Mối quan hệ phi tuyến tính giữa tỷ giá hối đoái thực và các nhân tố kinh tế cơ bản. Bằng chứng thực nghiệm tại Việt Nam Luận văn thạc sĩ 2014

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
 




H TH OAN TRANG


“MI QUAN H PHI TUYN TÍNH GIA T GIÁ HI
OÁI THC VÀ CÁC NHÂN T KINH T C BN.
BNG CHNG THC NGHIM TI VIT NAM”







LUN VN THC S KINH T




Tp. H Chí Minh, Nm β014

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
 

H TH OAN TRANG


“MI QUAN H PHI TUYN TÍNH GIA T GIÁ HI
OÁI THC VÀ CÁC NHÂN T KINH T C BN.
BNG CHNG THC NGHIM TI VIT NAM”



Chuyên ngành: TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG
Mư s: 60340201


LUN VN THC S KINH T


Ngi hng dn khoa hc: PGS.TS. NGUYN NGC NH

Tp. H Chí Minh, Nm β014
LI CAM OAN

 tài nghiên cu do chính tác gi thc hin, các kt qu nghiên cu chính trong
lun vn là trung thc và cha tng đc công b trong bt k công trình nghiên
cu nào khác. Tt c nhng phn k tha, tham kho đu đc trích dn và ghi
ngun c th trong danh mc tài liu tham kho. D liu s dng trong lun vn
hoàn toàn đc thu thp t thc t, đáng tin cy, có ngun gc rõ ràng, đc x lý

trung thc và khách quan.
Tôi xin cam đoan nhng li nêu trên đây hoàn toàn đúng s tht.

Tp.H Chí Minh, ngày 31 tháng 10 nm 2014
Tác gi
H Th oan Trang
MC LC

TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC CÁC T VIT TT
DANH MC BNG BIU
DANH MC  TH
DANH MC PH LC
Tóm tt 1
1. Gii thiu 2
1.1 Lý do chn đ tài 2
1.2 i tng và phm vi nghiên cu 3
1.3 Câu hi nghiên cu 3
1.4 Phng pháp nghiên cu 4
1.5 Tng quan các ni dung chính 4
2. Tng quan các kt qu nghiên cu trc đây 6
2.1 Tng quan nhng nghiên cu trc đây v các nhân t kinh t c bn quyt
đnh t giá hi đoái 6
2.2 Tng quan nhng kt qu nghiên cu trc đây v mi quan h t giá hi đoái
và các nhân t kinh t c bn 13
2.2.1 S tht bi mô hình tuyn tính gia t giá hi đoái và các nhân t kinh t c
bn 14
2.2.2 Mi quan h phi tuyn gia t giá hi đoái và các nhân t kinh t c bn 16

3. Kim đnh mi quan h phi tuyn gia t giá hi đoái thc và các nhân t kinh t
c bn ti Vit Nam trong giai đon 2000Q1 – 2013Q4 20
3.1 Mô t b d liu 20
3.1.1 T giá hi đoái thc hiu lc (REER) 22
3.1.2 Chênh lch nng lc sn xut (PROD) (-) 24
3.1.3 T l mu dch (TOT) (+/-) 24
3.1.4 Chi tiêu chính ph (GEXP) (+/-) 25
3.1.5  m ca nn kinh t (OPEN) (+/-) 26
3.1.6 Tài sn nc ngoài ròng (NFA) (-) 27
3.2 Phng pháp nghiên cu 30
3.2.1 Kim đnh đng liên kt tuyn tính các bin gc 31
3.2.1.1 Kim đnh nghim đn v ADF các bin gc 31
3.2.1.2 Kim đnh đng liên kt tuyn tính các bin gc 34
3.2.2 Kim đnh đng liên kt phi tuyn các bin gc 35
3.2.2.1 Thut toán ACE - K vng có điu kin luân phiên 35
3.2.2.2 Kim đnh nghim đn v ADF các bin chuyn đi 38
3.2.2.3 Kim đnh đng liên kt tuyn tính các bin chuyn đi 38
4. Kt qu nghiên cu và phân tích mi quan h phi tuyn gia t giá hi đoái thc
và các nhân t kinh t c bn ti Vit Nam trong giai đon 2000Q1 – 2013Q4 43
4.1 Kt qu kim đnh đng liên kt tuyn tính các bin gc 43
4.1.1 Kt qu kim đnh nghim đn v ADF các bin gc 43
4.1.2 Kt qu kim đnh đng liên kt ARDL Models - Bounds Tests các bin gc 44
4.2 Kim đnh đng liên kt phi tuyn các bin gc 48
4.2.1 Chuyn đi các bin gc bng thut toán ACE 48
4.2.2 Kt qu kim đnh nghim đn v ADF các bin chuyn đi 50
4.2.3 Kt qu kim đnh đng liên kt ARDL Models - Bounds Tests các bin
chuyn đi 51
4.3. Kim đnh các gi thuyt mô hình 55
4.4 Phng trình đng liên kt dài hn 56
5. Kt lun 58

DANH MC TÀI LIU THAM KHO
PH LC
DANH MC CÁC T VIT TT
Kí hiu
Thut ng
Gii ngha
ACE
Alernating Conditional
Expectation algorithm
Thut toán K vng có điu kin
thay th luân phiên
ADF
Augmented Dickey - Fuller Test
Kim đnh nghim đn v
ADRL
Autoregressive Distributed Lag
Model
Mô hình phân b tr t hi quy
BEER
Behavioural Equilibrium
Exchange Rate
T giá hi đoái cân bng hành vi
CPI
Consumer Price Index
Ch s giá tiêu dùng
CUSUM
Cumulative sum of recursive
residuals
Kim đnh tng tích ly phn d
CUSUMSQ

Cumulative sum of squares of
recursive residuals
Kim đnh tng tích ly bình
phng phn d
DOTS
Direction of Trade Statistics
Danh mc thng kê thng mi
GDP
Gross Domestic Product
Tng sn phm quc ni
GEXP
Goverment expenditure
Chi tiêu chính ph
IFS
International Financial Statistics
Thng kê tài chính quc t
IMF
International Monetary Fund
Qy tin t quc t
NEER
Nonimal effective exchange rate
T giá hi đoái danh ngha đa
phng
NFA
Net foreign assets
Tài sn nc ngoài ròng
OPEN
Openess of economy
 m ca nn kinh t
PROD

Difference in productivity
Chênh lch nng lc sn xut
REER
Real effective exchange rate
T giá hi đoái thc hiu lc
TFA
Total foreign assets
Tng tài sn nc ngoài
TFL
Total Foreign Liabilities
Tng n nc ngoài
TFT
Total foreign trade
Tng giá tr ngoi thng
TOT
Terms of trade
T l mu dch
UECM
Vector Error Correction Model
Mô hình hiu chnh sai s không
gii hn
VAR
Vector autoregression
Mô hình t hi quy Vector

DANH MC BNG BIU
Bng 3.1: Mô t các nhân t kinh t c bn đc la chn 29
Bng 4.1.1: Kt qu kim đnh nghim đn v ADF các bin gc và sai phân bc 1 43
Bng 4.1.2a: Kt qu đ tr đc la chn cho mô hình ARDL các bin gc 44
Bng 4.1.2b: Kt qu c lng mô hình ARDL các bin gc 45

Bng 4.1.2c: Kt qu kim đnh WALD các bin gc 47
Bng 4.2.2: Kt qu kim đnh nghim đn v ADF các bin chuyn đi và sai phân
bc 1 51
Bng 4.2.3a: Kt qu đ tr la chn cho mô hình ARDL các bin chuyn đi 51
Bng 4.2.3b: Kt qu c lng mô hình ARDL các bin chuyn đi 52
Bng 4.2.3c: Kt qu kim đnh WALD các bin chuyn đi 54
Bng 4.3: Tng hp các kim đnh gi thuyt mô hình 55
Bng 4.4: Kt qu c lng mô hình đng liên kt dài hn các bin chuyn đi 56

DANH MC  TH
Hình 4.2.1  th phân tán các bin gc và bin chuyn đi 48

DANH MC PH LC
Ph lc 1: Các bin gc và kim đnh tính dng ADF
Ph lc 2: Các bin chuyn đi và kim đnh tính dng ADF
Ph lc 3: Mô hình hi quy vi đ tr ti u các bin gc
Ph lc 4: Mô hình hi quy vi đ tr ti u các bin chuyn đi
Ph lc 5: Bng giá tr kim đnh đng liên kt ARDL Models-Bounds Tests trong
trng hp có h s chn và không có bin xu hng
Ph lc 6: Các kt qu kim đnh gi thuyt mô hình
Ph lc 6.1: Kim đnh t tng quan các bin chuyn đi trong mô hình bng
Breusch - Godfrey Serial Correlation LM
Ph lc 6.2: Kt qu kim đnh s n đnh mô hình bng Ramsey Reset Test
Ph lc 6.3: Kim đnh s n đnh các h s c lng trong mô hình bng
CUSUM và CUSUMSQ
Ph lc 6.4: Kt qu kim đnh phng sai sai s thay đi bng White test
Ph lc 6.5: Kt qu kim đnh phân phi chun phn d bng Jarque-Bera
1

Tóm tt

Bài nghiên cu này kim đnh mi quan h phi tuyn tính gia t giá hi đoái thc
và các nhân t kinh t c bn ti Vit Nam bng vic s dng s liu theo quý trong
giai đon t 2000Q1 ti 2013Q4. Tác gi kt hp nhiu phng pháp nghiên cu
bao gm: tng hp, thng kê, so sánh và k tha có chn lc các bài nghiên cu
trc đây. i t nn tng c s lý thuyt đn phân tích thc nghim mi quan h
gia t giá hi đoái thc và các nhân t kinh t c bn ti Vit Nam. Tác gi s
dng các phng pháp thc nghim nh: kim đnh nghim đn v ADF đ kim tra
tính dng ca các bin, chuyn đi các bin t tham s sang phi tham s bng thut
toán ACE, kim đnh đng liên kt bng ARDL Models-Bounds tests và phân tích
mi quan h thông qua d liu thc t ti Vit Nam. Kt qu cho thy rng tn ti
mi quan h đng liên kt phi tuyn tính gia t giá hi đoái thc và các nhân t
kinh t c bn ti Vit Nam. Trong đó, đ m ca nn kinh t có tác đng đng bin
vi t giá hi đoái thc, ngc li tài sn nc ngoài ròng tác đng nghch bin vi
t giá hi đoái thc và tác đng ca các nhân t còn li khó xác đnh do có xu
hng thay đi theo thi gian.

T khóa: t giá hi đoái cân bng, kim đnh nghim đn v ADF, thut toán K
vng có điu kin luân phiên ACE, đng liên kt tuyn tính, đng liên kt phi
tuyn, ARDL Models-Bounds test.


2

1. Gii thiu
1.1 Lý do chn đ tài
Thc tin đư cho thy, s bin đng ca t giá hi đoái có quan h mt thit vi s
bin đng ca các nhân t kinh t c bn. ây là mt nhân t vô cùng nhy cm,
không nhng nh hng mà còn hp th mi tác đng t các nhân t kinh t c bn
khác, do đó các nhà hoch đnh chính sách cn phi rt thn trng khi điu chnh t giá
hi đoái, phi cân nhc ti mi đng thái, mi nhân t kinh t tác đng đ có th đt

đc mc tiêu hiu qu trên tng th toàn b nn kinh t.
T trc đn nay, đư có mt lng ln các nghiên cu v mi quan h gia t giá
hi đoái và các nhân t kinh t c bn. Mc dù có nhiu s bt đng trong nn tng
lý thuyt và thc nghim nhng các nghiên cu trc đây vn có mt đc đim
chung đó là ch yu tp trung vào mi quan h tuyn tính gia t giá hi đoái thc
và các nhân t kinh t c bn. Tuy nhiên, không có mt nghiên cu nào đm bo
rng mi quan h gia các nhân t kinh t này phi là tuyn tính. Vi vic b qua
các trng hp phi tuyn có th dn đn các kt lun sai lm rng không có đng
liên kt tn ti gia t giá hi đoái thc và các nhân t kinh t c bn. Bên cnh đó,
mt h qu ca mô hình tuyn tính là cho dù giá tr ca bin s có thay đi nh th
nào thì đ co giãn ca t giá hi đoái thc đi vi các nhân t kinh t c bn là
không đi. iu này mâu thun vi hiu bit thông thng v s đóng góp biên t
ca mt nhân t kinh t hoc đ hu dng biên khi thêm vào có xu hng gim dn.
Vi nhng điu cha lý gii đc t mô hình tuyn tính, bài nghiên cu này vi đ
tài “Mi quan h phi tuyn tính gia t giá hi đoái thc và các nhân t kinh t
c bn. Bng chng thc nghim ti Vit Nam.” hy vng đem đn nhng tho
lun hu ích trong vic nghiên cu, phân tích, đánh giá mi quan h phi tuyn gia
t giá hi đoái thc và các nhân t kinh t c bn ti Vit Nam.


3

1.β i tng và phm vi nghiên cu
Bài nghiên cu đi sâu điu tra mi quan h phi tuyn gia t giá hi đoái thc và
các nhân t kinh t c bn ti Vit Nam s dng d liu theo quý trong giai đon
2000Q1 – 2013Q4.
 có mt đánh giá tng th v mi quan h gia t giá hi đoái thc và các nhân t
kinh t c bn, tác gi nghiên cu t giá hi đoái thc hiu lc (REER) thay vì t
giá hi đoái thc song phng (RER).
Các nhân t kinh t c bn quyt đnh t giá hi đoái thc hiu lc đc la chn

gm: chênh lch nng lc sn xut (PROD), t l mu dch (TOT), chi tiêu chính
ph (GEXP), đ m ca nn kinh t (OPEN) và tài sn nc ngoài ròng (NFA).
Vi 10 đi tác mu dch ln nht ca Vit Nam thay đi trong tng thi k: Nht
Bn, Singapore, Trung Quc, Hàn Quc, M, Thái Lan, Úc, Hng Kông, c,
Malaysia.
Ngun d liu: d liu đc ly theo quý t Qu tin t quc t IMF (IFS và
DOTS), Bloomberg, Ngân hàng th gii World Bank, Trading Economics, Tng
cc thng kê Vit Nam.
1.3 Câu hi nghiên cu
Vi mc tiêu nghiên cu đc đt ra là kim đnh mi quan h phi tuyn gia t giá
hi đoái thc và các nhân t kinh t c bn, bài nghiên cu tp trung tr li cho các
câu hi sau:
(1) Mi quan h gia t giá hi đoái thc và các nhân t kinh t c bn: đng
liên kt tuyn tính, đng liên kt phi tuyn hoc không tn ti đng liên kt?
(2) Tác đng các nhân t kinh t c bn đn t giá hi đoái thc din ra nh th
nào?
4

1.4 Phng pháp nghiên cu
 tr li cho các câu hi trên tác gi s dng phng pháp nghiên cu bao gm:
tng hp, thng kê, so sánh và k tha có chn lc các bài nghiên cu trc đây. i
t nn tng c s lý thuyt đn phân tích thc nghim mi quan h gia t giá hi
đoái thc và các nhân t kinh t c bn ti Vit Nam.
Mt khó khn thc t mà tt c các bài nghiên cu v mi quan h phi tuyn này
phi đi mt đó là, trái vi các phân tích tuyn tính có dng hàm xác đnh thì dng
hàm chính xác ca mi quan h phi tuyn và các tham s ca nó là không xác đnh
đc và có th có nhiu dng hàm phi tuyn phù hp vi yêu cu.
 gii quyt khó khn này, bài nghiên cu phi kt hp s dng nhiu phng
pháp thc nghim nh: kim đnh nghim đn v ADF đ kim tra tính dng ca
các bin, chuyn đi các bin t tham s sang phi tham s bng thut toán ACE,

kim đnh đng liên kt phi tuyn bng ARDL Models-Bounds Test. Trên c s
đnh lng, phân tích thc t hin trng ca Vit Nam qua các s liu thu thp đc
và đa ra nhng hng nghiên cu xa hn cho đ tài.
1.5 Tng quan các ni dung chính
Phn 1 tng quan các ni dung chính và các vn đ nghiên cu. Nêu lý do chn đ
tài, đi tng và phm vi nghiên cu. Sau đó, tác gi đt ra các câu hi nghiên cu
hng đn mc tiêu nghiên cu và đ tìm ra câu tr li cho các câu hi, tác gi đư
s dng các phng pháp thc nghim nào? Phn này nêu tng quan các phng
pháp nghiên cu s đc kt hp thc hin.
Phn 2 đi vào phân tích mi quan h mt thit gia t giá hi đoái và các nhân t
kinh t c bn bng cách tng hp kt qu nghiên cu chính đc đa ra t các bài
nghiên cu trc đây. Trong đó tp trung ch yu vào 2 vn đ chính là: (1) Xác
đnh các nhân t kinh t c bn quyt đnh t giá hi đoái, (2) Mi quan h gia t
giá hi đoái và các nhân t kinh t c bn.
5

Phn γ tip tc đi sâu điu tra mi quan h phi tuyn gia t giá hi đoái thc và
các nhân t kinh t c bn ti Vit Nam trong giai đon 2000Q1-2013Q4 bng các
phng pháp đnh lng vi d liu thc tin ti Vit Nam.
Phn 4 trình bày kt qu nghiên cu và da trên kt qu mô hình c lng đc
đ phân tích mi quan h phi tuyn gia t giá hi đoái thc và các nhân t kinh t
c bn ti Vit Nam trong giai đon 2000Q1 – 2013Q4.
Cui cùng, Phn 5 nêu kt lun ca bài nghiên cu cùng nhng hn ch và hng
nghiên xa hn cho đ tài.
6

2. Tng quan các kt qu nghiên cu trc đây
2.1 Tng quan nhng nghiên cu trc đây v các nhân t kinh t c bn
quyt đnh t giá hi đoái
Thc tin đư cho thy, s bin đng ca t giá hi đoái có quan h mt thit vi s

bin đng ca các nhân t kinh t c bn. T giá hi đoái là mt nhân t vô cùng
nhy cm, không nhng nh hng mà còn hp th mi tác đng t các nhân t kinh t
c bn khác. Do đó vic xác đnh các nhân t kinh t c bn tác đng đn t giá hi
đoái thc tht s quan trng và cn thit.
Khi đu bng nghiên cu Balassa (1964) và Samuelson (1964) cho rng s gia tng
trong nng lc sn xut ca khu vc hàng hóa mu dch ln hn hàng hóa phi mu
dch s dn đn đng ni t tng giá (REER gim) bi s gia tng nhanh ca giá c
hàng hóa phi mu dch so vi giá c hàng hóa mu dch.
Mô hình Balassa-Samuelson gn vi s dch chuyn ca t giá hi đoái thc trong
dài hn và gii thích cho s trch khi lý thuyt PPP xét theo khía cnh các ch s
giá gia các nc phát trin. Các nghiên cu thc nghim cho thy rng nng lc
sn xut ca các nc phát trin cao hn so vi các nc đang phát trin. S khác
bit trong nng lc sn xut xy ra phn ln trong khu vc hàng hoá mu dch hn
là khu vc hàng hoá phi mu dch. Theo nh gi đnh ca mô hình, mc lng
trong khu vc hàng hoá mu dch và phi mu dch là nh nhau ti mi quc gia và
chúng liên quan mt thit vi nng lc sn xut. Hn na, mc lng tác đng đn
giá c và mc lng đc xác đnh bi nng lc sn xut. Do đó, chênh lch nng
lc sn xut chính là nhân t kinh t c bn đu tiên đc xem xét đn trong mi
quan h gia t giá hi đoái thc và các nhân t kinh t c bn.
Sau đó, hàng lot các nghiên cu tip tc ra đi nhm chng minh cho mi quan h
gia t giá hi đoái thc và các nhân t kinh t c bn, đng thi xác đnh các nhân
t kinh t c bn có vai trò quyt đnh đi vi t giá hi đoái thc. in hình là
nghiên cu ca Edwards (1988), th hin mi quan h gia t giá hi đoái thc và
7

các nhân t kinh t c bn bng mô hình c lng t giá hi đoái thc cân bng
trong dài hn ti các nc đang phát trin. Theo mô hình Edwards (1988), t giá hi
đoái thc cân bng đc đnh ngha là giá tng đi ca hàng hóa mu dch và phi
mu dch, có kh nng cùng lúc đm bo cân bng bên trong và cân bng bên ngoài
ca nn kinh t có s lu chuyn vn. Theo đó, trong dài hn, Edwards (1988) cho

rng t giá hi đoái thc cân bng chu nh hng bi các nhân t kinh t c bn
nh: t l mu dch (TOT), đ m ca nn kinh t (OPEN), chi tiêu chính ph
(GOVEX), phát trin công ngh (PROD) và lu chuyn vn (CAPINF).
Mô hình có dng nh sau:
REER = f (TOT, OPEN, GOVEX, PROD, CAPINF) (1)
Kt qu nghiên cu cho thy rng t l mu dch TOT tác đng đn REER thông
qua hai hiu ng ngc nhau là hiu ng thay th và hiu ng thu nhp. Tùy thuc
vào đ ln tác đng ca hai hiu ng, REER s gim hay tng khi TOT tng. ng
thi cng chng minh đc rng tài sn nc ngoài ròng NFA tng thì REER s
gim. Qua đó, các nhà nghiên cu khng đnh rõ ràng các nhân t kinh t c bn
quyt đnh REER.
Tip đn là hai mô hình ni ting khác trong cách xác đnh t giá hi đoái thc cân
bng: mt là mô hình cân bng bên trong và bên ngoài FEER và hai là mô hình t
giá hi đoái cân bng hành vi BEER.
Mô hình t giá hi đoái cân bng (FEER - Fundamental Equilibrium Exchange
Rate) đc gii thiu trong GS Williamson (1985) và đc phát trin bi
Williamson (1994), MacDonald và Clark (1998, 2000, 2004), Barisone (2006),
Simplice Asongu (2014), Trong phng pháp này mc cân bng ca t giá hi
đoái đc đnh ngha là t giá hi đoái thc hiu lc trong điu kin nn kinh t v
mô cân bng hay còn th hiu là ti trng thái nn kinh t hot đng  mc toàn
dng và lm phát thp (cân bng bên trong) và tài khon vãng lai n đnh, phn ánh
ngun vn ròng tim n và k vng (cân bng bên ngoài). Vi vic loi b các nhân
8

t chu k và đu c trong ngn hn trong th trng ngoi hi thì FEER đc xác
đnh da vào các nhân t kinh t c bn mà đc k vng duy trì trong trung hn.
Mt phng pháp tip cn khác đc đ xut bi Clark và Macdonald (1998) đó là
mô hình t giá hi đoái cân bng hành vi (BEER - Behavioural Equilibrium
Exchange Rate). Các nhà nghiên cu tip cn mt khuôn kh mi cho các phân tích
thc nghim, tc là không xem xét s cân bng kinh t v mô (bên trong và bên

ngoài) mà phân tích hành vi ca t giá hi đoái bng cách xem xét ngun gc ca
s chuyn đng theo chu k và tm thi ca t giá hi đoái và s dng các giá tr
hin ti hn là các giá tr  mc toàn dng lao đng ca các nhân t kinh t c bn
trong vic xác đnh t giá hi đoái thc cân bng. Bng vic xây dng mt mô hình
c bn h đư cho thy mi quan h gia t giá hi đoái thc và các nhân t kinh t
c bn trong dài hn, bao gm: t l chi tiêu chính ph trên GDP (GOVD), t l
mu dch (TOT), nng lc sn xut (TNT) đc đi din bng ch s giá tiêu dùng
(CPI) trên ch s giá sn xut (PPI), tài sn nc ngoài ròng trên tng sn phm
quc dân (NFA) và chênh lch lãi sut thc ngn hn (INT). Mc dù các bin này
vn đc chn da trên c s lý thuyt vng chc, nhng chúng thay đi tùy vào lý
thuyt nào đc áp dng. iu này đó khin cho BEER rt linh hot đ áp dng
mt cách rng rãi trong các nghiên cu thc nghim, ni có nhng mô hình vi đc
đim k thut đa dng và nhng bin gii thích khác nhau đc s dng đ c tính
t giá hi đoái thc cân bng.
Mô hình có dng nh sau:
BEER
t
=  + 
1
INT
t
+ 
2
TOT
t
+ 
3
TNT
t
+ 

4
NFA
t
+ 
5
GOVD
t
+ u
t
(2)
ng thi, các kt qu nghiên cu trc đây cng cho thy phng pháp tip cn
BEER có nhng đim vt tri hn so vi FEER. Theo phng pháp tip cn
BEER, tng đ lch (so vi giá tr cân bng c lng theo các giá tr thc t ca
các bin kinh t v mô) ca t giá hi đoái ti bt k thi đim nào có th đc phân
tích thành tác đng ca các nhân t tm thi, các bin đng ngu nhiên và đ lch
ca các nhân t kinh t c bn so vi mc cân bng ca chúng. Trong khi FEER là
9

mt phng thc tip cn tp trung riêng vào mi quan h trung hn, phng pháp
BEER có tính tng hp cao hn, cho thy mi quan h c trong ngn hn và dài hn
và vì vy có th đc áp dng đ gii thích các bin đng chu k ca t giá hi đoái
thc. Phng pháp BEER đ linh hot đ có th áp dng vào các nghiên cu phc
tp tùy thuc vào nhu cu ca ngi s dng.
Sau đó, phng pháp tip cn BEER đc tip tc phát trin trong các nghiên cu
ca Frait và các cng s (2004), Jongwanich (2009), Các nhân t kinh t c bn
đc la chn trong nghiên cu ca Frait và các cng s (2004) tng t nh mô
hình gc ban đu và thêm vào mt nhân t mi là đu t trc tip nc ngoài (FDI).
Tip đn, Jongwanich (2009) ngoài vic la chn các nhân t khá tng đng vi
nghiên cu ca Frait và các cng s (2004) thì t giá hi đoái thc mà Jongwanich
(2009) s dng không phi là t giá hi đoái thc song phng mà là t giá hi đoái

thc đa phng (REER).
Montiel (1999) đư phát trin mt mô hình tng hp các phng pháp tip cn trên.
Trong mô hình này, t giá hi đoái thc cân bng trong dài hn đc xác đnh bi
giá tr n đnh ca các bin đc xác đnh trc và giá tr c đnh ca nhng bin
chính trong mô hình và c bin ngoi sinh. Nhng bin đóng vai trò nh các nhân t
quyt đnh đi vi t giá hi đoái trong dài hn đc chia thành 4 nhóm:
(1) Nhóm đu tiên bao gm nhân t cung ni đa đc đc trng bi hiu ng
Balassa - Samuelson, xut hin khi có s tng nhanh nng lc sn xut t
khu vc hàng hóa mu dch hn so vi khu vc hàng hóa phi mu dch.
(2) Th hai, cu trúc chính sách tài khóa đc đi din bi thay đi trong thành
phn chi tiêu chính ph gia hàng hóa mu dch và hàng hóa phi mu dch.
(3) Th ba, nhng thay đi trong môi trng kinh t quc t, bao gm s thay
đi trong t l mu dch, dòng vn chuyn giao t nc ngoài, lm phát nc
ngoài và chênh lch lãi sut thc các nc trên th gii.
10

(4) Th t, t do hóa chính sách ngoi thng, nh gim tr cp xut khu có
th nh hng đn t giá hi đoái thc trong dài hn, đc đi din bi tr
cp xut khu (EXSUB).
Mô hình có dng nh sau:
REER = (TOT, OPEN, GOVEX, PROD, EXSUB) (3)
Các k thut thc nghim đc s dng trong bài nghiên cu ca Xiaolei Tang và
Jizhong Zhou (2012) là mt ng dng ca phng pháp tip cn t giá hi đoái cân
bng hành vi BEER và các nhân t kinh t c bn đc la chn phù hp vi hng
dn ca Montiel (1999) và chu s ràng buc ca d liu sn có. Nhng bin đng
ca t giá hi đoái thc hiu lc (REER) ca đng Nhân dân t và đng Won đc
xác đnh bi các nhân t kinh t c bn, bao gm: chênh lch nng lc sn xut
(PROD), t l mu dch (TOT), chi tiêu chính ph (GEXP), đ m ca nn kinh t
(OPEN) và tài sn nc ngoài ròng (NFA).
Mô hình có dng nh sau:

REER = f (PROD, TOT, GEXP, OPEN, NFA) (4)
Simplice Asongu (2014) trong nghiên cu “REER imbalances and
macroeconomic adjustments in the proposed West African Monetary Union” đư
s dng mô hình đng ca nn kinh t m nh đ phân tích tác đng t giá hi đoái
thc (REER) đi vi các nhân t kinh t c bn trong khuôn kh Liên minh Tin t
Tây Phi. Kt qu cho thy rng hành vi t giá trong dài hn đc gii thích bi t l
mu dch (TOT), nng lc sn xut (PROD) đc đi din bi GDP trên đu ngi,
đu t trc tip nc ngoài (FDI), đ m ca nn kinh t (OPEN).
11

Vit Nam không công b chính thc mt s liu nào cho t giá hi đoái thc hiu
lc REER cng nh mi quan h gia nó vi các nhân t kinh t c bn. Tuy nhiên,
mt lot các nghiên cu xem xét tác đng ca bin s này đn nn kinh t đ xác
đnh t giá hi đoái cân bng. in hình là nghiên cu “Chênh lch t giá hi đoái
thc đa phng và t giá hi đoái thc đa phng cân bng ca Vit Nam” ca
nhóm tác gi H Th Thiu Dao và Phm Th Bình Minh (2011). Bài nghiên cu
này nhóm tác gi đư da vào mô hình ca Edwards (1988), Elbadawi (1998),
Montiel (1999) và phân tích 5 nhân t kinh t c bn ca Vit Nam bao gm: đ m
ca nn kinh t (OPEN), t l mu dch (TOT), chi tiêu chính ph (GOVEX), nng
lc sn xut (PROD), tài sn nc ngoài ròng (NFA) và thêm bin DC đi din cho
chính sách tin t do tc đ tng quy mô tín dng tng đi cao trong nhng nm
gn đây  Vit Nam.
Mô hình có dng nh sau:
LREER
t
=
0
+ 
1
LOPEN

t
+ 
2
TOT
t
+ 
3
GOVEX+ 
4
PROD
t
+ 
5
LDC
t
+ 
6
NFA
t
+ 
t

(5)
Mt nghiên cu khác ti Vit Nam là “T giá hi đoái giai đon 2000-2011: Mc
đ sai lch và tác đng đi vi xut khu” ca nhóm tác gi V Quc Huy,
Nguyn Th Thu Hng và V Phm Hi ng (2011). Bài nghiên cu xây dng
mô hình xác đnh t giá hi đoái thc cân bng ca đng Vit Nam theo phng
pháp t giá hi đoái cân bng hành vi BEER. T đó xác đnh mc đ sai lch ca t
giá hi đoái thc t so vi giá tr cân bng. Trong bài nghiên cu này, t giá hi
đoái cân bng đc xác đnh da trên 5 nhân t kinh t c bn NFA, PROD, TOT,

OPEN, GEXP và thêm 2 nhân t là chênh lch lãi sut thc RR và đu t trc tip
nc ngoài FDI.
Mô hình có dng nh sau:
REER = f (NFA
-
, PROD
-
, TOT
+/-
, OPEN
+
, GEXP
+/-
, FDI
-
, RR
-
) (6)
12

Xác đnh các nhân t kinh t c bn quyt đnh t giá hi đoái thc ti Vit
Nam
Da trên các nghiên cu trc đây, bài nghiên cu này s phân tích mi quan h phi
tuyn gia t giá hi đoái thc và các nhân t kinh t c bn da theo phng pháp
t giá cân bng hành vi BEER vi 5 nhân t kinh t c bn đc la chn là:
(1) Chênh lch nng lc sn xut (Difference in productivity – PROD)
(2) T l mu dch (Terms of trade - TOT)
(3) Chi tiêu chính ph (Government expenditure - GEXP)
(4)  m ca kinh t (Openness of economy - OPEN),
(5) Tài sn nc ngoài ròng (Net foreign assets – NFA).

Mô hình có dng nh sau:
REER = f (PROD, TOT, GEXP, OPEN, NFA) (7)
Các nghiên cu đư cho thy t giá hi đoái thc có mi quan h mt thit và đc
xác đnh bi các nhân t kinh t c bn. Tuy nhiên, không có mt mô hình chun
cho tt c mi nn kinh t đ xác đnh t giá hi đoái cân bng. Các nhân t có th
đc thay th, đc thêm vào, b loi b da trên các lý thuyt khác nhau cùng tình
hình thc tin ca mi quc gia, đ đt đn mt mô hình ti u có th gii thích
nhiu nht cho bin đng ca t giá hi đoái thc. ng thi, mi quan h gia t
giá hi đoái thc và các nhân t kinh t c bn phi đc nghiên cu trong mi
quan h tng th thng nht và theo hai chiu tác đng qua li trong bi cnh toàn
cu hoá kinh t hin nay.
13

2.2 Tng quan nhng kt qu nghiên cu trc đây v mi quan h t giá hi
đoái và các nhân t kinh t c bn
Mc dù, các nghiên cu đu khng đnh v mi quan h mt thit gia t giá hi
đoái thc và các nhân t kinh t c bn, nhng các nghiên cu v mi quan h này
vn cha có đc mt s thng nht. Tranh cãi xut hin t vic xác đnh mi quan
h gia t giá hi đoái và các nhân t kinh t c bn là tuyn tính hay phi tuyn, la
chn bin, phng pháp kinh t lng. iu này đư chng minh đ phong phú v lý
thuyt cng nh thc nghim ca các nghiên cu v t giá hi đoái thc.
V lý thuyt, có ba mi quan h gia t giá hi đoái thc và các nhân t kinh t c
bn là: đng liên kt tuyn tính, đng liên kt phi tuyn và không tn ti đng liên
kt. Tuy nhiên, các nghiên cu trc đây him khi chú ý ti trng hp phi tuyn.
Thc ra, không có hc thuyt kinh t nào đm bo rng mi quan h gia các nhân
t kinh t này phi là tuyn tính. Vi vic b qua các trng hp phi tuyn có th
dn đn các kt lun sai lch rng không có đng liên kt tn ti gia t giá hi đoái
và các nhân t kinh t c bn. Do đó, bài nghiên cu này c gng khám phá bng
chng v mi quan h đng liên kt phi tuyn gia t giá hi đoái thc và các nhân
t kinh t c bn ti Vit Nam.

Có mt nn tng lý thuyt nghiên cu v mi quan h gia t giá hi đoái và các
nhân t kinh t c bn. Mt s nghiên cu v cách xác đnh t giá hi đoái danh
ngha đư cho thy mi quan h phi tuyn gia t giá hi đoái danh ngha và các
nhân t kinh t c bn. Ngc li, các nghiên cu khác xác đnh t giá hi đoái thc
ch tp trung vào mi quan h tuyn tính. Mi quan h phi tuyn gia t giá hi
đoái thc và các nhân t kinh t c bn thì hu nh không đc tho lun. Bài
nghiên cu ca Xiaolie Tang và Jizhong Zhou (2012) đư c gng lp đy l hng
này bng cách đánh giá các khía cnh phi tuyn trong cách xác đnh t giá hi đoái
thc.
Sau đây tác gi xin trình bày c th các kt qu chính ca nhng nghiên cu trc
đây v mi quan h gia t giá hi đoái và các nhân t kinh t c bn:
14

2.2.1 S tht bi mô hình tuyn tính gia t giá hi đoái và các nhân t kinh t
c bn
Vào nhng nm 1970, các mô hình lý thuyt “th h đu tiên” đư hình thành vi
nhiu mô hình ni ting nh mô hình tin t, mô hình Dornbusch, mô hình danh
mc đu t cân bng. Các kt qu nghiên cu đu chng minh cho mi quan h
tuyn tính gia t giá hi đoái và các nhân t kinh t c bn nh giá c hàng hóa,
tng sn lng quc dân và tài khon vãng lai.
Các kt qu nghiên cu ca Meese và Rogoff (1983), (1988) đư chng minh s tht
bi ca mô hình tuyn tính. Theo đó mô hình bc ngu nhiên có kh nng d báo
các bin đng ca t giá hi đoái tt hn các mô hình th h đu tiên, ngay c khi
các mô hình này có đc các s liu d đoán chính xác ca các nhân t kinh t c
bn. Tip đó, mt s nghiên cu ca Flood và Rose (1995) và Rose (1996) cng
cung cp thêm nhng bng chng v s tht bi ca mô hình tuyn tính trong thc
nghim. Nhóm tác gi này cho rng, k t khi bt đu ch đ t giá hi đoái th ni,
s thay đi ca t giá hi đoái (danh ngha và thc t) đư tng lên đáng k. Tuy
nhiên, không có bng chng nào cho thy có s thay đi đáng k ca các nhân t
kinh t so vi thi k t giá hi đoái c đnh. iu này mâu thun vi các mô hình

th h đu tiên.
Bên cnh đó, Goodhart (1989) và Goodhart & Figliuoli (1991) cng đư tìm thy các
bng chng chng minh rng phn ln các bin đng ca t giá hi đoái không
đc gii thích bng các bin đng ca các nhân t kinh t c bn. Mt vài nghiên
cu gn đây hn s dng mô hình VARs đư thu đc các kt lun tng t. Các
bin đng bt thng ca các nhân t kinh t c bn ch có th gii thích cho mt
phn nh nhng thay đi ca t giá hi đoái. Vi tm d đoán là mt nm, các
thông tin bin đng ca các bin kinh t ch gii thích đc khong 5% tng đ lch
ca t giá hi đoái (De Boeck (2000), Attavilla(2000)). Do đó, các nhà nghiên cu
tìm kim mt s thay th cho mô hình th h đu tiên, đng thi kim đnh v mi
quan h phi tuyn.
15

Bài nghiên cu “Some linear and nonlinear thoughts on exchange rates” ca
Menzie David Chinn (1991) cng đư ch ra nhng tht bi trong nghiên cu mi
quan h tuyn tính, s phá v cu trúc phi tuyn trong dài hn và cho thy mt trin
vng s dng mô hình phi tuyn xác đnh t giá hi đoái s tt hn so vi mô hình
tuyn tính nh: mô hình ARCH ca Diebold (1988) hay nhng mô hình phi tuyn
trong Diebold và Nason (1990), Meese và Ross (1991) và Schinasi và Swamy
(1989). Bài nghiên cu đánh giá kh nng s dng mt hình thc đc bit đ kim
đnh tính phi tuyn, đc gi là thut toán K vng có điu kin luân phiên (ACE -
Alternating Conditional Expectations), va là mt công c chn đoán va là mt
phng pháp d báo. Các kt qu chun đoán trong bài nghiên cu này là nhng
bin đi ti u hu ht là phi tuyn. Kt qu d báo các mô hình phi tuyn đu
mang li nhng hiu ng tt hn. Vì vy, mô hình phi tuyn gia các bin s đc
đánh giá là tt hn so vi mô hình tuyn tính.
Bài nghiên cu “Real exchange rate levels, productivity and demand shocks:
evidence from a panel of 14 countries” ca Menzie Chinn & Louis Johnston
(1997) đư nghiên cu mi quan h trong dài hn gia t giá hi đoái thc và các
nhân t kinh t c bn nh nng lc sn xut, t l mu dch, chi tiêu chính ph, giá

thc t ca xng du, kim đnh đng liên kt s dng d liu bng ca 14 nc
thuc OECD. Kt qu cng đư cho thy mi quan h đng liên kt gia các nhân t
và mô hình phi tuyn xác đnh t giá cân bng trong dài hn tt hn mô hình tuyn
tính thông thng.
Bài nghiên cu “Nonlinear relationship between the real exchange rate and
economic fundamentals: Evidence from China and Korea” ca Xiaolie Tang và
Jizhong Zhou (2012) cng đư lp lun rng: Mt h qu ca mô hình tuyn tính là
cho dù các bin có thay đi giá tr nh th nào thì đ co giãn ca t giá hi đoái
thc đi vi các bin gii thích đang đc xem xét là không đi. iu này mâu
thun vi hiu bit thông thng rng s đóng góp biên ca mt nhân t kinh t,
hoc đ hu dng biên thêm vào có xu hng gim dn. Và các mô hình tuyn tính
v t giá hi đoái thng không còn chính xác khi xem xét ngoài thi k nghiên
16

cu, hoc khi có mt s bin đng trong nn kinh t. iu này đư gi ý rng mi
quan h gia t giá hi đoái vi các nhân t kinh t c bn có th là quan h phi
tuyn ch không phi tuyn tính.
2.2.2 Mi quan h phi tuyn gia t giá hi đoái và các nhân t kinh t c bn
Tp trung hn vi mi quan h phi tuyn, bài nghiên cu “Testing for a nonlinear
relationship among fundamentals and exchange rates in the ERM” ca Yue Ma
và Angelos Kanas (1999) đư đ xut hai kim đnh phi tham s đ kim đnh tính
phi tuyn trong mi quan h gia t giá hi đoái và các nhân t kinh t c bn ti 3
nc c, Pháp và Hà Lan: (1) Kim đnh đng liên kt phi tuyn (Granger và
Hallman, 1991; Breiman và Friedman, 1985); (2) Kim đnh quan h nhân qu phi
tuyn Granger (Baek và Brock, nm 1992; Hiem-Stra và Jones, 1994), (Granger và
Joyeux, 1980, Geweke và Porter-Hudak, 1983), Sciacciavillani (1994) s dng mô
hình ARFIMA. Nu kt qu kim đnh cho thy có mi quan h nhân qu phi tuyn
gia t giá hi đoái và các nhân t kinh t c bn, thì đó là bng chng chng minh
chúng có mi quan h phi tuyn trong dài hn.
Kim đnh gm 4 bc, trong đó 3 bc đu là mt chu trình, bao gm:

Bc 1: Kim đnh nghim đn v đ kim tra tính dng. Nu các bin là không
dng, các tác gi tip tc chuyn sang Bc 2. Ngc li, chuyn sang Bc 4.
Bc 2: Kim đnh tham s tuyn tính và đng liên kt phi tham s s dng phng
pháp ca Johansen (1998) và Bierens (1997a, b). Nu kt qu cho thy không có
đng liên kt, thì chuyn sang Bc 3. Ngc li, chuyn sang Bc 4.
Bc 3: Nu không có đng liên kt tuyn tính thì kim đnh đng liên kt phi
tuyn, nu tha mưn thì đây là bng chng cho mi quan h dài hn. Ngc li,
chuyn sang Bc 4.
Bc 4: Da vào kt qu ca ba bc đu, các tác gi đi c lng mt mô hình
VAR cho các bin. Nu kt qu kim đnh  Bc 1 cho thy các bin là dng tìm
thy quan h đng liên kt tuyn tính ti Bc 2, các tác gi s đi c lng mt
mô hình VAR vi các bin gc. Nu kt qu ca Bc 3 cho thy không có mi