tư tưởng hồ chí minh về dân chủ và xây dựng nhà nước của dân, do dân, vì dân

CH NG VIƯƠ
T T NG H CHÍ MINH V DÂN CHƯ ƯỞ Ồ Ề Ủ
VÀ XÂY D NG NHÀ N C C A DÂN, DO DÂN, VÌ DÂNỰ ƯỚ Ủ
(2 ti t lý thuy t, 1,5 ti t th o lu n)ế ế ế ả ậ
M cụ đích:
Cung cấp cho sinh viên những n iộ dung cơ bản c a tủ ư tưởng Hồ Chí Minh
về dân chủ và xây dựng nhà nước của dân, do dân và vì dân.
Thứ nhất là quan đi mể c aủ Hồ Chí Minh về dân ch .ủ Ở đây, Người đưa ra
quan ni mệ c aủ mình về dân chủ, các bi uể hi nệ c aủ dân chủ trong các lĩnh vực c aủ
đời s ng xãố h i ộ và vi cệ thực hành dân ch tủ rong đời s ng xãố hội.
Trang bị cho sinh viên những quan điểm của Hồ Chí Minh về xây dựng nhà
nước c aủ dân, do dân và vì dân. Đó là quan đi mể của H ồ Chí Minh về xây dựng
nhà nước thể hi nệ quyền làm chủ của nhân dân, về s th ngự ố nhất giữa bản chất
giai cấp công nhân với tính nhân dân và tính dân t cộ của nhà nước, về xây dựng nhà
nước có hi u lệ ực pháp lý m nh m ạ ẽ và tư tưởng H ồ Chí Minh về xây dựng m t nhàộ
nước trong s cạ h, vững m nạ h, hoạt đ ng ộ có hi u quệ ả.
Giúp sv nh n th c v nh ng giá tr to l n ậ ứ ề ữ ị ớ rút ra t nhừ ững quan điểm c aủ Hồ
Chí Minh về dân ch vàủ nhà nước nh mằ đ nh hị ướng cho việc xây dựng, hoàn thi nệ
nền dân ch ,ủ Nhà nước ki u m i Vi tể ớ ở ệ Nam.
Yêu cầu:
Sinh viên cần nắm được những n iộ dung c bỏ ản c a tủ ư tưởng H ồ Chí Minh
về dân chủ và tính đúng đắn, sáng t oạ c a Hủ ồ Chí Minh trong quan ni m ệ c a Ngủ ười
v nhà nề ước c a dủ ân, do dân và vì dân.
Ho t đ ng c a GV và SVạ ộ ủ N i dung bài h cộ ọ

Khát v ng muôn đ i c aọ ờ ủ
con ng i là gì?ườ (đl-td-hp)
? Dân ch là gì?ủ
? Yêu c u sv xác đ nhầ ị
quy n và quy n l i màề ề ợ
minh đ c h ngượ ưở
Th c hành dân ch c nự ủ ầ
ti n hành trên các m t ktế ặ -
ct - vhxh. V y trong các lĩnhậ
v c này lĩnh v c nào quanự ự
tr ng nh t? Vì sao?ọ ấ
I. QUAN ĐI M C A Ể Ủ HCM V DÂN CH Ề Ủ
1. Quan đi m c a H Chí Minh v dân chể ủ ồ ề ủ
Dân ch là khát v ng muôn đ i c a conủ ọ ờ ủ
ng i.ườ
Quan ni m v dân ch đ c di n đ t qua 2ệ ề ủ ượ ễ ạ
m nh đ : “Dân là ch ” và “Dân làm ch ” ệ ề ủ ủ
Dân là ch : nói đ n v th c a dân.ủ ế ị ế ủ
Dân làm ch : đ c p đ n năng l c và tráchủ ề ậ ế ự
nhi m c a dân. C hai đi đôi v i nhau, th hi n v trí,ệ ủ ả ớ ể ệ ị
vai trò, quy nề và trách nhi m c a dân.ệ ủ
2. Dân ch trong các lĩnh v c c a đ i s ng xã h iủ ự ủ ờ ố ộ
- Dân ch th hi n vi c b o đ m ủ ể ệ ở ệ ả ả quy nề
con ng i, quy n công dân, th hi n trên t t c cácườ ề ể ệ ấ ả
lĩnh v c chính tr , kinh t , văn hóa, xã h i. Trong đóự ị ế ộ
lĩnh v c chính tr là quan tr ng nh t n i b t nh t vàự ị ọ ấ ổ ậ ấ
đ c bi u hi n t p trung trong ho t đ ng c a nhàượ ể ệ ậ ạ ộ ủ
n c (ướ ch đ chính trế ộ ị)

- Dân ch còn bi u hi n ph ng th c tủ ể ệ ở ươ ứ ổ
ch c xã h i: là ph i có c u t o quy n l c xã h i màứ ộ ả ấ ạ ề ự ộ
đó ng i dân c tr c ti p l n gián ti p qua dân chở ườ ả ự ế ẫ ế ủ
đ i di n, m t h th ng chính tr do “ạ ệ ộ ệ ố ị dân c ra” vàử
“do dân t ch c nênổ ứ ” (chính quy nề )
- Ngu n g c, l c l ng t o ra quy n hành làồ ố ự ượ ạ ề
nhân dân. Đó là quan đi m g c đ Ng i coi cáchể ố ể ườ
m ng là s nghi p c a qu n chúng công cu c đ iạ ự ệ ủ ầ ộ ổ
m i, xây d ng, kháng chi n ki n qu c là trách nhi mớ ự ế ế ố ệ
và công vi c c a dân. HCM xem dân ch nh lýệ ủ ủ ư
t ng ph n đ u c a các dân t c và nó không d ng l iưở ấ ấ ủ ộ ừ ạ
v i t cách nh m t thi t ch xã h i c a m t qu cớ ư ư ộ ế ế ộ ủ ộ ố
gia mà nó còn có c ý nghĩa bi u th m i ả ể ị ố quan hệ
qu c tố ế hòa bình gi a các dân t c.ữ ộ
3. Th c hành dân chự ủ
a. Xây d ng và hoàn thi n ch đ ự ệ ế ộ DC r ng rãiộ
Ngày 2- 9-1945 H Chí Minh đ c Tuyên Ngônồ ọ
Đ c l p khai sinh ra n c Vi t Nam Dân ch C ngộ ậ ướ ệ ủ ộ
hòa, trong đó có các quy n v dân ch đ c g n li nề ề ủ ượ ắ ề
v i đ t n c đ c l p, t do, h nh phúc.ớ ấ ướ ộ ậ ự ạ
- Dân ch m i đ c th hi n và b o đ m trongủ ớ ượ ể ệ ả ả
đ o lu t c b n nh t là Hi n pháp (1946, 1959)ạ ậ ơ ả ấ ế
- H Chí Minh chú tr ng đ m b o quy n l cồ ọ ả ả ề ự
c a các giai c p, t ng l p, các c ng đ ng dân t củ ấ ầ ớ ộ ồ ộ
trong th ch chính tr :ể ế ị

+ Đ i v i giai c p công nhânố ớ ấ
+ Đ i v i nông dânố ớ
+ Đ i v i t ng l p trí th cố ớ ầ ớ ứ
+ Đ c bi t quan tâm t i v n đ gi i phóng phặ ệ ớ ấ ề ả ụ
n , đ ph n bình đ ng v i nam gi i. ữ ể ụ ữ ẳ ớ ớ
+ Đ cao vai trò làm ch đ t n c c aề ủ ấ ướ ủ
thanh thi u niên.ế
b. Xây d ng các t ch c Đ ng, Nhà n c, M tự ổ ứ ả ướ ặ
tr n và các đoàn th chính tr - xã h i v ng m nhậ ể ị ộ ữ ạ
đ b o đ m dân ch trong xã h iể ả ả ủ ộ
- Đ ng tr thành h t nhân chính tr c a toàn xãả ở ạ ị ủ
h i và là nhân t tiên quy t đ b o đ m tính ch t dânộ ố ế ể ả ả ấ
ch c a xã h i. Do đó dân ch trong Đ ng tr thànhủ ủ ộ ủ ả ở
y u t quy t đ nh t i trình đ dân ch c a toàn xãế ố ế ị ớ ộ ủ ủ
h i.ộ
- Nhà n c th hi n ch c năng qu n lý xã h iướ ể ệ ứ ả ộ
c a mình qua vi c b o đ m th c thi ý chí c a GCCNủ ệ ả ả ự ủ







Th nào là nhà n c c aế ướ ủ
dân?
Trong nhà n c dân chướ ủ
thì ng i c m quy n ph iườ ầ ề ả
nh th nào?ư ế
Ph i là công b c c a dân,ả ộ ủ

đây là nhi m v n ng nệ ụ ặ ề
nh ng r t v vang. Ng iư ấ ẻ ườ
cán b ph i g n dân, h cộ ả ầ ọ
dân, tin dân, l ng nghe dân,ắ
ph i n m v ng dân tình,ả ắ ữ
hi u rõ nhân sinh, nâng caoể
dân trí…và đi u quan tr ngề ọ
là bi t phát huy s c m nhế ứ ạ
c a dân. ủ  ng i cán bườ ộ
ph i có tác phong: “ả Óc nghĩ,
m t th y, tai nghe, chân đi,ắ ấ
mi ng nói, tay làm”ệ
Nhà n c do dân đ c thướ ượ ể
hi n nh ng v n đ nào?ệ ở ữ ấ ề
…
và nhân dân lao đ ng đ i v i s phát tri n c a đ tộ ố ớ ự ể ủ ấ
n c. Nhà n c th ch hóa toàn b b n ch t dânướ ướ ể ế ộ ả ấ
ch c a ch đủ ủ ế ộ
- Các t ch c m t tr n và đoàn th nhân dânổ ứ ặ ậ ể
th hi n quy n làm ch và tham gia qu n lý xã h i.ể ệ ề ủ ả ộ
è T t c các t ch c đó đ u có m t m c tiêuấ ả ổ ứ ề ộ ụ
chung là đ t t i trình đ dân ch cao, dân ch XHCNạ ớ ộ ủ ủ
đó cũng là đ ng l c c b n nh t đ các giai c p, t ngộ ự ơ ả ấ ể ấ ầ
l p trong xã h i ph n đ u. ớ ộ ấ ấ
II. Quan đi m H Chí Minh v xây d ng nhàể ồ ề ự
n c c a dân, cho dân, vì dân.ướ ủ
1. Xây d ng nhà n c th hi n quy n làm chự ướ ể ệ ề ủ
c a nhân dânủ
a. Nhà n c c a dân ướ ủ
- Xác l p t t c m i quy n l c trong Nhà N cậ ấ ả ọ ề ự ướ

và trong xã h i đ u thu c v nhân dân. Quan đi mộ ề ộ ề ể
này c a HCM đ c th hi n trong các b n ủ ượ ể ệ ả Hi nế
pháp (1946, 1959)
- Nhân dân lao đ ng làm ch Nhà n c, cóộ ủ ướ
quy n b u ra các đ i bi u… Nhân dân có quy n bãiề ầ ạ ể ề
mi n nh ng đ i bi u không x ng đáng v i s tínễ ữ ạ ể ứ ớ ự
nhi m c a nhân dân.ệ ủ
- Mu n b o đ m đ c tính ch t nhân dân c aố ả ả ượ ấ ủ
Nhà n c, ph i xác đ nh đ c và th c hi n đ cướ ả ị ượ ự ệ ượ
trách nhi m c a c tri và đ i bi u do c tri b u ra.ệ ủ ử ạ ể ử ầ
C tri và đ i bi u c tri b u ra ph i có m i quan hử ạ ể ử ầ ả ố ệ
ch t ch ặ ẽ
- H Chí Minh đã nêu lên quan đi m dân là chồ ể ủ
và dân làm ch :ủ
Dân là ch là xác đ nh v th c a dân.ủ ị ị ế ủ
Dân làm ch là xác đ nh quy n, nghĩa v c a dân.ủ ị ề ụ ủ
B ng thi t ch dân ch , Nhà n c ph i cóằ ế ế ủ ướ ả
trách nhi m b o đ m quy n làm ch c a dân, đ choệ ả ả ề ủ ủ ể
nhân dân th c thi quy n làm ch c a mình trong hự ề ủ ủ ệ
th ng quy n l c c a xã h i. Quy n l c c a dân đ cố ề ự ủ ộ ề ự ủ ượ
đ t v trí t i th ng (tuân t , m nh t )ặ ở ị ố ượ ử ạ ử
Nh ng ng i lãnh đ o, nh ng đ i bi u c aữ ườ ạ ữ ạ ể ủ
nhân dân làm đúng ch c trách và v th c a mình,ứ ị ế ủ
không ph i là đ ng trên nhân dân, coi khinh nhân dân. ả ứ
b. Nhà n c do dân ướ
- Nhà n c do dân l p nên, do dân ng h , dânướ ậ ủ ộ
làm ch . Nhi m v c a nh ng ng i cách m ng làủ ệ ụ ủ ữ ườ ạ

- Nhân dân l p ra QH và h iậ ộ
đ ng nhân dân các c p.ồ ấ
- Ch c v c a cán b là doứ ụ ủ ộ
dân y thácủ
- Dân có quy n ki m traề ể
giám sát và bãi mi n các đ iễ ạ
bi u.ể
…
Th nào là nhà n c vìế ướ
dân? Nhà n c đó l p raướ ậ
nh m m c đích gì?ằ ụ
Là m t lãnh đ o t t thìộ ạ ố
ph i nh th nào?ả ư ế
Không ng ng nâng caoừ
ĐSVC, TT cho nhân dân
Gv h ng d n sv t tìm hi uướ ẫ ự ể
Gv h ng d n sv t tìm hi uướ ẫ ự ể
ph i làm cho dân hi u, làm cho dân giác ng đ nângả ể ộ ể
cao đ c trách nhi m làm ch , nâng cao đ c ý th cượ ệ ủ ượ ứ
trách nhi m chăm lo xây d ng Nhà n c c a mình.ệ ự ướ ủ
“Vi cệ n c là vi c chung, m i ng i đ uướ ệ ỗ ườ ề
ph i có trách nhi m “ghé vai gánh vác m t ph n”ả ệ ộ ầ .
Quy n l i, quy n h n bao gi cũng đi đôi v i tráchề ợ ề ạ ờ ớ
nhi m, nghĩa v .ệ ụ
- Nhân dân có đ đi u ki n, c v pháp lu t vàủ ề ệ ả ề ậ
th c t , đ tham gia qu n lý Nhà n c. Nhà n cự ế ể ả ướ ướ

do dân t o ra và nhân dân tham gia ạ qu n lý.ả
c. Nhà n c vì dân ướ
Nhà n c vì dân là m t n c l y l i ích chínhướ ộ ướ ấ ợ
đáng c a nhân dân làm m c tiêu, t t c đ u vì l i íchủ ụ ấ ả ề ợ
c a nhân dân, ngoài ra không có b t c m t l i íchủ ấ ứ ộ ợ
nào khác.
M i đ ng l i, chính sách đ u ch d n nh mọ ườ ố ề ỉ ẫ ằ
đ a l i quy n l i cho dân; vi c gì có l i cho dân dùư ạ ề ợ ệ ợ
nh cũng c g ng làm, vi c gì có h i cho dân dù nhỏ ố ắ ệ ạ ỏ
cũng c g ng tránh. Dân là g c c a n c. Ph i làmố ắ ố ủ ướ ả
cho dân có ch , ph i làm cho dân đ c h c hành. ỗ ở ả ượ ọ
2. Quan đi m c a ể ủ HCM v s th ng nh t gi aề ự ố ấ ữ
b n ch t GCCN v i tính ND và tính DT c a NN. ả ấ ớ ủ
a. V b n ch t ề ả ấ GCCN c a Nhà n c ủ ướ
Nhà n c Vi t Nam m i mang b n ch t giai c pướ ệ ớ ả ấ ấ
công nhân, vì:
M t là, Nhà n c do Đ ng C ng s n lãnh đ o, ộ ướ ả ộ ả ạ
Hai là, b n ch t giai c p c a Nhà n c ta thả ấ ấ ủ ướ ể
hi n tính đ nh h ng XHCN c a s phát tri n đ tệ ở ị ướ ủ ự ể ấ
n c ướ
Ba là, b n ch t giai c p công nhân c a nhàả ấ ấ ủ
n c th hi n nguyên t c t ch c, ho t đ ng cướ ể ệ ở ắ ổ ứ ạ ộ ơ
b n c a nó là nguyên t c t p trung dân ch . ả ủ ắ ậ ủ
b. B n ch t GCCN th ng nh t v i tính nhân dân,ả ấ ố ấ ớ
tính dân t c c a Nhà n c. ộ ủ ướ
- Nhà n c b o v l i ích c a nhân dân, l y l iướ ả ệ ợ ủ ấ ợ
ích c a dân t c làm c b n. B n ch t c a v n đ nàyủ ộ ơ ả ả ấ ủ ấ ề
là ch . L i ích c b n c a giai c p công nhân, c aở ỗ ợ ơ ả ủ ấ ủ
nhân dân lao đ ng và c a toàn dân t c là m t. ộ ủ ộ ộ
- Nhà n c ta không nh ng th hi n ý chí c aướ ữ ể ệ ủ

giai c p công nhân mà còn th hi n ý chí c a nhânấ ể ệ ủ
dân và c a toàn dân t c. ủ ộ
3. Xây d ng Nhà n c có hi u l c pháp lý m nhự ướ ệ ự ạ







Gv h ng d n sv t tìm hi uướ ẫ ự ể
mẽ
a. Xây d ng m t Nhà n c h p pháp, hi n pháp,ự ộ ướ ợ ế
h p hi n.ợ ế
Ch m t ngày sau khi đ c b n ỉ ộ ọ ả tuyên ngôn đ cộ
l p, ậ trong phiên h p đ u tiên c a Chính ph lâm th i,ọ ầ ủ ủ ờ
H Chí Minh đã đ ngh t ch c T ng tuy n c càngồ ề ị ổ ứ ổ ể ử
s m càng t t đ l p Qu c h i r i t đó l p ra Chínhớ ố ể ậ ố ộ ồ ừ ậ
ph và các c quan, b máy chính th c m i c a Nhàủ ơ ộ ứ ớ ủ
n c m i. ướ ớ
Ngày 2- 3- 1946, Qu c h i khóa I n c Vi tố ộ ướ ệ
Nam Dân ch C ng hòa đã h p Phiên đ u tiên l p raủ ộ ọ ầ ậ
các t ch c, b máy và các ch c v chính th c c aổ ứ ộ ứ ụ ứ ủ
Nhà n c. H Chí Minh đ c b u làm Ch t chướ ồ ượ ầ ủ ị
Chính ph liên hi p đ u tiên. Đây là Chính ph cóủ ệ ầ ủ
đ y đ t cách pháp lý đ gi i quy t m t cách cóầ ủ ư ể ả ế ộ
hi u qu nh ng v n đ đ i n i và đ i ngo i n cệ ả ữ ấ ề ố ộ ố ạ ở ướ
ta.
b. Ho t đ ng qu n lý nhà n c b ng Hi n pháp,ạ ộ ả ướ ằ ế
pháp lu t và chú tr ng đ a pháp lu t vào cu cậ ọ ư ậ ộ

s ngố
Qu n lý nhà n c là qu n lý b ng b máy vàả ướ ả ằ ộ
b ng nhi u bi n pháp khác nhau nh ng quan trongằ ề ệ ư
nh t là qu n lý b ng h th ng lu t, trong đó quanấ ả ằ ệ ố ậ
trong b c nh t là ậ ấ Hi n pháp - đ o lu t c b n c aế ạ ậ ơ ả ủ
n c nhàướ .
- H Chí Minh luôn luôn chăm lo xây d ng m tồ ự ộ
n n t ng ch đ XHCN đ đ m b o quy n làm chề ả ế ộ ể ả ả ề ủ
th t s c a nhân dân. ậ ự ủ
Chú tr ng đ n v n đ nâng cao dân trí, phátọ ế ấ ề
huy tính tích c c chính tr c a nhân dân, chú ý b oự ị ủ ả
đ m tính nghiêm minh và hi u l c c a chúng. ả ệ ự ủ
c. Xây d ng đ i ngũ cán b , công ch c đ đ c vàự ộ ộ ứ ủ ứ
tài
H Chí Minh luôn luôn đ cao v trí, vai trò c aồ ề ị ủ
đ i ngũ cán b , công ch c. Ng i coi cán b nóiộ ộ ứ ườ ộ
chung “là cái g c c a m i công vi c”, “muôn vi cố ủ ọ ệ ệ
thành công hay th t b i đ u do cán b t t hay kém”.ấ ạ ế ộ ố
Theo H Chí Minh, đó là yêu c u đ i v i nh ngồ ầ ố ớ ữ
ng i ườ v a có đ c v a có tài, trong đó đ c là g c; đ iừ ứ ừ ứ ố ộ
ngũ này ph i đ c t ch c h p lý có hi u qu .ả ượ ổ ứ ợ ệ ả
4. XD Nhà n c trong s ch, v ng m nh, ho tướ ạ ữ ạ ạ
đ ng có hi u qu ộ ệ ả
a. Đ phòng và kh c ph c nh ng tiêu c c trongề ắ ụ ữ ự

Là sinh viên chúng ta c nầ
ph i làm gì đ góp ph nả ể ầ
xây d ng nhà n c c aự ướ ủ
dân, do dân, vì dân?
- Có nh n th c dúng đ n vậ ứ ắ ề
b n ch t t t đ p v nhàả ấ ố ẹ ề
n c ta. Ch ng l i quanướ ố ạ
đi m sai l m, xuyên t c,ể ầ ạ
ch ng phá nhà n c.ố ướ
- Có thái đ đúng đ n trongộ ắ
vi c xác đ nh quy n và nghĩaệ ị ề
v công dân, tham gia xâyụ
d ng nhà n c trong s ch,ự ướ ạ
sáng su t, v ng m nh.ố ữ ạ
ho t đ ng c a Nhà n c.ạ ộ ủ ướ
- Đ c quy n, đ c l i.ặ ề ặ ợ
- Tham ô, lãng phí, quan liêu.
- T túng, chia r , kiêu ng o.ư ẽ ạ
b. Tăng c ng tính nghiêm minh c a pháp lu t điườ ủ ậ
đôi v i đ y m nh giáo d c đ o đ c cách m ng.ớ ẩ ạ ụ ạ ứ ạ
H Chí Minh yêu c u: pháp lu t ph i th ngồ ầ ậ ả ẳ
tay tr ng tr nh ng k b t liêm, b t kỳ k y đ a vừ ị ữ ẻ ấ ấ ẻ ấ ở ị ị
nào, làm ngh gì. Bên c nh đó, HCM cũng dùng s cề ạ ứ
m nh uy tín c a mình đ c m hóa nh ng ng i cóạ ủ ể ả ữ ườ
l i làm, kéo h v phía cách m ng, giáo d c nh ngỗ ọ ề ạ ụ ữ
ng i m c khuy t đi m đ h tránh ph m phápườ ắ ế ể ể ọ ạ
K T LU NẾ Ậ
a. Nhà n c ph i b o đ m quy n làm ch th t s c a nhân dânướ ả ả ả ề ủ ậ ự ủ
b. Ki n toàn b máy hành chính Nhà n cệ ộ ướ

c. Tăng c ng h n n a s lãnh đ o c a Đ ng, đ i v i Nhà n c ườ ơ ữ ự ạ ủ ả ố ớ ướ
 B n ch t, tính ch t c a Nhà n c g n li n v i vai trò, trách nhi m c a Đ ng c mả ấ ấ ủ ướ ắ ề ớ ệ ủ ả ầ
quy n, do đó s trong s ch, v ng m nh c a Đ ng CSVN là y u t quy t đ nh choề ự ạ ữ ạ ủ ả ế ố ế ị
thành công c a vi c xây d ng Nhà n c pháp quy n XHCN c a dân, do dân, vì dânủ ệ ự ướ ề ủ
theo t t ng H Chí Minh.ư ưở ồ