Các yếu tố ảnh hưởng đến đầu tư trực tiếp nước ngoài tại các tỉnh, thành phố tại việt nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG
I HC KINH T TP.H CHÍ MINH




TRN TH THANH TÂM




CÁC YU T NH HNG N U T
TRC TIP NC NGOÀI TI CÁC TNH,
THÀNH PH TI VIT NAM






LUN VN THC S KINH T

Tp. H Chí Minh, nm 2015
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG
I HC KINH T TP.H CHÍ MINH




TRN TH THANH TÂM



CÁC YU T NH HNG N U T
TRC TIP NC NGOÀI TI CÁC TNH,
THÀNH PH TI VIT NAM



Chuyên ngành: Chính sách công
Mã s: 60340402



LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC:
TS. Nguyn Hoàng Bo

Tp. H Chí Minh, nm 2015
MC LC
*
Trang ph bìa
Li cam đoan
Danh mc t vit tt
Danh mc bng biu
Danh mc hình v
Trang
Chng 1 Gii thiu 1
1.1. Lý do chn đ tài 1
1.2. Mc tiêu nghiên cu 3
1.3. i tng và phm vi nghiên cu 3
1.4. Phng pháp nghiên cu 3
1.5. Kt cu ca đ tài 4
Chng 2 C s lý thuyt và mô hình nghiên cu 5
2.1. Tng quan lý thuyt 5
2.1.1. Các khái nim, đc đim và vai trò FDI 5
2.1.1.1. Khái nim 5
2.1.1.2. c đim ca FDI 8
2.1.1.3. Vai trò ca FDI 10
2.1.2. Các lý thuyt thu hút đu t trc tip nc ngoài FDI 11
2.1.2.1. Nhóm lý thuyt gi đnh th trng hoàn ho 13
2.1.2.2. Nhóm lý thuyt gi đnh th trng không hoàn ho 16
a. Tip cn theo hng ca các t chc công nghip 16
b. u t FDI da trên sc mnh đc quyn 17
c. Lý thuyt quc t hóa FDI 19

d. Mô hình chit trung gii thích FDI 20
2.1.2.3. Nhóm lý thuyt khác 21
a. Lý thuyt FDI da vào sc mnh ca đng tin 21
b. Lý thuyt FDI liên quan đn thng mi quc t 22
c. Mi quan h gia FDI và các tha thun hi nhp khu vc RIA 31
d. Lý thuyt FDI gii thích đu t t các nc đang phát trin 34
2.1.3. Các yu t tác đng đn thu hút đu t FDI 36
2.1.3.1. Các bng chng thc nghim 36
2.1.3.2. Các yu t nh hng đn dòng vn FDI 41
2.1.3.3. Mt s bng chng thc nghim dòng vn FDI đa phng 48
2.2. Khung phân tích và đ xut mô hình nghiên cu 50
2.2.1. Phân tích các nhân t tác đng đn FDI 50
2.2.1.1. Các nhân t bên ngoài 50
a. Quy mô th trng và tng trng 50
b. Lm phát 51
c. T giá hi đoái 51
d. Hiu qu đu t 52
e.  m thng mi 52
2.2.1.2. Các nhân t bên nng lc cnh tranh 52
a. Chi phí gia nhp th trng 52
b. Tip cn đt đai 52
c. Tính minh bch 53
d. Chi phí thi gian 53
e. Chi phí không chính thc 54
f. Cnh tranh bình đng 54
g. Tính nng đng 55
h. Dch v h tr doanh nghip 55
i. ào to lao đng 56
j. Thit ch pháp lý 56
2.2.2. Mô hình nghiên cu đ xut 57

2.3. Tóm tt chng 2 57
Chng 3 Phng pháp nghiên cu 58
3.1. Quy trình nghiên cu 58
3.1.1. Thu thp d liu, x lý d liu và mô t các bin quan sát 59
3.1.1.1. La chn đn v đo 59
3.1.1.2. K thut x lý d liu 60
3.1.1.3. Kim tra và hoàn chnh cu trúc d liu 61
a. Hoàn chnh nhãn, thuc tính và đn v đo 61
b. Xác đnh mt s trng hp ngoi l 62
c. Kim tra tính xác đnh duy nht ca các trng khóa 62
3.1.1.4. Kim tra logic và các đc trng mu 62
a. Kim tra logic 62
b. S dng thng kê mô t, các biu đ phát hin các giá tr ngoi lai và d liu li 62
c. X lý s liu thiu 63
3.1.2. Các công c thng kê trong phân tích đnh lng 63
3.1.2.1. Kim tra tính vng ca các bin quan sát 63
3.1.2.2. Kim tra tính quá trình ngu nhiên dng và không dng 65
3.1.2.3. Khc phc đa cng tuyn gia các bin quan sát 65
3.2. Phân tích chy mô hình thu hút dòng vn FDI 65
3.2.1. Quy tc phân tích nhân t khám phá (EFA) 66
3.2.2. Phân tích hi quy tuyn tính 68
3.2.3. Kim đnh s phù hp ca mô hình 68
3.3. Tóm tt chng 3 69
Chng 4: Phng pháp nghiên cu 70
4.1. Tình hình đu t FDI ti Vit Nam 70
4.1.1. Tình hình thu hút dòng vn FDI hin nay 70
4.1.2. Thun li và tn ti trong vic thu hút dòng vn FDI ti Vit Nam 73
4.1.2.1. Thun li 73
4.1.2.2. Tn ti 73
4.2. Kt qu nghiên cu chính thc 74

4.2.1. Thng kê mô t 74
4.2.2. Kim đnh mi quan h tng quan gia FDI và các yu t nh hng 74
4.2.2.1. Mi quan h FDI và các yu t bên ngoài 74
4.2.2.2. Mi quan h FDI và các yu t nng lc cnh tranh 75
4.2.3. Phân tích nhân t khám phá EFA 76
4.2.4. Phân tích hi quy và kim đnh mô hình 78
4.2.4.1. Phân tích hi quy tuyn tính 78
4.2.4.2. Kim đnh mc đ vi phm ca mô hình 79
a. Kim đnh phng sai không đi 79
b. Kim đnh mi quan h tuyn tính 80
4.3. Hàm ý t kt qu nghiên cu 80
4.3.1. Các yu t bên ngoài 80
4.3.2. Các yu t nng lc cnh tranh 81
4.4. Tóm tt chng 4: 83
Chng 5: Kt lun và gi ý mt s chính sách 84
5.1. Gi ý mt s gii pháp 84
5.2. Hn ch ca đ tài và hng nghiên cu tip theo 88
5.2. Kt lun 89
Tài liu tham kho
Ph lc

LI CAM OAN
*

Tôi xin cam đoan lun vn này hoàn toàn do tôi thc hin. Các đon trích
dn và s liu s dng trong lun vn đu đc dn ngun và có đ chính xác cao
nht trong phm vi hiu bit ca tôi.
Lun vn này không nht thit phn ánh quan đim ca trng i hc Kinh
t TP.HCM.
Tp.H Chí Minh, ngày 24 tháng 3 nm 2015
Tác gi lun vn



Trn Th Thanh Tâm

DANH MC HÌNH V
*

Trang
Hình 1.1. Dòng vn FDI và các ch s v mô ti Vit Nam giai đon 2006-2013 2
Hình 2.1. Lý thuyt vòng đi sn phm 18
Hình 3.1. Quy trình nghiên cu ca tác gi 58
Hình 3.2. Quy trình phân tích nhân t khám phá EFA 66



DANH MC BNG BIU
*

Trang
Bng 2.1. Tng hp các lý thuyt FDI và nhng phát hin các yu t quan trng 12
Bng 2.2. Tng hp các yu t quyt đnh quyt đnh ca dòng vn FDI 37
Bng 2.3. Tng hp các nghiên cu FDI đa phng 48
Bng 3.1. Ch s đo lng và ngun d liu 2006-2013 59
Bng 4.1. S d án và vn đng ký FDI ly k giai đon 2006-2013 72
Bng 4.2. Thng kê mô t 74
Bng 4.3. Kim đnh Pearson gia FDI và các yu t bên ngoài 74
Bng 4.4. Kim đnh Pearson gia FDI và tng trng, hiu qu đu t trc và sau
khng hong kinh t. 75
Bng 4.5. Kim đnh Pearson gia FDI và các yu t nng lc cnh tranh 76
Bng 4.6. Kt qu kim đnh KMO và phng sai trích 76
Bng 4.7. Ma trn nhân t xoay 77
Bng 4.8. Kt qu hi quy tuyn tính 78
Bng 4.9. Kim đnh phng sai ANOVA ca sai s 79
Bng 4.10. Kim đnh Kolmogorov-Smirnov ca bin sai s ε
i
80
Bng 4.11. Phân tích tc đ tng trng trc khng hong kinh t nh hng đn
dòng vn FDI 81
Bng 4.12. Kt qu kim đnh gi thuyt 82


DANH MC CH VIT TT
*


FDI u t trc tip nc ngoài
GDP Tng sn phm trong nc
IMF Qu tin t quc t

LDCs Các quc gia kém phát trin
NAFTA Hip đnh Thng mi t do Bc M
OECD T chc hp tác và phát trin quc t
RIA Tha thun hi nhp khu vc
TWMNCs Các công ty đa quc gia
UNCTAD Din đàn thng mi và phát trin liên hip quc
WTO T chc Thng mi th gii





1

Chng 1: GII THIU

1.1. Lý do chn đ tài
u t trc tip nc ngoài (FDI) là ngun vn có vai trò quan trng trong
s tng trng kinh t các quc gia, đc bit là các quc gia đang phát trin. Vit
Nam không nm ngoài xu th đó khi lng vn FDI chy vào có xu hng tng qua
các nm và đc chng minh có tác đng tích cc đn tng trng kinh t. Vi du
mc quan trng là s ra đi ca Lut đu t nc ngoài (1987), Vit Nam đã bt
đu quá trình m ca hi nhp và tip nhn dòng vn FDI nh mt yu t b sung
cho s thiu ht vn đu t trong nc. K t đó, dòng vn FDI vào Vit Nam tng
lên đáng k c v cht v lng. Có nhiu quan đim nêu lên FDI đã có nhng tác
đng tích cc đi vi nn kinh t Vit Nam nh to vic làm, tng thu nhp cho
ngi lao đng, đy mnh xut khu, góp phn ci thin cán cân thanh toán quc t.
Bên cnh đó, đu t trc tip nc ngoài FDI cng là mt mng nghiên cu thu hút
đc s quan tâm ca nhiu nhà nghiên cu, chng hn nh nghiên cu đu t trc
tip nc ngoài đi vi quá trình chuyn dch c cu kinh t, đu t nc ngoài và

tng trng kinh t và nhng vn đ nghiên cu khác liên quan đn FDI.
Di góc đ tip cn hành vi ca doanh nghip FDI, có nhiu tác gi nghiên
cu các yu t nh hng đn thu hút đu t nc ngoài ca các tnh/thành ph 
Vit Nam, đ cp đn câu hi “Các yu t nào nh hng đn thu hút lung vn
FDI?”, cng cho bit nhng kt qu nghiên cu thc nghim v các yu t nh
hng đn thu hút dòng vn FDI, c th nh c s h tng; chính sách đu t; môi
trng sng và làm vic; li th ngành đu t; cht lng dch v công; thng hiu
đa phng; ngun nhân lc và chi phí đu vào cnh tranh.
Quá trình “i mi” ca nn kinh t Vit Nam đc bt đu t 1986 vi
nhng ci cách quan trng, mnh m và đc thc hin liên tc, bn b trên l trình
hòa nhp sâu hn vào nn kinh t th gii. Vit nam tr thành mt trong nhng nn
kinh t có tc đ tng trng cao trong nhiu nm tr li đây là mt trong nhng kt
qu tích cc mà quá trình này mang li; cùng vi đó, nhng thành tu v ci thin
mc sng ca nhân dân cng đã đc ghi nhn. Vit Nam chính thc tr thành

2
nc có thu nhp trung bình k t 2010. Nhng kt qu n tng k trên có đóng
góp vô cùng to ln ca dòng vn đu t trc tip nc ngoài đ vào Viêt Nam k t
1988 cho đn nay. Không ch là nhân t then cht cho tng trng kinh t, FDI còn
đc coi là đã mang li nhng nh hng tích cc đn nng sut lao đng thông
qua tác đng tràn, nhng đóng góp đáng k cho xut khu, xóa đói gim nghèo và
to vic làm.
Hình 1.1. Dòng vn FDI và các ch s v mô ti Vit Nam giai đon 2006-2013
0
2
4
6
8
10
12

14
16
18
20
22
24
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
0
200000
400000
600000
800000
1000000
1200000
1400000
1600000
1800000
2000000
2200000
2400000
2600000
2800000
FDI đng ký (mil.USD)
rGDP (Mil. USD)
g (%) inf (%)

Ngun: Tng cc Thng kê (2007-2014), Ngân hàng ADB (2014)
Theo s liu hình 1.1. cho thy rõ hai giai đon bin chuyn dòng vn FDI
ti Vit Nam giai đon 2006-2013:
Trong giai đon th nht (t nm 2006 đn nm 2007), Vit Nam có tc đ

tng trng GDP liên tc đt 7%/nm trong nm 2006 và 2007. Và cùng vi s kin
Vit Nam gia nhp WTO (2007), các nhà đu t FDI càng tin tng hn vào s
tng trng ca kinh t nc ta.
Trong giai đon th hai (t nm 2008 đn nay), Vit Nam có tc đ tng
trng gim dn dao đng t 5,3% đn 6,4%/nm, cùng vi s bin đng ca lm
phát, khng hong tài chính thì s thu hút dòng vn FDI cng có du hiu chng li
vi tng FDI đng ký đt 231352,3 triu USD.
Trên c s bin đng FDI ca Vit Nam, nhiu nhà nghiên cu đã tip cn
đ tài FDI vi nhiu góc đ khác nhau v lý thuyt và mô hình nghiên cu trong và

3
ngoài nc, s liu (s liu th cp, s liu s cp) và s dng các phng pháp đo
lng dòng vn FDI. Các yu t quyt đnh v ca đu t trc tip nc ngoài đã
đc nghiên cu rng rãi, tuy nhiên nhng đc đim đu t trc tip nc ngoài ti
các tnh, thành trong nc có khong cách rõ rt (môi trng đu t, cht lng c
s h tng, quy mô và tính cht th trng, quy mô d án, c cu đu t theo ngành,
yu t vi mô khác) và các yu t v mô nh hng đn s thu hút vn đu t trc
tip nc ngoài ti các tnh, thành mà mt s nghiên cu trc đây cha đ cp
trong nghiên cu ca mình. Chính vì th, trên c s k tha nhng nghiên cu trc
đây tác gi chn đ tài “Các yu t nh hng đn đu t trc tip nc ngoài ti
các tnh, thành ph ti Vit Nam”.
1.2. Mc tiêu nghiên cu
Mc tiêu tng quát ca đ tài là xác đnh và đo lng các yu t nh hng
đn dòng vn đu t trc tip nc ngoài vào Vit Nam. Trên c s đó, đ xut các
gi ý chính sách nhm hoàn thin chính sách thu hút dòng vn đu t trc tip đu
t nc ngoài ca các tnh, thành ph ti Vit Nam giai đon 2016-2020.
Mc tiêu c th ca đ tài:
Th nht, cn xác đnh và đo lng các yu t nh hng đn dòng vn đu
t trc tip nc ngoài vào Vit Nam trên c s: (1) các yu t bên ngoài (quy mô
th trng, tng trng, lm phát, hiu qu đu t và đ m thng mi); (2) các

yu t nng lc cnh tranh (C s h tng; Chính sách đu t; Môi trng sng và
làm vic; Li th ngành đu t; Cht lng dch v công; Thng hiu đa phng;
Ngun nhân lc; Chi phí đu vào cnh tranh);
Th hai, t nhng yu t nh hng đn đu t trc tip nc ngoài, cn
phân tích s bin đng theo thi gian ca dòng vn FDI và s khác bit thu hút
dòng vn FDI ca các tnh, thành ph ti Vit Nam.
1.3. i tng và phm vi nghiên cu
Trên c s mc tiêu nghiên cu và tng quan lý thuyt ca đ tài, các đi
tng nghiên cu ca đ tài gm các yu t nng lc cnh tranh ca tnh, thành ph
và các yu t bên ngoài tác đng đn vic thu hút dòng vn FDI trong phm nghiên
cu ca các tnh, thành ph ti Vit Nam giai đon 2006-2013.
1.4. Phng pháp nghiên cu

4
Quy trình nghiên cu ca tác gi s đc thc hin qua 2 giai đon bao gm
lc kho lý thuyt và đnh lng.
Trc tiên, tác gi s thc hin lc kho lý thuyt (bao gm hai ni dung
nghiên cu c bn: (i) nghiên cu c s lý thuyt v yu t tác đng thu hút đu t
trc tip nc ngoài và (ii) thc hin tng quan các nghiên cu thc nghim) đ
tng hp v lý thuyt, nghiên cu thc nghim và xác đnh các yu t tác đng thu
hút dòng vn FDI trên đa bàn các tnh, thành ph ti Vit Nam;
Sau đó, s dng các công c thng kê trong nghiên cu đnh lng: thng kê
mô t và hi quy tuyn tính đ kim đnh mô hình và gi thuyt nghiên cu. T kt
qu nghiên cu, tác gi đa ra nhng gi ý chính sách h tr cho đa phng ca
các tnh, thành ph ti Vit Nam.
1.5. Kt cu ca đ tài
Kt cu ca đ tài gm nm chng:  chng 1, tác gi s trình bày lý do
chn đ tài; mc tiêu, phm vi, đi tng nghiên cu ca đ tài; phng pháp
nghiên cu ca đ tài và kt cu ca đ tài; Chng 2 là chng c s lý thuyt và
mô hình nghiên cu. Trong chng này, tác gi s trình bày c s lý thuyt v yu

t tác đng đn thu hút dòng vn FDI trên đa bàn các tnh, thành ph ti Vit Nam;
t đó đ xut mô hình nghiên cu và các gi thuyt nghiên cu ca mình; Chng 3
là chng phng pháp nghiên cu. Trong chng này, tác gi s trình bày v
phng pháp nghiên cu đc s dng đ đo lng các yu t tác đng đn thu hút
dòng vn FDI trên đa bàn các tnh, thành ph ti Vit Nam; Chng 4 là chng
kt qu nghiên cu ca đ tài. Trong chng này, tác gi s trình bày v kt qu
nghiên cu ca mình. T đó, tác gi Gi ý chính sách nhm tng cng thu hút
dòng vn FDI trên đa bàn các tnh, thành ph ti Vit Nam trong chng 5.







5

Chng 2: C S LÝ THUYT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU

 chng này, tác gi lc kho tng quan lý thuyt ca tác gi nghiên cu
trc đây, cho thy các khái nim, lý thuyt nghiên cu thc nghim và nhng phát
hin liên quan đn vic thu hút dòng vn FDI. Trên c s đó, tác gi phác tho
khung phân tích và đ xut mô hình và gi thuyt nghiên cu ca đ tài.

2.1. Tng quan lý thuyt
2.1.1. Các khái nim, đc đim và vai trò FDI
2.1.1.1. Khái nim
Mt s lý thuyt đã đc đa ra bi các nhà nghiên cu gii thích đu t trc
tip nc ngoài. Tuy nhiên, không có lý thuyt duy nht phù hp vi các loi khác
nhau ca đu t trc tip hoc đu t đc thc hin bi mt công ty đa quc gia.

S tin trin ca các lý thuyt v đu t trc tip nc ngoài (FDI) trong vài thp k
qua, mt s khái nim v đu t trc tip nc ngoài FDI:
Theo T chc Thng mi Quc t WTO (1996), FDI xy ra khi mt nhà
đu t t mt nc (nc ch đu t) có đc tài sn  mt nc khác (nc thu
hút đu t) cùng vi quyn qun lý tài sn đó. Phng din qun lý là mt khía
cnh đ phân bit FDI vi các công c tài chính khác. Phn ln các trng hp, c
nhà đu t ln tài sn mà ngi đó qun lý  nc ngoài là các c s kinh doanh.
Trong trng hp đó, nhà đu t thng hay đc gi là công ty m và các tài sn
đc gi là công ty con.
Theo IMF (1993), FDI là khon đu t đc thc hin nhm thu li lâu dài
trong doanh nghip hot đng  mt s nn kinh t khác vi nn kinh t thuc nc
ca ch đu t. Ngoài ra, nhà đu t còn mong mun giành đc quyn qun lý
doanh nghip đó.
Theo UNCTAD (1999), FDI là hot đng đu t có mi liên h dài hn, phn
ánh li ích và s kim soát lâu dài ca nhà đu t nc ngoài hoc công ty m đi
vi doanh nghip ca mình  mt nn kinh t khác.

6
OECD (2008) cho rng, FDI phn ánh li ích lâu dài mà mt thc th trong
mt nn kinh t (nhà đu t trc tip) đt đc thông qua mt c s kinh t ti mt
nn kinh t khác vi nn kinh t thuc nc ca nhà đu t (doanh nghip đu t
trc tip). Li ích lâu dài này th hin các mi quan h gia nhà đu t và doanh
nghip đu t trc tip, trong đó nhà đu t giành đc s nh hng quan trng và
có hiu qu trong qun lý doanh nghip. u t trc tip bao hàm các giao dch đu
tiên, tip đn là các giao dch v vn gia hai thc th đc liên kt cht ch. Trong
đó, nhà đu t trc tip đc hiu là ngi nm quyn kim soát t 10% vn ca
mt doanh nghip tr lên. Theo khái nim này, có th thy đng c ch yu ca nhà
đu t trc tip nc ngoài là thông qua phn vn đc s dng  nc ngoài, nhà
đu t nc ngoài giành quyn kim soát hoc nh hng nht đnh trong vic qun
lý doanh nghip.

Theo Imad A. Moosa (2002), Vn FDI góp phn phát trin các ngành có li
th so sánh, các ngành có li nhun cao và các ngành có kh nng cnh tranh cao.
Tuy nhiên, nu chính ph các nc không có đnh hng tt d gây mt cân đi v
ngành kinh t. Moosa cho rng, FDI có th đc chia thành ba loi khác nhau: FDI
theo chiu dc, ngang và tp đoàn.
FDI theo chiu dc gm có hai dng: FDI theo chiu dc qua liên kt lùi và
FDI theo chiu dc qua liên kt tin. FDI theo chiu dc qua liên kt lùi là hot
đng đu t vào mt ngành  nc ngoài cung cp nguyên vt liu đu vào cho các
quy trình sn xut ni đa ca doanh nghip. Trong lch s, hu ht hot đng FDI
theo hình thc này đc tin hành trong ngành công nghip khai khoáng, ví d nh
khai thác du khí, khai thác m boxit, m thic và đng. Mc tiêu đt ra ca các
hot đng đu t nh vy là cung cp các nguyên liu đu vào cho các hot đng h
ngun ca công ty, ví d nh tinh lc du m, luyn và to ra hp kim nhôm, thic.
Trong khi đó, FDI theo chiu dc qua liên kt tin là hot đng đu t vào mt
ngành  nc ngoài giúp tiêu th các đu ra ca các quy trình sn xut trong nc
ca công ty. So vi FDI qua liên kt lùi, FDI qua liên kt tin ít ph bin hn.
FDI theo chiu ngang là hot đng đu t vào cùng ngành mà mt công ty
đang hot đng ti nc ch đu t. Chúng ta cn tìm hiu ti sao các công ty gp
chn vic mua li hay thit lp các đn v kinh doanh  nc ngoài, khi vn có các

7
phng thc thay th nh xut khu và lixng. Khi các nhân t khác ngang bng,
FDI s tr thành phng thc tn kém và ri ro hn so vi xut khu và lixng. FDI
tn kém hn vì công ty đu t phi chu các chi phí xây dng các c s sn xut 
nc ngoài hoc chi phí mua li mt doanh nghip nc ngoài. FDI ri ro vì nhng
rc ri gn vi quá trình hot đng kinh doanh ca các công ty trong mt nn vn
hoá khác vi nhng “lut chi” rt khác bit. So vi nhng công ty bn đa, mt
công ty đn t mt nn vn hoá bên ngoài do không bit v đc đim vn hoá 
nc nhn đu t có th mc phi nhng li đt giá. Trong khi đó, nu tin hành
xut khu, công ty s không cn phi chu các chi phí đu t nh trong FDI, đng

thi các ri ro liên quan ti quá trình bán hàng hoá  nc ngoài s đc gim thiu
nh s dng nhng đi lý bán hàng đa phng. Tng t nh vy, khi lixng bí
quyt ca mình, công ty cng không phi chu các chi phí và ri ro nh trong FDI.
FDI theo tp đoàn bao gm c FDI theo chiu dc và ngang, khi khon đu
t đc thc hin trong các dòng chy vn khác nhau ca các doanh nghip. Trong
giai đon hin nay, FDI theo tp đoàn là mt quá trình sn xut cung ng theo chui
giá tr toàn cu, ch không còn mnh ai ny làm nh trc. Mi chui y thng có
s tham gia ca mt hoc vài tp đoàn, có vai trò quyt đnh s tham gia ca nhng
công ty khác.
T quan đim ca các nc ch nhà, FDI có th đc phân bit nh thay th
nhp khu, xut khu ngày càng tng và FDI do chính ph khi xng. FDI thay
th nhp khu liên quan đn hàng hóa mà trc đây đã nhp khu, nhng bây gi có
th áp dng nh mt đu vào ti nc ch nhà. Khi các quc gia có ngun lc gia
tng FDI xut khu t liu sn xut, trong khi chính ph các nc ch nhà thu hút
FDI đ cân bng thâm ht thng mi.
Theo Lut đu t ca Vit Nam nm 2005 (iu 3), đu t nc ngoài là
vic nhà đu t nc ngoài đa vào Vit Nam vn bng tin và các tài sn hp pháp
khác đ tin hành hot đng đu t theo quy đnh ca Lut. Khái nim nêu trong
Lut đu t ca Vit Nam ch yu đ cp đn xut x ca ngun vn.
Mc dù có nhng đim đánh giá khác nhau v FDI, nhng có th hiu khái
quát: u t trc tip nc ngoài là mt loi hình đu t quc t, trong đó nhà đu
t ca mt nn kinh t đóng góp mt s vn hoc tài sn ln vào mt nn kinh t

8
khác đ s hu hoc điu hành, kim soát đi tng h b vn đu t nhm mc
đích li nhun hoc các li ích kinh t khác.
2.1.1.2. c đim ca FDI
Hot đng đu t trc tip nc ngoài th hin nhng đc đim sau: Th
nht, FDI thng đc thc hin thông qua vic xây dng doanh nghip mi, mua
li toàn b hoc tng phn doanh nghip đang hot đng hoc sáp nhp các doanh

nghip vi nhau; Th hai, FDI không ch gn lin vi di chuyn vn mà còn gn
lin vi chuyn giao công ngh, chuyn giao kin thc và kinh nghim qun lý, to
ra th trng mi cho c phía đu t và phía nhn đu t. Th ba, FDI ngày nay gn
lin vi các hot đng kinh doanh ca công ty đa quc gia (Multinational
Corporations - MNCs). Vi các đc đim trên FDI có vai trò quan trng trong vic
phát trin kinh t ca quc gia cng nh ca đa phng. iu đó th hin vic đem
li nhiu li ích nhng cng tn ti nhng hn ch, c th nh:
(1) B sung ngun vn đu t xã hi, nhng còn nhiu hn ch v cht lng
tng trng: Vn FDI là ngun b sung vn quan trng trong tng ngun vn, nht
là trong giai đon khi đng nn kinh t. Nhng nm gn đây, vn FDI t trng ln
ca giá tr sn lng sn phm công nghip, phn ln các ngun vn thng đu
mi đc dành cho đu t các d án thuc loi “gia công”.
(2) M rng xut khu, nhng cng làm tng dòng nhp siêu: Các doanh
nghip FDI đã to nên giá tr xut khu ln. Tuy nhiên, nu xét k, các doanh
nghip FDI mi to ra đc nhiu bán thành phm, nh lp ráp máy tính, trong
mng li sn xut toàn cu. ng thi, các doanh nghip FDI ngày càng hng
vào khai thác th trng gn 100 triu dân có dung lng đang ngày càng m rng
ca Vit Nam. Chính vì vy, nhiu doanh nghip FDI cng góp phn vào vic tng
nhp siêu, do c ch “gia công” còn ln, t l “ni đa hóa” nh vi công nghip ô
tô còn thp, mà cuc khng hong kinh t tài chính tr tr kéo dài đã và đang cho
thy rõ điu đó.
(3) To thêm công n vic làm, nhng cng làm mt đi nhiu vic làm truyn
thng và cha coi trng đào to ngi lao đng: Trong nhiu nm qua, các doanh
nghip FDI thu hút khong 2 triu lao đng làm vic trc tip và hàng triu lao
đng trong các khâu gián tip khác. Tuy nhiên, bên cnh đó hot đng ca các d

9
án có FDI cng làm mt đi nhiu vic làm truyn thng ca dân c vùng b thu hi
đt và to thêm áp lc xã hi cho nhiu đa phng có liên quan; c bit, thu hút
lao đng ca các doanh nghip FDI còn thiên v khai thác ngun lao đng có giá

nhân công r, ít đào to, thm chí dùng c ch th vic đ liên tc thay lao đng.
Nhiu doanh nghip có t l lao đng n rt cao, nhng giá nhân công thp và có
th gây các bnh ngh nghip (nh lch mt khi chuiyeen trách kim tra cht lng
lp đin t t đng ca nhà máy sn xut máy tính và linh kin đin t).
(4) Không ít doanh nghip FDI gây ô nhim môi trng t nhiên và khai thác
lãng phí tài nguyên thiên nhiên: Trong quá trình kinh doanh  Vit Nam, nhiu
doanh nghip FDI đã chú trng khai thác nhiu tài nguyên t nhiên (nht là tài
nguyên không tái to nh khai thác m khoáng sn), gây tàn phá môi trng t
nhiên.
(5) Tng đóng góp tài chính quc gia, nhng còn nhiu hành vi tiêu cc, trn
tránh ngha v tài chính và to cnh tranh không lành mnh: Các doanh nghip FDI
đóng góp ngun vn không nh cho ngân sách Nhà nc xét v tng th. Tuy
nhiên, thc t cho thy có hin tng và du hiu chuyn giá ca các doanh nghip
có giao dch liên kt xuyên quc gia (hot đng thua l kéo dài; có giao dch mua
bán các công ty liên kt trên 50% tng giá tr thng mi doanh nghip; nhng giao
dch quan trng vi bên liên quan đu din ra  nhng khu vc thp; tình trng vay
n quá mc; tái cu trúc doanh nghip có giao dch vi nc ngoài; v.v…). Ngoài
ra, hot đng FDI. Ngoài ra, tình trng đu c đt, “bán” d án khá ph bin khin
công tác qun lý tài nguyên và đt đai thêm khó khn, nhiu d án o hoc chm
trin khai đã b các đa phng rút giy phép đu t cng là hin tng rt đáng lo
ngi.
(6) Tng áp lc cnh tranh, nhng cha có nhiu hot đng chuyn giao
công ngh và kinh nghim qun lý: Chp nhn cnh tranh trên th trng sân nhà
trong khi thu hút vn FDI, nhiu nhà hoch đnh chính sách, nhiu ngành và đa
phng hy vng, cùng vi tng ngun vn, m mang th trng, các doanh nghip
FDI s tin hành chuyn giao công ngh và k nng qun lý cho ngi Vit Nam.
Tuy nhiên thành qu trong lnh vc này rt khiêm tn. Do cách thc sn xut theo
công đon trong mng li toàn cu, mà nhà đu t còn gi phn ln bí quyt công

10

ngh, nên vic chuyn giao công ngh rt ít và vic truyn bá kinh nghim qu lý
cng gn nh không có gì. ây là vn đ đòi hi n lc ca c các nhà khoa hc và
qun lý Vit Nam phi vn lên đ hc hi trong công vic, tng bc vn lên.
Kinh nghim trong xây dng các công trình ln, khai thác du khí, đin, than, v.v…
đáng đ m rng, trong khi các kinh nghim trong gia công hàng hóa còn rt khiêm
tn. Nguyên nhân ca tình trng trên có nhiu, trong đó phi k đn tình trng phân
cp đn chia ct “cát c” và trình đ qun lý, thm đnh d án cha tng xng,
sàng lc kém các d án, nên đã thu hút các d án cha đc chun b k Ngoài ra,
công nghip ph tr trong nc kém phát trin, giá tr gia tng ca FDI kém là
nguyên nhân ch yu khin cho các doanh nghip FDI liên tc nhp siêu (nu b
du thô ra khi kim ngch xut khu ca khi này), góp phn làm trm trng thêm
tình trng thâm ht cán cân thng mi kinh niên ca Vit Nam.
Tt c nhng tác đng 2 mt trên đây ca FDI cn đc các cp nhn thc
đy đ, ghi nhn, theo dõi đ có th có nhng gii pháp x lý kp thi và hiu qu,
bo đm li ích ca Nhà nc và ca các nhà đu t FDI chân chính, làm n đng
đn, bo đm cnh tranh lành mnh gia các doanh nghip, tip tc ci thin mnh
m môi trng đu t kinh doanh.
2.1.1.3. Vai trò ca FDI
(1) ng trên góc đ quc gia đi đu t ra nc ngoài: Hình thc đu t trc
tip ra nc ngoài là cách đ các quc gia có th m rng và nâng cao quan h hp
tác v nhiu mt đi vi các quc gia khác mà mình s đu t. Khi mt nc đu t
sang nc khác mt mt hàng thì nc đó thng có nhng u th nht đnh v mt
hàng nh v cht lng, nng sut và giá c cùng vi chính sách hng xut khu
ca nc này; thêm vào đó là s có mt s sn sàng hp tác chp nhn s đu t đó
ca nc s ti cùng vi nhng ngun lc thích hp cho sn phm đó. Mt khác,
khi đu t FDI nc đi đu t có rt nhiu có li v kinh t cng nh chính tr, c
th nh Vit Nam quan h hp tác vi nc s ti đc tng cng và v th ca
nc đi đu t đc nâng lên trên trng quc t, t đó th trng tiêu th sn phm
đc m rng khi trong nc sn phm đang tha mà nc s ti li thiu. Bên
cnh đó, thu hút FDI gii quyt công n vic làm cho nhiu lao đng, vì khi đu t

sang nc khác, thì nc đó phi cn có nhng ngi hng dn, hay còn gi là các

11
chuyên gia trong lnh vc này. ng thi tránh đc vic phi khai thác các ngun
lc trong nc, nh tài nguyên thiên nhiên hay ô nhim môi trng. Tuy nhiên, cn
phi xem xét khía cnh bt cp v th ch pháp lut, các nhà đu t nc ngoài có
th li dng nhng k h ca pháp lut, s yu kém v qun lý hay s u đãi ca
Chính ph.
(2) ng trên góc đ doanh nghip FDI:
Mc đích ca doanh nghip cng nh mc đích ca mt quc gia thng là
li nhun, li nhun càng nhiu càng tt. Mt khi trong nc hay các th trng
quen thuc b tràn ngp nhng sn phm ca h và sn phm cùng loi ca đi th
cnh tranh thì h phi đu t ra nc khác đ tiêu th s sn phm đó. Trong khi
đu t ra nc ngoài, h chc chn s tìm thy  nc s ti nhng li th so sánh
so vi th trng c nh lao đng r hay tài nguyên cha b khai thác nhiu.
Mt nguyên nhân na là h có th bán đc nhng máy móc và công ngh
c k lc hu hay b hao mòn vô hình do thi gian vi giá cao nhng li là mi đi
vi nc nhn đu t (khi nc đu t là nc đang phát trin).
Thêm vào đó, là sn phm ca h đc bán ti th trng này s ngày càng
tng uy tín và ting tm cho nó và làm tng sc cnh tranh đi vi các đi th có
sn phm cùng loi.
2.1.2. Các lý thuyt thu hút đu t trc tip nc ngoài FDI
Các lý thuyt và thc nghim v FDI cho đn nay có rt nhiu nghiên cu
cho dù bt k s đng thun cha đt v mt tp hp các yu t quyt đnh v thu
hút dòng vn FDI trong các nc mi ni. Trong khuôn kh các lý thuyt và mi
quan h các yu t tác đng đn thu hút dòng vn vi mc đích không phi đ to
s phát trin ca lý thuyt mi mà da trên nhng lý thuyt đã đc ni ting đ
hình thành c s ca mt s nghiên cu đin hình v thu hút dòng vn FDI ca các
tnh, thành ph ti Vit Nam.
Trong nhng hn ch ca nghiên cu này, vic la chn ca các lý thuyt

không phi là đ đc đy đ, nhng có ý ngha và thông thng trong vic gii
thích dòng vn FDI. iu này nhn mnh s cn thit cho tiêu chí la chn lý
thuyt, đ đm bo s quan tâm ca các khuôn kh lý thuyt đc rút ra đi vi
vic gii thích dòng vn FDI, da trên hai tiêu chí: (1) Trên c s thc tin, tha

12
nhn các tiêu chun và điu kin đa phng đ tìm hiu đc đng c ca các công
ty đa quc gia, đng thi tìm hiu các phng tin u tiên khác trong môi trng
đu t ca quc t; (2) Các tiêu chí la chn th hai nhn mnh s tin cy ca các
lý thuyt c bn gi đnh nhm cng c s liên quan thc t ca các khuôn kh lý
thuyt.
Các lý thuyt có liên quan trong nghiên cu này đc phân loi theo ba
nhóm khác nhau: (i) các lý thuyt gi đnh th trng hoàn ho, (ii) các lý thuyt gi
đnh th trng không hoàn ho và (iii) các lý thuyt khác ca FDI. Vic xem xét
các lý thuyt bt đu vi mt cuc kho sát ca các lý thuyt đc tóm tt trong
bng 2.1. Các lý thuyt bao gm ôm c mt góc đ vi mô và v mô, đ cung cp cho
ngi đc mt s hiu bit sâu sc v tính hp lý ca các công ty đa quc gia. Các
kt qu nghiên cu lý thuyt v s cam kt ca các doanh nghip FDI ti mt đa
phng ch yu liên quan vi các lý thuyt nhn mnh mt góc đ v mô. Do đó
mc tiêu ca các khuôn kh lý thuyt là góp phn vi nhng phát hin v yu t
quyt đnh v trí ca FDI có th đc đánh giá tng đi so vi các nghiên cu thc
nghim trong mt đánh giá thc nghim chi tit.
Bng 2.1. Tng hp các lý thuyt FDI và nhng phát hin các yu t quan trng
Lý thuyt Nhà nghiên cu Phát hin yu t quan trng
1. Nhóm lý thuyt gi đnh th trng hoàn ho
Quy mô th trng
Jorgenson (1963), Chenery
(1952)
Quy mô th trng đc đo ca
GDP hoc doanh s ca các

công ty đa quc gia

Lý thuyt chênh lch
li nhun cn biên
MacDougall (1958) &
Kemp (1964)
FDI chy t nc có li nhun
cn biên thp đn nc có li
nhun cn biên cao

2. Nhóm lý thuyt gi đnh th trng không hoàn ho
T chc công nghip
Hymer (1976) &
Kindleberger (1969)
Li th s hu (quy mô kinh t,
quyn lc chính tr, vn, qun
lý, công ngh, tip cn vi
nguyên liu và tip th)


Khác bit hóa
sn phm
Caves (1971)
Cnh tranh không hoàn ho
(cu trúc th trng nht đnh
khuyn khích cnh tranh FDI

13
Lý thuyt Nhà nghiên cu Phát hin yu t quan trng
theo chiu ngang)

Phn ng đc quyn
nhóm
Knickerbocker (1973),
Vernon (1966)
Tp trung hóa mi tng quan
gia mc tng trng th
trng các yu t đu vào và
tng trng ngành công nghip
gây ra nhng phn ng đc
quyn nhóm
trong các doanh
nghip FDI

Quc t hóa
Buckley & Casson (1976)
Tht bi th trng (ngi mua
không chc chn, đ tr thi
gian, chi phí giao dch)

Mô hình chit trung
Dunning (1977, 1988)
Li th s hu các tài sn vô
hình, li th yu t đ
u vào
trong nc ch nhà và li th
quc t (nh li th ct gim
chi phí giao dch, kim soát
cht lng, gim ri ro trong
vic sao chép công ngh)

3. Nhóm lý thuyt FDI khác
Sc mnh đng tin
Aliber (1970, 1971)
Sc mnh tng đi ca các
đng tin khác nhau

Lý thuyt Kojima
Kojima (1973)
Bt li trong cnh tranh theo
hng thng mi hóa kiu
Nht và kiu M

T l yu t sn xut
Helpman (1984) & Yeaple
(2003)
S khác nhau gia yu t giá
và ngun lc (không có chi phí
thng mi) ca doanh nghip
FDI cnh tranh theo chiu dc

(3) Lý thuyt đánh đi
s gn gi – tp trung
Horstmann & Markusen
(1987, 1992), Brainard
(1993), Yeaple (2003),
Helpman, Melitz (2004)
Các chi phí đc thù doanh
nghip, thu quan, chi phí vn
chuyn cao (chi phí thng

mi) không đng nht trong
các ngành sn xut ca doanh
nghip FDI cnh tranh theo
chiu ngang

Vn tri thc
Markusen (1996)
S la chn gia doanh nghip
FDI cnh tranh theo chiu
ngang và dc đc xác đnh
bi quy mô quc gia và yu t

14
Lý thuyt Nhà nghiên cu Phát hin yu t quan trng
ngun lc tng đi

Th ch
Narula & Dunning (2000),
North (1990), Rugman &
Verbecke (1998, 2004)
Các thit lp th ch (nh yu
t kinh t và chính tr) trong
mt quc gia có dòng vn FDI

Ngun: Tng hp ca tác gi
2.1.2.1. Nhóm lý thuyt gi đnh th trng hoàn ho
Mô hình Heckscher-Ohlin (Heckscher, 1919 và Ohlin, 1933) v lý thuyt
thng mi tân c đin cung cp mt trong nhng n lc đu tiên đ gii thích FDI.
Mô hình Heckscher-Ohlin đc da trên mt trng thái cân bng vi hai nc, hai
yu t sn xut và hai hàng hóa đng nht. Mô hình này nhm mc đích ch yu là

 gii thích thng mi quc t và FDI đc xem nh mt phn ca thng mi
quc t ca vn (Faeth, 2009). Trong nghiên cu này, các mô hình Heckscher-Ohlin
tng trng cho s khi đu ca mt k nguyên ca các lý thuyt FDI, nhng các
ng dng ca mô hình này vn còn đn gin hóa và bt bin gi đnh, ví d nh hai
nc có công ngh ging ht nhau, cnh tranh hoàn ho và li nhun c đnh theo
quy mô (Appleyard et al, 2010). Mi quan h v t l khác bit gia li nhun và
gi thuyt danh mc đu t đc xem là mt gii hn và cha khng đnh rõ mi
quan h nhân qu nh hng tip ca lý thuyt tân c đin v đu t trong nc
(Agarwal, 1980).
Các lý thuyt quy mô th trng đng ra nh là lý thuyt hp lý nht, trong
s các lý thuyt gi đnh hoàn ho ca th trng. Các lý thuyt v quy mô th
trng liên quan đn cp đ v mô và là bc đu bt ngun t các lý thuyt tân c
đin v đu t trong nc nhm kim tra mi quan h gia đu t trc tip và đu
ra, gi s rng các doanh nghip tng cng đu t đ đáp ng vi doanh s bán
hàng (Jorgenson, 1963; Chenery, 1952; Koyck, 1954 ti Agarwal, 1980). Các mi
quan h gia quy mô th trng ti nc nhn dòng vn FDI và doanh nghip FDI
đã đc tìm thy, trong đó quy mô th trng đc đo lng bng GDP ca nn
kinh t hoc doanh s bán ca các công ty đa quc gia (Agarwal, 1980). Theo
Balassa (1966) cho thy, quy mô th trng tng trng cho phép chuyên môn hóa
đng thi gim thiu chi phí. Khi quy mô th trng ca mt quc gia đã phát trin

15
đn mt mc đ nht đnh đm bo quy mô kinh t, quc gia đó thu hút dòng vn
FDI vào trong.
Quy mô th trng tip tc đóng mt vai trò quan trng trong tng quan lý
thuyt trong thi gian gn đây, Head và Ries (2003), ví d, gii thích vai trò ca quy
mô th trng liên quan đn FDI theo chiu dc. H cho rng v trí ca nhà máy duy
nht ph thuc vào chi phí và quy mô th trng trong mi quc gia, vic la chn
v trí phù hp là la chn th trng ln nht vi chi phí thp nht.
Ngoài ra, các lý thuyt FDI có th đc tìm thy trong nghiên cu

MacDougall (1958), mô hình ca ông da trên nhng gi đnh ca th trng cnh
tranh hoàn ho. Lý thuyt ca ông đã đc tip tc xây dng bi Kemp (1964). Gi
s mt mô hình hai nc và giá vn là tng đng vi nng sut cn biên ca nó,
MacDougall và Kemp c nói rng khi đã có s chuyn đng ca dòng vn đu t t
mt nc sang mt nc s ti, nng sut biên ca vn có xu hng b g gia hai
nc. H nhn thy sau đu t, sn lng ca các nc đu t gim mà không cn
bt k s gim trong thu nhp quc dân ca đt nc. iu này là do trong thi gian
dài các nc đu t đc thu nhp cao hn t đu t ra nc ngoài.
Lý thuyt gii thích đu t quc t có th đc tìm thy trong các nghiên cu
ca Simpson (1962), Frankel (1965), Pearce và Rowan (1966) và Caves (1971). Tuy
nhiên, thc t là trong mt th gii đc đc trng bi s cnh tranh hoàn ho, FDI
s không tn ti (Kindleberger, 1969). Trong thc t, mt s hình thc bin dng
đc cho phép vic thc hin đu t trc tip. Hymer (1976), là ngi đu tiên
đim này ra vào nm 1960, phát trin lý thuyt ca ông da trên mt thit lp th
trng không hoàn ho. Nhng ngi khác làm theo. iu này s đc tho lun
trong phn tip theo.
Hn na nó là thích hp đ lu ý rng trong thi k gia hai cuc chin ca
th k XX phát trin quan trng đã mt v th là ch n ln ca Anh, và Hoa K ni
lên nh mt cng quc kinh t và tài chính. Sau thi k Chin tranh Th gii Th
hai, đã có s tng trng đáng k FDI thúc đy bi: (a) s ci thin trong giao thông
vn ti và thông tin liên lc, trong đó to điu kin thc hin điu khin t xa; và (b)
nhu cu ca châu Âu và Nht Bn vn Hoa K đ tài tr cho các hot đng tái thit
ca h. Tuy nhiên, đn nm 1960, nc ch nhà bt đu hi phc và đã có mt s