Phân tích mối quan hệ giữa chính sách tài khóa, tài khoản vãng lai và tỷ giá hối đoái thực ở Việt Nam Luận văn thạc sĩ 2014

B

GIÁO D

O

I H C KINH T THÀNH PH

H

CHÍ MINH

PHAN TH NG C NHUNG

PHÂN TÍCH M I QUAN H GI A CHÍNH SÁCH
TÀI KHĨA, TÀI KHO N VÃNG LAI VÀ T GIÁ
H

LU

TH C

VI T NAM

C S KINH T

TP. H Chí Minh 2014


B

GIÁO D

O

I H C KINH T THÀNH PH

H

CHÍ MINH

PHAN TH NG C NHUNG

PHÂN TÍCH M I QUAN H GI A CHÍNH SÁCH
TÀI KHĨA, TÀI KHO N VÃNG LAI VÀ T GIÁ
H

C

VI T NAM

Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng
Mã s : 60340201

LU

C S KINH T
NG D N KHOA H C:
PGS.TS NGUY N TH NG C TRANG

TP. H Chí Minh 2014

L I
Tôi

ng các thông tin, d li

c s d ng trong bài lu n

Phân tích m i quan h gi a chính sách tài khóa, tài kho n vãng lai và t
giá h

c

Vi t N

là trung th c, các n i dung trích d

ngu n g c và các k t qu nghiên c

u ghi rõ

c trình bày trong lu

cơng b t i b t k cơng trình nghiên c u nào.
Tơi xin hồn tồn ch u trách nhi m v i l

TP.H
H c viên th c hi n

PHAN TH NG C NHUNG

c


M CL C
Trang ph bìa
L
M cl c
Danh m c các b ng
Danh m c các hình
TĨM T T ...................................................................................................................1
1. GI I THI U CHUNG V

TÀI

M C TIÊU NGHIÊN C U ......................2

1.1 Gi i thi u ...........................................................................................................2
1.2 M c tiêu nghiên c u ..........................................................................................3
2. T NG QUAN LÝ THUY T VÀ CÁC NGHIÊN C
2.1 Các mơ hình lý thuy t v

...............4

.........................................................4

2.2 Các nghiên c u th c nghi m v thâm h t kép trên th gi i ..............................6
3.

LI U VÀ PH M VI NGHIÊN C U ..............................16
3.1

u .................................................................................16

3.2 D li u và ph m vi nghiên c u ........................................................................23
4. K T QU NGHIÊN C U ...................................................................................25
4.1 Các th
vãng lai và t giá h

v m
c

a thâm h t ngân sách, tài kho n
Vi t Nam ..........................................................25

4.2 K t qu nghiên c u t mơ hình h

n...............................................38

4.3 Ki
ng c a cú s c s
ng và cú s c thâm h
n
t ng thành ph n trong tài kho n vãng lai ..............................................................45
4.4 Ki
ng c a cú s c thâm h t ngân sách chính ph
n tài kho n
vãng lai thơng qua t ng thành ph n c a cán cân ngân sách ..................................48
4.5 Phân tích s bi

ng th i ....................................................................51

5. K T LU N ...........................................................................................................56
TÀI LI U THAM KH O
PH L C


DANH M C CÁC B NG
B ng 1: H s
a thâm h t ngân sách chính ph (GOV) và tài kho n
vãng lai (CUR) và t giá h
c (RER) Vi
n 1995
2013 ...........................................................................................................................37
B ng 2: K t qu ki
nh nghi
i v i các bi n s
c s d ng trong
bài ..............................................................................................................................38
B ng 3: Tiêu chí l a ch
tr c a mơ hình .........................................................39
B
a các cú s c c u trúc trong t ng bi
ng thâm h t ngân sách ......43
B ng 5: Phân tích s bi
ng th i ...............................................................52


DANH M C CÁC HÌNH

Hình 1: C u trúc ma tr n c a mơ hình VAR v i 5 bi
n ...............................19
Hình 2: C u trúc ma tr n c a mơ hình VAR m r ng v i CURA là các thành ph n
c a tài kho n vãng lai ................................................................................................20
Hình 3: C u trúc ma tr n c a mơ hình VAR 5 bi n v i GOV SPEND là chi tiêu
ngân sách chính ph ..................................................................................................21
Hình 4: C u trúc ma tr n c a mơ hình VAR v i GOV TAX là t ng thu ngân sách
chính ph ...................................................................................................................22
Hình 5: T
ng kinh t (GDP), T l thâm h t tài ngân sách (GOV) và
thâm h t tài kho n vãng lai (CUR) trên GDP Vi
n 1991 1996 ..26
Hình 6: T
ng kinh t (GDP), T l thâm h t ngân sách (GOV) và
thâm h t tài kho n vãng lai (CUR) trên GDP Vi t N
n 1997
2001 ...........................................................................................................................28
Hình 7: T
ng kinh t (GDP), T l thâm h t ngân sách (GOV) và
thâm h t tài kho n vãng lai (CUR) trên GDP Vi
n 2002
2007 ...........................................................................................................................31
Hình 8:T
ng kinh t (GDP), T l thâm h t ngân sách (GOV) và
thâm h t tài kho n vãng lai (CUR) trên GDP Vi
n 2008
2013 ...........................................................................................................................35
Hình 9: Di n bi n t giá danh
ul c
(NER), t giá th c hi u l

n 1995 2013. ............................36
Hình 10: Hàm ph n ng xung c a các bi
n theo t ng
cú s c v
tr n = 1. ..............................................................................................40
Hình 11: Hàm ph n ng xung c a các bi n
n theo t ng
cú s c v
tr n = 8. ..............................................................................................40
Hình 12: Mơ hình h
n ............................................................................41
ng c a cú s c s
ng và cú s c thâm h
n t ng
thành ph n c a tài kho n vãng lai và t
u l c .............................47
ng c a cú s c chi tiêu chính ph và cú s c thu ............................50


1

TÓM T T
Bài vi t t p trung vào vi c phân tích m i quan h gi a chính sách tài khóa, tài
kho n vãng lai và t giá h
th i cùng chi u ho
Vi t Nam trong
thâm h t kép

ng th

ng bi

ng

c chi u gi a cán cân ngân sách và tài kho n vãng lai
n 1995

2013. M c cho nh ng quan ng i v tình tr ng

M , các b ng ch ng th c nghi m c a tác gi Soyoung Kim và

Nouriel Rubini trong bài nghiên c

t kép hay phân k kép

tài khóa, tài kho n vãng lai và t giá h i

c

M

Chính sách

y r ng phân k kép

m ph bi n c a d li u l ch s , c th , khi ngân sách b thâm h t thì tài
kho n vãng lai l i càng th

c l i. B ng cách s d ng mơ hình VAR

cùng v i t p h p d li u v cán cân ngân sách, tài kho n vãng lai và t giá th c
trong su t th i k

t giá th n i

nh sau khi ki m soát

M , các cú s c tài khóa ngo

c

ng c a chu k kinh t lên cán cân ngân sách.

c l i v i các d báo c a mơ hình lý thuy t, k t qu c a hai tác gi cho th y
r ng m t cú s c tài khóa m r ng, ho c cú s c thâm h t ngân sách chính ph , s c i
thi n cán cân tài kho n vãng lai và làm gi m giá tr
t ki m và s t gi

a khu v

thi n tài kho
chính d

ng n i t theo t giá th c. S
góp ph n c i

s t gi m t
n s t gi m t giá th

i trong m c giá chung. Tính

phân k kép gi a cán cân tài kho
thích b i các cú s c v s

c gi i

ng, hay còn g

v y, các cú s c v s

ng
n s bi

ng trái chi u kép gi a

thâm h t tài kho n vãng lai và thâm h t ngân sách m
D a the

c tài khóa.

t qu nghiên c u c a các tác gi , bài vi t ti n hành
nh xem li u có x y ra hi

ng bi

ng trái chi u

kép gi a thâm h t ngân sách, thâm h t tài kho n vãng lai và t giá h
Vi t Nam hay khôn

c nh ng k t qu

vi t ti p t c xây d ng nh ng ki

nh m r

tình tr ng phân k kép mà c th là cú s c s

c

n t mô hình VAR, bài

tìm ki m nguyên nhân d

n

ng và cú s c tài khóa. K t qu có


2

cs

h giá th c tr

xu t gi i pháp kh c

ph c tình tr ng thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai dai d ng

Vi t

Nam trong th i gian qua.
1. GI I THI U CHUNG V

TÀI

M C TIÊU NGHIÊN C U

1.1 Gi i thi u
Câu h i liên quan t i m i m i quan h gi a chính sách tài khóa, tài kho n vãng
lai và t giá th c luôn là m i quan tâm thú v trong phân tích lý thuy t và nghiên
c u th c nghi m. Trong nh

thuy t thâm h t kép

h t tài khóa kéo theo thâm h t tài kho n vãng lai

m t l n n a l i tr thành ch

nóng trong các cu c tranh lu n kinh t . Cu c tranh lu
vào n

u nh
ib

u tiên xu t hi n

um

thâm h t ngân sách

c, Th

trong nh

Hoa K

nh giá cao và s

ng trong cán cân tài kho

c a M . Các qu

t c thâm

im tv iv

u th p niên 90. T i Vi t Nam, k t cu c kh ng ho ng

tài chính tồn c u 2008, tình tr ng thâm h t tài kho n vãng lai kéo dài dai d ng và
thâm h t ngân sách liên t
v

lo ng

t tr i so v

u c a các nhà ho

c trong khu v

thành

nh chính sách.M

u

nghiên c u v m i quan h gi a thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai
nhi

c trên th gi

n nay các k t qu nghiên c u v

M t s nghiên c u cho r ng thâm h
kho

d

ng nh t.
n thâm h t tài

ng nghiên c u ch

l i, ho c th m chí khơng có tá
kho n vãng lai. V

gi a thâm h t tài khóa và thâm h t tài

i v i n n kinh t Vi t Nam, m i quan h này t n t

nào? Li u có x y ra s bi

ng cùng chi u gi a tài kho n vãng lai và cán cân

ngân sách chính ph hay xu t hi n hi
ng l

ng bi

ng trái chi

bài vi t ti n hành nghiên c u th c nghi m v i ch

tích m i quan h gi a cán cân ngân sách, tài kho n vãng lai và t giá h
Vi

c

c


3

D a trên nghiên c u th c nghi m v m i quan h gi a chính sách tài khóa, tài
kho n vãng lai và t giá h

c

Vi

n 1995-2013, bài vi t ch

ra các b ng ch ng v s t n t i c a m i quan h trái chi u gi a thâm h t ngân sách
và thâm h t tài kho n vãng lai
thuy

Vi

c l i v i các d báo c a mơ hình lý

n bi n trái chi u

hay còn g i là tính phân k kép gi a

cán cân ngân sách và tài kho
ng c a t ng cú s c

c gi i thích thơng qua phân tích tác

cú s c s

ng và cú s c tài khóa. Nh ng k t qu này s là

nh

c tr

thâm h t tài kho n vãng lai kéo dài
Bài vi t có b c

ra gi i pháp c i thi n tình tr ng

Vi t Nam.

n 1 s gi i thi

cv

tài, lý do l a ch n

tài và m c tiêu nghiên c u. Trong ph n 2, bài vi t trình bày t ng quan các nghiên
c

m các lý thuy t v thâm h t kép, các k t qu th c nghi m v

m i quan h gi a thâm h t kép và thâm h t tài kho n vãng lai
th gi

nhi u qu c gia trên

p trung vào m i quan h phân k kép mà hai tác gi Soyoung
y trong bài nghiên c u
. Sau
u, d li u và ph m vi nghiên c
c trình bày ti p theo trong ph n 3. Ti

c s d ng ch y u

n, ph n 4 s cung c p các

b ng ch ng th c nghi m v m i quan h gi a chính sách tài khóa, tài kho n vãng
lai và t giá th c

Vi

n 1995

2013 d a trên mô hình VAR.

Cu i cùng , ph n 5, bài vi t s k t lu n b ng vi c tóm t t k t qu nghiên c
xu

ng m r ng cho các nghiên c u ti

1.2 M c tiêu nghiên c u
Bài vi

n m c tiêu tr l i cho câu h

i quan h gi a chính sách

tài khóa, hay cú s c thâm h t ngân sách chính ph và thâm h t tài kho n vãng lai
Vi t Nam là thâm h t kép hay phân k kép?
bi

giá th

nào v i cán cân tài khóa và cán cân vãng lai?
nt

n 2013, tình tr ng thâm h t tài khóa

thi n tài kho n vãng lai và làm gi m giá tr

ng n i t

ng
th , trong giai

Vi t Nam có d

nc i
c


4

n n kinh t M t
ngo i sinh s

c p? D a trên mơ hình VAR, các cú s c tài khóa
nh sau khi ki m sốt

ng c a chu k kinh t lên cán

ng th i s giúp tr l i cho câu h i nghiên c u trên.
2. T NG QUAN LÝ THUY T VÀ CÁC NGHIÊN C
2.1 Các mơ hình lý thuy t v
Câu h i v m i quan h gi a thâm h t tài khóa và thâm h t tài kho n vãng lai

b

u thu hút s chú ý c a các nhà nghiên c u vào kho

h t các mơ hình lý thuy

u th p niên 80. H u

u cho r ng m t cú s c thâm h

n thâm h t tài kho

t giá th

d n
c suy ra t

p qu c gia trong n n kinh t m theo mơ hình Keynes truy n
th ng:
Y=C+I+G+X
p qu

M

(1)

c tính b ng t ng s c

u

chính ph (G) và cán cân xu t nh p kh u hàng hóa d ch v
c a n n kinh t (X-M). T
ch gi a xu t kh u (X) và nh p kh u (M), có th
CA = Y
Bi

C

I

c vi t l i là:

G

(2)

ình (2) b ng cách c ng (+) tr ( ) T vào v ph i c

trình, ta có:
CA = (Y
V i (Y

C

C T) + (T

G)

T) là ti t ki m khu v

I
u Sp , (T

(3)
G) là ti t ki m chính

ph , ký hi u Sg , ta có cán cân tài kho n vãng lai s b ng v i chênh l ch gi a t ng
ti t ki

c:
CA = Sp + Sg I
vi

i d ng chênh l ch gi a ti t ki

nhân v i thâm h t ngân sách chính ph
có BD = G

(4)

i d u Sg , ta

T là thâm h t ngân sách chính ph :
CA = Sp BD

I

(5)

5

ng m t s
ph s d

ns

t ngân sách chính

ng trong thâm h t tài kho n vãng lai, n u ti t

ki

i r t ít ho

phù h p v i quan

u này

m truy n th ng c a Keynes. C th

n n kinh t m

ng

m này, khi

m c toàn d

u ki n khác

i, thâm h t ngân sách l n và kéo dài s

ng m t cách sâu s

n vi c

t o l p ngu n v n, giá c các y u t s n xu t, phân ph i thu nh p, t giá h
i qu c t .
làm rõ gi thuy t v thâm h t kép, nhi u nhà nghiên c

g ng tìm câu

tr l i thơng qua các mơ hình tốn h c ph c t p.N i b t trong s
ch

t giá h

(1962) trong bài vi t c a Mundell

hình c a Mundell-

xu t r ng vi

s

Fleming (FM).Các mơ

c do chính ph ph i vay n

ngân sách. Lãi su

t ngân sách s d

ng l c thu hút dòng v

c nhi

tài tr cho thâm h t
c ngoài ch y vào trong

ng n i t
ng tiêu c

n

t nó, n i t
i và d

n thâm h t tài kho n

vãng lai.
Trong khi th a nh n nh

ng gây h

n n n kinh t và xã h i c a thâm

h t ngân sách l

nh m v

các chu i nhân qu c

n vãng lai m

c a Summers (1988) l p lu n r ng m t m i quan h nhân qu

c có th x y

ra t thâm h t tài kho n vãng lai t i thâm h t ngân sách chính ph , khi s thâm h t
trong tài kho n vãng lai d

nt

ng kinh t ch

t ngân sách. Ông cho r
kinh t m c

c bi

n và ph thu c l n vào dòng v

tài tr cho s phát tri n kinh t

t bi

i v i nh ng qu

ns
ng m t n n
c ngoài
p ph i

kh ng ho ng tài chínhhay kh ng ho ng cán cân thanh toán do thâm h t tài kho n
vãng lai quá m c, chính ph bu c ph

ng v n công l n vào n n kinh

t

i thi n h th ng qu n tr doanh

ph c h


6

nghi p và kh c ph c h u qu c a cu c suy thoái, t
b thâm h t m
M

ng v n l n.
m khác, "H c thuy

a nhà kinh t h c c

David Ricardo (1817) cho r ng khơng có m

n

a thâm h t

ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai. Theo Ricardo, thâm h t ngân sách không
làm thay

i vi c t o l p ngu n v

t ng c u (bao g m c nhu c
ki m nhi

bi

ng kinh t ho

im c

i v i hàng hoá nh p kh u) do các cá nhân s ti t
c h s ph

nhi

tài tr cho thâm h t ngân sách. M c dù gây nhi
l p c a Ricardo cho r ng khu v

thuy t trung
t ngân sách gi

kho

ts

thay th hoàn h

n phá

n

t ng c u s khơng có k t qu vì cá nhân gi m tiêu dùng và ti t ki m nhi
nh

v thu
Nghiên c u c a

kép. Tác gi

t gi

y m t cái nhìn thú v v thâm h t
nh lên hai chính sách tài khóa có th d

n thâm h t

is

n

ngân sách: m t là, s
thu ngân sách; hai là, vi c c t gi m thu

i vi c c t gi m chi tiêu chính ph . K t qu
h t ngân sách s

ng và thu lãi v
i hai chính sách này, thâm

ng 1% GDP trong ng n h n và gi m d n trong dài h n;

ng th i, s
kho ng 0.5% GDP. Trong khi

t ngân sách s kéo theo thâm h t tài kho n vãng lai
ơ hình kinh t m m i c a Obstfeld và Rogoff

(1995) thì cho r ng các cú s c chi tiêu dài h n c a chính ph có th làm gia
t ng c u, t

ng c a n n kinh t , c i thi n tài kho n vãng lai và

làm gi m t giá th c.
2.2 Các nghiên c u th c nghi m v thâm h t kép trên th gi i
Trong khi gi thuy t thâm h t kép kh
khóa s gây ra s

nh r ng, s

t tài

ng trong thâm h t tài kho n vãng lai, tuy nhiên

các nghiên c u th c nghi m l i cho ra k t qu khác nhau.


7

Các nghiên c u ng h lý thuy t thâm h t kép
M

u cho nh ng nghiên c u th c nghi m v thâm h

ch ng minh m i quan h m t chi u t thâm h t ngân sách t i thâm h t tài kho n
vãng lai khi ông nghiên c u m i quan h gi

nh giá quá

cao, thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai l n
tri

M

c phát

n khác. S d

bé nh t (OLS), k t qu cho th y r ng cân b ng tài khóa là m t y u t quy
cân b

nh s

g chú ý

c công nghi

ng t r ng m t s thay

i rõ ràng và t m th i trong chi tiêu Chính ph s d
lai thông qua s s t gi m t ng c
nh ng k t qu

n thâm h t tài kho n vãng

c l i,Miller and Russek (1989) thì tìm ra

c ph thu c vào mơ hình kinh t

tác gi này cho r

ng c a d li u.Nh ng

nh (deterministic) và mơ hình ng u nhiên

th ng kê (stochastic)
thâm h

u gi a thâm h t ngân sách và

i su

n áp d ng t giá linh ho t.Tuy nhiên khi phân tích

ng liên k t, h khơng tìm th y b ng ch ng ng h cho m i quan h trong dài

h n gi a thâm h t ngân sách và thâm h
Ti

i.

n, hàng lo tcác nghiên c u th c nghi m ng h lý thuy t thâm h t kép
ng phái Keynes truy n th

i, ch ng h

uc a

Roubini (1988), Abell (1990), Normandin (1999), Vamvaukas (1999), Roubini và
Setser (2005). Tuy nhiên, các b ng ch
th m chí có s

c tìm th y l i có s khác bi t khá l n,

ng nh t v chi

ng c a thâm h t ngân sách

lên thâm h t tài kho n vãng lai. Ví d , theo nghiên c u c a Roubini (1988) và
Normandin (1999), Erceg, Guerrieri, và Gust (2004), thâm h t ngân sách gây ra s
s t gi

trong thâm h

M s

i, c th , 1 dollar thâm h t ngân sách
i t

n 0.98 dollar. Ngoài ra, theo

Roubini và Setser (2005), vi c n n kinh t M v n
i ngay c

ng dollar s t gi m m

thâm h t ngân sách l n và liên t c

trong tình tr ng thâm h t
t ph n là do

M . Do thâm h t tài khóa v n l n và ti t ki m


8

M v n th p, s s t gi m giá tr c
i khi và ch khi t

ng dollar s làm gi m thâm h t
m m nh (t c ti t ki

hay khi có s s t gi

t th

tác gi

u

l thâm h t ngân sách trên GDP v n gi nguyên không

i, lãi su t th c v n th p, ti t ki m

t

qu là, kho ng cách gi a ti t ki

r ng, thâm h t tài kho n

vãng lai ti p t c duy trì.
S d ng d li u sau chi n tranh th gi i th 2

M , Leachman và Francis

(2002) nh n th y chu i d li u chính sách tài khóa và tài kho
1974 có m i quan h

ng liên k

u này giúp cho gi thi t v m

ng n h n gi a thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai không b bác
b

i tr kh

t n t i tình tr ng thâm h t kép trong dài

h n sau chi n tranh th gi i th 2, th i k

t qu

t

hi n

hi u ch nh sai s c

m i quan h nhân qu

thâm h t bên trong t i thâm h

ng h cho l p lu n r ng, tình tr ng thâm h t ngân sách sau chi n tranh th gi i th
2 là m t trong nh ng nguyên nhân d
th i k

n thâm h t tài kho n vãng lai. Riêng v i

t qu th c nghi m cho th y m i quan h thâm h t kép ch

t n t i trong th i gian r t ng n.
Khi nghiên c u v m t s các qu c gia EU, Beetsma và c ng s (2007) nh n
th y r ng, cú s c chi tiêu chính ph làm gi

giá th c,

n d n ch y u trong ng n h n chính là cú s c s

ng, cịn

trong dài h n chính là t giá th c. Monacelli và Perotti (2007) nh n th y r ng, theo
sau s

a chính ph M , tài kho n vãng lai v n
i thi n d

m

ng h gi thuy t thâm h t kép

thì cho r

quanh xu

g tìm th y b ng ch ng m nh
Anh, Úc và Canada. Corsetti và Muller (2006)

ng c a cú s c tài khóa lên tài kho
ng n n kinh t mà t ng kh

nh
ng m u d ch chi m


9

t tr ng l n trong GDP (Canada, Anh) so v i nh ng n n kinh t mà kh

ng m u

d ch chi m t tr ng nh trong GDP.
V i phân tích b ng mơ hình h i quy d li u b ng cho m t t p h p các qu c gia,
nhi u nghiên c

n

c a các bi n tài

khóa lên s m t cân b ng bên ngoài. Nghiên c u g
s (2010) nghiên c u v các nhân t quy

t là c a Abbas và c ng

nh tài kho n vãng lai cho 135 qu c gia

n 1975-2004, b ng cách s d ng mơ hình hi u ng ng u nhiên GLS,
tác gi

ng t m

a tài kho n vãng lai và cán cân ngân
ym ts

chính ph

is

tri

a

giá th c cân b ng

nh ng qu c gia phát

n khi h i quy v i d li u b

ng th c lên tài

kho n vãng lai có th khác nhau tùy thu

u ch nh c a t giá th c

v tr ng thái cân b ng. Tài kho n vãng lai s b thâm h t l n n u t
quá m c cân b ng

t

cl i

i x ng

c a vi c m r ng và thu h p tài khóa cho m u 23 qu c gia phát tri n, cùng 43 qu c
gia m i n
s

c tài tr b i
thu

i s s t gi m tài kho n vãng lai

phát tri
cân vãng lai

n; n u chi tiêu chính ph
nh

các qu c gia

c tài tr b ng n vay, cán

n s s t gi m nhi

i nh

c

phát tri n. Trái l i, nghiên c u c a Khalid và Guan (1999) không ng h m i quan
h dài h n gi a thâm h t tài kho n vãng lai và thâm h t ngân sách
phát tri n, tuy nhiên

nh

Bên c

u c a nh ng tác gi này cịn cho th y chi

nh

c

n thì v n t n t i m i quan h này.
ng nhân qu

ch y t thâm h t ngân sách t i thâm h t tài kho n vãng lai cho h u h t các qu c gia
trong m u.
Ngồi ra, m t s nghiên c u cịn cho th y t n t i m i quan h hai chi u gi a
thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai. Ch ng h
d ng ki

nh nhân qu

n Granger k t h p v i ch

nghiên

c u m i quan h nhân qu gi a thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai


10

M

nt

n 4/1984. K t qu th c nghi m cho th y t n t i m i

quan h hai chi u gi a hai bi n.Islam (1998) phân tích gi thuy t v tình tr ng thâm
h t kép

n 1973 - 1991. K t qu c

p b ng

ch ng ch ng t m i quan h hai chi u gi a cán cân ngân sách và s m t cân b ng
iv

ng h p c a Ma-r c, s d ng ki

ng liên k t và

các mơ hình hi u ch nh sai s , Mansouri (1998) cho r ng hai bi n thâm h t bên
trong và thâm h t bên ngồi có m i quan h nhân qu hai chi u trong ng n h n l n
dài h n.
u nghiên c u khác ng h lý thuy t thâm h t kép, ch ng
h

u c a Islam (1990), khi s d ng d li u t Brazil trong bài

nghiên c

y r ng có s
n cùng chi u lâu dài gi a thâm h

M t

nghiên

c u

khác

c a

i.
Kenneth

FiniteHoriz

Kasa

(1994)

y m i quan h gi a thâm h t

i và thâm h t ngân sách trong th i k chi n tranh gi a M , Nh
sau khi ki

c

ng c a chi tiêu cơng lên GNP. Cịn v i bài nghiên

c u Budget Deficit Persistence and the Twin Deficits Hy
(1999), tác gi

trong

ra r

c a Normandin

s tr c ti p làm gi m thâm h t ngân sách và

s gián ti p làm gi m thâm h

c ngoài, nh

ng c t gi m tiêu dùng hàng

nh p kh u do thu nh p cá nhân sau thu b gi
Các nghiên c u không ng h lý thuy t thâm h t kép
Nh ng nhà nghiên c

ng phái lý thuy t cân b ng Ricardo cho r ng,

thâm h t ngân sách không gây ra b t k s

i nào trong lãi su t và t giá h i

m t cân b ng nào trong tài kho n vãng lai. Nói cách
khác, thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho
nhi u nghiên c
M t trong nh ng nghiên c

cl pv

ng ch ng ng h cho lý thuy t cân b ng c a Ricardo.
u tiên phát hi n ra m i quan h

c l p gi a thâm

h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai là nghiên c u c a Barro, R.J. (1989).
Theo tác gi , vi c gi m ti t ki m công do thâm h t ngân sách s d

ns


11

ng trong ti t ki

i

r ng vi c c t gi m thu ngày hôm nay s d
th c hi

ns

thu ph i n p trong

n

s ti t ki m nhi u

t qu là t ng ti t ki

a toàn n n kinh t

kho n vãng lai không b nh

i, cán cân tài

ng.

Ti

l i

trong bài nghiên c u v vi c tài kho n vãng lai c a Úc ch

ng c a thâm h t

ngân sách qu c gia thông qua y u t lãi su
Mundell

Fleming), hay ch

n th ng c a

ng c a s tái phân b gi

(theo lý thuy t cân b ng Ricardo). D a trên d li u hàng quý t
gi s d

n 1997, tác

d báo c a bi n tài

kho n vãng lai và hàm ph n ng

y. Vi

k t qu là: trong dài h

d báo cho ra

tn

m

i chi m 65% sai s

d báo, thâm h t ngân sách chi m 14%, chi tiêu chính ph ch chi m g n 5% và lãi
su t thì h

n thâm h t tài kho n vãng lai. Do lãi su t là

m t bi n quan tr ng trong mơ hình Mundell

un i

gi a thâm h t ngân sách và tài kho n vãng lai, k t qu c a Kaufman và c ng s
cho th y b ng ch ng ch ng l i s liên k t gi a thâm h t ngân sách và thâm h t tài
kho n vãng lai.
c bi t, trong các cu c nghiên c u t p trung vào m i quan h dài h n gi a hai
lo i thâm h t

M

t lu n r ng m i quan h gi a hai lo i

thâm h t này là không th ng nh t. Các b ng ch ng c a Bartlett cho th y trong su t
nh

t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai di chuy

th i v i nhau.Tuy nhiên, ông phát hi n ra r ng trong nh
gi a hai thâm h t
h

h

i quan h

ng. Cịn Laney (1984) nh n ra r

khơng có m i liên

ng kê cho th i k h u chi n gi a s

và s

t lu

ct c aM
cho tình hình c a h u

c cơng nghi p l n

m i quan h dài h n gi a hai lo i thâm h

ng

gi thuy t v
ng h p c

cM


12

t

, b ng cách s d

h i quy (VAR), k t qu c a

Bhattacharya (1997) cho th y r ng,
ng

M , cú s c thâm h t ngân sách liên bang

n thâm h

i. Ti

i tr m i quan h nhân qu
i

n, Papaioannou và Kei-Mu Yi
t thâm h

M trong nh

thâm h

n thâm h t

này nh n th y s

i c a Hoa K trong nh

c a n n kinh t

v

y u là k t qu
ng lãi su t th

t cao.
ng c a cú s c tài khóa
và gi m thu thu nh

i

M b ng

cách s d ng mơ hình DEG (dynamic general equilibrium model)
ng c a hai cú s

iv

i. Nh ng k t qu này, nh t

quán v i gi thuy t Ricardo, cho th y nh
ng r

i

i trong chính sách tài khóa có
M

ph

hay c t gi m thu . H u h t các áp l c lên cán cân vãng lai do chính sách tài khóa
m r

pb is

u ra, cùng v i s s t gi m
t qu c

ch ng t thâm h

gi

kho n vãng lai, nh

n 1997

2003

c thâm h t tài
M . C th , Gruber and

Kamin (2005) cho th y h s truy n d n t thâm h

n thâm h t tài

kho n vãng lai khá th p, ch kho ng 0.1, h s c a bi n thâm h
th p và g n b

u ra l

t
lên tài

kho n vãng lai.
G

p trung vào kênh truy n d n c a cú s c

tài khóa thơng qua s

m

tr ng thâm h t kép s

ng v

i, tác gi nh n th y r ng tình
m c a n n kinh t và s s t gi m

ng v i s dai d ng c a cú s c tài khóa. B ng cách s d ng mơ hình VAR và
t p h p d li u
(2006) nh n th y

các qu c gia Australia, Canada, Anh và M , Corsetti và Müller
nh ng qu

m th

ng c a các cú s c bên


13

n chi tiêu chính ph hay thâm h t ngân sách r t h n ch
nhân ph n
nh

. K t qu là, hi u ng thâm h

nh ng n n kinh t g
Nghiên c u v bi

h t tài kho n vãng lai

t

a.
ng trái chi u kép gi a thâm h t ngân sách và thâm

M

M

c nhi u nhà kinh t h

ng tình,

li u th ng kê v n n kinh t M l i cho th y nh ng d u hi u b t
ng, c th , chúng ta có th nh n th

ng bi

cịn g

c chi u

hay

a cán cân tài khóa và cán cân

tài kho n vãng lai

M . Ch ng h n n

h t nghiêm tr

ng thâm

u th p niên 80 do cu c suy thoái 1980

ki

u ph c h i t

t sau cu c suy thoái 1980
thâm h t

l

u h i ph c

1982 làm cho tài kho

n 1982

ng

n 1989

1991, tài kho n vãng

i thi n d

ng s t gi m l n

n a.Quan tr
thi

1982. T ng ti t

n 1992

2000, cán cân tài khóa c a M

i

t m c ti t ki m âm 5% GDP lên m c ti t ki

trong khi tài kho n vãng lai gi m t -

n-

t giá th c, m c dù t 2000 t i 2002, dollar v
quay tr l

n 2004, giá tr

n
khi thâm h t ngân sách

ng n i t theo t giá th

t

gi m khi mà tình tr ng thâm h t ngân sách ngày càng t i t
Vi c thi u m

nh g a thâm h t ngân sách và thâm h t tài

kho n vãng lai có th

c gi i thích b i các bi

chính ph và tài kho n vãng lai.Các bi

ng n i sinh c a ngân sách

ng n i sinh này r t quan tr ng v m t

phân tích và th c nghi m.Trong su t th i k suy thoái (ho c bùng n ), s
u ra gi m xu ng (ho
c i thi n).Cùng th
gi m s

ng

i ngân sách tr nên t
n vãng lai có th

u ra khi
t cú s c công ngh , ch ng h

mm

c

c c i thi n khi s s t
t ki m qu c gia. Trong

bùng n IT và kinh t m i

M


14

n 1995-2000, s

n kinh t ph c h i tr l i

và giúp c i thi n cán cân tài khóa (thu c tính

nh t

ng c a thu và chi tiêu

chính ph ); tuy nhiên lúc này cán cân tài kho n vãng lai l i b thâm h

u này có

th gi i thích t i sao tài kho n vãng lai b thâm h t vào nh
c c i thi n. Hay nói cách khác, cán cân tài kho n vãng

lai s thâm h t (ho c th

th

c

thâm h t).
Có nhi u nghiên c u th c nghi m v bi

ng trái chi

u tiên ,m t s

thí nghi m mơ ph ng s d ng mơ hình c u trúc quy mô l n d a trên các phiên b n
khác nhau c a mơ hình Mundell-Fleming-Dornbusch (ví d , nghiên c u c a Bryant
và c ng s , 1988; và Taylor,1993), ho c s d ng các mơ hình cân b ng t ng th
ng

ng hi u ch nh (ví d , Baxter 1995, Kollmann 1998, Bett và Devereux,

2000b, McKibbin và Sachs 1991). Tuy nhiên, h u h t các mơ hình trong nh ng
nghiên c

u d a trên m t t p h p l

trong lý thuy t, chính vì th , k t qu
th c nghi m d a trên d

u ki

c bao hàm

c không có giá tr

li u. Th

hai, m t s

nghiên c

ng ch ng
a Ahmen

i thích m i quan h dài h n gi a chi tiêu chính ph và tài kho n
vãng lai. H

tl

n b ng cách s

d ng t p h p d li u l ch s dài h n v i t n s

khái quát t t c

ch t giá. M c dù v y, k t qu c a h có nhi u h n ch
các bi

ng gi a

c xem xét, và nh ng nghiên c u này không s d ng th i k m u

t

i. Th ba, m t vài nghiên c
u ki

d ng mơ hình VAR

nh t i thi u và không ph thu c vào các mơ

hình lý thuy

u c a Clarida và Prendergast, 1999; và

Roger, 1999).Tuy nhiên, nh ng nghiên c u này ch ki

ng lên t

giá th c b ng d li u có t n s th p.
Kh c ph

m trên, trong bài nghiên c u

or twin
,

p các b ng ch ng th c nghi m


15

ng v d li u v

ng c

n tài kho n vãng lai và

t giá th c b ng cách s d ng mơ hình VAR, mơ hình này s cho phép th hi n tính
ng gi a các bi

u ki

nh t i thi u mà không

ph thu c vào các mơ hình lý thuy
1973

s d ng d li u hàng quý t

ns

c s d ng trong các nghiên c u v

chu k kinh t . Tác gi th c hi n nghiên c u này trong th i k
nh t (c th

t giá th n i), b i l

t giá thu n

ng có th

t giá khác nhau. Các tác gi

i các

t k t qu th c nghi m m i và trái

v i các mơ hình lý thuy

c tài khóa m r ng ho c cú s c thâm h t

ngân sách c a chính ph

i s c i thi n cán cân tài kho n vãng lai

và s s t gi m t giá th
ra sau khi tác gi

u này

c bi t thú v do m

m soát các

u ra mà có th d

ch x y

ng c a chu k kinh t hay các cú s c s n

n tình tr

y, các cú s c thâm

h t tài khóa ngo

i v i s c i thi n trong tài kho n vãng

lai.
Ngồi ra, b ng phép phân tích m r ng, các tác gi ch ng minh r ng s k t h p
các nhân t , ch ng h
th c
d

hi u

t

u ng Ricardo khơng hồn ch
n các k t qu th c nghi

nh

t ki

c v i lý thuy

ng th i, m c giá c ng

ng trong vi c làm cho t

gi th c s t gi m theo sau m t cú s c thâm h t ngân sách chính ph . Có m t s l i
gi i thích cho v

m c a n n kinh t M

thâm h t tài khóa d
h n c a n n kinh t

làm gi m t
s làm gi m giá tr

u tiên,
ng dài

ng n i t . Th hai, n

c

ngồi rịng c a M s ngày càng ch ng ch t thơng qua tình tr ng thâm h t tài kho n
vãng lai dai d ng. S
gi m t

l n cu i cùng s

i ro v n và làm

n t giá th c.

Nhìn chung, các b ng ch ng th c nghi m trên th gi i v th c tr

t c bi

t

ng trái chi u gi a thâm h t ngân


16

sách và thâm h t tài kho

ng minh m i quan h gi a cán cân ngân

sách và cán cân tài kho n vãng lai là hi n h u. Tuy nhiên, các k t qu cho th y
khơng có s th ng nh t v

ng cùng chi

c chi u

nh ng qu c gia

n nghiên c u khác nhau.
Vi

n nay v n có r t ít nghiên c u chính th c v

m i quan h gi a cán cân tài khóa, tài kho n vãng lai và t giá th c. H u h t các
nghiên c u v thâm h t kép

Vi t Nam ch m

n m c tiêu tìm ki m m i

quan h nhân qu gi a thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho
các k t qu thu th

ng th i

u ng h gi thuy t t n t i m i quan h nhân qu cùng

chi u gi a cán cân tài khóa và tài kho n vãng lai. M t trong các nghiên c u n i b t
g

ch

tài

thâm h t tài kho n vãng lai

i quan h gi a thâm h t tài khóa và
Vi

c a nhóm tác gi Tr nh Th Trinh, Lê

n Th Thùy Trang. B ng vi c s d
i quan h gi a các bi n s và ki

ng

quan h nhân qu , nhóm tác gi này rút ra k t lu n là có t n t i m i quan h nhân
qu gi a thâm h t ngân sách và thâm h t tài kho n vãng lai, và m i quan h nhân
qu x y ra theo m t chi u duy nh

thâm h t tài kho n vãng lai d

thâm h t tài khóa.Tuy v y, h n ch c
cú s

cs

n

n

ng c a các

ng, lãi su t, t giá, cú s c thâm h t ngân sách chính ph

n m i quan h gi a cán cân tài khóa và tài kho n vãng lai.
3. P

LI U VÀ PH M VI NGHIÊN C U

3.1

u
Mơ hình nghiên c u s

c xây d ng d

n di n t m i

quan h gi a tài kho n vãng lai và cán cân ngân sách chính ph :
(1) Tài kho n vãng lai = ti t ki m
= Ti t ki

thâm h
rịng c a chính ph -

th ng kê
n c a chính ph + thu nh p lãi
th ng kê

n vãng lai s b ng v i chênh l ch gi a ti t ki
ki

c chia thành ti t ki m khu v

t

t ki m c a chính ph . Ti t


17

ki m c a chính ph l

c chia thành thu nh p lãi rịng c a chính ph và thâm h t

n.
y, khi các y u t

i thì tài kho n vãng

lai và ti t ki m chính ph có m

ng cùng chi u v i

ts

i t ki m chính ph s làm c i thi n tài kho n

cl

cho lu

m c a các mơ hình lý

thuy t khi cho r ng ti t ki m chính ph và tài kho n vãng lai (hay thâm h t ngân
sách chính ph và thâm h t tài kho n vãng lai) bi
Tuy nhiên, s li u th ng kê th c t l i cho th y có m i quan h
gi a cán cân tài khóa và tài kho

u này có th

ph n ng n i sinh c a ti t ki m chính ph và tài kho
s

u ra. C th

chính ph

c chi u

c gi i thích b i
c các bi

i ngân sách chính ph

ng

c bi t là ngu n thu c a

ng có tính chu k , trong khi c hai lý thuy t tài kho n vãng lai truy n

th ng và lý thuy t chu k kinh doanh hi

i

c a tài kho n vãng lai khi có cú s c s

u d báo bi

c chu k

u ra. Chính vì th

nh tác

ng c a các cú s c thâm h t ngân sách chính ph lên tài kho n vãng lai, chúng ta
c n ph i ki m soát s
kho n v

ng n i sinh c a cán cân ngân sách chính ph và tài

c bi t là khi có s hi n di n c a các cú s c s

ng.

D a trên các l p lu n trên, bài vi t thi t k mơ hình th c nghi m sao cho ki m
c thu c tính n i sinh c a ngân sách chính ph và tài kho
th i nh n d

ng

c các thành ph n ngo i sinh c a cán cân ngân sách chính ph .
t l a ch n mơ hình t

RECURSIVE VAR

h

th

là mơ hình

xu t b i Sims (1980) b i l mơ hình này khá h u

d ng trong vi c ki m soát các thành ph n n i sinh và tìm ra các các thành ph n

ngo i sinh c a cán cân ngân sách chính ph .
Có 3 mơ hình VAR l
ng bi

ng trái chi u kép

c ki
Vi t Nam.

tìm ki m b ng ch ng v hi n


18

Mơ hình VAR v i 5 bi

n:

n, th t s p x p các bi n l

t là {RGDP, GOV, CUR,

RIR, RER}, bao g m log c a GDP th c, ngân sách chính ph tính theo ph
trên GDP, tài kho n vãng lai tính theo ph
log c a t giá th

t th c 3 tháng, và
n, thâm h t ngân sách chính ph

c ký

hi u là GOV. GOV, CUR, và RER là các bi n chính trong nghiên c u này. Bên
c

n ngo

quan tr

ng th i s

cung c

cx

u m i v kênh truy n d n c a chính sách tài khóa
ng c a chính sách ti n t mà mơ hình c n ki m sốt

bi t, RGDP là bi

ch
ki

i di n cho thành qu c a n n kinh t . RGDP

ng ngo i sinh c a chu k kinh t trong m t quý lên

thâm h t ngân sách chính ph
Bên c

t c các bi

i.

, trong mơ hình, các cú s c thâm h t ngân sách chính ph

ra b

c

c rút

u ki n lên giá tr hi n t i và giá tr tr c a RGDP cùng v i các

bi n tr khác. Vi

u ki n lên RGDP hi n t i là do thâm h t ngân sách chính

ph có th ch u

ng n i sinh b i tình hình hi n t i c a n n kinh t trong m t

quý. Gi

c ng h b

ng khác 0 c a s n

y

ng lên m c thu rịng trong m t q. Ngồi ra, thâm h t

ngân sách chính ph

ph thu

tr c a các bi n khác. Ví d , m t

vài thành ph n c a ngu
tr c

thu nh p có th ph thu

ng kinh t . Tuy nhiên, bài vi

t i c a các bi n khác ngo i tr RGDP

bi

quan tr
c a GDP th

u ki n lên giá tr hi n
tr c a các quy

y, vi
u c n thi
cm

ho

u ki n cho giá tr hi n t i

ki m soát ph n ng n i sinh c a thâm h t ngân
ng hi n hành c a n n kinh t

c

u ki n lên giá tr hi n t i c a các bi n khác là cách h
d ng nh

i ngo i sinh trong thâm h t ngân sách, do nh

ph thu c vào các bi n hi n hành khác b
sách tài khóa.

nh

tr c a các quy

nh n
i này ít

nh trong chính


19

C u trúc ma tr n c a h

n có d

Hình 1: C u trúc ma tr n c a mơ hình VAR v i 5 bi
{RGDP, GOV, CUR, RIR, RER} l

n

i di n cho GDP th c (%), thâm h t

ngân sách (% GDP), tài kho n vãng lai (% GDP), lãi su t th c (%), t giá th c
hi u l c (%). G0(L) là ma tr n vng (5× 5) cho h s c a các bi n tr . {eRGDP ,eGOV
, eCUR , eRIR , eRER} là các cú s c c
RIR, RER}; các cú s

ng c a 5 bi n {RGDP, GOV, CUR,

c xem là các nhi u tr

nhau trong t ng th i k

1
g 21
g 31
g 41
g 51

0
1
g 32
g 42
g 52

0
0
1
g 43
g 53

n

0
0
0
1
g 54

Ngồi ra, mơ hình
trên gi

i

0 RGDPt
0 GOV
t
0 CURt
0 RIRt
1 RERt
p th t bi

RGDPt 1
GOV 1

t
0
G ( L) CURt 1
RIRt 1
RERt 1

eRGDP
eGOV
eCUR
eRIR
eRER

c hai bi n RIR và RER d a

nh r ng, các bi n s thu c khu v c s n xu t th c, ch ng h

kho n vãng lai CUR, có m i quan h liên th i gian v i các bi n s
su t th c RIR và t giá th c RER (Theo nghiên c u c a Sim và Zha (2006), Kim
ng c a cú s c thâm h t ngân sách
lên các bi n cịn l

t, khơng ph thu c vào th t s p

x p các bi n CUR, RIR và RER (Theo Christiano và c ng s , 1999).
Mơ hình VAR v i các thành ph n c a tài kho n vãng lai (CURA) và t giá
u l c (NER)
Ti

n, bài vi

sách l

ng làm c i thi n tài kho n vãng lai và làm th nào
.

kho

i sao cú s

t ngân
nh n d ng

u tiên, bài vi t tìm hi u ph n ng c a t ng thành ph n trong tài
c cú s c s

ng và cú s c thâm h t ngân sách b ng cách thêm

u m t bi n s m

i di n cho các thành ph n