Nghiên cứu tác động của các thành viên gia đình, cấu trúc hội đồng quản trị đến hiệu quả hoạt động của công ty cổ phần

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM





NGUYN TH MAI HNG


NGHIÊN CU TÁC NG CA CÁC THÀNH VIÊN GIA
ÌNH, CU TRÚC HI NG QUN TR N HIU
QU HOT NG CA CÔNG TY C PHN




LUN VN THC S KINH T







TP.H Chí Minh – Nm 2014

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM

NGUYN TH MAI HNG

NGHIÊN CU TÁC NG CA CÁC THÀNH VIÊN GIA
ÌNH, CU TRÚC HI NG QUN TR N HIU
QU HOT NG CA CÔNG TY C PHN

Chuyên ngành: TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG
Mã s: 60340201

LUN VN THC S KINH T

Ngi hng dn khoa hc
TS.NGUYN TN HOÀNG


TP.H Chí Minh – Nm 2014
LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan: Bn lun vn thc s kinh t vi đ tài “Nghiên cu tác đng ca các
thành viên gia đình, cu trúc hi đng qun tr đn hiu qu hot đng ca công ty c
phn” là công trình nghiên cu thc s ca cá nhân tôi và di s hng dn khoa hc
ca Tin s Nguyn Tn Hoàng. Các s liu trong lun vn có ngun gc rõ ràng, đáng
tin cy và đc x lý khách quan, trung thc. Các tham kho dùng trong lun vn đu
đc trích dn rõ ràng.
TP.HCM, 25 tháng 06 nm 2014
Tác gi lun vn

MC LC
TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC CÁC T VIT TT
DANH MC BNG BIU
DANH MC HÌNH V
TÓM TT 1
CHNG 1: TNG QUAN  TÀI 2
1.1. Vn đ nghiên cu 2
1.2. Lý do chn đ tài 2
1.3. Mc tiêu nghiên cu 4
1.4. i tng và phm vi nghiên cu 4
1.5. Phng pháp nghiên cu 4
1.6. Ý ngha thc tin và tính mi ca lun vn 5
CHNG 2: TNG QUAN CÁC NGHIÊN CU V TÁC NG CA CÁC
THÀNH VIÊN GIA ÌNH, CU TRÚC HI NG QUN TR N HIU
QU HOT NG CA CÔNG TY C PHN 6
2.1. Tng quan c s lý thuyt v qun tr công ty và tác đng ca qun tr công ty đn
hiu qu hot đng ca công ty gia đình 6
2.1.1. Lý thuyt v Qun tr công ty & Lý thuyt ngi đi din 6
2.1.1.1. Qun tr công ty 6
2.1.1.2. Lý thuyt đi din 8
2.1.2. Mi quan h gia qun tr công ty và hiu qu hot đng 10

2.1.2.1. Hiu qu hot đng 10
2.1.2.2. Mi quan h gia qun tr công ty và hiu qu hot đng 13
2.1.3. Các nguyên tc ca qun tr công ty hiu qu 16

2.1.4. Vn đ qun tr công ty  Vit Nam 18
2.1.4.1. Khuôn kh pháp lý 18
2.1.4.2. Tình hình thc hin qun tr công ty ti các công ty niêm yt 19
2.2. Tng quan các nghiên cu trc đây và phát trin gi thuyt nghiên cu v mi
tng quan gia tác đng ca các thành viên gia đình, cu trúc hi đng qun tr thông
qua các đc tính ca HQT và hiu qu hot đng 25
2.2.1. Nghiên cu v bin quy mô hi đng qun tr nh hng đn hiu qu hot
đng ca công ty gia đình 25
2.2.2. Nghiên cu v bin kiêm nhim ca v trí giám đc/tng giám đc nh
hng đn hiu qu hot đng ca công ty gia đình 28
2.2.3. Nghiên cu v mi tng quan gia t l thành phn hi đng qun tr đc
lp và hiu qu hot đng 29
2.2.4. Nghiên cu v mi tng quan gia t l n trong HQT và hiu qu hot
đng công ty 32
2.2.5. Nghiên cu mi tng quan gia t l ngi nc ngoài trong HQT và
hiu qu hot đông công ty 33
2.2.6. Mi tng quan gia các đc đim ca công ty vi hiu qu hot đng 34
2.2.7. Mi tng quan gia kim soát gia đình và hiu qu hot đng 36

CHNG 3: PHNG PHÁP NGHIÊN CU 40
3.1. S liu và ly mu 40
3.2. Gi thuyt nghiên cu 41
3.2.1. Gi thuyt 1 42
3.2.2. Gi thuyt 2 42
3.2.3. Gi thuyt 3 43
3.2.4. Gi thuyt 4 43
3.2.5. Gi thuyt 5 43
3.3. Phng pháp nghiên cu 43
3.4. Mô hình nghiên cu 46

3.4.1. Bin ph thuc 47


3.4.2. Bin đc lp 47
3.5. Phng pháp kim đnh mô hình 52
CHNG 4: NI DUNG VÀ CÁC KT QU NGHIÊN CU 57
4.1. Kt qu nghiên cu và lý gii 57
4.1.1. Mt s thng kê s b v mu tng quát và h s tng quan gia các bin 57
4.1.2. Kt qu hi quy d liu bng ca mô hình 61
4.1.2.2. Kim đnh Hausman– test cho hin tng ni sinh 61
4.2. Tng hp kt qu t mô hình hi quy và lý gii kt qu nghiên cu 62
4.2.1. Vi bin ph thuc ROA 62
4.2.2. Vi bin ph thuc ROE 68
4.3. Chp nhn hoc bác b gi thuyt 73

CHNG 5: PHN KT LUN VÀ HN CH CA BÀI NGHIÊN CU 78
5.1. Kt lun 78
5.2. Hn ch nghiên cu và hng nghiên cu thêm trong tng lai 80
TÀI LIU THAM KHO
PH LC
Ph lc 1: Cng đ cnh tranh trong ngành t kt qu đánh giá ca chuyên gia
Ph lc 2: Danh sách phân ngành ca HSX nm 2011
Ph lc 3: Tiêu chí phân ngành ca HSX

Ph lc 4: Danh sách mu
Ph lc 5 : Kt qu hi quy vi bin ph thuc ROA trong mu tng th
Ph lc 6 : Kt qu hi quy vi bin ph thuc ROE trong mu tng th

DANH MC CÁC T VIT TT


BCB : Bn cáo bch
BCTC : Báo cáo tài chính
BCTN : Báo cáo thng niên
BG : Ban giám đc
BKS : Ban kim soát
CEO : Tng giám đc/Giám đc điu hành
HQT : Hi đng qun tr
HSX : S giao dch chng khoán H Chí Minh
IFC : T chc tài chính quc t
OECD : T chc hp tác và phát trin Kinh t
ROA : T sut sinh li ca tài sn
ROE : T sut sinh li ca vn ch s hu
SGDCK : S giao dch chng khoán
UBCKNN : y ban chng khoán nhà nc

DANH MC BNG BIU


Bng Tên bng Trang
2.1 Các nguyên tc ca qun tr công ty ca OECD. 17-18
2.2 Ni dung câu hi kho sát hot đng qun tr công ty nm 2011, 2012 22
2.3 Kt qu kho sát hot đng qun tr công ty nm 2011, 2012. 23
2.4
Bng tng hp kì vng du tác đng đn hiu qu hot đng ca công
ty gia đình ca các thc nghim.

37-39
4.1 Mt s thng kê v mu tng quát. 57
4.2 S khác bit ca giá tr trung bình 58
4.3 H s tng quan gia các bin đc lp và bin ph thuc ROE 59
4.4 H s tng quan gia các bin đc lp và bin ph thuc ROA 60
4.5
H s hi quy gia quy mô hi đng qun tr và hiu qu hot đng
ca các công ty gia đình

73
4.6
H s hi quy gia tính kiêm nhim v trí giám đc/tng giám đc ca
ch tch HQT và hiu qu hot đng ca các công ty gia đình
74
4.7
H s hi quy gia t l thành viên n trong hi đng qun tr và hiu
qu hot đng trong các công ty gia đình.
74

4.8 Lý gii các kt qu nghiên cu cha đc chng minh hoc bác b 75
4.9
H s hi quy gia t l thành viên nc ngoài trong hi đng qun tr
và hiu qu hot đng trong các công ty gia đình.
75
4.10 Lý gii các kt qu nghiên cu cha đc chng minh hoc bác b 76-77
















DANH MC HÌNH V


Hình Tên hình v Trang
2.1 H thng qun tr công ty 7
3.1 Mô hình nghiên cu 51

1



TÓM TT
Qun tr công ty tt có ý ngha quan trng trong vic to nên s hài hòa các
mi quan h gia hi đng qun tr, ban giám đc, các c đông và các bên có quyn li
liên quan trong doanh nghip. Thi gian qua, các doanh nghip Vit Nam mc dù có s
tng trng mnh v s lng, tuy nhiên cht lng doanh nghip còn thp, nng lc
cnh tranh yu. Mt trong nhng nguyên nhân c bn là nng lc qun tr, đc bit là
qun tr công ty còn ht sc hn ch. Ngày nay, s xut hin các công ty gia đình ngày
càng nhiu và đóng góp mt phn không nh vào s phát trin ca nn kinh t. Nh
vy, vic nghiên cu qun tr công ty có ý ngha quan trng trong vic nâng cao hiu
qu hot đng ca công ty, trong đó có công ty gia đình.
Bài nghiên cu này xem xét mi quan h gia cu trúc ca HQT và hiu qu
hot đng ca công ty gia đình. Nghiên cu đã thu thp d liu gm 90 công ty t nm

2008 đn nm 2012 và do mô hình gp phi hin tng ni sinh nên bài đã s dng mô
hình hi quy hai giai đon (2SLS) đ kim đnh mi quan h này. Bài nghiên cu đã
phát hin mi quan h cùng chiu gia quy mô ca HQT, t l thành viên ngi nc
ngoài trong HQT và hiu qu hot đng ca công ty gia đình và mi quan h ngc
chiu gia t l thành viên n trong HQT và hiu qu hot đng công ty gia đình.

T khóa: qun tr công ty, công ty gia đình, hiu qu hot đng.





2



CHNG 1: TNG QUAN  TÀI
1.1. Vn đ nghiên cu
Qun tr công ty (tm dch cho khái nim “Corporate governance”) là mt ch
đ đang đc quan tâm nhiu hn đc bit là  các nc đang phát trin, trong đó có
Vit Nam. Hin nay các công ty có vn s hu ca gia đình ngày càng phát trin,
chim mt th phn không nh và đóng góp vào nn kinh t ca Vit Nam. S tách bit
gia quyn s hu và vic qun lý trong công ty c phn bên cnh u đim là to điu
kin cho vic chuyn nhng vn trong công ty c phn là tng đi d dàng, do đó đ
thu hút các ngun vn đu t trong xã hi. Tuy nhiên mt khác có th gây nên vn đ
ông ch và ngi đi din (Principal Agent Problem1), khi ngi qun lý có th hành
đng theo li ích riêng ca h nhiu hn so vi li ích ca ngi s hu. Nhng cùng
vi s kim soát gia đình, các đc tính ca hi đng qun tr có nh hng ra sao đi
vi hiu qu hot đng công ty có th là mt vn đ mi, cn đc nghiên cu thêm?
Vi cách nhìn nhn: “Qun tr công ty là mt h thng các thit ch, chính sách, lut l

nhm đnh hng, vn hành, kim soát công ty c phn, to đng lc cho ngi qun
lý theo đui mc tiêu chung ca c đông, giúp tng cng hiu qu kinh t và tng
trng ca doanh nghip cng nh nim tin ca nhà đu t” thì liu trong mt công ty
gia đình qun tr công ty chu s chi phi nh th nào ca s kim soát ca các thành
viên gia đình?
1.2. Lý do chn đ tài
Nghiên cu trong lnh vc kinh doanh gia đình đã thu hút đc s chú ý đáng
k trong thi gian gn đây cho thy s công nhn ngày càng tng v tm quan trng
ca kinh doanh gia đình trong hot đng kinh t trong đó có vai trò ca h trong vic
to ra GDP, to vic làm, góp phn làm tng trng kinh t (Glassop và Waddell,
2005). Ví d, ti Hoa K và Châu M Latinh khong 80 phn trm đn 95 phn trm
và  Châu Âu và Châu Á khong 80 phn trm doanh nghip là gia đình s hu và gia
đình kim soát (Poza, 2007). Nghiên cu v mc đ tách và kim soát trong chín quc
3



gia ông Á, Claessens et al. (2000) tìm thy mc đ cao ca quyn s hu và kim
soát ca gia đình trong hn mt na các công ty ông Á. Các công ty gia đình đóng
mt vai trò quan trng trong phát trin kinh t, vì vy điu cn thit là cn có mt s
hiu bit tt hn v công tác qun tr các công ty gia đình.
Hin nay, trên th gii có nhiu nghiên cu v mi quan h gia cu trúc HQT
và hiu qu hot đng ca công ty gia đình ca các tác gi nh Anderson và các cng
s (2003), Baliga (1996), Bartholomeusz & Tanewski (2006), Chen (2010), Mishra và
các cng s (2001). Tuy nhiên, tác gi cha nhn thy có nhiu nghiên cu v mi
quan h gia cu trúc HQT và hiu qu hot đng ca các công ty gia đình  Vit
Nam. ng thi, tác đng ca cu trúc ca HQT nh hng khác nhau ra sao đi vi
hiu qu hot đng công ty gia đình và công ty không có s kim soát gia đình. ó là
vn đ cn đc xem xét thêm.
Qun tr công ty nghiên cu nhiu vn đ, gii quyt rt nhiu vn đ trong các

công ty đ có đc hiu qu tt hn. Trong đó qun lý hiu qu có v nh là mt trong
các yêu cu u tiên đ đt đc s phát trin bn vng. C quan ti cao ca các Công
ty c phn là i hi đng c đông. Các c đông s tin hành bu ra Hi đng qun tr
(Board of directors). Hi đng qun tr là c quan qun lý công ty, có toàn quyn nhân
danh công ty đ quyt đnh các vn đ quan trng trong công ty c phn nh: Quyt
đnh chin lc, k hoch phát trin trung hn và k hoch kinh doanh hàng nm ca
công ty; quyt đnh c cu t chc; b nhim, min nhim vi giám đc hoc tng
giám đc đ điu hành hot đng hàng ngày ca công ty c phn và thc hin các
quyn và ngha v ca công ty khác không thuc thm quyn ca i hi đng c
đông, góp phn quan trng trong vic duy trì hiu qu qun lý. ó là lý do ti sao
nhiu nghiên cu v mi tng quan gia nhng đc tính ca HQT vi hiu qu hot
đng ca công ty đã đc thc hin gn đây. Thêm vào đó, cùng vi vic xut hin
ngày càng nhiu các công ty mà gia đình nm quyn kim soát thì nghiên cu vn đ
qun tr trong các công ty gia đình ngày càng cn thit.
4



 tài “Nghiên cu tác đng ca các thành viên gia đình, cu trúc ca hi
đng qun tr đn hiu qu hot đng ca công ty c phn” nhm hiu rõ thêm
phn nào vai trò ca qun tr công ty trong các công ty gia đình, đng thi đem đn
mt cái nhìn mi trong vn đ qun tr công ty  nhng công ty gia đình và công ty
không có s kim soát gia đình. T đó, nâng cao nng lc nhn thc v qun tr công
ty và tng cng nng lc qun tr công ty ti Vit Nam.
1.3. Mc tiêu nghiên cu
Mc tiêu nghiên cu ca lun vn là nghiên cu này nhm tìm ra mi tng
quan gia qun tr công ty th hin qua các bin s: Quy mô HQT, tính kiêm nhim
v trí giám đc/tng giám đc và ch tch HQT, t l thành viên HQT đc lp, t l
thành viên n trong HQT, t l thành viên nc ngoài trong HQT vi hiu qu hot
đng ca các công ty gia đình thông qua các ch s ROA, ROE, nhm tr li câu hi:

Liu rng trên thc t mi quan h gia qun tr công ty và hiu qu hot đng ca các
công ty gia đình nh th nào?
1.4. i tng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu ca Lun vn là Qun tr công ty, c th là các đc tính
ca HQT.
Phm vi nghiên cu ca Lun vn là 90 công ty c phn đi din cho các công
ty c phn niêm yt ti sàn giao dch chng khoán TP.HCM (HSX) t nm 2008 đn
nm 2012.
1.5. Phng pháp nghiên cu
Lun vn s dng phng pháp nghiên cu đnh lng, thu thp s liu, kim
đnh mc đ gii thích ca phng trình hi quy đi vi mu tng th đ tìm ra mi
tng quan gia các tính cht HQT vi hiu qu hot đng ca công ty gia đình.
Bài nghiên cu s dng d liu bng (panel data) theo ba phng pháp Pool
Regression, Random Effect Model, Fixed Effect Model. Sau đó, s dng các kim đnh
đ la chn phng pháp phù hp. ng thi, nghi ng mô hình b hin tng ni
5



sinh, bài dùng kim đnh Hausman test đ kim tra bin ni sinh, và dùng phng pháp
2SLS đ khc phc hin tng này.
Cu trúc bài lun gm 5 chng:
Chng 1: Tng quan nghiên cu đ tài.
Chng 2: Tng quan các nghiên cu v tác đng ca các thành viên gia đình,
cu trúc HQT đn hiu qu hot đng ca công ty c phn.
Chng 3: Phng pháp nghiên cu là trình bày v quy mô mu, s liu và cách
ly s liu, mô hình nghiên cu và phng pháp nghiên cu, phng pháp kim đnh
đc s dng chính trong bài.
Chng 4: Trình bày và lý gii kt qu nghiên cu trong bài.
Chng 5: Kt lun và nhng hn ch ca bài nghiên cu và đ xut hng

nghiên cu tip theo.
1.6. Ý ngha thc tin và tính mi ca lun vn
Tính mi trong lun vn này là tác gi đã nghiên cu mi tng quan gia các
đc tính ca HQT vi hiu qu hot đng ca công ty gia đình, khía cnh vn còn có
ít các nghiên cu ti Vit Nam.  tài nghiên cu thc nghim mi tng quan gia
qun tr công ty, c th là qua các đc tính ca HQT, vi hiu qu hot đng ca các
công ty có s kim soát gia đình nhm góp phn hiu sâu hn v vai trò ca qun tr 
các công ty có s kim soát ca gia đình cng nh mi tng quan ca các đc tính
HQT và hiu qu hot đng ca các công ty này, t đó mang đn mt s so sánh,
nhìn nhn chung v qun tr công ty gia công ty có s kim soát gia đình và công ty
không có s kim soát gia đình, nhm gia tng nhn thc v qun tr công ty và tng
cng nng lc qun tr công ty ti Vit Nam.


6



CHNG 2: TNG QUAN CÁC NGHIÊN CU V TÁC NG CA CÁC
THÀNH VIÊN GIA ÌNH, CU TRÚC HI NG QUN TR N HIU
QU HOT NG CA CÔNG TY C PHN
2.1. Tng quan c s lý thuyt v qun tr công ty và tác đng ca qun tr
công ty đn hiu qu hot đng ca công ty gia đình
2.1.1. Lý thuyt v Qun tr công ty & Lý thuyt ngi đi din
2.1.1.1. Qun tr công ty
Trong mt vài nm gn đây, vn đ “Qun tr công ty – Corporate Governance”
ngày càng đc nhiu công ty, cá nhân cng nh toàn xã hi quan tâm vì tm quan
trng rõ rt ca ch đ này đi vi sc khe ca công ty và s lành mnh ca xã hi
nói chung. Theo lý thuyt v qun tr công ty (corporate governance), c đông s dùng
quyn lc ca mình đ chi phi nhân s (và t đó đn hot đng) ca hi đng qun

tr, nhm tìm kim ngi đi din cho li ích ca mình. Hi đng qun tr s thay mt
cho c đông đ gii quyt nhng vn đ quan trng trong công ty c phn gia các
phiên hp thng niên nh chin lc phát trin công ty, nhân s cao cp (ban giám
đc)… nhm đm bo hiu qu hot đng ca công ty c phn  mc ti u.
QTCT đc đt trên c c ca s tách bit gia qun lý và s hu công ty.
Công ty là ca ch s hu (nhà đu t, c đông…), nhng đ công ty tn ti và phát
trin phi có s dn dt ca hi đng qun tr, s điu hành ca ban giám đc và s
đóng góp ca ngi lao đng, nhng ngi này không phi lúc nào cng có chung ý
chí và quyn li.
Nh vy, QTCT là mt h thng các mi quan h, đc xác đnh bi các c cu
và các quy trình. Ví d, mt h thng quy đnh các mi quan h gia các c đông và
ban giám đc bao gm vic các c đông cung cp vn cho ban giám đc đ thu đc
li sut mong mun t khon đu t (c phn) ca mình. Các c đông cng bu ra mt
th ch giám sát, thng đc gi là HQT hoc ban kim soát (BKS) đ đi din cho
quyn li ca mình. Tt c các bên đu liên quan ti vic đnh hng và kim soát
7



công ty: đi hi đng c đông, đi din cho các c đông, đa ra các quyt đnh quan
trng, ví d v vic phân chia lãi l. HQT chu trách nhim ch đo và giám sát
chung, đ ra chin lc và giám sát ban giám đc. Cui cùng, ban giám đc điu hành
nhng hot đng hàng ngày, chng hn nh thc hin chin lc đã đ ra, lên các k
hoch kinh doanh, qun tr nhân s, xây dng chin lc marketing, bán hàng và qun
lý tài sn. Tt c nhng điu này đu nhm phân chia quyn li và trách nhim mt
cách phù hp - và qua đó làm gia tng giá tr lâu dài ca các c đông.
Lý thuyt qun tr công ty tha nhn vai trò then cht ca HQT trong vic duy
trì hiu qu t chc, rt nhiu nghiên cu v đc tính ca HQT đn hiu qu ca
Công ty c phn đã nhn đc nhiu s chú ý nhiu quc gia và các đc tính ca
HQT thng đc đ cp trong nghiên cu nh: Quy mô HQT, tính kiêm nhim v

trí giám đc và ch tch HQT, thành phn HQT, và các tính cht s hu ca
HQT.
H thng QTCT c bn và các mi quan h gia các th ch qun tr trong công
ty đc mô t trong Hình 2.1 sau:
Hình 2.1: H thng Qun tr công ty









(Ngun: IFC (2010))
B nhim, min nhim, ch đo, giám sát
Báo cáo và tr li
B nhim và min nhim
i din và báo cáo
Cp vn
Báo cáo minh bch
Các thành viên HQT
Các c đông (i hi đng c đông)
Các thành viên BG
8



Qun tr công ty tt s thúc đy hot đng và tng cng kh nng tip cn ca
doanh nghip vi các ngun vn bên ngoài, góp phn tích cc vào vic tng cng giá

tr doanh nghip, tng cng đu t và phát trin bn vng cho doanh nghip và nn
kinh t.
2.1.1.2. Lý thuyt đi din
Lý thuyt đi din có ngun gc t lý thuyt kinh t, đc phát trin bi
Alchian và Demsetz nm 1972, sau đó đc Jensen và Meckling phát trin thêm vào
nm 1976. Theo lý thuyt đi din, QTCT đc đnh ngha là “mi quan h gia nhng
ngi đng đu, chng hn nh các c đông và các đi din nh các giám đc điu
hành công ty hay qun lý công ty” (Mallin, 2004). Trong lý thuyt này, các c đông là
các ch s hu hoc là ngi đng đu công ty, thuê nhng ngi khác thc hin công
vic. Nhng ngi đng đu y quyn hot đng ca công ty cho các giám đc hoc
nhng ngi qun lý, h là các đi din cho các c đông. Các c đông lý thuyt đi
din k vng các đi din hành đng và ra các quyt đnh vì li ích ca nhng ngi
đng đu. Ngc li, các đi din không nht thit phi ra quyt đnh vì các li ích ln
nht ca c đông (Padilla, 2000). Vn đ hay chính s xung đt li ích này ln đu
đc Adam Smith nhn mnh trong th k XVIII và sau đó đc khám phá bi Ross
nm 1973, còn s mô t chi tit lý thuyt đi din ln đu đc trình bày bi Jensen và
Meckling nm 1976.
Khái nim v vn đ phát sinh t vic tách quyn s hu và kim soát trong lý
thuyt đi din đã đc xác nhn bi Davis, Schoorman và Donaldson nm 1997.
Xung đt li ích cng có th tn ti ngay trong mi b phn qun tr, chng hn gia
các c đông (đa s và thiu s, kim soát và không kim soát, cá nhân và t chc) và
các thành viên HQT (điu hành và không điu hành, bên trong và bên ngoài, đc lp
và ph thuc) (IFC, 2010).
Nh vy, mt trong nhng vn đ mà lý thuyt đi din đt ra đó là thit lp cu
trúc HQT nhm đm bo li ích ca các c đông, nhng ngi ch s hu ca công
9



ty. HQT có th đc thit lp theo nhiu cách thc khác nhau nhm đt đc mc

tiêu chung ca t chc. S khác nhau trong cu trúc HQT xut phát t hai quan đim
đi lp. Quan đim th nht cho rng, HQT đc thit lp đ h tr s kim soát ca
đi ng qun lý, to ra kt qu hot đng vt tri da trên s hiu bit tng tn tình
hình công ty ca ban giám đc điu hành hn là ca các thành viên HQT đc lp bên
ngoài (Berle và Means, 1932; Mace, 1971). Quan đim th hai cho rng, HQT đc
thit lp đ ti thiu hóa các “chi phí đi din” thông qua các cu trúc cho phép thành
viên HQT bên ngoài phê chun và giám sát các hành vi ca đi ng qun lý, vì vy
cng gim thiu đc s khác nhau v mt li ích gia c đông và nhà qun lý (Fama,
Eugene F., 1980; Fama và Jensen, 1983).
Mt c ch quan trng ca cu trúc HQT chính là cu trúc lãnh đo, nó phn
ánh v trí, vai trò ca ch tch HQT và giám đc điu hành. Cu trúc lãnh đo hp
nht din ra khi giám đc đm nhim cùng lúc hai vai trò là giám đc điu hành và ch
tch HQT. Cadbury (2002) đã đ cp ti cu trúc lãnh đo này. Mt khác, cu trúc
lãnh đo phân tách din ra khi v trí ch tch HQT và giám đc điu hành đc đm
nhim bi hai ngi khác nhau (Rechner và Dalton, 1991). S tách bit vai trò ca
giám đc điu hành và ch tch HQT đc đ cp rt nhiu trong lý thuyt đi din
(Dalton, 1998), bi vì vai trò ca HQT chính là giám sát đi ng qun lý đ bo v
li ích ca các c đông (Fama và Jensen, 1983).
Mt c ch quan trng khác ca cu trúc HQT chính là thành phn ca
HQT, đ cp ti thành viên HQT điu hành và không điu hành trong HQT.
HQT vi đa s thành viên không điu hành đc cng c và đ cp nhiu trong lý
thuyt đi din. Theo lý thuyt đi din, mt HQT hiu qu nên bao gm đa s thành
viên HQT không điu hành, nhng ngi đc tin rng s to ra kt qu hot đng
vt tri bi tính đc lp ca h đi vi hot đng qun lý ca công ty (Dalton, 1998).
Bi vì các thành viên HQT điu hành có trách nhim thc hin các hot đng hàng
ngày ca công ty nh tài chính, marketing… Vi vai trò h tr cho giám đc điu
10

hành, h s không th thc hin mt cách trn vn vai trò giám sát hay k lut giám
đc điu hành (Daily và Dalton, 1993). Do đó, xây dng mt c ch đ giám sát các
hành đng ca giám đc điu hành và các thành viên HQT điu hành là rt quan
trng (Weir, Liang, David, 2001). Cadbury (1992) đã xác đnh vai trò giám sát là mt
trong nhng trách nhim chính yu ca thành viên HQT không điu hành. H có th
tr thành nhng ngi giám sát kém hiu qu khi thi gian làm vic ti HQT càng
dài, khi mà h xây dng nhng mi quan h thân thit vi các thành viên HQT điu
hành (O’Sullivanvà Wong, 1999). iu này đã cng c cho nhng tuyên b ca
Cadbury rng tính đc lp ca các thành viên HQT không điu hành có th s gim
dn khi thi gian làm vic ti HQT càng dài (Bhagat và Black, 1998; Dalton, 1998;
Yarmack, 1996).
Nguyên tc phân tách chc nng giám sát và thc thi ca lý thuyt đi din
đc thit lp cng nhm mc đích giám sát các chc nng thc thi nh kim toán, tin
lng và b nhim (Roche, 2005). S tht bi ca các công ty trc đây thng bt
ngun t nhng ch trích v cu trúc qun tr không đy đ dn ti vic đa ra nhng
quyt sách không hp lý ca HQT ca nhng công ty đó. Tm quan trng ca các y
ban này đã đc công nhn trong mi môi trng kinh doanh (Petra, 2007).
2.1.2. Mi quan h gia qun tr công ty và hiu qu hot đng
2.1.2.1. Hiu qu hot đng
Hiu qu hot đng ca doanh nghip (Corporate performance hay Firm
performance) chính là hiu qu s dng toàn b các phng tin kinh doanh trong quá
trình sn xut, tiêu th cng nh các chính sách tài tr. Thc cht khái nim hiu qu
kinh t nói chung và hiu qu kinh t ca hot đng sn xut kinh doanh nói riêng đã
khng đnh bn cht ca hiu qu kinh t trong hot đng sn xut kinh doanh là phn
ánh mt cht lng ca các hot đng kinh doanh, phn ánh trình đ s dng các
ngun lc (lao đng, thit b máy móc, nguyên nhiên vt liu và tin vn) đ đt đc
11

mc tiêu cui cùng ca mi hot đng sn xut kinh doanh ca doanh nghip – mc
tiêu ti đa hóa li nhun.
Hiu qu hot đng ca doanh nghip đc đo lng bng nhiu ch tiêu khác
nhau trong các nghiên cu khoa hc. Có ba tiêu chí đo lng hiu qu hot đng
thng đc s dng là hiu qu tài chính (financial performance), hiu qu kinh
doanh (operation performance) hoc hiu qu tng hp (overall performance) tùy thuc
vào đi tng kho sát, ngun d liu.
Hiu qu tài chính trong nhiu nghiên cu bao gm t sut li nhun trên vn
đu t, t sut li nhun trên doanh thu, t sut li nhun trên tng tài sn, t sut li
nhun trên vn ch s hu, thu nhp c phn thng, th giá c phiu, tng trng
doanh thu và Tobin’s Q. Hiu qu tài chính trong các nghiên cu khoa hc thng
đc đo lng thông qua các tip cn sau: Tip cn th trng (thng s dng t sut
li nhun trên vn đu t ROI vào c phiu ca công ty), tip cn t báo cáo tài chính
(thng s dng t sut li nhun nh t sut li nhun trên tng tài sn ROA, t sut
li nhun trên vn ch s hu ROE) và tip cn kt hp (thng s dng ch tiêu
Tobin’s Q hoc t s th giá/giá s sách PBV)
Hiu qu kinh doanh đc đo lng bi th phn, tn sut gii thiu sn phm
mi và sáng ch, cht lng hàng hoá/dch v, nng sut lao đng, mc đ hài lòng và
duy trì lc lng lao đng.
Hiu qu tng hp thng bao gm uy tín, kh nng tn ti, mc đ đt đc
mc tiêu, so sánh vi đi th cnh tranh…
Vic thu thp s liu v th phn cng nh uy tín ca các công ty hot đng 
Vit Nam theo thi gian là không d thc hin, vì đòi hi nhiu kinh phí và thi gian,
nên đa s các nghiên cu s dng ch tiêu hiu qu tài chính đ đo lng hiu qu.
Trong đó, cách tip cn báo cáo tài chính đc kim toán bi các công ty kim toán
đc lp nên có đ tin cy cao hn.
12

Trc ht, vic s dng các công c nào đ đánh giá v hiu qu tài chính
doanh nghip có vai trò quan trng. Có rt nhiu các ch tiêu đo lng hiu qu tài
chính doanh nghip, nhng các ch tiêu thng đc s dng nht trong các nghiên
cu có th chia thành hai loi chính: i) Các h s giá tr k toán, còn gi là các h s v
li nhun; ii) Các h s giá tr th trng, còn gi là các h s v tng trng tài sn.
Các ch tiêu li nhun đc dùng nhiu nht bao gm li nhun trên tng tài sn
(ROA) và li nhun trên vn ch s hu (ROE). Mt s nghiên cu s dng li sut c
tc - DY (Ming & Gee 2008; Ongore 2011), li nhun trên doanh thu - ROS (Le &
Buck 2011), hoc li nhun trên vn đu t - ROI (Shah, Butt & Saeed 2011). Tuy
nhiên, trong mt s trng hp, cách s dng ROI thc ra chính là ROA, nh trong
nghiên cu ca Shah, Butt & Saeed (2011). Nhìn chung, ROA và ROE là hai h s
đc s dng ph bin nht. áng chú ý là giá tr ca hai h s này có th ph thuc
vào cách tính li nhun. Mc dù li nhun trc thu và lãi vay (EBIT) đc nhiu nhà
nghiên cu chn đ tính hai h s trên (Hu & Izumida 2008; Le & Buck 2011; Wang &
Xiao 2011), mt s nghiên cu khác s dng li nhun thun cng vi lãi vay (trc
hoc sau thu) (
Shah, Butt & Saeed 2011; Thomsen & Pedersen 2000), hoc đn gin
ch là li nhun thun (LI, Sun & Zou 2009; Tian & Estrin 2008); trong khi đó, có
nghiên cu li cho rng li nhun trc thu, lãi vay, hao mòn và khu hao (EBITDA)
nên đc dùng. Ngoài ý ngha tài chính khác nhau, lý do ca nhng cách tính khác
nhau nh vy có th là do hn ch v c s d liu; trong nhiu trng hp, s không
đy đ ca c s d liu s khin cho mt s nghiên cu buc phi có cách tính khác
nhau.
i vi nhóm h s giá tr th trng, hai h s Marris và Tobin’s Q rt thông
dng nh là công c đánh giá tt v hiu qu tài chính doanh nghip; trong đó h s
đu đc tính là tng giá tr th trng ca vn ch s hu so vi giá tr s sách ca
vn ch s hu, và h s sau đc tính là giá tr th trng ca vn ch s hu cng
vi giá tr s sách các khon n phi tr so vi giá tr s sách ca tng tài sn. Do đó,
13

các h s này hoàn toàn có th đc s dng đ đánh giá hiu qu ca phn vn s hu
ca Nhà nc, bi vì nó có th phn ánh trc tip mc đ tng trng giá tr vn ch
s hu trong c cu vn doanh nghip.
So sánh hai nhóm h s trên, các h s ROA và ROE là nhng ch báo hiu qu
cho kt qu sn xut kinh doanh hin ti và phn ánh kh nng li nhun mà doanh
nghip đã đt đc trong các k k toán đã qua. Vì th, nhóm này là cách nhìn v quá
kh hoc đánh giá kh nng li nhun ngn hn ca doanh nghip (Hu & Izumida
2008). i vi mt s ch tiêu cùng nhóm nh ROS hoc ROI, các h s này cng
không đa ra mt góc nhìn dài hn cho c đông và lãnh đo doanh nghip bi đó là các
thc đo quá kh và ngn hn (Jenkins, Ambrosini & Collier 2011). Trong khi đó, các
h s Marris và Tobin’s Q có th cho bit hiu qu tng lai ca công ty bi chúng
phn ánh đc đánh giá ca th trng c v tim nng li nhun ca doanh nghip
trong tng lai (phn ánh vào giá th trng ca c phiu).
Tóm li, hiu qu tài chính ca các công ty c phn có th đc đánh giá thông
qua hai nhóm h s kt hp li, trong đó 4 ch tiêu thit yu nht bao gm ROA, ROE,
Marris và Tobin’s Q. Mc dù có th có các cách tính khác nhau, ch yu do cách xác
đnh li nhun trong tính toán h s, s kt hp ca hai nhóm h s này có th đa ra
cho nhà qun lý, lãnh đo doanh nghip, c đông và th trng nhng đánh giá bao
quát v hiu qu tài chính trong quá kh cng nh tim nng li nhun và tng trng
tng lai ca doanh nghip.
2.1.2.2. Mi quan h gia qun tr công ty và hiu qu hot đng
Qun tr công ty hiu qu có th ci thin nâng cao hiu qu hot đng kinh
doanh di nhiu góc đ:
- Thc hin vic giám sát và gii trình tt hn: Vic ci tin các cách thc Qun
tr công ty s mang li mt h thng gii trình tt hn, gim thiu ri ro liên quan đn
các v gian ln hoc các giao dch nhm mc đích v li ca các cán b qun lý. Tinh
thn trách nhim cao kt hp vi vic qun tr ri ro và kim soát ni b hiu qu có
14

th giúp cho công ty sm phát hin ra các vn đ trc khi chúng phát sinh và dn đn
mt cuc khng hong. Qun tr công ty s giúp ci thin hiu qu công vic qun lý
và giám sát Ban điu hành, chng hn bng cách xây dng h thng lng thng da
trên các kt qu tài chính ca công ty. iu này to điu kin thun li không ch cho
vic xây dng quy hoch b nhim cán b và k tha mt cách hiu qu, mà còn cho
vic duy trì kh nng phát trin dài hn ca công ty.
- Nâng cao hiu qu ra quyt đnh: Vic áp dng nhng cách thc Qun tr công
ty hiu qu s góp phn ci thin quá trình ra quyt đnh. Chng hn các thành viên
BG và các thành viên HQT và các c đông có th đa ra nhng quyt đnh chính
xác kp thi và có đy đ thông tin hn khi c cu qun tr công ty cho phép hhiu rõ
vai trò và trách nhim ca mình, cng nh khi các quá trình liên lc đc điu chnh
mt cách hiu qu. iu này s giúp hiu qu ca các hot đng tài chính và kinh
doanh ca công ty đc nâng cao mt cách đáng k  mi cp đ. Qun tr công ty có
hiu qu s giúp t chc tt hn toàn b các quy trình kinh doanh ca công ty, và điu
này s dn đn hiu sut hot đng tng cao hn và chi phí vn thp hn, và điu này
s li góp phn nâng cao doanh s và li nhun cùng vi s gim thiu trong chi phí và
nhu cu v vn.
- Thc hin tt hn vic tuân th và gim xung đt li ích: Mt h thng Qun
tr công ty hiu qu cn phi đm bo vic tuân th pháp lut, các tiêu chun, các quy
ch, quyn li và ngha v ca tt c các đi tng liên quan. Hn na, h thng qun
tr hiu qu cn giúp công ty tránh phát sinh chi phí cao liên quan đn nhng khiu
kin ca các c đông và nhng tranh chp khác bt ngun t s gian ln, xung đt li
ích, tham nhng, hi l và giao dch ni b.
Mt h thng QTCT hiu qu s to điu kin thun li trong vic gii quyt
nhng xung đt liên quan ti công ty, ví d xung đt gia các c đông nh l vi các
c đông nm quyn kim soát, gia các cán b qun lý vi các c đông, và gia các c
15

đông vi các bên có quyn li liên quan. ng thi, bn thân các cán b ca công ty s
có th gim thiu đc ri ro liên quan đn trách nhim đn bù ca tng cá nhân.
- Nâng cao kh nng tip cn th trng vn:
Các cách thc QTCT có th quyt đnh vic công ty d dàng tip cn các ngun
vn nhiu hay ít. Nhng công ty đc qun tr tt thng gây đc cm tình vi các c
đông và các nhà đu t, to dng đc nim tin ln hn ca công chúng vào vic công
ty có kh nng sinh li mà không xâm phm ti quyn li ca các c đông.
- Gim chi phí vn và tng giá tr tài sn:
Nhng công ty cam kt áp dng nhng tiêu chun cao trong qun tr công ty
thng huy đng nhng ngun vn giá r khi cn ngun tài chính cho các hot đng
ca mình. Chi phí vn ph thuc vào mc đ ri ro ca công ty theo cm nhn ca các
nhà đu t: Ri ro càng cao thì chi phí vn càng cao. Nhng ri ro này bao gm nhng
ri ro liên quan đn vic quyn li ca nhà đu t b xâm phm. Nu quyn li ca nhà
đu t đc bo v mt cách thích hp, c chi phí vn ch s hu và chi phí vay đu s
gim. Vic áp dng mt h thng qun tr công ty hiu qu cui cùng s giúp công ty
tr lãi sut thp hn và có nhng khon tín dng có k hn dài hn. Mc đ ri ro và
chi phí vn còn ph thuc vào tình hình kinh t và chính tr ca mi quc gia, khuôn
kh th ch và các c cu thc thi pháp lut. Vic qun tr  mi công ty có nh hng
khá quan trng đi vi các nhà đu t trong các th trng mi ni, bi vì các th
trng này thng không có đc mt h thng pháp lý đm bo quyn li ca nhà
đu t mt cách có hiu qu nh ti các quc gia phát trin khác.
- Nâng cao uy tín:
Trong môi trng kinh doanh ngày nay, uy tín là mt phn quan trng làm nên
giá tr thng hiu ca mt công ty. Uy tín và hình nh ca mt công ty là mt tài sn
vô hình không th tách ri ca công ty. Nh vy, nhng công ty tôn trng quyn li
ca các c đông và các ch n và đm bo tính minh bch v tài chính s đc xem
nh là mt ngi phc v nhit thành cho các li ích ca công chúng đu t. Kt qu