Nâng cao vị thế phụ nữ trong các hoạt động sinh kế ở nông thôn tỉnh Tây Ninh Đại học Kinh tế TP.HCM, 2015

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG
I HC KINH T TP.H CHÍ MINH



TRNG TH PHNG THO





NÂNG CAO V TH PH N TRONG CÁC
HOT NG SINH K  NÔNG THÔN TNH
TÂY NINH








LUN VN THC S KINH T






Tp. H Chí Minh, nm 2015

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM




TRNG TH PHNG THO









NÂNG CAO V TH PH N TRONG CÁC
HOT NG SINH K  NÔNG THÔN TNH
TÂY NINH




Chuyên ngành: Chính sách công
Mã s: 60340402



LUN VN THC S KINH T

NGI HNG N KHOA HC:
TIN S: NGUYN HU DNG




Tp. H Chí Minh, nm 2015


LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan Lun vn này hoàn toàn do tôi thc hin. Các đon trích dn và
s liu s dng trong lun vn đu đc dn ngun và có đ chính xác cao nht trong
phm vi hiu bit ca tôi. Lun vn này không nht thit phn ánh quan đim ca
Trng i hc Kinh t thành ph H Chí Minh.

Tác gi lun vn




Trng Th Phng Tho



MC LC
LI CAM OAN
MC LC

DANH MC T VIT TT
DANH MC BNG BIU
DANH MC HÌNH
TÓM TT LUN VN
CHNG 1. GII THIU 1
1.1 t vn đ nghiên cu 1
1.2 Mc tiêu nghiên cu: 2
1.3 Câu hi nghiên cu 2
1.4 S liu nghiên cu 3
1.5 i tng và phm vi nghiên cu 3
1.6 Các bc tin hành nghiên cu: 4
1.7 Ý thc tin ca đ tài 4
CHNG 2. C S LÝ THUYT VÀ THC TIN 5
2.1 Tng quan v sinh k và v th ca ph n 5
2.1.1 Các khái nim c bn v sinh k bn vng 5
2.1.1.1 Sinh k bn vng 5
2.1.1.2 Cách tip cn sinh k bn vng (SLA) 6
2.1.2 Khung phân tích sinh k bn vng 7
2.2 Khung phân tích sinh k 8
2.2.1 Môi trng kinh t-xã hi ti nông thôn Tây Ninh 8
2.2.2 Tài sn (ngun lc) sinh k ca ph n 9
2.3 Chin lc sinh k ca các h gia đình và ph n 9
2.4 Cu trúc và tin trình chuyn đi 10
2.5 Kt qu sinh k 10
2.6 Khái nim v v th ca ph n/trao quyn (empowerment) 11
2.7 Phm vi ca Ph n nông thôn trong hot đng trao quyn 12
2.8 Yu t nh hng đn v th ph n nông thôn 13
CHNG 3. PHNG PHÁP NGHIÊN CU 16
3.1 Khung phân tích sinh k ph n nông thôn  Tây Ninh 16
3.2 Thông tin th cp cn thu thp cho d liu phân tích 17

3.3 Phng pháp chn mu và thu thp thông tin s cp 18
3.4 Phng pháp phân tích và x lý d liu 19
CHNG 4. KT QU NGHIÊN CU 22
4.1 Mô t mu nghiên cu 22
4.1.1 i vi đ tui 22
4.1.2 i vi trình đ hc vn 23
4.1.3 Quy mô ca h gia đình nông thôn 24
4.1.4 t đai ca h gia đình 25
4.1.5 Thu nhp t các hot đng ca ph n nông thôn 26
4.1.6 Vai trò ca ph n trong vic vay vn ca h 27
4.2 Hot đng to thu nhp ca ph n nông thôn 28
4.2.1 Mc đ tham gia các hot đng 28
4.2.2 Mc đ đóng góp ý kin hình thành quyt đnh 32
4.2.3 Mc đ t ch v các hot đng to thu nhp 35
4.3 Li ích khi tham gia hot đng to thu nhp 38
4.3.1 Li ích không phi bng tin khi tham gia các hot đng to thu nhp 38
4.3.2 Ch s tham gia vào các t chc/ đoàn th xã hi, nhóm hi kinh doanh . 41
4.3.3 Nhng yu t làm hn ch mc đ tham gia hot đng to thu nhp 42
4.3.4 Ch s hn ch v th ca ph n 45
4.4 Tóm lc kt qu chng 4 48
CHNG 5. KT LUN VÀ KIN NGH 51
5.1 Tóm tt kt qu nghiên cu 51
5.2 Kin ngh chính sách 52
5.3 Hn ch đ tài và đ xut hng nghiên cu tip theo 53
TÀI LIU THAM KHO
PH LC

DANH MC T VIT TT
IGA
s:
là tng s hot đng to thu nhp;
PI: Ch s tham gia hot đng;
SLA: Khung tip cn sinh k bn vng;
NGO: T chc Phi chính ph
DFID: B phát trin quc t
CARE: T chc phi chính ph, phi li nhun, phi tôn giáo và là mt đn v ca
mng li CARE quc t.
OXFAM: T chc phi chính ph quc t hàng đu hot đng trong lnh vc phát
trin nông thôn.
IDS: Vin nghiên cu chính sách t nhân đc lp đu tiên thành hình  Vit Nam.


DANH MC BNG BIU

Bng 4.1 Ch s tham gia ca ph n vào các hot đng to thu nhp 29
Bng 4.2 Ch s mc đ đóng góp ý kin hình thành quyt đnh 33
Bng 4.3 Ch s Li ích nhn đc khi tham gia hot đng to thu nhp 39
Bng 4.4 Ch s hn ch mc đ tham gia các hot đng to thu nhp 43



DANH MC HÌNH

Hình 2.1 Phân tích khung sinh k ca nông dân nghèo 8
Hình 3.1 Khung sinh k ca ph n nông thôn 16
Hình 4.1 Phân phi đ tui ca ph n nông thôn Tây Ninh 23
Hình 4.2 Trình đ hc vn ca ph n nông thôn 24

Hình 4.3 Quy mô h gia đình ca ph n nông thôn. 25
Hình 4.4 Din tích đt trng cây hàng nm 26
Hình 4.5 Thu nhp bình quân tháng ca ph n nông thôn 27
Hình 4.6 Vai trò ca ph n trong vic vay vn 28
Hình 4.7 Ch s tham gia các hot đng to thu nhp ph n phân theo huyn . 30
Hình 4.8 Trình đ hc vn và s tham gia ca ph n trong các hot đng 32
Hình 4.9 Ch s mc đ đóng góp ý kin thành thành quyt đnh phân theo
huyn 34

Hình 4.10 Ch s mc đ đóng góp ý kin quyt đnh phân theo trình đ hc vn
35

Hình 4.11 Ch s mc đ t ch tham gia các hot đng to thu nhp 36
Hình 4.12 Ch s mc đ t ch tham gia các hot đng to thu nhp phân theo
huyn 37

Hình 4.13 Ch s li ích không phi bng tin nhn đc, phân theo huyn 40
Hình 4.14 Ch s li ích không phi bng tin nhn đc theo trình đ hc vn 41
Hình 4.15 Ch s chung tham gia các t chc đoàn th 41
Hình 4.16 Ch s chung mc đ tham gia vào các t chc/ đoàn th xã hi,
nhóm/hi kinh doanh ca ph n theo ba nhóm huyn 42

Hình 4.17 Ch s hn ch mc đ tham gia hot đng to thu nhp phân theo huyn . 44
Hình 4.18 Ch s hn ch v th ca ph n 46
Hình 4.19 Ch s hn ch v th ca ph n phân nhóm huyn
48
Hình 4.20 Ch s hn ch v th ca ph n phân theo trình đ hc vn 48

TÓM TT LUN VN

Ph n nông thôn  Tây Ninh ngoài vic gánh vác các công vic ca gia đình, h
còn tham gia tích cc vào các hot đng ca xã hi  đa phng. Tuy nhiên s lng
ngi tham gia cha nhiu do đc thù ca vn hóa ca đa phng, vn hóa gia đình
nh hng nhiu đn s lng ngi Ph n tham gia các hot đng cng đng. Các
chính sách ca nhà nc v tng cng s đi din ca ph n và nâng cao v th ca
Ph n  Tây Ninh đc trin khai thc hin đy đ cùng vi các hot đng h tr và
phát đng khác ca Hi Liên hip Ph n cùng vi các cp chính quyn nhm đy
mnh v th ca Ph n nông thôn  Tây Ninh thông qua các hot đng nhm tng thu
nhp cho ngi Ph n trong gia đình. Tuy nhiên nhng kt qu đt đc cha cao do
thiu đng b trong các hot đng và cha có nhng chính sách phù hp đi vi Ph
n  nông thôn.
 tài thc hin nghiên cu nhm tìm ra nhng yu t, nguyên nhân tác đng đn
v th ca ph n nông thôn  tnh Tây Ninh, nhm đ xut nhng gii pháp h tr
thông qua các hot đng to thu nhp cho Ph n nông thôn đ ci thin v th trong
xã hi. Thông qua ch s tham gia PI (Participation Index) s cho tng hot đng to
thu nhp (IGAi) đ bit hot đng nào ph n tham gia nhiu nht. Ch s này đc
tính nh sau:
Participation Index (PI) = (N1 × 0) + (N2 × 1) + (N3 × 2) + (N4 × 3)
Trong đó, N1= s ph n không tham gia hot đng to thu nhp th i
N2= s ph n đôi khi tham gia hot đng to thu nhp th i
N3 = s ph n thnh thong tham gia hot đng to thu nhp th i
N4 = s ph n thng xuyên tham gia hot đng to thu nhp th i
Giá tr ch s PI cho mi hot đng to thu nhp có th t 0 (không tham gia) đn


3 X n (n= s mu điu tra). Ví d cho hot đng th nht: mu điu tra n = 123, thì PI
cao nht cho hot đng th nht này là 369 mc tham gia cao nht.
Các ch s sau khi đc tính s đc phân tích theo hng mc c th ca câu hi,

đc phân tách theo trình đ hc vn ca ngi tr li, và theo khu vc huyn đ đánh
giá các hot đng to thu nhp  nông thôn, đánh giá các li ích khi tham gia các hot
đng to thu nhp, đánh giá nhng yu t làm hn ch mc đ tham gia hot đng ca
ph n nông thôn, các yu t làm hn ch v th ca ph n.
T đó đa ra các khuyn ngh chính sách: đánh giá hin trng ca các hot đng
to thu nhp ca ph n nông thôn Tây Ninh, các yu t tác đng đn hot đng to
thu nhp, các yu t nh hng đn hot đng to thu nhp, các yu t làm hn ch đn
hot đng to thu nhp đ khuyn ngh các chính sách phù hp vi đa phng, các t
chc phi chính ph giúp nâng cao v th ca ph n nông thôn thông qua các hot đng
to thu nhp.
1

CHNG 1. GII THIU

1.1 t vn đ nghiên cu
Trong lch s phát trin con ngi, ngi ph n ngày càng gi vai trò quan
trng nh nam gii. Trong thc t, tình trng vic làm và công vic ca ph n
trong xã hi hin nay là mt trong nhng ch s v s tin b ca mt quc gia. Nu
không có s tham gia ca ph n trong các hot đng quc gia thì tin b xã hi,
phát trin kinh t hay n đnh chính tr ca mt quc gia s b nh hng và trì tr.
Thc t vai trò quan trng nht ca ph n là s kt hp vi các hot đng và s
dng các k nng và lao đng kinh t đ kim thêm thu nhp cho gia đình, điu làm
cho s khác bit gia cuc sng tt hay nghèo đói.
Ph n chim mt na ca nhân loi, thm chí còn đóng góp hai phn ba s
gi làm vic ca toàn th gii. Nhng ph n ch kim đc mt phn ba tng thu
nhp và s hu ít hn mt phn mi tài sn ca th gii. iu này cho thy kinh t
ca ph n đang trong tình trng thm hi và điu này cng th hin rõ  ph n
nông thôn  Vit Nam, trong đó ph n nông thôn  tnh Tây Ninh cng nm trong
tình trng chung ca ph n nông thôn ca c nc.
Trong tng s dân tnh Tây Ninh là 1.080.738 ngi/280.049 h, trong đó ph

n chim 550.000 ngi, ph n đc coi là "mt na tt hn" ca xã hi và ngang
bng vi vai trò ca đàn ông. Nhng trong thc t, xã hi vn còn nam tr và ph n
không đc đi x bình đng c trong và ngoài bn bc tng ca ngôi nhà. Trong
thc t, h đang đc coi là phái yu và ph thuc vào đàn ông. Ph n Tây Ninh
qua các báo cáo cho thy đang gp phi nhiu bt li trong xã hi v vn đ vic
làm, thu nhp, quyn quyt đnh trong các hot đng.
Ph n nông thôn  Tây Ninh ngoài vic gánh vác các công vic ca gia đình,
h còn tham gia tích cc vào các hot đng ca xã hi  đa phng. Tuy nhiên s
lng ngi tham gia cha nhiu do đc thù ca vn hóa ca đa phng, vn hóa
gia đình nh hng nhiu đn s lng ngi ph n tham gia các hot đng cng
2

đng. Các chính sách ca nhà nc v tng cng s đi din ca ph n và nâng
cao v th ca ph n  Tây Ninh đc trin khai thc hin đy đ cùng vi các
hot đng h tr và phát đng khác ca Hi Liên hip Ph n cùng vi các cp
chính quyn nhm đy mnh v th ca ph n nông thôn  Tây Ninh thông qua các
hot đng nhm tng thu nhp cho ngi ph n trong gia đình. Tuy nhiên nhng
kt qu đt đc cha cao do thiu đng b trong các hot đng và cha có nhng
chính sách phù hp đi vi ph n  nông thôn.
 tài thc hin nghiên cu nhm tìm ra nhng yu t, nguyên nhân tác đng
đn v th ca ph n nông thôn  tnh Tây Ninh, nhm đ xut nhng gii pháp h
tr thông qua các hot đng to thu nhp cho ph n nông thôn đ ci thin v th
trong xã hi.
Xut phát t ý tng trên, tôi chn thc hin đ tài “Nâng cao v th Ph n
trong các hot đng sinh k  nông thôn tnh Tây Ninh”.
1.2 Mc tiêu nghiên cu:
Mc tiêu tng quát ca đ tài là nghiên cu s tham gia ca ph n vào các
hot đng to thu nhp nhm nâng cao v th và ci thin sinh k ca ph n nông
thôn ti Tây Ninh. Mc tiêu c th gm các đim nh sau:
Nghiên cu hin trng các hot đng to thu nhp hin nay ca ph n ti

vùng nông thôn.
 xut các gii pháp đ ci thin thu nhp và v th ca ph n ti nông thôn.
1.3 Câu hi nghiên cu
Nghiên cu gm nhiu câu hi c th nh sau:
Nhng hot đng nào mang li thu nhp cho ph n ti nông thôn Tây Ninh?
Mc đ tham gia ca ph n trong các hot đng đó nh th nào?
Li ích và nhng hn ch nào cho vic tham gia ca h trong các hot đng
to thu nhp?
3

Mc đ t ch v các hot đng to thu nhp?
Nhng yu t nào làm nh hng đn v th ca ph n nông thôn?
Các gii pháp nào có th thc hin đ ci thin thu nhp và v th ca ph n
ti cp đ cng đng và h gia đình?
1.4 S liu nghiên cu
S liu phc v nghiên cu ch yu t các thông tin thu thp trong cuc phng
vn ph n ti 3 huyn nm trên đa bàn tnh. S liu thu thp đc cp nht và x
lý bng phn mm qun lý d liu SPSS.

1.5 i tng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu: là các hot đng to thu nhp ca ph n vùng nông
thôn thuc tnh Tây Ninh.
Phm vi nghiên cu: vùng nông thôn tnh Tây Ninh. Trong điu kin gii hn
v thi gian và tài lc.  tài áp dng phng pháp chn mu có ch đích
(purposive sampling method) theo hn mc (quota).
Ti cp tnh: da theo các báo cáo thc hin kinh t - xã hi ca tnh, đc bit
là các báo cáo v phát trin gii, tho lun vi cán b ph trách hot đng vì s tin
b ca ph n đ chn 3 huyn trong tnh gm: huyn Dng Minh Châu, huyn
Tân Châu và huyn Tân Biên.
Ti cp huyn: chn ra 3 xã, tiêu chí đ chn xã đáp ng tiêu chí nh sau: có

mc phát trin kinh t - xã hi khác nhau tng ng vi phát trin ca 3 huyn; có
s khác bit v s tham gia ca ph n trong các hot đng to thu nhp. Ba xã ti
ba huyn đc chn thc hin nghiên cu gm:
xã Tân Phú huyn Tân Châu, xã
Tân Phong huyn Tân Biên và xã Phc Ninh huyn Dng Minh Châu.
+ Ti cp h gia đình: có mc đ giàu nghèo và qui mô sn xut khác nhau, có
c nam và n tham gia các hot đng sn xut, kinh doanh
+ i tng ph n: bao gm ph n không có tham gia, tham gia mt hoc
4

nhiu hot đng nông nghip, phi nông nghip.
+ S mu phng vn ti mi xã là: 50 ngi. Tng s mu điu tra là 150 h.
1.6 Các bc tin hành nghiên cu:
 tài thc hin các bc nh sau đ tr li các câu hi nghiên cu:






1.7 Ý thc tin ca đ tài
Nghiên cu này k vng có th cung cp thông tin có giá tr cho các c quan
qun lý nhà nc, các t chc xã hi, t chc phi chính ph hiu rõ thc trng v v
th ph n  nông thôn  tnh Tây Ninh qua đó có các chính sách phù hp nhm
nâng cao v th ca ph n nông thôn thông qua các hot đng to thu nhp.
Nghiên cu đã đc thit k tp trung vào s đóng góp ca ph n nông thôn
v kinh t-xã hi theo hng vai trò và quyn hn ca ph n. iu này giúp trong
vic xác đnh các phng pháp nhm nâng cao v th cho ph n nông thôn. Nhng
kin ngh v v th s đc giúp đ cho các nhà hoch đnh chính sách và ngi
khi xng chng trình phát trin ph n lên k hoch cho các chng trình trong

tng lai mt cách hiu qu nht.
Vn đ cn nghiên cu
Mc tiêu nghiên cu
Phm vi nghiên cu
C s lý thuyt
Phân tích d liu
Thng kê mô t
Kim đnh các ch s

Kt lun, kin ngh
5

CHNG 2. C S LÝ THUYT VÀ THC TIN

2.1 Tng quan v sinh k và v th ca ph n
2.1.1 Các khái nim c bn v sinh k bn vng
2.1.1.1 Sinh k bn vng
Sinh k đc đnh ngha là“phng cách đ sng”, là cách thc h gia đình
mu sinh không đn thun ch là thu nhp và tiêu dùng. Lý thuyt v sinh k bao
hàm c các hot đng to thu nhp ca h và các thành viên trong h, và các th ch
xã hi, quan h trong gia đình, c ch tip cn vi các ngun lc trong cuc sng
(Eliis, 2000).
Ba khái nim chính trong cách tip cn v sinh k bn vng là bn vng v
môi trng, kinh t và xã hi. Mt sinh k ca h đc xem là bn vng v môi
trng khi sinh k đó có kh nng gi li hoc làm nâng lên các tài sn ca đa
phng, cng đng, sinh k đó còn ph thuc vào, và có nh hng tt đn các sinh
k khác. Sinh k đó có bn vng v xã hi hay không là sinh k có kh nng gii
quyt và tái hi phc sau nhng cú sc trong xã hi và phc v đc cho th h
tng lai (Chamber và Conway 1991).
Khái nim sinh k bn vng đu tiên đc gii thiu t hi ngh Brundtland

v phát trin và môi trng (WCED, 1987), là cách tip cn liên kt gia các quan
tâm v sinh thái, kinh t và xã hi trong mt cu trúc chc ch và liên quan đn các
vn đ chính sách. n nm 1992 hi ngh ca liên hip quc v môi trng và phát
trin đã m rng thêm khái nim này và khi xng cho rng nhng thành tu ca
sinh k bn vng là mc tiêu rng ln đ loi b nghèo đói. Trong chin lc này,
sinh k bn vng đóng vai trò là mt yu t tng hp cho chép s ra đi đng thi
nhng chính sách phát trin, qun lý tài nguyên và loi b nghèo đói (UNDP,
1997).
Sinh k h gia đình đc nghiên cu và phân tích nhm mc đích cung cp
6

thông tin tng hp v các vn đ: làm th nào, ti sao con ngi có th tn ti đc
(hoc không tn ti) trong nhng giai đon khó khn nhm mc đích gim thiu kh
nng tn thng ca h. Nhiu t chc phát trin trên th gii và ti các quc gia đã
áp dng khái nim sinh k là mt đim trung tâm cho các chin lc phát trin và
các hot đng sau khi b sung mt s đim cho phù hp vi tình hình thc t. Nhiu
nghiên cu v sinh k bn vng tp trung vào vùng nông thôn, ni ngi nghèo
đang sinh sng, ni nhng ngi nông dân đang mu sinh t nhng hot đng sn
xut c bn nht ca mi nn kinh t.
Trong nhng nm gn đây các t chc quc t nh DFID, CARE, OXFAM,
IDS và chng trình phát trin liên hip quc (UNDP) đã da vào cách tip cn
sinh k bn vng nh sau: “sinh k bao gm các kh nng, tài sn (tài nguyên, tài
sn, các loi vt cht,v.v.) và các hot đng cn thit cho nhu cu mu sinh. Mt
sinh k đc gi là bn vng khi nó có th đi phó, gii quyt và tái khôi phc sau
nhng cú sc, gi đc hoc làm tng thêm kh nng và tài sn ca nó, cung cp
nhng c hi mu sinh bn vng ti đa phng, cng đng, th gii trong ngn
hn và dài hn, và không làm suy gim ngun tài nguyên môi trng” (Carney và
cng s, 1999).
2.1.1.2 Cách tip cn sinh k bn vng (SLA)
Cách tip cn sinh k bn vng trong các chng trình, chin lc nhm gim

nghèo đói, ci thin điu kin sng và gim kh nng tn thng trong cng đng
thng gn vi các hot đng to thu nhp quy mô nh đc các t chc phát trin
NGO áp dng ngày càng nhiu. Cách tip cn SLA tìm kim nhng cách thc đ
ci thin các chính sách và bin pháp phát trin nông thôn t ch nhn thc đc s
phc tp và linh hot ca các chin lc sng (Ellis, 2001). Cách tip cn này ly
con ngi làm trung tâm đ phân tích, xem xét sinh k ca con ngi toàn din t
cách nhìn vào các hot đng to thu nhp ca các cá nhân và h gia đình, đn nhng
cách thc ci thin sinh k (Farrington và cng s, 1999).
Theo DFID (1999) cách tip cn SLA thúc đy mt hng suy ngh toàn din
7

v nhng gì mà ngi nghèo có th rt d b tn thng, nhng ngun lc nào có
th giúp h gia tng đc tài sn, tng cng kh nng đi phó và gim mc đ tn
thng, các chính sách, th ch nào v môi trng làm nh hng đn sinh k ca
ngi nghèo. Có nhiu mô hình sinh k bn vng khác nhau đc xây dng da
theo nhng điu kin c th và nghiên cu khác nhau, nhng hu ht nhng mô
hình đu cha đng nhng thành phn chính sau đây:
Bi cnh: là môi trng bên ngoài mà h gia đình đang sng. Bi cnh môi
trng sng gii thích cho nhng khó nhc ca h (xã hi, kinh t, môi trng,
chính tr, các điu kin và xu th).
Tài sn và kh nng (tài chính, t nhiên, vt cht, con ngi, chính tr, và vn
xã hi): là ngun lc giúp ngi nghèo s hu hoc tip cn, s dng đ mu sinh.
Chính sách, th ch và tin trình (cng còn đc gi là tin trình và c ch
chuyn đi): là các th ch, t chc, chính sách và lut pháp xác đnh vic tip cn
và la chn chin lc sinh k.
Chin lc sinh k: là cách thc đ dn đn s tích t tài sn và kh nng đ
ci thin cuc sng (ví d: tiêu dùng, sn xut, ch bin, trao đi, và các hot đng
to thu nhp)
Kt qu cuc sng: các chin lc mu sinh thành công s đa đn mt mc
thu nhp an toàn hn và sinh k bn vng hn v kinh t cho ngi nghèo. Kt qu

cuc sng bao gm tình trng tt hn v sc khe, dinh dng, ngun nc ung,
ni , giáo dc, .v.v mc thnh vng đc gia tng, mc đ tn thng đc gim
bt, và s dng tài nguyên thiên nhiên bn vng hn.
2.1.2 Khung phân tích sinh k bn vng
Da theo cách tip cn SLA, nhiu khung phân tích khác nhau đã đc xây
dng t đn gin đn phc tp. Khung phân tích sinh k bn vng trình bày nhng
thành phn chính là hn ch hoc tng cng c hi cho con ngi và nhng mi
quan h c bn gia các thành phn. Khung phân tích đc s dng nhiu nht cha
8

đy đ các thành phn sinh k bn vng đc trình bày trong Hình 2.1.
Hình 2.1 Phân tích khung sinh k ca nông dân nghèo






Ngun: DFID (2003)
2.2 Khung phân tích sinh k
Các lý thuyt, khái nim và nghiên cu v sinh k bn vng đã đc thc hin
s đc xem xét đ xây dng khung phân tích phc v cho vic phân tích ca đ tài.
Khung này xem xét bi cnh, tài sn sinh k, cu trúc và tin trình hin nay, và
chin lc sinh k nh hng đn v th và s tham d ca ph n nông thôn vào
các hot đng to thu nhp đ nâng cao thu nhp bn thân và h gia đình, cht
lng cuc sng và gim mc nghèo đói. Các th ch, t chc và chính sách có th
h tr mc đ sn có, c hi và hiu qu sn xut ca các ngun lc và kt qu sinh
k. Các thành phn chính trong khung phân tích ca đ tài đc mô t nh sau:
2.2.1 Môi trng kinh t-xã hi ti nông thôn Tây Ninh
Môi trng sng ca ngi dân ti nông thôn Tây Ninh cng nh các các

vùng quê ti các tnh khác đc đc trng bi tình trng nghèo đói vn ph bin,
mt đ dân s phân b không đng đu, din tích canh tác ngày càng b thu hp,
T nhiên
Tài chính
Xã hi
Vt cht
Con ngi
Bi cnh d
tn thng

- Xu hng
- Thi v
- Chn đng
(trong t
nhiên và môi
trng, th
trng,
chính tr,
chin
tranh…)

Chính sách, tin
trình và c cu

- các cp khác
nhau ca Chính
ph, lut pháp,
chính sách công,
các đng lc, các
qui tc

-Chính sách và
thái đ đi vi
khu vc t nhân

-Các thit ch
công dân, chính
tr và kinh t (th
trng, vn hoá)
Các chin lc
SK

-Các tác nhân
xã hi (nam,
n, h gia
đình, cng
đng …)
-Các c s tài
nguyên thiên
nhiên
-C s th
trng
- a dng
-Sinh tn hoc
tính bn vng
Các kt qu SK

-Thu nhp nhiu hn
-Cuc sng đy đ
hn

-Gim kh nng tn
thng
-An ninh lng thc
đc ci thin
-Công bng xã hi
đc ci thin
-Tng tính bn vng
ca tài nguyên thiên
nhiên
-Giá tr không s
dng ca t nhiên
đc bo v
9

tính cách ít nng đng ca ph n, trình đ hc vn thp và t l mù ch vn tn ti,
các vn đ ti phm còn nhiu, cng nh còn nhiu vn đ xã hi cn ci thin (ví
d, kt hôn sm), thêm vào đó nhng tp tc và truyn thng c xa vn còn làm
hn ch s tham gia ca ph n vào các hot đng và s phát trin ca bn thân h.
iu kin t nhiên và các din bin bt thng ca thi tit khí hu nh hng đn
sn xut và s tham gia ca ph n. Các sinh k ca ngi nghèo thng rt d b
v và có th làm nh hng đn cuc sng ca h nhiu nm.
 ci thin s tham gia và v th ca ph n, 3 khía cnh v sinh k bn vng
là kh nng, công bng và bn vng v mt xã hi cn đc xem xét. Chambers và
Conway (1991) đ xut mt s bin pháp chin lc đ ci thin 3 vn đ này. Ba
vn đ này s đc đo lng bng các ch tiêu đc mô t trong bng và cách tính
chi tit trình bày  chng sau.
2.2.2 Tài sn (ngun lc) sinh k ca ph n
Các h gia đình nông thôn s hu, tip cn nhng tài sn hu hình và vô hình
đ s dng chúng trong nhng mc đích mu sinh. S an toàn v sinh k đòi hi
phi bit kt hp hài hòa nhng ngun tài nguyên hn ch này vào nhng hot đng

khác nhau. Các thành phn và s kt hp gia các thành phn tài sn đc s dng
cho s tham gia ca ph n vào các hot đng to thu nhp. S hin din hoc thiu
vng các ngun lc s nh hng đn kt qu ca sinh k. Ví d ngi ph n vi
kh nng tip cn vi đt đai và tài chính b hn ch, cùng vi trình đ vn hóa thp,
tính ít nng đng s nh hng không tt đn tình trng thu nhp đc ci thin vì
h s ít có kh nng cho nng sut lao đng cao (do nng lc lao đng kém). Khung
phân tích SLA đ xut 5 dng tài sn (ngun lc) ngi ph n ph thuc đ gia
tng v th và tham gia vào các hot đng to thu nhp. Các dng tài sn s đc đo
lng bng các bin s mô t  chng sau.
2.3 Chin lc sinh k ca các h gia đình và ph n
Trong xã hi nông thôn, ngi ph n thng đóng nhiu vai trò khác nhau
trong gia đình do vic tham gia vào nhiu hot đng khác nhau t vic ni tr, các
10

hot đng nông nghip, hot đng phi nông nghip, các hot đng xã hi, quan h
láng ging. Khung phân tích SLA đ xut gi thuyt rng các ph n tham gia các
t chc xã hi, NGO có nhiu kh nng tip cn vi tín dng đ khi s các hot
đng to thu nhp. Ba khía cnh cn đc xem xét là vn xã hi, nâng cao nhn
thc và tng cng nng lc cho ph n.
2.4 Cu trúc và tin trình chuyn đi
Cu trúc và tin trình chuyn đi là các th ch, t chc, chính sách và lut
pháp đã hình thành nên các sinh k. Các tin trình thay đi ca th ch và cu trúc
t chc xã hi, kinh t có nh hng rt ln đn vic s hu, tip cn tài nguyên, và
cng giúp đ xác đnh nhng c hi hoc rào cn đn sinh k b vng (DFID,1999).
 tài xác đnh là có rt nhiu cu trúc và tin trình chuyn đi nh hng đn
nhng kt qu sinh k k vng ca ph n. Nhng chính sách, quy đnh pháp lut
và s cng ch có th tháo g nhng rào cn cho s phát trin và v th ca ph
n. Trên thc t có rt nhiu th ch phát trin cùng vn hành trong mt cng đng.
 tài cng gi thuyt rng có rt nhiu đng lc nh giáo dc và phát trin k
nng, hun luyn, chin dch nâng cao nhn thc cho ph n, v.v đc cung cp bi

nhiu t chc khác nhau (chính ph, NGO, t chc ph n, thanh niên, v.v) và các
nhà lãnh đo ti đa phng khuyn khích s tham gia ca ph n vào các hot
đng to thu nhp và nâng cao v th ca h trong gia đình và xã hi, sau cùng là
kt qu sinh k. Tuy vy, s phi hp tt v chc nng thc hin gia các t chc
và th ch ph thuc vào chính sách, cu trúc h tng cng nh nhng mc tiêu u
tiên ca các nhà tài tr.
2.5 Kt qu sinh k
Cu trúc và tin trình chuyn đi nh hng trc tip vào các chin lc và
kt qu sinh k. Các tài sn, các th ch và t chc tín dng chính thc và không
chính thc, nhng rào cn v kinh t - vn hóa - xã hi, nhng đc tính c bn ca
ph n là các yu t chính nh hng đn kt qu sinh k.
 tài gi thuyt rng thu nhp gia đình ca ph n tng do kt qu ca tin
11

trình làm thay đi sinh k có liên quan đn nhiu khía cnh khác nhau ca ph n
nh: tham gia các đoàn th, t chc xã hi, NGO, tip cn vi vn tín dng, s an
toàn v lng thc, giáo dc, quy mô đt đai, tình trng nhà , sc khe, ngun
nc ung và sinh hot, tình trng v sinh, kh nng t do la chn (ví d: đi ra
ngoài, tham gia các hot đng bên ngoài theo s thích).
2.6 Khái nim v v th ca ph n/trao quyn (empowerment)
Sudharani và cng s (2000) xác đnh trao quyn là quá trình th thách quan
h quyn lc hin có và đc kim soát tt hn các ngun sc mnh. Trao quyn là
mt quá trình nhn thc và xây dng nng lc hàng đu đ tham gia nhiu hn vào
sc mnh ln hn vic ra quyt đnh và kim soát hành đng bin đi.
Sen (1997) da trên mt nghiên cu trng hp  n , nhn mnh tm
quan trng ca trao quyn cho mt cá nhân đ giành quyn kim soát tài sn. Theo
đó, trao quyn là s thay đi có li cho nhng ngi trc đây thc hin kim soát
ít hn cuc sng ca h. S thay đi này có hai thành phn, đu tiên là kim soát tài
nguyên (tài chính, vt cht và con ngi) và th hai là kim soát t tng, tín
ngng, giá tr và thái đ. Nghiên cu kt lun rng chính ph, các t chc phi

chính ph (NGO) và các t chc khác không trao quyn cho ngi dân, nhng
ngi dân trao quyn cho chính mình, thông qua các chính sách và hành đng ca
chính ph có th hoc là to ra mt môi trng h tr phù hp.
Mridula (1998) cho rng s phát trin ca ph n trong nhng nm gn đây
nhn mnh vào vic cung cp c hi bình đng cho ph n bng cách loi b thành
kin v gii, nâng cao v th ph n và to s t tin trong bn thân ngi ph n.
Ngi ph n tham gia trc tip nhiu vic khác nhau trong các vn đ kinh t và
xã hi: (a) lp k hoch và qun lý; (b) hp tác hiu qu vi các t chc cng đng;
(c) t chc và tng cng các nhóm t lc ca ph n; (d) linh hot và bênh vc
cho công lý gii tính trong xã hi; (e) xác đnh nhu cu ca ph n và u tiên trong
khi to vic làm; (f) t chc ph n trong các nhóm khác nhau đ thc hin hot
đng sn xut nht đnh đ kim sng; và (g) loi b bo lc và phân bit đi x đi
12

vi ph n  cp vt lý, tâm thn, trong nc hoc xã hi.
Hemantha (2001) trong báo cáo v vai trò ca trng đi hc trong nâng cao
quyn th cho ph n, đã nêu ra các ch s khi nghiên cu v quyn lc ca ph n
nh sau:
+ Nâng cao lòng t trng và s t tin  ph n.
+ Xây dng mt hình nh tích cc ca ph n bng cách công nhn đóng góp
ca h cho xã hi và nn kinh t.
+ Phát trin cho ph n mt kh nng t duy phê phán.
+ Nhanh hn ra quyt đnh hành đng thông qua quá trình tp th.
+ Cho phép ph n có nhng la chn trong các lnh vc nh giáo dc, vic
làm và sc khe đc bit là sc khe sinh sn.
+ m bo s tham gia bình đng trong quá trình phát trin.
+ Cung cp thông tin, kin thc và k nng đc lp v kinh t.
+Tng cng tip cn vi vn hóa pháp lý và thông tin liên quan đn quyn và
quyn li ca h trong xã hi nhm nâng cao s tham gia ca h trong tt c các
lnh vc.

T nhng lc kho nêu trên, cho thy rt rõ ràng rng trao quyn
(empowerment) là mt quá trình nhn thc và xây dng nng lc dn đn s tham
gia ln hn và ra quyt đnh sc mnh ln hn. Nó cng cho thy rng trao quyn
cho ph n là nhng vic làm nào, nhng tng cng sc sng bm sinh ca h mà
nên cho phép nhng ngi ph n hoc mt nhóm ph n đ thc hin đy đ bn
sc ca h và quyn lc trong mi lnh vc ca cuc sng cng nh đi tác bình
đng trong quá trình phát trin.
2.7 Phm vi ca Ph n nông thôn trong hot đng trao quyn
Giriyappa (1997) đã phân tích vic nâng cao quyn cho ph n vi các mc
tng ng ca phân bit đi x và hiu qu ca vic ra quyt đnh ca ph n trong
13

các doanh nghip nông thôn khác nhau. Kt lun nghiên cu ch ra rng h có ch
h là n có hiu qu trong vic ra quyt đnh đi vi các vic hc hành, chm sóc
sc khe, sáng to, to vic làm và tham gia xã hi
Kt qu nghiên cu ca Sherin (1999) cho thy 82,69% s ngi đc hi v
chc nng trong các nhóm tín dng nh đã bày t quyn lc ca h đã đc nâng
cao v thm quyn trong vic lp k hoch, ra quyt đnh, thc hin và đánh giá các
chng trình tín dng nhóm nh.
Saradha (2001) báo cáo rng ngi ph n có tâm lý là h có quyn lc,
nhng thc s mc đ trao quyn thc s ca h là thp. Lý do có th cho điu này
có th là xã hi ni ph n đc coi là có phn yu hn v nng lc qun lý, và
quyn ra quyt đnh. Ý kin v mc đ trao quyn cho thy phn ln các ph n có
mc đ quyn hành  mc thp và trung bình.
2.8 Yu t nh hng đn v th ph n nông thôn
Srinath và Thangamani (1993) trong nghiên cu ca h v trao quyn cho ph
n báo cáo rng đa s nhng ngi tham gia có đim s cao hn cho tt c các tính
nng đc la chn trao quyn hn ngi không tham gia. Nghiên cu ch ra rõ
ràng rng s tham gia trong chng trình s th hin trong đim s cao hn cho các
tính nng trao quyn .

Ti vùng nông thôn n  nm 1993-1994, Agarwal (1994) quan sát thy
rng 86% ngi lao đng ph n làm vic trong nông nghip, trong khi con s ca
nhng ngi đàn ông ch là 74%. Tuy nhiên, rt ít ph n s hu hoc kim soát đt
và điu này gây tr ngi cho h trong vic gim nghèo cho bn thân và gia đình.
Thiu tip cn đt đai là điu quan trng đi vi 20% hoc hn ca h gia đình
nông thôn  Bangladesh và n . Kt qu cho thy ph n tip cn vi đt đai là
rt quan trng cho sc mnh ca h.
Everett và Savara (1994) trong nghiên cu ca h v quyn lc ca ph n
trong bn loi ngh nghip khác nhau cho thy ph n đóng mt vai trò ln hn
trong quyt đnh vic làm ca h gia đình. Ph n có chng có xu hng thc hin
14

k hoch gia đình sau khi h đã đt đn s con mong mun trong gia đình ca h t
3-4 tr em, và h có khát vng ngh nghip cao cho con gái ca h. Hai tác gi này
cng đã xem xét các yu t cá nhân nh hng đn s trao quyn trong công tác h
gia đình và cng đng. Tui tác, v trí ca mình trong gia đình đã đc tìm thy có
liên quan đn s thay đi trong đim s quyt đnh ca ph n. Có s khác nhau v
quyn lc trong công vic và trong mc đ tham gia vào các t chc đã đc ghi
nhn gia các ngành ngh khác nhau. Tham gia vào các t chc đã có liên quan vi
quyn lc trong gia đình và ti ni làm vic.
Reddy và Rao (1995) đã phân tích các vn đ khác nhau và các thành phn
trao quyn báo cáo rng có s khác bit trong vn đ nhn thc v vai trò ca ph
n. Lnh vc giáo dc và đào to là thp nht th hai trong nm thành t ca trao
quyn cho c hai đi tng th hng và không th hng. Các khía cnh kinh t là
mt trong nhng đim mnh nht trong nm thành t ca trao quyn.
Nghiên cu ca Choudhary (1996) ch ra rng chin lc nâng cao v th cho
ph n nông thôn là mc tiêu xóa đói gim nghèo và trao quyn cho ph n có th
đt đc hiu qu nu ph n nghèo có th t chc thành các nhóm đ tham gia
cng đng, cng nh cho s khng đnh quyn ca mình ti dch v khác nhau liên
quan đn kinh t và xã hi cng là ca h. Sáng to ca ph n nghèo, nng đng

và t qun lý là nhng yu t quan trng trong vic gii quyt các vn đ v gii và
bình đng.
Srinivasan (1996) phát hin ra rng các nhóm SHG cung cp phng tin đ
ngi nghèo đc tip cn vi các ngun tài nguyên ca riêng mình, mà không cn
ch đi bt c ai và không phi do lòng thng xót ca ngi khác. iu này làm
cho mi ngi tin tng rng bng cách tit kim s tin nh trong mt khong thi
gian h có th làm ch các ngun lc đ giúp đ ln nhau trong nhóm. Ph n cm
thy đc khích l đ thc hin và chu mt phn trách nhim v các ngun tài
nguyên.
Pattanaik (1997) mô t các lnh vc quan trng đi vi vic trao quyn cho
15

ph n trong khu vc nông thôn là (a) ph n và tham gia lc lng lao đng (b)
ph n và giáo dc (c) ph n và sc khe và (d) ph n và tham gia vào hot đng
chính tr. Tác gi cng thy rng trao quyn cho ph n trong công vic sn xut
kinh doanh s tng cng đóng góp ca h cho s phát trin nông thôn.
Joythi (1998) báo cáo trong nghiên cu ca mình v mô hình vic làm và trao
quyn cho ph n nông thôn ti huyn Kolar thy rng các yu t chính góp phn
vào mc đ quyn lc cao hn ti các trang tri ln là trình đ giáo dc và tit kim
ch yu thu đc t cha m ch không phi là thu nhp ca h. Trong s nhng
ngi lao đng nông nghip ti trang tri nh, ch yu là thu nhp tin mt và có
kim soát thu nhp. Vì vy có th nói rng trao quyn kinh t là tt hn trong s các
ph n trong trang tri nh.
Mridula (1998) báo cáo rng giáo dc ca ph n dn vic gim s con trong
gia đình, các bà m quan tâm nhiu hn đi vi sc khe, giáo dc và xây dng tính
cách cho con cái h. S tham gia ca ph n trong th trng lao đng và thu nhp
bình quân đu ngi ln hn và cht lng ngun nhân lc tt hn. Mt ph n có
hc vn có nhiu kh nng đ chia s trong gia đình quyt đnh v s tr em là bao
nhiêu, làm th nào đ chm sóc sc khe ca chính mình và gia đình mình tt hn
(xem ph lc).