Những yếu tố tác động đến nghèo ở thành phố Bến Tre giai đoạn 2011 - 2013

BăGIỄOăDCăVẨăẨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.ăHăCHệăMINH

OẨNăTHăPHÚC






NHNGăYUăTăTỄCăNGăNăNGHỆO
ăTHẨNHăPHăBNăTREăGIAIăON 2011-2013






LUNăVNăTHCăSăKINHăT






ThƠnhăphăHăChíăMinh - Nm 2015

BăGIỄOăDCăVẨăẨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.ăHăCHệăMINH





OẨNăTHăPHÚC

NHNGăYUăTăTỄCăNGăNăNGHỆO
ăTHẨNHăPHăBNăTREăGIAIăONă2011-2013

Chuyên ngành: CHÍNH SÁCH CÔNG
Mã s: 60 34 04 02



LUNăVNăTHCăSăKINHăT


NGIăHNG DN KHOA HC: TS. LÊ NGC UYN


ThƠnhăphăHăChíăMinh ậ Nmă2015
i

LIăCAMăOAN

Tôi xin cam đoan: Lun vn này là công trình nghiên cu ca cá nhân tôi,
đc thc hin di s hng dn khoa hc ca Tin s Lê Ngc Uyn.
Các s liu và nhng kt lun nghiên cu thc hin trong lun vn là hoàn
toàn trung thc và cha tng đc công b ti bt k công trình nào.
Tôi xin chu trách nhim v nghiên cu ca mình.

Tác gi

oàn Th Phúc
















ii

LI CMăN

Trc ht tôi xin bày t lòng bit n sâu sc đn quỦ, thy cô khoa Kinh t
phát trin trng i hc Kinh t TP. H Chí Minh đư truyn đt nhng kin thc
khoa hc quỦ báu và đc bit là TS. Lê Ngc Uyn, đư dành nhiu thi gian, công
sc trc tip hng dn tôi trong quá trình thc hin lun vn này.
Tôi xin chân thành cm n Lưnh đo Thành y, y ban nhân dân thành ph
và toàn th cán b, công chc Phòng Lao đng - Thng binh và Xư hi thành ph
Bn Tre đư to điu kin cho tôi tham gia khóa hc giúp nâng cao trình đ, hiu bit
đ phc v tt hn cho công tác ti đa phng trong thi gian ti.
Tôi cng xin gi li cm n đn Ban lưnh đo phòng Lao đng - Thng

binh và Xư hi thành ph, phòng Thng kê thành ph, công chc Phòng Lao đng -
Thng binh và Xư hi 17 xư, phng và các cô, chú  các p thuc 07 xư: M
Thnh An, Phú Nhun, Nhn Thnh, Bình Phú, Phú Hng, Sn ông và M
Thành, thành ph Bn Tre đư h tr, giúp đ tôi trong quá trình thu thp s liu và
chia s nhng kinh nghim b ích đ thc hin đ tài nghiên cu này.
Cui cùng, tôi xin gi li tri ân sâu sc đn gia đình, bn bè, đng nghip đư
luôn bên cnh, đng viên, quan tâm giúp đ tôi trong sut thi gian qua.
Trong quá trình thc hin đ tài nghiên cu, bn thân tôi đư có nhiu c
gng nhng vn không tránh khi nhng thiu sót, tôi kính mong quỦ thy cô giáo,
các đng nghip và bn bè nhng ngi quan tâm đn đ tài tip tc giúp đ, đóng
góp Ủ kin đ lun vn hoàn thin hn.
Tôi xin trân trng cm n.

Tác gi


oàn Th Phúc

iii

TịMăLCăLUNăVN

Mc tiêu nghiên cu ca lun vn này là xác đnh các yu t nh hng đn
nghèo  thành ph Bn Tre giai đon 2011 – 2013 và mc tác đng ca tng yu t.
T đó, xem xét yu t nào tác đng mnh nht đ đ xut gii pháp cn thit,
vi hy
vng góp phn cùng cp u và chính quyn thành ph Bn Tre thc hin có hiu qu
và gim nghèo bn vng trong thi gian ti.
Tác gi đư s dng kt qu kho sát 120 h gia đình ti 07 xư có t l h
nghèo cao ti thành ph Bn Tre, phng vn Ủ kin công chc Lao đng – Thng

binh và Xư hi ca 17 xư, phng v nguyên nhân nh hng đn nghèo, tính hiu
qu các chính sách ca Nhà nc đang h tr trong thi gian qua ti đa phng; s
dng mô hình Binary logistic đ phân tích các yu t nh hng đn xác sut nghèo
ca h gia đình. Kt qu đư cho thy, có 04 yu t tác đng đn xác sut nghèo ca
h gia đình ti thành ph Bn Tre gm: yu t
qui mô h, hc vn ca ch h, s
ngi ph thuc và có thành viên trong h b m đau, bnh tt; trong đó có 02 yu
t tng quan âm so vi bin nghèo gm: yu t qui mô h và trình đ hc vn ca
ch h; có 02 yu t tng quan dng so vi bin nghèo gm: yu t s ngi ph
thuc và có thành viên trong h b m đau, bnh tt; yu t tác đng mnh nht đn
bin ph thuc là s ngi ph thuc; th hai là có thành viên trong h b m đau,
bnh tt; th ba là bin hc vn ca ch h và sau cùng là bin qui mô h.
T đó, tác gi gi Ủ các gii pháp liên quan đn 04 yu t trên: th nht là
các gii pháp gim ti đa s ngi ph thuc bng cách tng cng công tác tuyên
truyn, t vn giúp các h hiu và nhn thc nhng h ly trong vic sinh con nhiu
và sinh đ không có k hoch; th hai là gii pháp
to điu kin, h tr mua th bo
him y t cho các h có thành viên trong gia đình b m đau, bnh tt đ gim bt
chi phí điu tr, khám cha bnh cho gia đình; đng thi, nâng cao hiu qu ca
vic tuyên truyn phòng chng tai nn lao đng, tai nn giao thông ; th ba là các
gii pháp nâng cao trình đ bng cách tng cng công tác tuyên truyn, tham vn
đ h thy đc tm quan trng ca giáo dc trong vic thoát nghèo, có vy h mi
iv

n lc vt khó nâng cao trình đ hc vn ca mình; th t là các gii pháp nhm
nâng cao nhn thc, hiu bit ca ngi ph n trong vic sinh đ nhiu và không có
k hoch; to điu kin cho ph n có c hi tham gia vào các hot đng cng đng,
xư hi; gii thiu và to vic làm cho các thành viên trong h… ng thi, phi
hp các gii pháp nh: phân loi h nghèo; tp trung thc hin các chính sách h
tr gim nghèo; mnh dn trin khai các mô hình gim nghèo; tng cng hot

đng giám sát, đánh giá công tác gim nghèo đ kp thi có nhng chính sách h
tr, giúp đ ngi nghèo vn lên thoát nghèo bn vng.





















v

MC LC
Trang

1.
2.
2.1.
2.2.
3.
4.
4.1.
4.2.
5.
5.1
5.1.1.
5.1.2.
5.2.
6.
7.

1.1.
1.1.1.
1.1.2.
Li cm n
Li cam đoan
Tóm lc lun vn
Mc lc
Danh mc t vit tt
Danh mc các bng biu

Danh mc các hình, biu đ
PHN M U
Lý do thc hinăđ tài
Mc tiêu nghiên cu
Mc tiêu tng quát
Mc tiêu c th
Câu hi nghiên cu
iătng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu
Phm vi nghiên cu
Phngă phápă thu thp d liu và giiă đápă cơuă hi nghiên cu
Phng pháp thu thp d liu
Công c thu thp d liu
Qui mô mu
Gii đáp các câu hi nghiên cu
im ni bt ca Lunăvn
Kt cu Lunăvn
CHNGă1:ăCăSăLụăTHUYTăVẨăTHCăTIN
Căs lý thuyt
Mt s khái nim
Mt s ch tiêu đo lng nghèo đói
i
ii
iii
v
viii
ix
x
01
01

03
03
03
03
03
03
03
04
04
04
04
04
05
05
06
06
06
12
vi

1.1.3.
1.1.4.
1.2.
1.2.1.
1.2.2.
1.2.3.



2.1.

2.2.
2.3.
2.4.


3.1.
3.1.1.
3.1.2.
3.1.3.
3.1.4.
3.2.
3.2.1.
3.2.2.
3.3.
3.3.1.
3.3.2.
3.3.3.
3.3.4.

Các yu t nh hng đn nghèo
Mt s lý thuyt v nghèo đói
Căs thc tin
Nghiên cu thc nghim gim nghèo  nc ngoài
Nghiên cu thc nghim gim nghèo  mt s đa phng trong nc
Mt s công trình phân tích đnh lng v nghèo đói trên th gii và
trong nc
CHNGă2:ăTHC TRNG GIM NGHÈO  THÀNH PH
BN TRE
Căs xácăđnh h nghèo
Công tác gimănghèoătrênăđa bàn thành ph Bn Tre

Nguyên nhân nghèo
Thun li và hn ch trong công tác gim nghèo
CHNGă3:ăTHIT K,ăPHNGăPHỄPăNGHIểNăCU VÀ
XÂY DNG MÔ HÌNH
Thit k nghiên cu
Nghiên cu s b
Nghiên cu chính thc
Xây dng thang đo
Khung phân tích
Phngăphápănghiênăcu
Phng pháp nghiên cu, kho sát
Phng pháp x lý s liu
Mô hình nghiên cu
Mô hình nghiên cu đnh tính
Mô hình đnh lng các nhân t nh hng đn nghèo
ụ ngha mô hình
Mô t các bin và k vng du trong mô hình hi quy

16
21
25
25
29

32

36
36
37
39

39

41
41
41
41
41
42
44
44
44
45
45
45
47
48

vii


4.1.
4.1.1.
4.1.2.
4.2.
4.2.1.
4.2.2.
4.3.
4.3.1.

4.3.2.

4.3.3.

5.1.

5.2.
5.3.
CHNGă4:ăKT QU NGHIÊN CU
Kt qu thng kê
H nghèo
S khác bit gia h nghèo và h không nghèo  thành ph Bn Tre
Kt qu đánhăgiáăca chuyên gia
V nguyên nhân dn đn nghèo
V hiu qu ca các chính sách mà Nhà nc đang h tr
Phân tích các yu t nhăhngăđn nghèo ca h giaăđình
Kt qu hi qui mô hình Binary logistic xác đnh các yu t nh hng
đn xác sut nghèo ca h gia đình có tiêu chun Sig.<0.05
Kim đnh mc đ phù hp ca mô hình
Mc đ d báo tính chính xác ca mô hình
CHNGă5:ăKT LUN VÀ GI Ý CHÍNH SÁCH
Gi ý mt s giiăphápăliênăquanăđn các yu t có nhăhngăđn
nghèo ti thành ph Bn Tre
Gii hn nghiên cu
Kt lun và kin ngh

51
51
51
51
57
57

58
59

59
62
62
64

64
67
68












viii

DANHăMCăTăVITăTT

WB
World Bank (Ngân hàng Th gii)
ILO

T chc Lao đng quc t
GDP
Gross Domestic Product (Tng sn lng quc ni)
GNP
Gross National Product (Tng sn lng quc gia)
FDI
Foreign direct investment (u t trc tip nc ngoài)
XGN
Xóa đói gim nghèo
KT-XH
Kinh t-xư hi
TCTK
Tng cc Thng kê
L-TBXH
Lao đng – Thng binh và Xư hi
UNDP
T chc phát trin Liên Hip quc
VHLSS
iu tra mc sng h gia đình Vit Nam
USD
ng đô la M

ix




Bng 1.1.
Bng 1.2.
Bng 1.3.
Bng 1.4.
Bng 1.5.

Bng 1.6.
Bng 1.7.
Bng 2.1.
Bng 2.2.
Bng 4.1.
Bng 4.2.
Bng 4.3.
Bng 4.4.
Bng 4.5.
Bng 4.6.
Bng 4.7.
Bng 4.8.
Bng 4.9.

Bng 4.10.
Bng 4.11.
Bng 4.12.
DANHăMCăCỄCăBNGăBIU


Qui đnh v chun nghèo đói theo chun quc gia ca Vit Nam
Thu nhp bình quân
Tiêu chun nghèo đói ca WB
Lnh vc vic làm chính ca ch h phân theo nhóm chi tiêu
S phân b tình trng giáo dc theo dân tc và nhóm ng phân v
m rng nm 2010
Qui mô h và s ngi ph thuc trung bình phân theo chi tiêu
T l và c cu nghèo theo vùng và theo khu vc
T l h nghèo
S liu h nghèo thành ph Bn Tre nm 2011-2013
Nghèo và chi tiêu bình quân theo nhóm h
Trình đ hc vn ca ch h
Tình trng vic làm ca ch h
Nghèo và gii tính ca ch h
Nghèo vi qui mô h và t l ph thuc trung bình
Tình hình vay vn ca các h gia đình
Th t nguyên nhân dn đn nghèo theo đánh giá ca chuyên gia
Th t hiu qu chính sách ca Nhà nc
Kt qu c lng mô hình Binary logistic
c lng xác sut nghèo theo tác đng biên ca tng yu t
Kim đnh mc đ phù hp ca mô hình
Mc đ d báo tính chính xác ca mô hình

10
13
13
17

18
19
24
36
37
51
52
53
54
54
56
57
58
59
60
62
62

S hiu bng
Trang
Tên bng
x

Hình 1.1
Hình 1.2
Hình 1.3.
S đ 3.1.


DANHăMCăCỄCăHÌNH,ăBIUă


 th nghèo đói theo quan đim WB
Vòng ln qun ca nghèo đói
 th tng quan gia t l nghèo (%) và h s Gini
Mi quan h gia các yu t nh hng đn nghèo




8
22
23
45
S hiu hình
Trang
Tên hình, s đ
1

PHNăMăU

1.ăLỦădoăthcăhinăđătƠi
Nghèo đói là mt trong nhng vn nn, s thách thc, cn tr ln đn s
phát trin bn vng ca mi quc gia, khu vc và toàn th gii. Tác đng ca nghèo
đói rt nghiêm trng, không ch tác đng trc tip đn ngi nghèo mà còn nh
hng đn môi trng, kinh t, chính tr, xư hi ca mi đa phng, quc gia và
khu vc.
Mun đt đc hiu qu thit thc gim nhanh t l đói nghèo, nâng cao
mc sng cho ngi dân thì mi đa phng, mi vùng phi có chng trình xoá
đói gim nghèo phù hp vi điu kin kinh t-xư hi (KT-XH), góp phn thc hin
mc tiêu dân giàu, nc mnh, xư hi công bng, dân ch, vn minh.
T i hi đi biu toàn quc ln th VI ca ng (1986), đư đánh du thi
k đi mi toàn din đt nc,
ng xác đnh cùng vi tng trng kinh t cn chú
trng đn vic thc hin chính sách công bng xư hi, xoá đói gim nghèo
và coi
phát trin kinh t là c s và là tin đ đ thc hin các chính sách xư hi, thc hin
tt chính sách xư hi là đng lc thúc đy phát trin nn kinh t.
n i hi ln th X, ng đư tip tc khng đnh: “Khuyn khích, to
điu kin đ mi ngi dân làm giàu theo pháp lut, thc hin có hiu qu chính
sách xóa đói gim nghèo…; phn đu không còn h đói, gim mnh h nghèo, tng
nhanh s h giàu, tng bc xây dng gia đình, cng đng và xư hi phn vinh”.
Vn kin i hi ln th XI ca ng tip tc nhn mnh gii pháp cn tp
trung trong thi gian ti là: “Tp trung trin khai có hiu qu các chng trình xóa
đói, gim nghèo  vùng sâu, vùng xa, vùng đc bit khó khn. a dng hóa các
ngun lc và phng thc xóa đói gim nghèo gn vi phát trin nông nghip, nông
thôn, phát trin giáo dc, dy ngh và gii quyt vic làm; to điu kin và khuyn
khích ngi đư thoát nghèo vn lên làm giàu và giúp đ ngi khác thoát nghèo”.
Di s lưnh đo ca ng, bng s nng đng sáng to, Chính ph đư đa
ra nhiu chính sách v KT-XH nhm đy lùi đc nn nghèo đói, c th nh: h tr
vn tín dng u đưi cho ngi nghèo; gii quyt vic làm, đào to ngh cho ngi

nghèo; min gim hc phí, tin c s vt cht cho hc sinh nghèo; cp th bo him
2

y t, h tr nhà … c bit, hàng lot các chng trình thc hin nhm giúp các
h thoát nghèo đc Chính ph trin khai nh Chng trình 133, chng trình 135,
chng trình 120, … Và ngày 21/5/2002, Th tng Chính ph đư phê duyt “Chin
lc toàn din v tng trng và xóa đói gim nghèo”, đây là chin lc đy đ, chi
tit phù hp vi mc tiêu phát trin thiên niên k ca Liên hp quc công b. ng
thi, theo sáng kin ca Th tng Chính ph, Mt trn T quc Vit Nam ly ngày
17/10 là “Ngày vì ngi nghèo”, ngày Liên hp quc chn là ngày Th gii chng
nghèo đói.
Thành ph Bn Tre là trung tâm chính tr, kinh t, vn hóa xư hi ca tnh Bn
Tre, vi tng din tích t nhiên 6.749 ha, quy mô dân s 117.700 ngi, gm 17 đn
v hành chính cp xư, phng.
Trong nhng nm gn đây, đc s quan tâm đu t
ca tnh, s n lc c gng ca lưnh đo và nhân dân toàn thành ph, tình hình KT-
XH đư có nhng bc chuyn bin tích cc, sn xut tiu th công nghip, thng
mi, dch v phát trin, đi sng nhân dân ngày càng đc nâng cao,
đư xóa hn
tình trng đói;
t l h nghèo nm 2006 là 4,18%, nm 2010 gim còn 2,47% và
nm 2013 là 1,75%. Do có v trí đc bit nên
Cp y và chính quyn thành ph luôn
chú trng đn vic kt hp gia tng trng kinh t đi đôi vi vic phát trin bn
vng, đ tp trung cho vic thc hin các mc tiêu đn nm 2015 đt trên 75% tiêu
chí đô th loi II và đt đô th loi II trc nm 2020. Gim nghèo là tiêu chí quan
trng trong quá trình phát trin đô th ca thành ph. Có nhiu yu t nh hng
đn nghèo, tuy nhiên ngun lc xóa đói, gim nghèo có hn nên cn phi xem xét,
sàng lc la chn đ có nhng quyt sách u tiên nht đnh tp trung các gii pháp
cho công tác xóa đói, gim nghèo mi mang li hiu qu cao. Vi Ủ ngha và tm

quan trng nêu trên, tác gi chn đ tài
“Nhng yu t tác đng đn nghèo 
Thành ph Bn Tre giai đon 2011 – 2013”, làm đ tài nghiên cu vi hy vng
góp phn cùng cp u và chính quyn thành ph có nhng chính sách, gii pháp phù
hp nhm đy mnh quá trình xoá đói gim nghèo (XGN) trên đa bàn thành ph
Bn Tre.


3

2.ăMcătiêuănghiênăcu
2.1. Mc tiêu tng quát
Nghiên cu nhng yu t tác đng đn nghèo và gi Ủ mt s chính sách
nhm gim nghèo bn vng trên đa bàn thành ph Bn Tre.
2.2. Mc tiêu c th
- Tìm hiu thc trng nghèo ti thành ph Bn Tre nhm tìm kim nguyên
nhân dn đn nghèo;
- Xác đnh các yu t tác đng đn xác sut ri vào nghèo đói ca h gia
đình  thành ph Bn Tre và mc đ tác đng ca tng yu t;
- Gi Ủ mt s gii pháp cn thit nhm gim nghèo bn vng.
3. Câu hi nghiên cu
 thc hin đc mc tiêu nghiên cu trên, lun vn cn tp trung tr li
nhng câu hi sau:
- Các yu t nào tác đng đn xác sut ri vào nghèo đói ca h gia đình 
thành ph Bn Tre và mc đ tác đng ca tng yu t?
- Nên tác đng bng phng sách nào đ thành ph Bn Tre thc hin công
tác gim nghèo bn vng?
4.ăiătngăvƠăphmăviănghiênăcu
4.1. i tng nghiên cu
Là h gia đình vi các yu t có liên quan đn nghèo.

4.2. Phm vi nghiên cu
- Không gian: Gm 07 xư trên đa bàn thành ph Bn Tre (M Thnh An,
Phú Nhun, Nhn Thnh, Bình Phú, Phú Hng, Sn ông và M Thành).
- Thi gian: Tài liu phc v cho đ tài nghiên cu t nm 2011-2013.
- Ni dung: Tp trung ch yu vào các yu t nh lao đng, t liu lao
đng, trình đ dân trí, ngh nghip, đt đai, bnh tt, tip cn tín dng…
5.ăPhngăpháp thuăthpădăliuăvƠăgiiăđápăcácăcơuăhiănghiênăcu
5.1. Phng pháp thu thp d liu
5.1.1. Công c thu thp d liu
S dng bng kho sát thit k sn, bao gm các câu hi đóng, m, c đnh
tính và đnh lng.
4

5.1.2.ăQuiămôămu
Theo Green W.H (1991), s mu ti thiu đc xác đnh:
n = 50 + 5 x (s bin đc lp)
 tài chn 8 bin đc lp:
n = 50 + 5 x 8 = 90 (mu ti thiu)
Trên c s đó, đ tài quyt đnh chn 120 mu.
- Dăliuăsăcp: Tác gi chn mu và tin hành kho sát 120 h gia đình;
Phng vn ly Ủ kin ca 17 công chc Lao đng – Thng binh và Xư hi xư,
phng v nguyên nhân nh hng đn nghèo và hiu qu các chính sách mà Nhà
nc đang h tr cho h nghèo trong thi gian qua trên đa bàn thành ph Bn Tre.
- Dăliuăthăcp:ăc thu thp t
sách, tài liu nghiên cu, t liu, báo
cáo khoa hc,
các báo cáo ca S Lao đng - Thng binh và xư hi tnh, Phòng
Lao đng - Thng binh và xư hi thành ph Bn Tre (L-TBXH) và
Quy hoch
phát trin KT-XH thành ph Bn Tre t nm 2010-2020…

5.2. Gii đáp các câu hi nghiên cu
i vi câu hi 1:
Các yu t nào tác đng đn xác sut ri vào nghèo đói
ca h gia đình  thành ph Bn Tre và mc đ tác đng ca tng yu t?
Tác gi s dng phng pháp điu tra xư hi hc đ phng vn các h gia
đình vi các tiêu chí nh: thu nhp, chi tiêu, vic làm, trình đ hc vn, qui mô
h, ph thuc, tình trng sc khe…; dùng phn mm Microsoft Excel và SPSS
16.0 đ mư hóa và phân tích d liu. Tác gi vn dng phng pháp kinh t lng
nhm đánh giá các yu t nh hng đn nghèo ca h gia đình bng mô hình
Binary Logistic: kt xut kt qu hi quy, kim đnh h s Beta, kim đnh Wald;
kim đnh Omnibus v mc đ phù hp ca mô hình, mc đ d báo chính xác
ca mô hình…
i vi câu hi 2: Nên tác đng bng phng sách nào đ thành ph Bn
Tre thc hin công tác gim nghèo bn vng?
Tác gi phi hp đng b các gii pháp liên quan đn các yu t tác đng
đn xác sut ri vào nghèo đói ca h gia đình  thành ph Bn Tre và gi Ủ mt s
gii pháp, vi tin tng rng các phng sách khi đi vào thc t s tác đng gim
nghèo mt cách bn vng.
5

6.ăimăniăbtăcaăLunăvn
T trc đn nay
trên đa bàn thành ph Bn Tre cha có đ tài khoa hc
nào nghiên cu v các yu t tác đng đn nghèo. Do đó, đ đnh lng mc đ tác
đng ca tng yu t đi vi xác xut ri vào tình trng nghèo đói ca h gia đình
trên đa bàn, tác gi xây dng mô hình hi quy, da trên c s lý thuyt, lý lun và
thc tin phù hp đ đnh lng nhng yu t chính tác đng đn nghèo  thành
ph Bn Tre.
7.ăKtăcuălunăvn: Ngoài phn m đu, lun vn gm:
Chngă1: C s lỦ thuyt và thc tin

Chngă2: Tng quan đa bàn nghiên cu
Chngă3: Phng pháp nghiên cu và xây dng mô hình
Chngă4: Kt qu nghiên cu
Chngă5: Kt lun và gi Ủ chính sách.

















6

CHNGă1
CăSăLụăTHUYTăVẨăTHCăTIN

1.1.ăCăSăLụăTHUYT
1.1.1.ăMtăsăkháiănim
1.1.1.1. Khái nim nghèo ca các t chc Th gii

Vn đ nghèo đói đc xem xét  nhiu góc đ khác nhau nh: nghèo v vn
hoá, nghèo v tri thc, nghèo v kinh t… Di góc đ kinh t, nghèo cng đc xem
xét vi các khía cnh khác nhau nh: nghèo v lng thc thc phm, nghèo v điu
kin sinh hot, nghèo trong mi quan h vi giàu, nghèo trong vic b hn ch tip cn
các ngun lc phát trin; nghèo trong vic khó tip cn đc th trng
Ti Hi ngh bàn v gim nghèo đói trong khu vc Châu Á - Thái Bình
Dng, đc ESCAP t chc vào tháng 9/1993 ti Bangkok (Thái Lan), các quc
gia trong khu vc đư thng nht cho rng: “Nghèo đói là tình trng mt b phn dân
c không đc hng và tha mưn nhng nhu cu c bn ca con ngi đư đc xư
hi tha nhn, tùy theo trình đ phát trin KT-XH và phong tc tp quán ca tng
đa phng”. ây là khái nim tng đi đy đ, bao quát chung nht và có tính
hng dn v phng pháp nhn din nét chính yu ph bin v đói nghèo ca các
quc gia. Tuy nhiên, các tiêu chí và chun mc v mt lng hóa cha đc xác đnh
vì còn phi tính đn s khác bit v mt chênh lch gia các điu kin t nhiên, xư hi
và trình đ phát trin ca mi vùng, min khác nhau.
Hi ngh thng đnh th gii và phát trin xư hi t chc ti Copenhagen,
an Mch nm 1995, đư đa ra khái nim c th hn “Ngi nghèo là tt c nhng ai
mà thu nhp thp hn 1 USD/ngày cho mi ngi, s tin đc coi nh đ đ mua
nhng sn phm thit yu đ tn ti”

Theo Abapiasen, chuyên gia hàng đu ca T chc Lao đng quc t (ILO) cho
rng “Nghèo đói là s thiu c hi la chn tham gia vào s phát trin cng đng”.
Theo bn báo cáo ca UNDP nm 1998 có nhan đ “Khc phc s nghèo đói
ca con ngi”:
- S nghèo kh ca con ngi: Thiu nhng quyn c bn ca con ngi
7

nh bit đc, bit vit, đc tham gia vào các quyt đnh ca cng đng và đc
nuôi dng tm đ.
- S nghèo kh v tin t: Thiu thu nhp ti thiu thích đáng và kh nng

chi tiêu ti thiu.
- S nghèo kh cc đ: nghèo kh, khn cùng tc là không có kh nng
tha mưn nhng nhu cu ti thiu.
- S nghèo kh chung: Mc đ nghèo kém nghiêm trng hn đc xác đnh
nh không có kh nng tha mưn nhng nhu cu lng thc và phi lng thc ch
yu, nhng nhu cu này đôi khi đc xác đnh khác nhau  nc này hay nc khác.
Ngân hàng th gii (WB) cng có nhng cách tip cn khác nhau v nghèo
trong các báo cáo:
- Theo WB (1990), cho rng nghèo bao gm tình trng thiu thn các sn
phm và dch v thit yu nh giáo dc, y t, dinh dng. n nm 2000/2001, báo
cáo này đư b sung thêm và làm cho khái nim v nghèo đc c th và chi tit hn
“Xét v mt phúc li, nghèo có ngha là khn cùng, không có nhà ca, qun áo, m
đau không ai chm sóc, mù ch và không đc đn trng. Nhng đi vi ngi
nghèo, sng trong cnh bn hàn còn mang nhiu Ủ ngha hn th. Ngi nghèo đc
bit d tn thng trc nhng s kin bt thng nm ngoài kh nng kim soát.
H thng b các th ch ca nhà nc và xư hi đi x ti t, b gt ra bên l xư
hi nên không có ting nói và quyn lc trong các th ch đó”.
- Theo WB (2008), “Nghèo là tình trng đói, nghèo là thiu ni c trú.
Nghèo là b bnh và không th gp bác s. Nghèo là không th đi hc và không bit
cách đc nh th nào. Nghèo là không tìm đc vic làm, lo lng cho tng lai”.







8

Hìnhă1.1:ăăthănghèoăđóiătheoăquanăđimăcaăWB

Ngun: TS. Nguyn Hoàng Bo (2013), Tài liu Ging dy Môn Chính sách Kinh t vùng
và đa phng
1.1.1.2. Khái nim nghèo ca Vit Nam
Theo B Lao đng – Thng binh và Xư hi (2003), “Nghèo đói đng ngha
vi nhà  bng tranh, không có đ đt đai, không có trâu bò, không có tivi, con cái tht
hc, m đau không có tin khám cha bnh”.
Nghèo  Vit Nam đc xét  ba cp đ: ngi nghèo, h nghèo và vùng
nghèo. Chng trình mc tiêu quc gia v XGN giai đon 1998 - 2000 ca Vit
Nam đư cn c vào các cp đ trên đ đa ra các khái nim: nghèo, đói, h nghèo,
vùng nghèo v.v và có các tiêu chí xác đnh cho tng loi c th:
- H nghèo: là h đói n nhng không đt ba, mc không đ lành, không
đ m, không có kh nng phát trin sn xut.
- Xã nghèo: là xư có t l nghèo cao, không có hoc rt thiu nhng c s
h tng thit yu nh đin, đng, trng, trm, nc sch v.v trình đ dân trí
thp, t l mù ch cao.
- Vùng nghèo: là đa bàn nm  nhng khu vc khó khn him tr, giao
thông không thun tin, có t l xư nghèo, h nghèo cao.
 Vit Nam không có khái nim c th v huyn nghèo. Tuy nhiên, theo
Ngh quyt s 30a/2008/NQ-CP ngày 27/12/2008 ca Chính ph v Chng trình
9

h tr gim nghèo nhanh và bn vng đi vi 61 huyn nghèo, nhng huyn nghèo
là huyn có t l h nghèo trên 50%. Hu ht các huyn nghèo là  vùng trung du,
min núi, biên gii, điu kin đi li khó khn.
Chun nghèo là mt khái nim đng, thay đi theo không gian, thi gian và
trình đ phát trin KT-XH.  Vit Nam, lúc đu nghèo đc xác đnh tiêu chí đánh giá
là da vào nhu cu chi tiêu, sau đó chuyn sang ch tiêu thu nhp. Mc chun này gi
là chun nghèo, đc xác đnh da trên các tính toán ca các c quan chc nng nh

Tng cc Thng kê hay B L-TBXH. Kt qu là, Vit Nam đư 5 ln công b chun
nghèo đói cho tng giai đon khác nhau:





















10

Bngă1.1:ăQuyăđnhăvăchunănghèoăđóiătheoăchunăqucăgiaăcaăVităNam

Chunănghèoăđóiăquaă
cácăgiaiăđon
Phơnăloiăngiănghèoăđói

Mcăthuănhpăbình
quơn/ngi/tháng
1993-1995
(Mc thu nhp qui ra go)
ói (khu vc nông thôn)
Di 8Kg
ói (khu vc thành th)
Di 13Kg
Nghèo (khu vc nông thôn)
Di 15Kg
Nghèo (khu vc thành th)
Di 20Kg
1996 - 2000
(Mc thu nhp qui ra go
tng đng vi s tin)
ói (tính cho mi khu vc)
Di 13Kg
(45.000 đng)
Nghèo (khu vc nông thôn
min núi, hi đo)
Di 15Kg
(55.000 đng)
Nghèo (khu vc nông thôn,
đng bng trung du)
Di 20Kg
(70.000 đng)
Nghèo (khu vc thành th)
Di 25Kg
(90.000 đng)
2001 – 2005

(Mc thu nhp tính
bng tin)
Nghèo (KV nông thôn
min núi, hi đo)
Di 80.000 đng
Nghèo (khu vc nông thôn
đng bng trung du)
Di 100.000 đng
Nghèo (khu vc thành th)
Di 150.000 đng
2006 - 2010
(Mc thu nhp tính
bng tin)
Nghèo (khu vc nông thôn)
Di 200.000 đng
Nghèo (khu vc thành th)
Di 260.000 đng
2011 – 2015
(Mc thu nhp tính
bng tin)
Nghèo (khu vc nông thôn)
Di 400.000 đng
Nghèo (khu vc thành th)
Di 500.000 đng
Ngun: B L-TBXH, chng trình mc tiêu quc gia v XGN giai đon
1998 - 2000; Quyt đnh s 170/2005/Q-TTg và Quyt đnh s 09/2011/Q-TTg
ca Th tng Chính ph.

Tt c nhng khái nim v nghèo đói nêu trên đu phn nh ba khía cnh
ch yu ca ngi nghèo: (i) có mc sng thp hn mc sng trung bình ca

11

cng đng dân c; (ii) không đc th hng nhng nhu cu c bn, ti thiu dành
cho con ngi trong cng đng đó; (iii) thiu c hi la chn tham gia vào quá trình
phát trin ca cng đng.
1.1.1.3. Nghèo tuyt đi
Nghèo tuyt đi là tình trng mt b phn dân c không đc hng và tha
mưn nhu cu c bn, ti thiu đ duy trì cuc sng. Nhu cu c bn, ti thiu đó là mc
bo đm ti thiu v n, mc, nhà , nc sinh hot, y t, giáo dc và v sinh môi
trng. Nhu cu này cng có s thay đi, khác bit tng quc gia và cng đc m
rng dn.
Theo inh Phi H (2006), nghèo tuyt đi đc hiu là mt ngi hoc
mt h gia đình khi có mc thu nhp thp hn mc thu nhp ti thiu đc quy
đnh bi mt quc gia hoc t chc quc t trong khong thi gian nht đnh.
1.1.1.4. Nghèo tng đi
Nghèo tng đi là tình trng mt b phn dân c có mc sng di mc
trung bình ca cng đng  mt thi k nht đnh. Nghèo tng đi gn lin vi s
chênh lch v mc sng ca mt b phn dân c so vi mc sng trung bình ca
đa phng  mt thi k nht đnh.
Theo inh Phi H (2006), nghèo tng đi là tình trng mà mt ngi hoc
h gia đình thuc v nhóm ngi có thu nhp thp nht trong xư hi xét theo không
gian và thi gian nht đnh. Nh vy, nghèo tng đi đc xác đnh trong mi
tng quan xư hi v tình trng thu nhp vi nhóm ngi.  bt k xư hi nào, luôn
luôn tn ti nhóm ngi có thu nhp thp nht trong xư hi, ngi nghèo đói tng
đi s luôn hin din bt k trình đ phát trin kinh t nào.
1.1.1.5. Gim nghèo
Gim nghèo tc là to điu kin cho b phn dân c nghèo tip cn đc
vi các ngun lc cn thit đ h t nâng cao mc sng, tng bc thoát khi tình
trng nghèo. Biu hin  t l phn trm và s lng ngi nghèo gim xung làm
cho mc sng chung ca toàn b cng đng đc nâng lên. Gim nghèo là quá trình

chuyn mt b phân dân c nghèo lên mc sng cao hn nh s h tr ca Nhà
nc, cng đng và s n lc vn lên ca bn thân h nghèo.
12

Gim nghèo là chuyn t tình trng có ít điu kin la chn sang tình trng
có đy đ điu kin la chn hn đ ci thin đi sng mi mt ca mi ngi.
1.1.2.ăMtăsăchătiêuăđoălngănghèoăđói
1.1.2.1. Tiêu chí xác đnh nghèo và chun nghèo ca th gii
 đánh giá nghèo đói, UNDP dùng cách tính da trên c s phân phi "thu
nhp" theo đu ngi hay theo nhóm dân c. Thc đo này tính phân phi thu nhp
cho tng cá nhân hoc h gia đình nhn đc trong thi gian nht đnh, không quan
tâm đn ngun mang li thu nhp hay môi trng sng ca dân c mà chia đu cho
mi thành phn. Cách tính ca phng pháp này là chia dân s ca mt nc, mt
châu lc hoc toàn cu ra làm 5 nhóm, mi nhóm có 20% dân s, bao gm: rt giàu,
giàu, trung bình, nghèo và rt nghèo. Theo cách tính này, vào nhng nm 1990 có
đn 20% dân s giàu nht chim 82,7% thu nhp toàn th gii, trong khi 20% nghèo
nht ch chim 1,4%. Nh vy, thu nhp ca nhóm giàu nht gp 59 ln thu nhp
nhóm nghèo nht.
Hin nay, WB đa ra các ch tiêu đánh giá mc đ giàu, nghèo ca các
quc gia da vào mc "thu nhp quc dân" bình quân tính theo đu ngi trong
mt nm vi 2 cách tính. Phng pháp Atlas tc là tính theo t giá hi đoái và tính
bng đô la M. Phng pháp PPP là phng pháp tính theo sc mua tng đng
và cng tính bng đô la M.
Theo phng pháp Atlas, nm 1990 ngi ta chia mc bình quân ca các
nc trên toàn th gii làm 6 nhóm:
Bngă1.2:ăThuănhpăbìnhăquơn
vt: USD/ngi/nm
Nhóm
Mc thu nhp
Gii thích

1
Trên 25.000
Nc cc giàu
2
T 20.000 đn 25.000
Nc giàu
3
T 10.000 đn 20.000
Nc khá giàu
4
T 2.500 đn 10.000
Nc trung bình
5
T 500 đn 2.500
Nc nghèo
6
Di 500
Nc cc nghèo
13

Theo phng pháp th hai, mun tìm ra mc chun nghèo đói chung trên c
s điu tra thu nhp, chi tiêu ca h gia đình và giá c hàng hóa, thc hin phng pháp
tính “r hàng hóa” sc mua tng đng đ tính đc mc thu nhp dân c gia các
quc gia có th so sánh. WB đư tính mc nng lng ti thiu cn thit cho mt
ngi là 2.100 calo/ngày. Vi mc giá chung ca th gii đ đm bo mc nng
lng đó cn khong 1 USD/ngi/ngày. Vi mc trên, c tính có trên 1,2 t
ngi trên th gii đang sng trong nghèo đói.
Bngă1.3:ăTiêuăchunănghèoăđóiăcaăWB
vt: USD/ngi/ngày
Khu vc

Mc thu nhp ti thiu
Các nc đang phát trin khác
1,0
Châu M Latinh và Caribe
2,0
ông Âu
4,0
Các nc phát trin
14,4
Ngun: TS inh Phi H (2006), Kinh t phát trin: Lý thuyt và thc tin,
Nhà xut bn Thng Kê
Ngày 26/8/2008, th gii có mt s kin đc bit liên quan đn ngi nghèo.
Qua mt đêm c th gii xut hin thêm 430 triu ngi nghèo mi, đó không phi do
thiên tai, thm ha hay khng hong nghiêm trng v kinh t mà do WB nâng mc
chun nghèo lên 1,25 USD/ngi/ngày.
Tuy nhiên, theo quan đim chung ca nhiu nc, h nghèo là h có thu nhp
di 1/3 mc trung bình ca xư hi. Do đc đim ca nn KT-XH và sc mua ca
đng tin khác nhau, chun nghèo đói theo thu nhp (tính theo USD) cng khác nhau 
tng quc gia.  mt s nc có thu nhp cao, các nc công nghip phát trin chun
nghèo đc xác đnh là 14 USD/ngi/ngày. Trong đó, chun nghèo ca Trung Quc
và Philippin tng ng 2 USD, Thái Lan và Malaysia trên 3 USD, các nc Châu
M La tinh trên 2 USD, các nc ông Âu trên 4 USD, M là 16 USD.

1.1.2.2. Tiêu chí xác đnh nghèo và chun nghèo ca Vit Nam
 Vit Nam, ngi ta đư s dng mt s phng pháp xác đnh chun
nghèo, đói: