CHI TIÊU CÔNG, NGUỒN NHÂN LỰC VÀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ NGHIÊN CỨU CÁC NỀN KINH TẾ ĐANG PHÁT TRIỂN.PDF

BăGIÁOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.HCM






OĨNăVăNGUYểN




CHIăTIểUăCỌNG,ăNGUNăNHỂNăLCăVĨă
TNGăTRNGăKINHăT:ăNGHIểNăCUăCÁCă
NNăKINHăTăANGăPHÁTăTRINă





LUNăVNăTHCăSăKINHăT

TP.ăHăCHệăMINHă- 2014
BăGIÁOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.HCM





OĨNăVăNGUYểN



CHIăTIểUăCỌNG,ăNGUNăNHỂNăLCăVĨă
TNGăTRNGăKINHăT:ăNGHIểNăCUăCÁCă
NNăKINHăTăANGăPHÁTăTRIN


Chuyên ngành : Tài chính - Ngân hàng
Mưăs : 60340201




LUNăVNăTHCăSăKINHăT

Ngiăhngădnăkhoaăhc:ăPGS.TSăSăÌNHăTHĨNH

TP.ăHăCHệăMINHă- 2014
LIăCAMăOAN

Tôi xin cam đoan đây là đ tài nghiên cu ca riêng tôi. Các s liu, kt qu
nêu trong lun vn là hoàn toàn đáng tin cy và trung thc. ng thi, lun
vn cha đc công b trong bt k bài nghiên cu nào.
Tác gi lun vn

oànăVăNguyên
Mc lc
Trang ph bìa
Liăcamăđoan
Mc lc
Danh mc ký hiu, ch vit tt
Danh mc bng biu
Danh mc hình v
Tómălc - 1 -
1. Li m đu - 1 -
2. Lý do chn đ tài - 2 -
3. Mc tiêu nghiên cu - 3 -
4. Câu hi nghiên cu - 3 -
5. Phng pháp nghiên cu - 3 -
6. i tng và phm vi nghiên cu - 4 -
7. ụ ngha ca đ tài - 4 -
8. Kt cu ca đ tài - 5 -
Chngă1:ăTng quan lý thuyt v vn nhân lcăvàătngătrng kinh t - 6 -
1.1 Vn nhân lc và tng trng kinh t - 6 -
1.1.1 Vn nhân lc - 6 -

1.1.1.1 Khái nim - 6 -
1.1.1.2 Vai trò ca giáo dc và sc khe đi vi kinh t - xã hi - 7 -
1.1.1.3 Các khía cnh nghiên cu ca vn nhân lc - 12 -
1.1.2 Mt s mô hình tng trng kinh t - 14 -
1.2 ánh giá nghiên cu v tác đng vn nhân lc đn tng trng kinh t - 17 -
1.2.1 Vn nhân lc có tác đng tích cc đn tng trng kinh t - 17 -
1.2.2 Vn nhân lc không tác đng tích cc đn tng trng kinh t - 25 -
Chngă2:ăăMôăhìnhăvàăphngăphápănghiênăcu - 29 -
2.1 Mô hình - 29 -
2.1.1 Phng trình tng trng - 31 -
2.1.2 Phng trình đu t - 34 -
2.1.3 Phng trình giáo dc - 35 -
2.1.4 Phng trình sc khe - 37 -
2.2 Phng pháp nghiên cu - 39 -
Chngă3:ăD liu và kt qu thc nghim - 42 -
3.1 D liu - 42 -
3.2 Kt qu thc nghim - 44 -
Chngă4:ăKt lun và hàm ý chính sách - 56 -
4.1 Kt lun - 56 -
4.2 Hàm ý chính sách - 58 -
Tài liu tham kho
Ph lc


DANH MC KÝ HIU, CH VIT TT

T vit tt
Ting Anh
Ting Vit
IMF

Internationnal Monetary Fund
Qu tin t quc t
WB
World Bank
Ngân hàng th gii
WHO
World Health Organization
T chc y t th gii
OECD
Organization for Economic Co-
operation and Development
T chc hp tác và phát
trin kinh t
UNCTAD
United Nations Conference on
Trade and Development
y ban thng mi và phát
trin Liên hip quc
WEO
World Economic Outlook
Database

WDI
World Development Indicators

GDP
Gross Domestic Product
Tng sn phm quc ni
3SLS
Three Stage Least Squares

Bình phng nh nht ba
giai đon
GMM
Generalized Method of Moments

PMG
Pooled Mean Group


DANH MC BNG BIU

Bng 1.1 Nhng nghiên cu ni ting v vn nhân lc và tng trng 17
Bng 2.1 K vng du các bin trong phng trình tng trng 33
Bng 2.2 K vng du các bin trong phng trình đu t 35
Bng 2.3 K vng du các bin trong phng trình giáo dc 36
Bng 2.4 K vng du các bin trong phng trình sc khe 37
Bng 2.5 Mô t các bin và ngun d liu 38
Bng 3.1 Thng kê mô t giá tr các bin 42
Bng 3.2 Tính cht phân phi các bin trong mô hình nghiên cu 43
Bng 3.3 Tng quan gia các bin ph thuc trong mô hình 44
Bng 3.4 Kt qu hi quy h phng trình đng thi bng phng pháp 3SLS 45
Bng 3.5 Kt qu hi quy tng trng bng phng pháp GMM 47
Bng 3.6 Kt qu hi quy đu t bng phng pháp GMM 48
Bng 3.7 Kt qu hi quy giáo dc bng phng pháp GMM 49
Bng 3.8 Kt qu hi quy vn sc khe bng phng pháp GMM 50
Bng 3.9 Kt qu hi quy tng nhóm quc gia bng phng pháp 3SLS 52

DANH MC HÌNH V

Hình 2.1 Tác đng vi mô và v mô ca giáo dc đn tng trng 29

Hình 2.2 S đ khung phân tích 30
Hình 4.1 Quan h tuyn tính âm gia chi tiêu công y t và s lng tr t vong 57
Hình 4.2 Quan h tuyn tính dng gia chi tiêu công giáo dc và t l nhp hc.58
- 1 -

Tómălc
T d liu ca 26 nc đang phát trin trong giai đon 1995 - 2012, nghiên
cu này khám phá kênh trc tip và gián tip liên kt chi tiêu công, vn nhân lc và
tng trng kinh t trong mt h phng trình đng thi. Nghiên cu tin hành
phng pháp bình phng ba giai đon (Three Stage Least Squares - 3SLS) x lý
mô hình h phng trình đng thi, sau đó, phng pháp GMM (Generalized
Methods of Moments) đc s dng kim đnh tng phng trình đn đ tng tính
vng cho kt qu nghiên cu. Chi tiêu công giáo dc và y t tác đng trc tip mt
cách đáng k đn tri thc và sc khe, hai nhân t cu thành vn nhân lc, do đó có
th dn đn tng trng kinh t cao hn. Nghiên cu cng phát hin ra rng nhng
chính sách can thip v mô khác, chng hn nh ci thin nng lc th ch, gim
thâm ht ngân sách quá mc và ch đng lm phát cng rt hu ích đi vi các
quc gia đang hng ti các mc tiêu phát trin bn vng nh vào ngun lc con
ngi. Nh vy, ch mi chi tiêu cao hn là không đ đ đt đc các mc tiêu này.
T khóa: Tng trng kinh t, vn nhân lc (human capital), chi tiêu công
giáo dc (public expenditure on education), chi tiêu công y t (public expenditure
on health).
1. Liămăđu:
Vai trò ca ngun nhân lc trong vic thúc đy kinh t đã đc ghi nhn
trong các lý thuyt v tng trng. Sau khi Romer (1986) và Lucas (1988) phát
trin mô hình tng trng ni sinh ca Solow đn lt các nghiên cu ni ting
khác nh: Squire (1993), Ravallion & Chen (1997), Schultz (1999) đu xác đnh
vn nhân lc là mt yu t quyt đnh tng trng và xóa đói gim nghèo. Các t
chc quc t cng ngày càng nhn mnh tm quan trng vic thúc đy tin b c
th trong các ch s ngun nhân lc đc đo trên c s các ch tiêu giáo dc và y t.

Mt vn đ rt quan trng khác đó là vai trò ca chính sách công trong vic thúc
đy các quc gia đt đc nhng mc tiêu này. Trong hu ht các quc gia, khu vc
công gi vai trò ch đo trong vic cung cp dch v cn thit cho giáo dc và y t
đ xây dng ngun nhân lc. Vì vy, tác đng ca các khon chi cho giáo dc, y t
- 2 -

vào các ch s con ngi, cng nh tác đng ca các chính sách can thip khác (ci
thin tính bn vng tài chính hoc ci thin nng lc th ch) có th giúp các nc
đt đc tng trng bn vng. Trong khi ngoi tác tích cc hoc tht bi th trng
có th bin minh cho s tham gia ca khu vc nhà nc trong các lnh vc này;
nhng không, nghiên cu ch ra rng chi tiêu cao hn là hiu qu và s can thip
ca các chính sách v mô khác cng giúp đáp ng các mc tiêu phát trin. Cui
cùng, mt lu Ủ quan trng là không nên k vng v mt tác đng tc thì ca s
phát trin giáo dc đi vi phát trin kinh t. iu này có th mt nhiu thi gian
nhng giáo dc dng nh là mt s đu t đáng đc thc hin trong dài hn.
Ngành giáo dc cn phi đón đu s thay đi nhanh chóng ca c cu nn kinh t,
c cu th trng lao đng đ có th đáp ng linh hot và kp thi v quy mô và
đm bo cht lng, góp phn to ra mt lc lng lao đng không ch làm vic
chm ch hn mà còn cn phi làm vic thông minh hn trong bi cnh cnh tranh
và toàn cu hoá đang din ra ngày càng gay gt.
2. Lý do chn đ tài:
Tng trng kinh t luôn là mc tiêu mà các quc gia theo đui. Kt qu
tng trng kinh t bt ngun t rt nhiu nguyên nhân và các nguyên nhân này đôi
khi li tng tác vi nhau. Ngun nhân lc đóng vai trò quan trng đi vi tng
trng kinh t. Giáo dc và y t chính là phng thc đ tích ly ngun vn con
ngi. Mc dù vn đ này rt có Ủ ngha đi vi các quc gia hin đang mun tn
dng ngun lc con ngi đ nâng tm v th và xây dng mt nn kinh t phát
trin n đnh lâu dài, nhng các nghiên cu truc đây vn cha thc s đa ra đc
bng chng rõ ràng v tác đng đng thi ca giáo dc và y t đi vi tng trng
kinh t.

Hu nh tt c các nghiên cu vn cha ch ra c th giáo dc và y t đc
to ra nh th nào. Olaniyi & Adams (2000) phân tích c th các cp và thành phn
ca chi tiêu công đ đa ra kt lun rng trong bt c giai đon nào chi tiêu công
giành cho giáo dc, y t luôn có xu hng b ct gim ít hn so vi c cu các
khon chi tiêu công khác, nhng  các quc gia đang phát trin thì phân b khon
- 3 -

chi tiêu công cho giáo dc, y t là cha đáp ng đc các tiêu chun và mc đ cn
thit. Các nghiên cu trc đây v tác đng ca chi tiêu công đn tng trng kinh
t thng phân tích riêng bit chi tiêu công giáo dc hoc chi tiêu công y t. Hn
na, đi đa s các nghiên cu v vn nhân lc ch tp trung vào lnh vc giáo dc.
Nghiên cu ca Baldacci et al. (2008) kim tra v tác đng ca các khon chi
tiêu công cho c giáo dc và y t đn tng trng kinh t. ụ tng ca nghiên cu
mun kim tra tác đng ca vn nhân lc đn tng trng kinh t trên góc đ tng
hp c tri thc và sc khe ca ngi dân. Da trên nghiên cu này, tác gi thc
hin đ tài ắChi tiêu công, ngun nhân lc và tngătrng kinh t: Nghiên cu
các nn kinh t đangăphátătrin” vi mong mun đóng góp mt cái nhìn đa chiu
đ đánh giá tng hp vai trò ca chi tiêu công và can thip chính sách v mô khác
đn vn nhân lc, tng trng kinh t và các ch s con ngi. Xây dng da trên
nghiên cu trc đây, lun vn phân tích tác đng trc tip và tác đng gián tip
ca các khon chi tiêu công giành cho vn nhân lc và phát trin, trong đó có tính
đn s tng tác gia giáo dc và y t.
3. Mcătiêuănghiênăcu:
(1) Kim chng tác đng ca vn nhân lc đn tng trng kinh t  mt s
nn kinh t đang phát trin.
(2) ánh giá tác đng ca chi tiêu công cho giáo dc, y t đn tng trng
kinh t.
(3) ánh giá tác đng ca các chính sách v mô khác đn tng trng kinh t
thông qua kênh vn nhân lc.
(4)  xut mt s gii pháp giúp ci thin vn nhân lc, tng trng kinh t.

4. Câu hi nghiên cu:
(1) Vn nhân lc có tác đng đn tng trng kinh t ti các nn kinh t
đang phát trin?
(2) Tác đng ca vn nhân lc đn tng trng kinh t là tác đng tích cc
hay tiêu cc?
(3) Sc khe có tác đng đn giáo dc không?
- 4 -

(4) Chi tiêu công giáo dc có ci thin tri thc, chi tiêu công y t có tác đng
tích cc đn sc khe ca ngi dân không?
(5) Các yu t v mô có tác đng nh th nào (tích cc hay tiêu cc) đn giáo
dc và y t?
5.ăPhngăphápănghiênăcu:
Phng pháp lun ca đ tài là s dng d liu bng cho mt h phng
trình đng thi. Trc ht, tác gi tin hành thng kê mô t d liu và kim đnh
tính cht phân phi ca các bin trong mô hình nghiên cu. Sau đó, da theo đ
xut ca Zellner & Theil (1962), nghiên cu s dng phng pháp bình phng
nh nht ba giai đon 3SLS đ áp dng cho mô hình h phng trình đng thi.
Ngoài ra, Bond et al. (2001) đ xut hng gii quyt cho vn đ ni sinh và t
tng quan bng phng pháp GMM. Phng pháp GMM va có th khc phc
hin tng phng sai thay đi va gii quyt đc vn đ t tng quan, hin
tng ni sinh cng có th hin din trong hu ht các mô hình vi b d liu thi
gian và s dng bin tr.
6.ăiătng và phm vi nghiên cu:
i tng nghiên cu: Tác đng ca vn nhân lc đn tng trng kinh t
trong mt h phng trình đng thi gm có các bin v giáo dc, y t, đu t.
Phm vi nghiên cu: 26 nn kinh t đang phát trin giai đon 1995-2012.
7.ăụăngha caăđ tài:
V phng din hc thut:
- H thng nhng lý thuyt quan trng v vn nhân lc và tng trng kinh t.

- Áp dng phng pháp GMM trên d liu bng nhm khc phc các nhc
đim ca d liu chui thi gian. Xây dng cu trúc h phng trình đng
thi đ gii quyt tính ni sinh và đáp ng yêu cu xác đnh cùng lúc ca các
bin v mô trong mô hình. Ngoài ra, s dng phng pháp 3SLS, phng
pháp ti u nht đ gii quyt h phng trình đng thi.
- ánh giá tác đng ca vn nhân lc và các chính sách v mô, đc bit là chi
tiêu công đn tng trng kinh t.
- 5 -

V phng din thc tin:
- Các bng chng tìm thy trong đ tài có th đóng góp c s khoa hc đ
tham kho, t đó hoch đnh các mc tiêu v mô trong dài hn và đa ra hành
đng c th nhm phát trin con ngi và kinh t đt nc.
- Kt qu nghiên cu cng là mt kênh tài liu giành cho nhng ngi quan
tâm đn đ tài v vn nhân lc và tng trng kinh t.
8. Kt cu caăđ tài:
 tài đc b cc thành 4 chng nh sau:
Chng 1: Tng quan lý thuyt v vn nhân lc và tng trng kinh t
Chng 2: Mô hình và phng pháp nghiên cu
Chng 3: D liu và kt qu thc nghim
Chng 4: Kt lun và hàm ý chính sách

- 6 -

Chngă1:ăTng quan lý thuyt v vn nhân lcăvàătngătrng kinh t
1.1 Vn nhânălcăvàătngătrngăkinhăt:
1.1.1 Vn nhânălc:
1.1.1.1ăKháiănim:
Thut ng v vn nhân lc đã đc Smith (1776) đt nn móng t rt sm
trong tác phm “The Wealth of Nations”. Mc dù vy, thi k này các nhà kinh t
hu nh ch quan tâm đn hai yu t đu vào trong sn xut đó là vn t bn và máy
móc thit b. T gia th k 20, các nhà khoa hc bt đu đa yu t con ngi vào
trong các mô hình tng trng, bc đu khái nim v vn nhân lc ch tp trung
phn ánh giá tr nng lc ca con ngi. Vn nhân lc cng ging nh bt k các
loi vn khác, đu có th đc gia tng bng hình thc đu t. Con đng ngn
nht đ tng vn nhân lc chính là đu t thông qua giáo dc, đào to, cng nh
tng thu nhp, quyn li cho ngi lao đng.
Theo Henry (2009), vn nhân lc là ngun lc con ngi ca nhng t chc
có kh nng và tim tàng tham gia vào quá trình phát trin ca t chc cùng vi s
phát trin kinh t - xã hi ca quc gia, khu vc, th gii. Cách hiu này v vn
nhân lc xut phát t quan nim coi vn nhân lc là các yu t vt cht, tinh thn
to nên nng lc, sc mnh phc v cho s phát trin nói chung. Milkovich &
Boudreau (1997) cho rng vn nhân lc là tng th các yu t bên trong và bên
ngoài ca mi cá nhân bo đm ngun sáng to cùng các ni dung khác cho s

thành công và đt đc mc tiêu đ ra.
Trong báo cáo ca Liên hip quc đánh giá v nhng tác đng ca toàn cu
hóa đi vi ngun vn nhân lc đã đa ra đnh ngha: Vn nhân lc là trình đ lành
ngh, kin thc, k nng thc t cùng vi nhng nng lc tn ti di dng tim
nng ca con ngi. Quan nim v vn nhân lc theo hng tip cn này có phn
thiên v cht lng ngun nhân lc. Trong quan nim này, đim đáng lu Ủ chính là
coi các tim nng ca con ngi chính là ngun vn di dào có th khai thác đc,
đ t đó có nhng c ch thích hp trong qun lý, s dng sao cho hiu qu. Quan
nim v ngun vn nhân lc nh vy cng đã cho thy phn nào s tán đng ca
- 7 -

Liên hip quc đi vi phng thc qun lý mi đ phát huy kh nng ca ngi
lao đng.
Tóm li, trên góc đ xã hi cn có cái nhìn bao quát hn v vn nhân lc,
ngun vn nhân lc là tt c nhng kin thc, k nng, nng lc và nhng thuc
tính tim tàng trong mi cá nhân đ to nên s giàu có cho chính bn thân ngi lao
đng, góp phn vào thnh vng kinh t, xã hi ca mt quc gia. nh ngha này
còn bao hàm c sc khe ca ngi lao đng. Kin thc, k nng ca con ngi s
ngày càng đc tích ly qua thi gian và đng nhiên cn phi có sc khe đ hin
thc hóa điu đó. Nu hai cá nhân có cùng mt điu kin giáo dc, trình đ hc vn
nh nhau thì so sánh v giá tr vn nhân lc h vn khác nhau. Nng lc, k nng
ca ngi lao đng không ging nhau bi vì nó còn ph thuc vào kh nng nhn
thc tim tàng, sc khe và rt nhiu yu t khác. Nh vy, ngun lc ca mi con
ngi gm có th lc và trí lc. Th lc ph thuc vào tình trng sc khe, mc
sng, thu nhp, ch đ dinh dng. Trí lc là ngun tim nng to ln, đó là tài
nng, nng khiu cng nh quan đim, lòng tin, nhân cách. Có th hiu đào to và
phát trin ngun nhân lc là quá trình nâng cao nng lc con ngi v mt th lc,
trí lc, tâm lc; đng thi phân b, s dng và phát huy có hiu qu nht tim nng
ca ngun nhân lc đ đt mc tiêu ca các t chc và xa hn là trên bình din
quc gia.

1.1.1.2ăVaiătròăcaăgiáoădcăvàăscăkheăđiăviăkinhătă- xưăhi:
Vai trò ca giáo dc:
Khi cuc cách mng khoa hc - công ngh đang din ra mnh m, các
nn kinh t trên th gii đã và đang chuyn sang nn kinh t tri thc, ngun lc con
ngi, ngun lc trí tu càng đc tha nhn vai trò trung tâm trong quá trình phát
trin. Con ngi là ch th khai thác, s dng các ngun lc khác, ch khi kt hp
vi con ngi, các ngun lc khác mi phát huy tác dng. S kt hp gia trình đ
ngi lao đng vi công ngh tiên tin là đng lc c bn ca tng trng kinh t.
Theo quan đim ca thuyt v li, ngay c trong th trng lao đng tt c nhng
hành vi ca cá nhân đu nhm ti đa hóa li ích. Các cá nhân đu t vào giáo dc,
- 8 -

tích ly kin thc, k nng ch khi nó mang li li ích cho h sau này. Vic mi cá
nhân đu t cho giáo dc v lâu dài cng mang li nhng li ích kinh t xã hi nht
đnh.
Th nht, giáo dc mang li trình đ hc vn, vic làm và thu nhp cho ngi
lao đng. Mincer (1974) đa ra mô hình kim đnh mi tng quan gia thu nhp
và trình đ hc vn. Theo đó, tin công ca ngi lao đng chu nh hng bi
trình đ hc vn đc dn xut bi bin s nm đi hc. Ngoài ra, còn có s nm
kinh nghim và các bin khác nh hng đn tin công ngi lao đng. Mô hình
này da trên gi đnh rng các cá nhân không khác nhau v nng lc bm sinh,
nhng rõ ràng nhng ngi có nng lc bm sinh tt hn thng mun đi hc nhiu
hn và h cng d dàng thc hin điu đó hn. Krueger et al. (1994) s dng s liu
ca các cp song sinh đ kim soát s chênh lch nng lc gia các cá nhân. Cng
chính ông vi nghiên cu nm 1999, cho thy nu trình đ hc vn cao hn thì thu
nhp trung bình mt nm tng t 5 - 15%. Tuy nhiên, gia nhng ngi có cùng
trình đ, thu nhp trung bình vn khác nhau tùy thuc vào gii tính, tui tác, kinh
nghim.
Th hai, giáo dc góp phn to nên s bn vng xã hi. Theo Romer (1986)
và Lucas (1988), ngun nhân lc không ch là nhân t thúc đy tng trng kinh t

mà còn là đng lc đ gim đói nghèo. Thu nhp ca ngi nghèo ch yu là da
vào sc lao đng. Thu nhp ca ngi nghèo thp mt phn do lao đng ca h
kém hiu qu, mt phn do s phân bit đi x trên th trng lao đng. Giáo dc
mang li kin thc, k nng giúp nâng cao nng sut lao đng ca ngi nghèo và
kim đc thu nhp cao hn. Giáo dc có tác đng tích cc đn đi sng cá nhân,
góp phn gim đói nghèo, to điu kin cho mi cá nhân có th tham gia vào các
hot đng xã hi mt cách bình đng. Ngc li, chính s đói nghèo và bt công
trong xã hi cng làm cho giáo dc kém phát trin. Vì vy, gii pháp đt ra là va
phi tng cng giáo dc đ gim đói nghèo và bt công xã hi, va phi ci thin
đi sng và lao đng ca nhng ngi nghèo đ giúp h tham gia vào quá trình hc
tp có hiu qu. Giáo dc giúp ci thin cht lng lao đng; xóa b các rào cn xã
- 9 -

hi và th ch, giáo dc giúp nâng cao t duy khoa hc, k nng toán và thành tho
ngôn ng (Benavot & Resh, 2003). Giáo dc có tác đng tích cc đn sc khe ca
con ngi, giáo dc đem li nhng hiu bit v khoa hc giúp cho vic n  v sinh
và s dng các bin pháp phòng nga bnh tt hn. c bit đi vi ph n, nhng
kin thc mà giáo dc đem li không ch giúp h bình đng hn mà còn giúp h
nâng cao đc sc khe sinh sn ca bà m và thai nhi. Kt qu ca rt nhiu
nghiên cu cho thy gia trình đ hc vn ca ph n và s con trong gia đình t l
nghch vi nhau, ph n càng đc giáo dc thì càng sinh ít con. Kinh nghim cho
thy  các quc gia phát trin, ngi dân có kin thc v chính tr, pháp lut và
cng ít phm pháp hn. Chính ph các quc gia cng gim đc các khon chi tiêu
cho an ninh xã hi, tr cp ngi nghèo, qua đó, tit kim đc rt nhiu ngun lc
cho xã hi.
Th ba, giáo dc có tác đng đn tng trng kinh t. Ngay t đu nhng
nm 1990, các nhà nghiên cu đã c gng đ xác đnh các yu t quyt đnh đn
tng trng kinh t. Tng trng kinh t trong dài hn là ni sinh ch không phi
ngoi sinh (Mankiw et al., 1992). Hin nay trên th gii, kt qu đu t cho giáo
dc thu li nhng kt qu không nh mong đi  rt nhiu quc gia và cht lng

giáo dc có s khác bit đáng k gia các nhóm quc gia phát trin và đang phát
trin. Các quc gia đang phát trin cn quan tâm hn na đn vn đ s dng ngun
lc này đ đt các mc tiêu phát trin kinh t, xã hi.
Zin (2005) nghiên cu mi quan h nhân qu gia giáo dc và tng trng
kinh t  các nc ông Á trong giai đon 1979-1994, phát hin ra rng ban đu
tng trng kinh t nhanh s làm tng nhu cu v nhân lc, thúc đy đu t vào
giáo dc đ nâng cao trình đ cho ngi lao đng. n lt mình, giáo dc phát
trin làm tng trình đ hc vn dn đn thu nhp ngi lao đng đc ci thin,
thúc đy tng trng kinh t. Giáo dc không ch là nguyên nhân mà còn là h qu
ca tng trng kinh t. C nh vy thì s là mt vòng tun hoàn ca các cng
quc kinh t có nn giáo dc cp tin. Ngc li, đi vi quc gia kém phát trin,
- 10 -

nn giáo dc cha tin b mun thoát ra khi chu kì này cn phi có nhng quyt
sách mnh m đi vi đu t cho giáo dc c v lng và cht.
Vai trò ca sc khe:
Theo t chc y t th gii, sc khe là trng thái thoi mái toàn din v th
cht, tinh thn và xã hi, không phi ch bao gm tình trng không có bnh hay
thng tt. Mt cá nhân không có bnh tt nhng sng trong mt xã hi bt n,
thiu vn minh, tri thc thì không th nào có sc khe tt đc. Vn đ mà chúng ta
quan tâm chính là tình trng sc khe và cht lng cuc sng. T chc y t th
gii đã đa ra các yu t chính quyt đnh đn sc khe, bao gm:
- Thu nhp và đa v xã hi;
- Giáo dc và trình đ;
- Tình trng công vic;
- Dch v chm sóc sc khe;
- Gii tính;
- Vn hóa;
- Sinh hc và di truyn;
- Môi trng xã hi;

- Môi trng vt lý.
Mt nn kinh t dù có nhng bc tin vt bc nhng vn s là tht bi nu
cht lng cuc sng ca ngi dân không đc ci thin. Khía cnh th hin rõ nét
cht lng cuc sng ca ngi dân chính là sc khe. Sc khe ca ngi dân
đc ci thin s mang li nhng hiu ng tích cc đi vi các mc tiêu kinh t xã
hi ca quc gia.
Th nht, sc khe tác đng đn thu nhp, trình đ hc vn và các ch tiêu
xã hi khác. Arora (2001) đã tìm ra mi quan h trong dài hn gia thu nhp và sc
khe ca ngi lao đng. Ngi lao đng s nâng cao nng sut lao đng nu có
sc khe tt hn. Sc khe tt khuyn khích ngi lao đng liên tc nâng cao trình
đ và k nng ngh nghip. Bn thân h cng giành nhng khon tit kim đ tái
đu t trong dài hn. Không nhng vy, nhà sn xut có th hn ch nhng hao phí
- 11 -

trong kinh doanh khi ngi lao đng ngh m do mt sc. Kelly & Schmidt (1996)
cho rng nu ngi dân có tui th ngn h s hn ch đu t vào giáo dc, bi vì
h cm thy ri ro khi nhng chi phí c hi mình b ra đ theo đui con đng hc
vn quá ln. Ngi lao đng có sc khe tt d dàng tp trung cao đ, tng kh
nng t duy sáng to, giao tip đ đt hiu qu cao nht trong công vic, nh vy
mc lng ca h cng cao hn. Ngc li, sc khe và th cht yu s hn ch
mc thu nhp ca ngi lao đng.
Th hai, sc khe cng có mi quan h nhân qu vi tng trng kinh t.
Chúng ta thng tin rng tng trng kinh t s dn đn cuc sng ca ngi dân
đc nâng cao hn, sc khe tt hn và tui th s ngày càng tng. Nghiên cu ca
Fogel (1994) cho rng tng trng kinh t có ngha là thu nhp bình quân đu ngi
tng và ngi dân s có điu kin ci thin khu phn và cht lng dinh dng và
rõ ràng tui th ca ngi dân cng s tng lên. Ngoài ra, tng trng kinh t đc
thúc đy mi nhng tin b trong k thut công ngh và mt phn ca tin trình này
cng đc phn ánh trong nhng ci tin trong khoa hc y t. iu này cng góp
phn ci thin sc khe ca ngi dân. Quay li vn đ, khi tình trng sc khe ca

ngi dân đc ci thin li tác đng đn tng trng kinh t qua nhiu kênh khác
nhau. Cùng vi vn t bn, k thut công ngh, sc khe ca ngi lao đng to
điu kin đ phát huy nng lc ca h. Qua đó, tng hòa đc mi ngun lc trong
xã hi đ thúc đy tng trng kinh t. Thomas et al. (1998) đã đa vào hiu ng
chm sóc sc khe là mt phn ca vn nhân lc đ kt hp xây dng mô hình tng
trng ni sinh. Tui th ngi dân đc ci thin, đu t cho giáo dc s tng lên
cng to ra tng trng kinh t. Bloom & Sevilla (2004) thu thp d liu bng trong
vòng 25 nm, tìm thy bng chng thc nghim rng sc khe đóng mt vai trò
quan trng trong xác đnh tng trng kinh t. Các nghiên cu ca Mayer &
Foulkes (2001), Caselli et al. (1996), Sachs et al. (2003) cng tìm thy kt qu
tng t. Nhiu nghiên cu khác li phát trin theo hng đánh giá tác đng gián
tip ca sc khe đn tng trng kinh t thông qua t l vn đu t vào nn kinh t
và kt cu dân s.
- 12 -

Th ba, ci thin sc khe cho ngi dân là đng lc chính đ đt đc các
mc tiêu phát trin thiên niên k (Millennium Development Goals). Mc tiêu phát
trin thiên niên k là 8 mc tiêu đc 189 quc gia thành viên Liên hip quc nht
trí phn đu đt đc vào nm 2015. Mc tiêu chu nh hng trc tip đó là gim
t l t vong  tr em; ci thin sc khe bà m; phòng chng HIV, st rét và các
bnh dch khác. Ngoài ra các tác đng đn các mc tiêu khác v giáo dc, bình đng
xã hi.
1.1.1.3 Cácăkhíaăcnhănghiênăcuăca vn nhânălc:
Các nghiên cu hin nay trên th gii có th tip cn vn nhân lc theo nhiu
góc đ khác nhau:
- S lng nhân lc: Không ch tp trung đn s lng lao đng, mt vn
đ khác mà các nhà nghiên cu quan tâm đn chính là có bao nhiêu lao đng s
đc to ra trong tng lai. S phát trin v s lng nhân lc có th do yu t ch
quan hay khách quan, chng hn đáp ng nhu cu ca quc gia nhm thc hin mc
tiêu v kinh t - xã hi trong mt giai đon hoc chu tác đng bi chu k kinh t,

tc đ tng dân s, đ tui lao đng ca ngi dân, s dch chuyn c cu ngành.
- Cht lng nhân lc: Cht lng nhân lc đc cu thành t nhiu yu
t nh: trí tu, trình đ hc vn, k nng, sc khe, đo đc, nhân cách. Trong các
yu t trên thì trí lc và th lc là hai yu t quan trng đánh giá cht lng ngun
nhân lc. Lun vn đ cp đn lnh vc giáo dc, y t là c s đ phát trin ngun
nhân lc c mt trí lc và th lc nhm phc v cho các mc tiêu dài hn ca quc
gia.
- C cu nhân lc: C cu nhân lc là b phn không th thiu khi xem
xét đánh giá v ngun nhân lc ca mt quc gia. C cu nhân lc th hin trên
nhiu phng din khác nhau nh: C cu trình đ đào to, ngành ngh đào to,
gii tính, đ tui. Hin nay, vn đ xây dng c cu nhân lc hp lỦ đang đt ra
nhng thách thc không nh đc bit vi nhng nn kinh t đang trong giai đon
chuyn đi, tái c cu. C cu nhân lc lao đng trong khu vc kinh t t nhân ca
các nn kinh t phát trin trên th gii ph bin là 5 - 3 - 1, c th là 5 công nhân k
- 13 -

thut, 3 trung cp ngh và 1 k s nhng c cu này đi vi các nc đang phát
trin ngc li, s lao đng có trình đ đi hc và trên đi hc nhiu hn s lao
đng ngh.
Mt s vn đ cn quan tâm khi nghiên cu v vn nhân lc:
- Chn bin đi din cho giáo dc: Các nhà nghiên cu thng chn các bin
s đi din cho quá trình tham gia giáo dc chính thc ca mt cá nhân nh. ây là
các bin s đc s dng nhiu nht nh là bin đi din cho giáo dc. Mc dù vy,
vic la chn mi bin này đu có nhng hn ch nht đnh.
Th nht, đi vi t l nhp hc, Pritchett (1997) tìm thy quan h nghch
chiu gia ch s này đi vi phát trin vn nhân lc. Nh vy, mt cách gián tip
đã tác đng âm đn tng trng kinh t. ây là kt qu xung khc đi vi các lý
thuyt v tng trng kinh t. Nhng bt k lun c khoa hc nào đa ra cng đu
có c s và đ tin cy ca nó. Bi vì xét cho cùng khi t l nhp hc cao, chi tiêu
giáo dc tng  c khu vc công và khu vc t, kt qu này ban đu s làm tng

GDP. Tuy nhiên, trong dài hn s chng có đóng góp gì cho tng trng kinh t.
Hn na ngi trong đ tui đi hc cha tham gia vào khu vc sn xut hu nh
không có đóng góp đn tng trng kinh t ca mt quc gia.
Th hai, đi vi t l bit ch, ch tiêu này khó có th nm bt đc s khác
bit khi so sánh gia các quc gia, khu vc bi vì t l xóa mù ch hin nay rt cao
và ít có tính đi din cho yu t cht lng ca lao đng. Ngoài ra, các nghiên cu
cng th hin s bt cân xng trong chn mu theo hng thiên v khu vc thành
th.
Th ba, đi vi s nm đào to chính quy trung bình, nghiên cu ca
Hanushek et al. (2007), Strombergen et al. (2002) cho rng ch tiêu này không th
tính đn khía cnh cht lng ca giáo dc, không phn ánh đc trình đ nng lc
ca ngi lao đng và rt khó thc hin trong mô hình hi quy vi gi đnh là các
h s góc không thay đi, vì khi đi vi cp hc càng cao thì s khác bit trong
trình đ ngi lao đng càng b kéo giãn ra. Hn na, ch tiêu này cng không tính
đn k nng ca ngi lao đng khi đc đào to ngoài chính quy.
- 14 -

Trong 3 bin trên thì bin đc s dng ph bin nht là s nm đào to
chính quy trung bình. Ngoài ra, cng có mt s bin khác đc các nhà nghiên cu
đ ngh nh: T l sinh viên/giáo viên; t l ngân sách chi tiêu cho giáo dc; hc tp
thông qua làm vic; cu trúc chng trình giáo dc (Lee, 2000), trình đ ca giáo
viên, t lên lp ca hc sinh, t l sinh viên có vic làm sau khi ra trng, t l gii
tính ca sinh viên
- Cách ly mu nghiên cu: B d liu s dng là yu t quyt đnh đn kt
qu nghiên cu.  chun b b d liu tt cn lu Ủ đn 2 vn đ sau:
Chn mu theo thi gian: Nu chúng ta ly b d liu trong nhng giai đon
khác nhau đi vi cùng mt nhóm các quc gia thì s cho ra nhng kt qu nghiên
cu khác nhau. Cn phi ht sc lu Ủ đn cách thc chn mu này, đc bit chú Ủ
đn các bin c kinh t trong mt giai đon nào đó. Trong nghiên cu ca Permani
(2009) v tác đng ca giáo dc đn tng trng kinh t  các nc ông Á, ông

chia b d liu ra thành nhiu giai đon đ thc hin kim đnh. Kt qu ca nghiên
cu cho thy chi tiêu giáo dc thúc đy tng trng kinh t trong giai đon sau
khng hong 1997; ngc li, kt qu đi vi giai đon 1965-1985 li cho thy giáo
dc cha to ra tác đng dng đi vi tng trng, thm chí còn gây ra lãng phí
các ngun lc xã hi.
Chn mu theo d liu chéo: Tng t vic la chn các b d liu trong
cùng mt giai đon đi vi các nhóm quc gia khác nhau cng mang đn nhng kt
qu rt khác bit. Chng hn, trong giai đon 1965 - 1985, nu chi tiêu giáo dc có
tác đng tiêu cc đn tng trng kinh t  nhóm các quc gia ông Á thì ngc li
nghiên cu ca Islam (1995) vn tìm thy tác đng dng ca chi tiêu giáo dc đi
vi tng trng kinh t đi vi các quc gia thuc OECD.
1.1.2 Mtăs mô hìnhătngătrngăkinhăt:
Nhng thành tu v tng trng và phát trin ca kinh t luôn là mc tiêu mà
các quc gia theo đui. Bt chp nhng tranh lun cho rng tng sn phm quc
dân (GDP) là mt tiêu chun li thi đ đánh giá mc đ thành công ca mt quc
- 15 -

gia, các nhà kinh t đã và đang tip tc đa ra nhiu phng pháp, cách tip cn
hp lỦ hn trong các mô hình tng trng.
Mô hình tng trng đn gin và ni ting nht đc ng dng rng rãi đó là
mô hình Harrod - Domar đa ra ph bin vào nhng nm 1940. Mô hình này th
hin mi quan h gia đu t và tng trng. Mô hình Harrod - Domar đc bit có ý
ngha trong thi k đu ca các giai đon phát trin đi vi bt c quc gia nào.
Quan đim ca mô hình nhn mnh đn vic tích ly vn đ đu t là yu t quyt
đnh đn tng trng kinh t ca quc gia. ây chính là nhc đim ca mô hình
này khi nó b qua vai trò ca rt nhiu nhân t quan trng khác có Ủ ngha đi vi
tng trng.
Mô hình hàm sn xut Cobb - Douglas đi din cho trng phái lý thuyt
gii thích mi quan h gia các yu t đu vào và s tng trng. Trên bình din
quc gia, các hàm sn xut mô t mi quan h gia s lng lao đng, vn t bn

ca mt quc gia vi mc thu nhp quc dân ca quc gia đó. Các mi quan h
rng ln này đc gi là các hàm sn xut tng hp. iu kin đ áp dng hàm sn
xut là phi có lng thông tin đu vào đy đ theo chui thi gian; chui thi gian
càng dài càng đm bo đ chính xác cao.
Nhm khc phc nhng nhc đim ca mô hình Harrod - Domar không th
cho bit đc ti sao t s t bn và đu ra li khác nhau gia các quc gia, nhà
kinh t ngi M gc Hungary, Robest Solow đã có gng gii thích ngun gc ca
s tng trng bng mt dng khác ca hàm sn xut cho phép phân tích đánh giá
các nguyên nhân hay ngun gc khác nhau ca s tng trng. Robest Solow vi
mô hình tng trng tân c đin. Mô hình còn có tên gi khác là mô hình tng
trng ngoi sinh, bi vì mô hình s hi t v “trng thái dng” hay bão hòa, tc là
trng thái mà ti đó mc tng trng v s lng đc duy trì  mt t l không
đi. Lúc này, ch các yu t bên ngoài, đó là k thut công ngh và tc đ tng
trng lao đng mi thay đi đc tc đ tng trng kinh t  trng thái bn vng.
Mô hình Solow nhn mnh s khác nhau v mc đ tng trng kinh t ca các
quc gia  cùng thi đim ch yu là do đng lc chuyn đi, khi nn kinh t càng
- 16 -

 xa di mc ca trng thái dng thì càng tng trng nhanh hn. S phát trin
công ngh đc dùng gii thích cho s tng trng bn vng. Hin nay, các lý
thuyt tng trng thng ch yu da vào mô hình này đ m rng các bin liên
quan đn tng trng kinh t.
Mô hình tng trng ni sinh ra đi vi các tác gi đin hình nh Romer và
Lucas. Các mô hình này ni sinh hóa các yu t góp phn vào tng trng dài hn.
Mô hình này nhn mnh các yu t nh là “tác đng lan ta” nh đó mà các quyt
đnh đu t ca các doanh nghip v vn hay nghiên cu phát trin, hoc đu t ca
các cá nhân v ngun vn nhân lc có th đa đn nhng nh hng có li cho nn
kinh t. Theo mô hình này, mc tng trng kinh t rt nhy cm vi nhng gi
đnh đc s dng trong mô hình vì cha có s thng nht trong vic chn bin cho
mô hình. ụ tng chính  đây là tng trng là bin ni sinh bi vì ph thuc vào

nhng yu t ni ti ca nn kinh t.
Phng pháp vn nhân lc thuc v mô hình tng trng ni sinh, trí tu tr
thành mt b phn có th tái sn xut thay vì ch là mt b phn ca lc lng lao
đng. Các mô hình này xem lao đng thun túy là mt hng s ca hàm sn xut
hoc loi b hoàn toàn nó ra khi hàm sn xut. Tng trng sn lng là kt qu
ca vic đu t  hai lnh vc vn vt cht và vn nhân lc, do đó thu nhp ca
chúng  trng thái cân bng s bng nhau.
T mô hình Solow đn các mô hình ni sinh có th rút ra mt s nhn đnh
nh sau: Th nht,  mô hình Solow thay đi công ngh là đng lc cho tng
trng. Thay đi công ngh  mô hình này cng ging nh lc tri cho, không cn
phi tn công sc hay tin bc đ có đc thay đi công ngh. Th hai,  mô hình
Romer, các nhà nghiên cu thay đi công ngh đ tìm ra các Ủ tng mi. Do ý
tng là hàng hóa công cng, thay đi công ngh đòi hi các chính ph phi có lut
bo h quyn s hu trí tu. ã tng có quan nim cho rng t l xut hin các ý
tng mi ph thuc vào s lng ngi tham gia nghiên cu. Tuy nhiên, li có
khó khn thng gp trong vic đa ra chính sách liên quan ti vic phát trin trin
tri thc trong điu kin sut sinh li gia tng và cnh tranh không hoàn ho. Th ba,
- 17 -

mô hình vn nhân lc quan nim nó là mt ngoi tác ca quá trình sn xut. Các
nhà đu t chy theo li nhun đng nhiên dn đn gia tng s tích ly ngun vn
nhân lc. Nu vn nhân lc thu đc quá trình sn xut biên t thì li nhun ca
vn s thp hn mc ti u.
Ngoài ra, còn rt nhiu trng phái đa ra các mô hình nghiên cu khác nhau
đ gii thích tng trng kinh t nh: Mô hình ca Lewis và Chenery đi din cho
trng phái v lý thuyt thay đi c cu, xem s chuyn dch c cu trong nn kinh
t là quan trng và điu này có th to ra tng trng cho nn kinh t; trng phái
quan h ph thuc quc t đa ra mô hình nghiên cu nhn mnh đn các yu t
bên ngoài quc gia nh đu t nc ngoài là nhng tin đ cn có đ thúc đy phát
trin; mô hình hàm sn xut tính tng nng sut nhân t (Total Factor Productivity –

TFP); mô hình ca Johansen v cân bng tng th…
1.2 ánhăgiá nghiênăcuăv tácăđngăvn nhânălcăđnătngătrngăkinhăt:
1.2.1 Vnănhânălcăcó tácăđngătíchăccăđn tngătrngăkinhăt:
Mt thách thc ln đi vi cng đng các quc gia trên th gii đó là làm th
nào đ đt đc s phát trin bn vng.  gii quyt vn đ này trong dài hn phi
da trên 3 tr ct chính: Phát trin kinh t, phát trin xã hi và bo v môi trng
sng. Bn cht ca 3 tr ct này thc ra là đ duy trì và nâng cao nng lc, kh
nng ca các th h trong tng lai trong khi vn đáp ng nhu cu ca th h hin
ti.  đt đc thành công trên tt c các khía cnh nh vy, ngun nhân lc cn
phi đc quan tâm và đt vào v trí chin lc trong nhng k hoch bo tn các
giá tr hin ti và tng trng kinh t trong tng lai.
Bng 1.1: Nhng nghiên cu ni ting v tácăđng ca vn nhân lc đn
tngătrng kinh t
Tác gi
D liu
Bin dn xut cho
vn nhân lc
Kt qu nghiên cu
Mankiw, Romer
& Weil (1992)
98 quc gia,
1960-1985
T l lao đng đã
hc ht cp 2.
Vn nhân lc gii thích
0.66 mc đ thay đi
ca GDP bình quân đu
- 18 -

ngi.

Hanushek &
Kimko (2000)
31 quc gia,
1960-1969
Sô nm đi hc
trung bình.
S nm đi hc trung
bình tng 1 nm làm
tng tc đ tng trng
GDP bình quân đu
ngi 0.26%.
Barro (2001)
100 quc gia,
1965-1995
S nm đi hc
trung bình ca nam
gii.
S nm đi hc trung
bình ca nam gii tng
1 nm làm tng tc đ
tng trng GDP bình
quân đu ngi t 0.2%
đn 0.44%.
Bassanini &
Scarpetta (2001)
21 quc gia
OECD,
1971-1998
S nm đi hc
trung bình.

S nm đi hc trung
bình tng 1 nm làm
tng sn lng bình
quân đu ngi 6%
trong dài hn.
Jorgenson,
Gollop
&
Fraumeni(1987)
M, 1948-1979

20% mc đ thay đi
ca tng trng kinh t
đc quyt đnh bi
cht lng giáo dc.
Maddison
(1991)
Pháp, c, M,
Nht, Anh,
1950-1984

Nhng thay đi v cht
lng ca lc lng lao
đng làm tng tc đ
tng trng kinh t t
0.1% đn 0.5%.
Englander &
Gurney (1994)
Các quc gia
trong nhóm G7,

1960-1989

Tng trng vn con
ngi giúp sn lng
trung bình tng t 10%