoa chim 3%. Tuy nhiên, do là đa bàn  th xã, vic thc hin k hoch hóa gia đình khá tt,
hu ht các gia đình có 2 con, ch 11% h gia đình kho sát có trên 2 con. Nhng h có t 6
đn 8 ngi là trng hp có ba đn bn th h cùng sinh sng.
V ngôn ng s dng, theo kt qu kho sát, hu ht ngi dân  vùng nghiên cu nói tt hai
th ting là Kinh và Thái. Nhng ngi  đ tui thanh thiu niên có tn sut s dng ting
Kinh nhiu hn ting dân tc thiu s, ch mt s ngi già  đ tui trên 60 thì kh nng giao
tip bng ting Kinh hi kém. iu đó cho thy, ngôn ng không là rào cn trong vic giao
tip cng nh tip cn thông tin ca cng đng ngi ni đây.
Tuy nhiên, trình đ hc vn ca ch h gia đình  khu vc này thp, có ti 11% ch h không
bit ch, ch 5% có trình đ cp 3, còn li 41% hc cp 1, và 43% hc cp 2. Mt khác, ngh
nghip thun nông nên là nhng hn ch trong kh nng to ngun thu nhp cho nhng h
này.
Bng 4.2: Trình đ hc vn ca ch h gia đình ti các đim bn
Tădơnăphă6
BnăXá
BnăBcă2
Tng
Tăl
Không bit ch
4
3
0
7
11%
Tiu hc
10
9
7
26
41%

Trung hc c s
5
8
14
27
43%
Trung hc ph thông
2
1
0
3
5%
Tng:
21
21
21
63
100%
Ngun: Tính toán t thông tin Bng hi
Theo quan sát, nhng h gia đình mà ch h hoc nhng ngi con ln trong gia đình có trình
cao hn, thì v c bn, nhng thành viên khác nh tui hn trong gia đình s có trình đ cao
hn nhng gia đình mà ch h mù ch hoc ch hc  nhng cp hc thp.
Do đa s nhân khu trong các h gia đình đu làm nông nghip, trình đ hc vn thp nên khi
không còn làm ngh nông, c hi đ h có th chuyn đi sang làm ngh phi nông nghip là
rt khó khn do thiu k nng cn thit ca nhng ngh phi nông nghip.
-15-


Hình 4.2: Trình đ hc vn ca lao đng theo gii tính

Ngun: Tính toán t thông tin Bng hi
Khi so sánh trình đ hc vn ca ngi lao đng phân theo gii tính thì có s khác bit, s
nam gii có trình đ cp 2 và cp 3 cao hn n gii, song  trình đ Trung cp chuyên nghip,
Cao đng và i hc thì n gii li chim s lng nhiu hn và nhng ngi này đa s hc
ngành s phm. S ngi cha hc ht cp 3 chim ti 68%, và nh vy không đ điu kin
đ thi vào các trng trung cp ngh, gây khó khn cho vic chuyn đi ngh t nông nghip
sang phi nông nghip.

Hình 4.3: Tình trng sc khe


Ngun: Tính toán t thông tin Bng hi
Không bit
ch
Cp 1 Cp 2 Cp 3 Trung cp
Cao đng,
i hc
N
12 26 27 19 3 8
Nam
10 19 37 25 1 5
0
5
10
15
20
25
30
35
40

Săngi
N
Nam
9%
17%
74%
Tìnhătrngăscăkheăcaăngiădơn
Yu
Bình thng
Khe
3%
18%
79%
Tìnhătrngăscăkheăngiălaoăđng
Yu
Bình thng
Khe