SKKN Đề tài Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở

Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
MỤC LỤC
PHẦN THỨ NHẤT : DẪN LUẬN
1- LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI :
1.1/ Sự cần thiết phải đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ
Văn Trung học cơ sở :
_ Đáp ứng nhu cầu xã hội :
Đất nước đang trên đà đổi mới . Cả dân tộc bừng bừng khí thế vững
bước trên con đường Công nghiệp hóa, hiện đại hóa hướng tới mục tiêu cao
đẹp Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Một Việt
Nam quyết tâm chuyển mình! Một Việt Nam quyết chí chạy đua cùng thế giới
trong thời đại kinh tế, kỹ thuật phát triển ào ào như vũ bão!
Để hội nhập thành công, Việt Nam phải có nguồn nhân lực hiện đại –
hiện đại từ tư duy, ý tưởng đến cách nói năng, hành xử… Đối với con người
hiện đại, kỹ năng nói phải thật sự là một trong những kỹ năng rất quan trọng
trong giao tiếp hàng ngày cũng như khi thực thi công việc.
Và đương nhiên, đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn
THCS sẽ góp phần trong quá trình đào tạo nên những thế hệ học sinh khi ra
trường không chỉ biết suy nghĩ, sáng tạo ý tưởng mà còn phải biết nói ra mạch
lạc những điều mình nghĩ , biết truyền đạt chính xác thông tin, biết thuyết
phục hiệu quả … để năng động nắm bắt mọi cơ hội thành công cho bản thân,
cho đất nước.
_ Đảm bảo mục tiêu môn học:
Trong mục tiêu dạy học môn Ngữ văn THCS, về kỹ năng, Chương trình
môn Ngữ văn nhấn mạnh trọng tâm của việc rèn luyện kỹ năng Ngữ văn cho
HS là làm cho HS có kỹ năng nghe, nói, đọc, viết tiếng Việt khá thành thạo
theo các kiểu văn bản và có kỹ năng sơ giản về phân tích tác phẩm văn học,
bước đầu có năng lực cảm nhận và bình giá văn học. Chính vì thế, SGK Ngữ
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 1
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
văn THCS đã chú trọng hơn tới việc hình thành và phát triển kỹ năng nói .

Đây là một trong những điểm mới về quan điểm dạy học của môn học. Cụ thể
là bố trí một số giờ luyện nói độc lập theo từng kiểu văn bản cần tạo lập
chương trình :
* Lớp 6 :
Tiết 29 – Tuần 8 – Bài 7 : Luyện nói kể chuyện
Tiết 43 – Tuần 11 – Bài 11 : Luyện nói kể chuyện
Tiết 83, 84 – Tuần 21 – Bài 20 : Luyện nói về quan sát, tưởng tượng, so
sánh và nhận xét trong văn miêu tả.
Tiết 96 – Tuần 24 – Bài 23 : Luyện nói về văn miêu tả
* Lớp 7 :
Tiết 40 – Tuần 10 – Bài 10 : Luyện nói : Văn biểu cảm về sự vật, con
người.
Tiết 56 – Tuần : 14 – Bài 13 : Luyện nói : Phát biểu cảm nghĩ về tác
phẩm văn học.
Tiết 112 – Tuần 28 – Bài 27 : Luyện nói : Bài văn giải thích một vấn
đề.
* Lớp 8 :
Tiết 42 – Tuần 11 – Bài 10 : Luyện nói : Kể chuyện theo ngôi kể kết
hợp với miêu tả và biểu cảm.
Tiết 54 – Tuần 14 – Bài 14 : Luyện nói : Thuyết minh một thứ đồ dùng.
* Lớp 9 :
Tiết 65 – Tuần 13 – Bài 13 : Luyện nói : Tự sự kết hợp với nghị luận và
miêu tả nội tâm.
Tiết 140 – Tuần 28 – Bài 27 : Luyện nói : Nghị luận về một đoạn thơ,
bài thơ.
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 2
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
Do đó, đổi mới tiết luyện nói là điều cần thiết để đảm bảo mục tiêu
môn học, giúp HS hoàn thiện 4 kỹ năng : NGHE-NÓI-ĐỌC-VIẾT.
1.2/ Điều kiện thuận lợi để đổi mới tiết luyện nói trong chương trình

Ngữ văn THCS :
_ Về phía nhà giáo :
+ Qua gần 5 năm thực hiện Chương trình thay sách SGK THCS, đội
ngũ thầy cô đứng lớp không nhiều thì ít cũng đã “thấm” phương pháp đổi mới
trong giờ dạy Ngữ văn.
+ Bản thân mỗi nhà giáo đều giàu nhiệt huyết với nghề, chú tâm vào
giảng dạy và chịu khó “đổi mới” để có những giờ dạy sinh động, sáng tạo.
_ Về phía học sinh :
+ Lứa tuổi HS THCS đã có khả năng tự lập cao, thích đón nhận cái
mới, háo hức sáng tạo.
+ Đặc biệt, từ năm học 2007-2008, nhà trường THCS sẽ tiếp nhận
những lứa HS trải qua 5 năm được học Chương trình SGK mới ; các em đã
được làm quen với nhiều hình thức dạy-học mới ở Tiểu học nên càng có nhu
cầu hoạt động và dễ dàng hưởng ứng đổi mới tiết luyện nói ở THCS .
_ Về phía xã hội :
+ Ngày càng có nhiều kênh thông tin phong phú hỗ trợ cho GV và HS
trong quá trình thực hiện tiết luyện nói .
+ Chủ trương xã hội hóa giáo dục cũng tạo điều kiện thuận lợi về vật
chất, tinh thần; đem lại tính khả thi cho việc đổi mới tiết luyện nói .
2- Lịch sử đề tài :
Từ trước tới nay, hầu như rất hiếm chuyên đề về việc dạy – học tiết
luyện nói trong chương trình Ngữ văn THCS . Mặc dù trên các tập san, tạp chí
chuyên ngành đã xuất hiện khá nhiều bài viết trao đổi về các vấn đề, khía cạnh
của đổi mới giảng dạy môn Ngữ văn THCS nhưng khó tìm thấy tài liệu nào
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 3
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
giúp giáo viên am hiểu và thực hành tiết luyện nói cho đồng bộ với sự đổi mới
ở các phân môn khác.
Tuy nhiên, SGV Ngữ văn 6,7,8,9 và Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên
cho giáo viên THCS chu kì III (2004-2007)- môn Ngữ văn, quyển 1 đã gợi ý

cho chúng tôi những vấn đề quan trọng về nội dung, về phương pháp luận để
thực hiện đề tài.
Đầu tiên, tôi đã nghiên cứu và giới thiệu đề tài với phạm vi nhỏ hẹp
( TRAO ĐỔI VỀ TIẾT LUYỆN NÓI VĂN GIẢI THÍCH – Ngữ văn 7, tiết 112,
tuần 28, bài 27 ) cùng tiết dạy minh họa của nhà giáo Nguyễn Thị Định trong
buổi Sinh hoạt chuyên môn của Cụm I thuộc Phòng Giáo dục- đào tạo Quy
Nhơn, tại Trường THCS Nhơn Bình ( ngày 1-4-2004). Kể từ đó đến nay, được
sự cộng tác của nhiều giáo viên, học sinh , tôi đã bước đầu hoàn thành và công
bố đề tài với phạm vi mở rộng hơn. Có thể nói, giờ đây, đề tài ĐỔI MỚI
TIẾT LUYỆN NÓI TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN THCS hoàn toàn là
một công trình mang tính chất tập thể với tất cả sự hợp tác nghiêm túc, cẩn
trọng trong quá trình tiến hành.
3-Nhiệm vụ của đề tài :
_ Nhìn nhận thực trạng dạy-học tiết luyện nói để từ đó thấy rõ những
nhược điểm cần khắc phục.
_ Trao đổi với đồng nghiệp về mục tiêu, nguyên tắc, nội dung, trang
thiết bị –CSVC … khi thực hiện tiết luyện nói theo hướng đổi mới. Đây là
những vấn đề có ý nghĩa cơ sở; làm tiền đề cho sự thăng hoa sáng tạo ở tiết
luyện nói nhưng tránh khuynh hướng thái quá.
_ Mô tả một số hình thức tổ chức tiết luyện nói theo hướng đổi mới .
Đây chỉ là những gợi ý để quý đồng nghiệp tham khảo, vận dụng một cách
linh hoạt .
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 4
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
_ Giới thiệu một số tiết luyện nói đã thực hiện theo hướng đổi mới
nhằm trao đổi kinh nghiệm và làm cơ sở đánh giá tính khả thi của đề tài.
_ Sơ bộ đánh giá bước đầu những ưu, nhược điểm của đề tài qua phiếu
thăm dò ý kiến của giáo viên và học sinh về tiết luyện nói theo hướng đổi mới.
Tóm lại, đây là một đề tài khó vì trước nay chưa có công trình nào
nghiên cứu trực tiếp và phổ biến đến giáo viên Ngữ văn. Vì vậy, do thời gian

có hạn, hơn nữa khả năng còn hạn chế, đề tài của chúng tôi chỉ thiên về mục
đích bước đầu gợi hướng tìm hiểu, trao đổi, vận dụng …
4- Phương pháp tiến hành đề tài :
_ Dùng phương pháp hệ thống.
_ Dùng phương pháp đối sánh giữa thực tiễn dạy- học với lý luận dạy-
học.
_ Dùng phương pháp phân tích- tổng hợp.
_ Dùng phương pháp tích hợp, phối hợp với các phân môn, môn học
khác.
5- Cơ sở và thời gian tiến hành nghiên cứu đề tài :
Để thực hiện đề tài, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu, khảo nghiệm
trong vòng 3 năm học ( 2004-2005; 2005-2006; 2006-2007 )với sự tham gia
của nhiều giáo viên và học sinh ở 3 trường THCS tiêu biểu cho các địa bàn ở
thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định ( Trường THCS Nhơn Bình, Trường
THCS Ngô Mây, Trường THCS Bùi Thị Xuân ).
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 5
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
PHẦN THỨ HAI : NỘI DUNG
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 6
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
CHƯƠNG I :
THỰC TRẠNG DẠY – HỌC TIẾT LUYỆN NÓI
1- Tình trạng chung :
_ Theo kết quả điều tra về thực trạng triển khai SGK THCS mới, tâm lý
chung của các GV Ngữ văn là ngại dạy các giờ luyện nói ( Theo Tài liệu bồi
dưỡng thường xuyên cho GV THCS chu kì III – môn Ngữ văn, trang 106).
_ Theo khảo sát ở phiếu thăm dò, tâm lý chung của HS là sợ và chán
học giờ luyện nói trong chương trình Ngữ văn THCS ( khi chưa áp dụng các
hình thức đổi mới ).
2- Việc thực hiện tiết luyện nói hiện nay :

Phần đông giáo viên Ngữ văn và HS THCS vẫn thực hiện tiết luyện nói
như sau :
_ GV dặn HS về nhà tự chuẩn bị bài theo gợi ý ở SGK.
_ Đến tiết học trên lớp, từng HS được GV mời lên trình bày kỹ năng
nói trước tập thể ( nhóm/ lớp ).
3- Nhược điểm :
Ngoài “ưu điểm” giúp cho GV và HS đỡ vất vả, đỡ phải bỏ công sức ,
tâm huyết, đỡ lo “cháy giáo án” thì khi đối chiếu với lý luận dạy-học, với mục
tiêu môn học và lý thuyết giao tiếp, những tiết luyện nói như trên đã bộc lộ
những nhược điểm cơ bản như sau :
_ Chưa tích cực hóa hoạt động học tập của người học.
_ Chưa tạo được cho HS hoàn cảnh giao tiếp thuận lợi trong giờ luyện
nói như : không khí hào hứng của lớp học, thái độ dễ hợp tác của những người
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 7
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
cùng tham gia giao tiếp, sự động viên khuyến khích kịp thời của GV và bạn
bè…
_ Chưa tạo cho HS nhu cầu muốn nói, muốn được bộc lộ …
_ Chưa thể hiện được vai trò quan trọng của giáo viên trong việc hướng
dẫn, tổ chức tiết học …
_ Làm giảm giá trị và sức hấp dẫn của môn học.
4-Nguyên nhân :
Đúng như nhận định của tác giả Nguyễn Thúy Hồng trong Tài liệu bồi
dưỡng thường xuyên cho giáo viên THCS chu kì III (2004-2007) , có những
tiết luyện nói như thế là do còn gặp quá nhiều khó khăn khi thực hiện :
_ Kinh nghiệm rèn luyện kĩ năng nói cho HS chưa nhiều so với việc rèn
luyện kĩ năng viết.
_ HS chưa chủ động và tự tin khi nói trước đông người.
_ Lớp học quá đông, thời gian một tiết học quá ngắn, khó tạo điều kiện
cho tất cả các HS đều được nói.

_ Hệ thống bài tập rèn luyện và phát triển kĩ năng nói trong chương
trình chưa phong phú, đa dạng.
_ SGV chưa có định hướng giúp GV chú trọng rèn luyện và phát triển
kĩ năng nói qua từng tiết luyện nói .
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 8
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
CHƯƠNG II :
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 9
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
GIẢI PHÁP MỚI
ĐỔI MỚI TIẾT LUYỆN NÓI
TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN THCS
1- Nguyên tắc chung của hướng đổi mới tiết luyện nói :
_ Phát huy tối đa tính tích cực của chủ thể HS.
_ Phát huy thế mạnh của hoạt động nhóm/tổ.
_ Ưu tiên hàng đầu cho việc luyện kỹ năng nói nhưng không tách rời
với các kỹ năng khác trong bộ tứ NGHE-NÓI-ĐỌC-VIẾT.
_ Chú trọng quan tâm cả ba đối tượng học sinh (giỏi, khá – trung bình –
yếu, kém ).
_ Tạo được không khí tự nhiên, thoải mái, nhẹ nhàng và lựa chọn nội
dung hấp dẫn để lôi cuốn các em vào hoạt động luyện nói.
_ Thể hiện thái độ khích lệ, động viên, nâng đỡ để tránh cho em cảm
giác tự ti, xấu hổ.
_ Đầu tư thật kỹ cho khâu chuẩn bị ở nhà của HS.
2- Xác định mục tiêu của tiết luyện nói :
2.1/ Mục tiêu chung :
Có thể dựa vào SGV ( Mục tiêu cần đạt).
2.2/ Mục tiêu cụ thể :
Cần phải cụ thể hóa mục tiêu chung sao cho phù hợp với đối tượng HS.
Bởi HS ở mỗi lớp, trường, vùng, miền lại có những đặc điểm riêng biệt.

Không có loại sách vở nào hay bất cứ ai khác có thể làm thay cho GV
đứng lớp trong việc vạch ra mục tiêu cụ thể. Chỉ có sự nhạy cảm, năng lực sư
phạm, tinh thần trách nhiệm và tình yêu trẻ mới giúp chúng ta cụ thể hóa mục
tiêu chung một cách sáng tạo, sát hợp .
3- Lựa chọn nội dung trong tiết luyện nói :
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 10
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
_ Cần lựa chọn nội dung luyện tập một cách linh hoạt, đạt hiệu quả.
_ Vừa bám sát vào các BT ở SGK vừa vận dụng tình hình, đặc điểm cụ
thể để có thể thay đổi, thêm bớt bài tập cho phù hợp.
4- Vai trò của giáo viên và HS trong tiết luyện nói :
_ Học sinh :
Trong tiết luyện nói, người hoạt động chủ yếu là HS. HS phải là những
chủ nhân thực sự, chiếm lĩnh hầu hết các hoạt động trong tiết học. Các em tựa
như những diễn viên hoàn toàn làm chủ sân khấu với những hình thức phong
phú, đa dạng : độc thoại, đối thoại, diễn trò, đóng vai
_ Giáo viên :
Nói chung, đối với tiết luyện nói, giáo viên nên tránh hai khuynh hướng
sau :
+ Cho rằng giờ luyện nói là của học sinh, dành cho HS thực hành là
chính; từ đó GV không làm gì cả, khoán trắng, phó mặc cho HS muốn nói thế
nào cũng được; tất cả đổ cho năng lực của HS; dẫn đến tiết học đơn điệu,
buồn tẻ, mất tác dụng.
+ Quá lo sợ rằng HS không nói được, không trình bày được vấn đề
trước tập thể nên làm thay, nói hộ hết cho HS; hoặc tiến hành tiết dạy một
cách qua loa, chiếu lệ cho xong.
Trong tiết luyện nói, GV hoạt động rất ít để trao quyền ưu tiên cho HS
hoạt động với thời lượng tối đa có thể được; thậm chí hầu như GV không làm
gì cả. Nhưng ở đây, không làm gì cả không có nghĩa là khoán trắng, phó mặc
HS kiểu như đã nói ở trên; mà GV vẫn là người bao quát, chỉ đạo linh hoạt để

đảm bảo cho hoạt động của HS đúng hướng và đạt hiệu quả cao.
5- Thực hiện khâu chuẩn bị trước khi tiến hành tiết luyện nói :
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 11
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
Trước hết xin được nhấn mạnh tầm quan trọng của khâu chuẩn bị
trước khi luyện nói trên lớp. Có thể nói yếu tố quyết định thành công hay thất
bại của giờ luyện nói theo hướng đổi mới chính là ở khâu này.
Giáo viên cần định hướng cho các em trong việc chuẩn bị thật cụ
thể, rõ ràng về cả nội dung và cách thức ( Chuẩn bị cái gì ? Chuẩn bị như thế
nào, bằng cách nào ?)
Cũng cần phân công cụ thể cho các đối tượng HS, nhưng chủ yếu
là chỉ đạo thông qua đội ngũ tổ trưởng, nhóm trưởng, cán sự bộ môn.
6- Một số hình thức tổ chức hoạt động dạy- học trong tiết luyện nói :
_ GV nên linh hoạt, thiên biến vạn hóa trong việc thiết kế các hoạt động
dạy – học.
_ Sau đây là vài đề xuất để tham khảo, vận dụng :
6.1/ HÁI HOA TÌM Ý
Có thể dùng hình thức này đối với lớp dạy có nhiều HS yếu kém, chưa
thành thạo kĩ năng tạo lập kiểu văn bản đang học, chưa quen nói trước tập thể;
lại ít có ( hay không có ) nhân tố tích cực ( HS khá, giỏi, lanh lợi, hoạt bát)
làm nòng cốt.
* Cách thực hiện :
a- Khâu chuẩn bị :
_ Lựa chọn một bài tập ( không ôm đồm nhiều về số lượng bài tập ).
_ Thông báo bài tập đã chọn cho HS biết trước để chuẩn bị .
_ Định hướng cho HS bằng một số câu hỏi ( để giải quyết bài tập ).
Những câu hỏi này được cung cấp từ trước tiết học để HS suy nghĩ, chuẩn bị
lời.
_ Một bảng phụ- mô hình dàn ý phù hợp với bài tập
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 12

Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
_ Các câu hỏi được viết trên mảnh giấy lớn, chữ to để có thể gắn với
mô hình dàn ý (mỗi câu hỏi được trình bày về hình thức tựa như những bông
hoa)
_ HS tự trình bày dàn ý vào vở soạn theo gợi ý từ các câu hỏi cho trước
và tập chuẩn bị ngôn ngữ nói trước khi đến lớp.
b- Trình tự tiến hành trong tiết học :
_ Phân lớp học thành một số nhóm
_ Lần lượt mời từng đối tượng HS trong các nhóm lên hái hoa và trình
bày trước lớp theo hình thức tiếp sức ( để tạo không khí sôi nổi, kích thích sự
mạnh dạn, tự tin… )
_ Lớp và GV lần lượt nhận xét ( theo chiều hướng nhắc nhở nhưng vẫn
khích lệ, nâng đỡ để tránh cho các em cảm giác xấu hổ, tự ti… )về việc trình
bày đối với từng câu hỏi của từng nhóm và cùng trao đổi để gắn hoa vào mô
hình dàn ý.
_ GV sơ kết, giảng giải ngắn gọn về dàn ý và cách trình bày kiểu văn
bản cần tạo lập.
_ HS khá, giỏi trình bày trước lớp cả bài ( theo dàn ý ) để khắc sâu cách
tạo lập kiểu văn bản đang học.
_ Nếu còn thời gian, tiếp tục tổ chức cho các em trình bày theo dàn ý
trước nhóm ( nói từng phần để tạo điều kiện cho nhiều HS được trình bày ).
6.1/ TRÒ CHƠI THÔNG THÁI
Hình thức này dành cho đối tượng HS nhút nhát, tuy có khả năng viết
bài nhưng chưa mạnh dạn, tự tin nói trước tập thể.
Khi mục tiêu cụ thể của tiết dạy không đặt năng kỹ năng làm bài (tạo
lập văn bản ) mà cần luyện kỹ năng ứng đáp mau lẹ, nói năng rõ ràng, mạch
lạc cho HS thì hình thức Trò chơi thông thái sẽ phát huy tác dụng.
* Cách thực hiện :
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 13
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở

a- Điều kiện : Cơ sở vật chất thuận lợi.
b- Chuẩn bị :
_ GV phải chuẩn bị thật công phu
+ Nhiều câu hỏi, bài tập ngắn gọn, bổ ích.
+ Tranh ảnh, vật dụng phong phú, giàu ý nghĩa.
+ Cách dẫn chương trình hấp dẫn, sáng tạo.
_ Có thể vận động HS cùng chuẩn bị như sưu tầm tranh ảnh, vật dụng,
soạn thảo câu hỏi- đáp án…
_ Có thể chuẩn bị vài phần quà nho nhỏ giúp trò chơi thêm hào hứng.
_ HS được thông báo giới hạn một số đề tài chính để nghiên cứu, suy
nghĩ trước.
c- Trình tự thực hiện trong tiết học :
_ Chia cuộc chơi thành 2-3 chặng. Lượng câu hỏi, bài tập được sắp xếp
vào từng chặng cho phù hợp.
_ Sau mỗi chặng, có nhận xét và đổi người tham gia chơi.
_ GV trực tiếp làm giám khảo và cho điểm theo một thang điểm đã
được thống nhất và công bố ; cử HS làm thư ký theo dõi và tổng kết điểm ở
từng chặng, cả đợt.
_ Cuối cùng GV tổng kết, củng cố phương pháp tạo lập VB . Nhận xét
các đội chơi, khen thưởng và trao quà.
Khi đã thuần thục với cách làm trên thì lớp có thể “tự biên tự diễn” mà
GV chỉ là người định hướng từ xa chứ không cần tham gia trực tiếp vào quá
trình hoạt động của HS.
6.3/ DÀN HỢP XƯỚNG
- Đây là một hình thức có thể giúp cho các đối tượng HS cùng bổ trợ
cho nhau trong quá trình thực hành kỹ năng nói về một vấn đề nào đó.
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 14
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
- Tạo cho HS khả năng làm việc tập thể, biết phối hợp nhịp nhàng, ăn ý,
biết đoàn kết, hợp tác để hoàn thành nhiệm vụ.

- Hoạt động diễn ra chủ yếu dựa trên cơ sở đơn vị nhóm. Nhóm trưởng
giữ vai trò đặc biệt quan trọng ( tựa như người nhạc trưởng một dàn nhạc)
trong việc điều hành nhóm.
* Cách thực hiện :
a- Chuẩn bị :
_ Phân nhóm, lựa chọn nhóm trưởng.
_ Thông báo về số lượng nội dung bài tập thực hành; cho các nhóm
nhận bài tập cụ thể.
_ Hướng dẫn các nhóm chuẩn bị bài tập (chủ yếu thông qua nhóm
trưởng )
_ Các nhóm HS lên chương trình tập luyện và chuẩn bị : làm dàn ý, sưu
tầm tranh ảnh, vật dụng, phân công việc cụ thể cho các thành viên trong
nhóm…
b- Trình tự tiến hành trong tiết học :
_ Mỗi nhóm trình bày trước lớp về vấn đề đã chuẩn bị dưới sự điều
hành của nhóm trưởng. Có thể theo trình tự sau :
+ Lời chào và lời tự giới thiệu về nhóm và nội dung sẽ trình bày
+ Giới thiệu dàn ý
+ Lần lượt trình bày từng phần theo dàn ý ( theo nhiều hình thức sáng
tạo khác nhau).
+ Lời chào kết thúc, lời cảm ơn.
_ Lớp và GV lần lượt nhận xét về phần trình bày của từng nhóm.
_ GV nhấn mạnh lại cách tạo lập của kiểu VB đang học.
_ HS khá, giỏi trình bày trước lớp cả bài để khắc sâu kiểu VB và kỹ
năng nói về kiểu VB ấy.
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 15
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
c- Lưu ý :
Hình thức Dàn hợp xướng có tác dụng rất tốt nhưng khó thực hiện vì
nếu chuẩn bị không kỹ hoặc Nhạc trưởng kém năng lực thì chương trình của

nhóm dễ bị rời rạc, thậm chí thất bại. Do đó, khâu chuẩn bị phải được đầu tư
chu đáo.
Nếu HS đã chuẩn bị kỹ nhưng khi thực hành vẫn gặp khó khăn thì GV
nên nhẹ nhàng gỡ bí và dẫn dắt, giúp các em hoàn thành chương trình của
nhóm.
Mặt khác cũng không nên yêu cầu quá cao , nhất là khi thực hiện hình
thức này lần đầu.
6.4/ THI NÓI HAY ( Thi hùng biện, thi kể chuyện,…)
Hoạt động thực hành này vẫn dựa trên cơ sở gợi ý của SGV. Nghĩa là
HS luyện nói ở tổ, nhóm; sau đó nói trước lớp trên cơ sở đã chuẩn bị dàn ý và
tập nói ở nhà.
Nhưng có thể thay đổi ở chỗ là cơ cấu việc luyện nói ấy thành một
cuộc thi để tạo không khí sôi nổâi, lôi cuốn HS.
Nên tổ chức hình thức Thi nói hay đối với những lớp khá, HS mạnh
dạn, hoạt bát. Mục tiêu cụ thể của tiết dạy khi dùng hình thức này là luyện cho
HS khả năng nói đúng, nói hay, nói truyền cảm trước tập thể về một vấn đề.
* Cách thực hiện :
a- Chuẩn bị :
_ Bảng phụ ( tính điểm )
_ Thông báo số lượng bài tập, nội dung BT.
_ Thông báo hình thức hoạt động để HS tập luyện .
_ Các nhóm chuẩn bị dàn ý, phiếu học tập của nhóm
_ HS chuẩn bị thêm tranh ảnh, vật dụng liên quan ( nếu cần )
_ Có thể chuẩn bị thêm tranh ảnh , vật dụng…
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 16
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
_ Chuẩn bị vài mòn quà nho nhỏ .
_ Có thể chọn HS dẫn chương trình.
b- Trình tự thực hiện trong tiết học :
_ GV nêu tiêu chí, yêu cầu, thang điểm

_ Thi vòng 1 : HS nói trong nhóm. Nhóm chọn ra người Nói hay để dự
thi vòng 2.
_ Thi vòng 2 : Tranh tài Nói hay giữa các nhóm
_ Sau mỗi phần tranh tài của một nhóm là có phần nhận xét và bình
điểm của lớp, GV.
_ Kết thúc cuộc thi : Công bố điểm, chọn giải nhất, nhì và trao quà.
_ Tổng kết tiết học, rút kinh nghiệm.
6.5/ ĐÓNG VAI NHẬP CUỘC :
_ Hình thức hoạt động này chủ yếu dựa trên cơ cở của DÀN HỢP
XƯỚNG nhưng có yêu cầu cao hơn nhiều . HS cần có khả năng sáng tạo, kỹ
năng tổ chức rất cao để dàn dựng “kịch bản” và tham gia “diễn xuất”.
_ GV cần định hướng cho HS khâu dựng “kịch bản” và đóng vai trò
“đạo diễn” cho sự “diễn xuất” của các em.
_ Nên áp dụng hình thức này cho những lớp có HS khá, giỏi để các em
đó làm “đầu tàu” trong quá trình thực hiện.
_ Nếu tổ chức tốt thì đây là hình thức rất hấp dẫn, lôi cuốn HS.
_ Lưu ý : Cần khéo léo khi sử dụng hình thức này để tránh làm phá vỡ
đặc trưng của kiểu văn bản cần tạo lập.
* Cách thực hiện :
a- Chuẩn bị :
_ GV thông báo nội dung bài tập ( sau khi đã trao đổi, thống nhất với
HS nòng cốt).
_ Gợi ý, định hướng cho HS dựng “ kịch bản”, phối luyện để diễn xuất.
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 17
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
_ Giới thiệu tư liệu, chương trình để HS tham khảo.
_ Các tổ, nhóm thực hiện việc chuẩn bị theo sự hướng dẫn của GV .
b- Trình tự thực hiện :
_ Tương tự như DÀN HỢP XƯỚNG
_ Chỉ khác ở chỗ các thành viên tham gia đã hoàn toàn đóng vai nhập

cuộc để trình bày chứ không cần sự giới thiệu lần lượt của người điều khiển.
CHƯƠNG III :
MỘT SỐ TIẾT LUYỆN NÓI ĐÃ THỰC HIỆN
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 18
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
THEO HƯỚNG ĐỔI MỚI
A- LỚP 6 :
Đây là lớp đầu cấp THCS, các em khá bỡ ngỡ nên cần đầu tư nhiều để
tạo cho HS kỹ năng nói và làm cơ sở cho những năm kế tiếp. Nếu giúp HS lớp
6 quen với những hoạt động tích cực, sáng tạo trong tiết luyện nói thì sau này,
ở các lớp trên, GV sẽ rất nhẹ nhàng trong việc hướng dẫn, điều hành mà tiết
học vẫn đạt hiệu quả cao. Hơn nữa, cơ cấu phân bổ tiết luyện nói ở lớp 6 cũng
chiếm số lượng nhiều nhất trong chương trình luyện nói của toàn cấp : 5 / 12.
Vì thế, GV nên chịu khó huấn luyện cho HS lớp 6 một cách kỹ lưỡng,
bài bản ngay từ những tiết đầu để các em có thể hăng hái chủ động tham gia
các tiết luyện nói trong chương trình toàn cấp.
Xin giới thiệu một số tiết luyện nói của lớp 6 đã được thực hiện theo
hướng đổi mới trong thời gian qua.
A.1- LUYỆN NÓI KỂ CHUYỆN
Ngữ văn 6 – tiết 29, tuần 8 – bài 7
Giáo viên : Huỳnh Thị Phượng Hiền
Học sinh : Lớp 6A1 – Trường THCS Ngô Mây
Năm học : 2006-2007
1- Chuẩn bị : Yêu cầu HS chuẩn bị chương trình luyện nói :
GIAO LƯU – CHIA SẺ
_ Nội dung chương trình : Kể về bản thân, gia đình, bè bạn, công việc
( theo các đề bài ở SGK )
_ Cách thức chuẩn bị :
+ Cá nhân HS dựa vào đề bài và dàn bài tham khảo ở SGK để lập dàn
bài chi tiết vào vở soạn ( 4 đề bài trong SGK ).

Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 19
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
ĐỀ 1 : Tự giới thiệu về bản thân.
ĐỀ 2 : Giới thiệu người bạn mà em quý mến.
ĐỀ 3 : Kể về gia đình mình.
ĐỀ 4 : Kể về một ngày hoạt động của mình.
+ Mỗi HS tự lựa chọn những phần muốn giãi bày, giới thiệu trước tập
thể để tập nói thật kỹ trước khi đến lớp.
+ HS tham khảo tư liệu ( Gợi ý : Học tốt Ngữ văn 6, Hướng dẫn tự học
Ngữ văn 6, SGK …), tham khảo kỹ năng nói của các thành viên tham gia các
Chương trình trên truyền hình như : Đường lên đỉnh Olympya, Ở nhà chủ
nhật, Chiếc nón kỳ diệu, các chương trình Giao lưu…
+ Ghi lên bảng phụ 4 dàn bài chi tiết ( 4 tổ chuẩn bị trước khi tiến hành
tiết học).
GV cũng chuẩn bị một số nội dung để giao lưu cùng HS.
Lưu ý : GV tranh thủ huấn luyện cho HS hoặc ít nhất là đội ngũ nòng
cốt gồm cán sự bộ môn, lớp phó học tập, tổ trưởng, nhóm trưởng về một số kỹ
năng nói ( để số HS này hướng dẫn lại cho những HS khác ).
+ Dùng ngôi kể , cách xưng hô cho thích hợp.
+ Đối thoại với người nghe trong quá trình nói.
+ Kết hợp yếu tố ngôn ngữ với yếu tố phi ngôn ngữ ( giọng điệu, cử
chỉ, ánh mắt, …).
+ Khả năng ứng biến linh hoạt tuỳ theo sự tiếp nhận của người nghe.
2- Trình tự tiến hành trong tiết học :
2.1/ GV giới thiệu bài :
Nêu nội dung và mục đích của chương trình luyện nói :
GIAO LƯU – CHIA SẺ
Cô trò chúng ta đã gắn bó với nhau được hai tháng rồi . Hai tháng trôi
qua đã xóa dần những bỡ ngỡ ban đầu, nhưng có lẽ chúng ta vẫn muốn có cơ
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 20

Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
hội hiểu nhau nhiều hơn, phải không các em. Vậy cơ hội ấy đến rồi ! Tiết học
hôm nay sẽ thực sự là một dịp tốt để chúng ta Giao lưu –Chia sẻ với nhau về
bản thân, gia đình, bè bạn, công việc…
Và thể loại kể chuyện đời thường sẽ giúp chúng ta xích lại gần nhau
hơn qua những lời kể chân thành, tự nhiên mà không kém phần mạch lạc, hấp
dẫn …
2.2/ GV nêu yêu cầu và thể lệ cuộc giao lưu :
a- Yêu cầu :
_ Nội dung : đảm bảo được một số ý chính ( yêu cầu HS K,G treo bảng
phụ và giới thiệu dàn bài chi tiết )
_ Kỹ năng nói : SGK/ 77
b- Cách thức :
_ Thời gian giao lưu : khoảng 35 phút; chia làm 3 vòng
+ Giao lưu trong tổ : 10 phút
+ Giao lưu trước lớp : 20 phút
+ Giao lưu với cô giáo : 5 phút
_ Hình thức :
+ Các thành viên trong tổ trò chuyện với nhau về 4 nội dung – trao đổi
về việc thi đua giao lưu với các tổ khác
+ Thành viên các tổ thi đua nhau lên giao lưu với cả lớp ( tuần tự được
mời khi đến lượt ; nếu tổ nào chậm trễ thì mất lượt ).
Có bốn nội dung Giao lưu để chia sẻ cùng mọi người nhưng mỗi người
được phép tự chọn phần nào mình thích chia sẻ cùng mọi người để nói trước
lớp. Mỗi người chỉ được phép nói tối đa trong vòng 3 phút.
Nhận xét và tính điểm theo bảng điểm sau :
Người thứ Người thứ Người thứ Người thứ Tổng cộng
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 21
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
nhất hai ba tư điểm

Tổ 1
Tổ 2
Tổ 3
Tổ 4
Mỗi người được ghi 10 điểm nếu đảm bảo yêu cầu về nội dung
( nói đúng chủ đề )và hình thức trình bày( giọng điệu, phong thái…). Nếu
không đạt yêu cầu thì tuỳ mức độ sẽ bị trừ bớt điểm. GV là giám khảo, thư ký
lớp sẽ ghi điểm và tổng kết bảng điểm.
+Tổ nào đạt số điểm cao nhất sẽ được quyền ưu tiên giao lưu với cô
giáo ( phỏng vấn GV về 4 nội dung trên ) trong vòng 3-5 phút.
2.3/ GV điều hành , tổ chức cho HS giao lưu :
a. Phân công các tổ thực hiện vòng 1 – GV bao quát, chỉ đạo.
b. GV dẫn chương trình cho vòng 2
_ Mở đầu bằng bài hát tập thể : Lớp chúng mình để gây tâm thế hào
hứng.
_ Lần lượt dẫn dắt và mời thành viên các tổ lên nói trước lớp – Xen kẽ
với lời nhận xét, khích lệ :
+ Động viên Cán sự bộ môn Ngữ văn ( đồng thời cũng là thành viên
trong một tổ ) xung phong lên đầu tiên để tạo không khí sôi nổi ngay từ đầu.
+ Thành viên của tổ trước được phép mời bất cứ thành viên nào của tổ
sau ( theo thứ tự ).
+ Khi thành viên của một tổ lên trước lớp ; nếu thành viên đó không
trình bày được thì tổ tiếp sức bằng cách cử ngay thành viên khác nhưng chỉ
được thay thế một lần và trong thời lượng cho phép.
+ Lần lượt như thế cho đến hết thời gian theo quy định của vòng 2.
_ Nhận xét, khích lệ chung.
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 22
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
c. GV giao lưu với lớp qua câu hỏi phỏng vấn của tổ đạt điểm cao nhất (
vòng 3).

2.4/ GV kết thúc tiết học – Rút kinh nghiệm.
3- Kết quả – Rút kinh nghiệm về tiết học :
_ Tiết học vận dụng hình thức : THI NÓI HAY
_ Đảm bảo được thời lượng với các hoạt động như dự định.
_ Số lượng HS được nói trước lớp : 8 HS ( không kể số HS nói trước tổ
và đặt câu hỏi giao lưu thêm ).
_ Tuy còn đôi chút gượng gạo nhưng giờ học diễn ra trong không khí
khá tự nhiên, thân mật và không kém phần sôi nổi.
_ Một số HS nhút nhát khi được mời lên cũng đã cố gắng hết sức nhờ
sự khích lệ , động viên. Các em chỉ nói được vài câu nhưng đó là kết quả bước
đầu để sau này các em dần dần mạnh dạn hơn.
VD: như em Đồng Hoàng , khuôn mặt tái nhợt, người run lên vì sợ
nhưng sau đó cũng cố trấn tĩnh để nói cho các bạn biết về địa chỉ gia đình và
người mẹ của mình.
_ Một vài HS đã kể khá mạch lạc về những nội dung giao lưu tuy còn
đôi chút ngượng nghịu ban đầu .
Ví dụ : ( Ghi lại theo lời kể của HS )
Phần trình bày của em Nguyễn Thị Xuân Châu với phong thái chững
chạc, lời lẽ ngắn gọn mà chân tình, đôn hậu:
Xuân Châu : Thưa cô giáo! Chào các bạn!
Tôi thích lớp mình luôn vui vẻ và ai cũng học giỏi. Tôi muốn
được sống mãi trong không khí đầm ấm của gia đình, Ba mẹ tôi rất thương
yêu và chăm sóc tôi. Chắc các bạn đều không muốn ba mẹ buồn lòng, tôi
cũng vậy. Vì thế, tôi tự nhủ phải hết sức cố gắng. (ngập ngừng)
GV : Các em có muốn đề nghị bạn Châu chia sẻ điều gì nữa không ?
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 23
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
Hồng Quân : Bạn Châu vừa là CS bộ môn NV vừa là lớp trưởng nên
đề nghị bạn chỉ nhà để chúng mình tiện liên lạc khi cần thiết.
Xuân Châu : Nhà tôi ở 24 – Tôn Thất Tùng.

GV : Lớp mình quan tâm điều đó là tốt nhưng các em nên nhớ chỉ khi nào có
việc thật cần thiết mới đến nhà bạn Châu, nghe chưa! Còn vì sao thì mời bạn
Châu giãi bày với các bạn đi !
Xuân Châu : Tôi rất yêu quý tình bạn và mong muốn được tiếp đón các bạn
tại nhà mình. Nhưng, tôi nghĩ rằng chúng ta nên gặp nhau vì việc học tập,
công tác là chính chứ không nên phí thời gian vào những điều không có ích.
Mong các bạn thông cảm!
Tôi xin hết. Cảm ơn cô giáo và các bạn đã lắng nghe!
Phần trình bày của em Trần Hữu Đức với phong thái vui vẻ, lời lẽ tự
nhiên, dí dỏm, giàu tình cảm :
Hữu Đức : Thưa cô giáo và các bạn !
Tôi có một cô em gái “dễ ghét” vô cùng. Nó lên bốn và khá xinh xắn
nhưng hay nghịch ngợm, nhõng nhẽo. Ông nội tôi thật vất vả khi chăm sóc bé
từng miếng ăn, giấc ngủ. Còn tôi thường bị mắng oan vì nó. Có lần, con bé ấy
thừa lúc tôi không để ý để vẽ và bôi bẩn lên sách vở của tôi. Đã thế nó còn
toét miệng cười tươi như thể lập được kỳ tích không bằng. Còn bao nhiêu việc
khiến tôi bực mình nữa… Đúng là “ Làm anh khó lắm…”. Nhưng, các bạn
biết không, nếu không có em bé thì tôi buồn biết chừng nào !
Quỳnh Trâm : Bạn có ước mơ gì cho tương lai ?
Hữu Đức : Người ta bảo “ Con nhà công không giống lông thì cũng giống
cánh” . Mẹ tôi là giáo viên dạy Toán ở một trường cấp ba còn ba tôi là
chuyên viên Tin học . Vì thế, tôi mê môn Toán và mơ ước sau này trở thành
một kỹ sư tin học nổi tiếng.
Chúc các bạn có những ước mơ đẹp! Tôi xin hết.
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 24
Đề tài : Đổi mới tiết luyện nói trong chương trình Ngữ Văn Trung học cơ sở
_ Hoạt động của GV và HS khá nhịp nhàng, ăn ý, hầu như không có
thời gian “chết”. Càng cuối giờ càng có nhiều HS bộc lộ ý muốn được giao
lưu trước lớp, muốn được giao lưu với cô giáo.
A.2/ LUYỆN NÓI KỂ CHUYỆN

Ngữ văn 6 – Tiết 43, tuần 11- Bài 10
GV : Huỳnh Thị Phượng Hiền
HS : Lớp 6A1 – Trường THCS Ngô Mây
Năm học 2006- 2007
1- Chuẩn bị :
_ GV và HS cùng trao đổi và lựa chọn nội dung : sử dụng cả 4 đề bài ở
SGK / trang 111
ĐỀ 1 : Kể về một chuyến về quê.
ĐỀ 2 : Kể về một cuộc thăm hỏi gia đình liệt sĩ neo đơn.
ĐỀ 3 : Kể về một cuộc đi thăm di tích lịch sử.
ĐỀ 4 : Kể về một chuyến ra thành phố .
_ Phân công đề bài cho các tổ ( mỗi tổ chuẩn bị một đề bài )- cho bốc
thăm để chọn đề và vị thứ trình bày trước lớp.
_ Giới thiệu tư liệu để HS tham khảo : Bình Định – danh thắng và di
tích, Truyện ngắn chọn lọc dành cho thiếu nhi, Bà mẹ Việt Nam anh hùng tỉnh
Bình Định, Sách Hoạt động ngoài giờ lớp 6…
_ Ghi bảng phụ 4 dàn bài ( 4 tổ chuẩn bị trước khi tiến hành tiết học ).
_ Hướng dẫn các tổ chuẩn bị chương trình luyện nói :
NHỮNG CHUYẾN ĐI BỔ ÍCH
Huỳnh Thị Phượng Hiền - Trường THCS Ngô Mây Trang 25