Luận văn thạc sĩ Những nhân tố ảnh hưởng đến tình trạng nghèo của người Khmer tại đồng bằng Sông Cửu Long

B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
CHNGăTRỊNHăGING DY KINH T FULBRIGHT



LÂM QUANG LC




NHNG NHÂN T NHăHNG N TÌNH TRNG NGHÈO
CAăNGI KHMER TI NG BNG SÔNG CU LONG



LUNăVNăTHCăSăCHệNHăSÁCHăCỌNG

THÀNH PH H CHÍ MINH ậ 2014




B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
CHNGăTRỊNHăGING DY KINH T FULBRIGHT



LÂM QUANG LC



NHNG NHÂN T NHăHNGăN TÌNH TRNG NGHÈO
CAăNGI KHMER TI NG BNG SÔNG CU LONG


Ngành: Chính sách công
Mã ngành: 60340402


LUNăVNăTHCăSăCHệNHăSÁCHăCỌNG



GINGăVIểNăHNG DN
TS.ăINHăCỌNGăKHI

THÀNH PH H CHÍ MINH ậ 2014
i



LIăCAMăOAN

Tôi cam đoan lun vn này hoàn toàn do tôi thc hin. Các đon trích dn và s liu s dng trong
lun vn đu đc dn ngun và có đ chính xác cao nht trong phm vi hiu bit ca tôi. Lun
vn này không nht thit phn ánh quan đim ca Trng i hc Kinh t Thành ph H Chí
Minh hay Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright.

Thành ph H Chí Minh, ngày 22 tháng 06 nm 2014
Tác gi



Lâm Quang Lc
ii



LI CMăN

Tôi xin gi li cm n chân thành và sâu sc nht đn quý thy cô ti Chng trình ging dy kinh
t Fulbright đã luôn nhit tình hng dn, đng viên tôi hoàn thành lun vn này.
Tôi xin đc bit gi li cm n thy inh Công Khi đã rt tn tâm hng dn tôi trong quá trình
thc hin lun vn.

Tôi cng xin gi li cm n sâu sc đn thy Cao Hào Thi, thy Phan Chánh Dng, thy V
Thành T Anh, và thy  Thiên Anh Tun đã cho tôi nhng nhn xét và góp ý vô cùng quý giá.
Xin gi li cm n chân thành đn thy Rainer Asse và cô Lê Th Qunh Trâm vì đã to điu kin
thun li cho tôi trong quá trình thc hin lun vn. Tôi cng mun gi li cm n đn thy và cô
vì nhng chia s vô cùng quý báu v công vic và cuc sng.
Tôi cng xin gi li cm n đn các anh ch và các bn ti Chng trình Ging dy Kinh t
Fulbright, đã giúp đ và đng viên tôi rt nhiu trong quá trình thc hin lun vn này.


Lâm Quang Lc
Thành ph H Chí Minh, tháng 06 nm 2014

iii



TÓM TT
Trong nhng nm va qua, các tnh thuc ng bng Sông Cu Long đã thc hin thành công
vic thúc đy phát trin kinh t đi kèm vi xóa đói gim nghèo. Tuy nhiên đng bào dân tc Khmer
đn nay vn có t l nghèo cao hn ngi dân thuc các dân tc khác ni đây. Mt trong nhng
lý do dn đn tình trng này là ngi ta ch bit đc nhân t nh hng đn nghèo ca ngi dân
 ng bng Sông Cu Long nói chung, ch cha nm đc nhân t riêng nh hng đn nghèo
 ngi Khmer.
Nghiên cu này s dng c phng pháp đnh lng và phng pháp đnh tính đ tìm ra nhng
nhân t nh hng đn nghèo  ngi Khmer. Trc ht, nghiên cu s dng b d liu điu tra
mc sng h gia đình VHLSS 2010 đ c lng các nhân t nh hng đn nghèo. Sau đó tác
gi tin hành phng vn mt s chuyên gia đ kim tra v s phù hp ca kt qu nghiên cu đnh
lng.
Kt qu nghiên cu cho thy nhng yu t nh hng đn tình trng nghèo ca ngi Khmer ti
ng bng Sông Cu Long là: giáo dc, khon tín dng nhn đc, din tích đt bình quân, vic

h tham gia kinh doanh và dch v, h  khu vc nông thôn hay thành th, h  đa bàn có ch liên
xã, h  xã thuc chng trình 135, h  Trà Vinh hay không, gii tính ch h, quy mô h, t l
ph thuc và vn hóa ca ngi Khmer.
Trong nhng nhân t k trên, thì hu ht các nhân t nh hng đn nghèo  ngi Khmer đu
ging vi nhng dân tc khác  ng bng Sông Cu Long. Riêng yu t vn hóa là mt nhân t
đc trng nh hng đn nghèo  ngi Khmer mà nghiên cu tìm ra.  ngi Khmer ph bin
li suy ngh ch cn làm đ n và thích đu t cho kip sau hn là tit kim cho đi sng hin ti.
Chính điu này là mt rào cn ln đi vi vic gim nghèo cho đng bào Khmer.
T đó, nghiên cu cho rng cn có s điu chnh trong chính sách gim nghèo cho ngi Khmer
so vi hin nay. Ngoài nhng chính sách chung, chính sách gim nghèo cho ngi Khmer cn tp
trung vào vic thay đi nhn thc ca h. Gii pháp đc đ xut là nhà nc đa ra chính sách
h tr có điu kin. Nhà nc ch cung cp khon h tr cho các h nghèo ngi Khmer khi h
tit kim đc mt khon nht đnh. Vic này đc tin hành qua mt thi gian dài s giúp ngi
Khmer nhn ra li ích ca vic tit kim và kích thích Ủ chí vn lên ca h. iu này s to nên
thay đi trong t duy ca ngi Khmer, t đó giúp h thoát nghèo mt cách hiu qu.
T khóa: Khmer, ng bng Sông Cu Long, nghèo, gim nghèo.
iv



MC LC

LIăCAMăOAN i
LI CMăN ii
TÓM TT iii
MC LC iv
DANH MC BNG BIU vi
DANH MC HÌNH V vii
DANH MC T VIT TT viii
CHNGă1 GII THIU 1

1.1 Vn đ nghiên cu và Ủ ngha nghiên cu 1
1.2 Mc tiêu nghiên cu 2
1.3 Câu hi nghiên cu 2
1.4 Phng pháp nghiên cu: 2
1.5 i tng và phm vi nghiên cu 3
1.6 Cu trúc ca đ tài 3
1.7 Tóm tt chng 1 3
CHNGă2 CăS LÝ THUYT 4
2.1 Khái nim v nghèo 4
2.2 Xác đnh ngng nghèo 5
2.3 Khung phân tích các nhân t nh hng đn tình trng nghèo 6
2.3.1 Nhóm 1: Các yu t sn xut 9
2.3.2 Nhóm 2: Các yu t môi trng 10
2.3.3 Nhóm 3: Các yu t liên quan đn đc đim ca h gia đình 11
2.3.4 Nhóm 4: Yu t dân tc 12
2.4 Mô hình nghiên cu đ xut và các gi thuyt 12
2.5 Tóm tt chng 2 15
CHNGă3 PHNGăPHÁPăNGHIểNăCU 16
3.1 Nghiên cu đnh lng 16
v



3.1.1 Chn la mô hình c lng 16
3.1.2 Mô hình c lng 16
3.1.3 Mô t bin 17
3.2 Nghiên cu đnh tính 22
3.3 D liu trong nghiên cu 22
3.4 Tóm tt chng 3 23
CHNGă4 KT QU NGHIÊN CU 24

4.1 Phân tích thng kê mô t 24
4.2 Phân tích tng quan 25
4.3 Kt qu c lng nhng nhân t tác đng đn tình trng nghèo ca ngi Khmer ti
ng bng Sông Cu Long 25
4.4 Kt qu nghiên cu đnh tính 34
4.4.1 Phng vn chuyên gia 34
4.4.2 Xem xét chính sách gim nghèo hin nay 35
4.5 Tóm tt chng 4 36
CHNGă5 KT LUN 37
5.1 Mt s phát hin chính 37
5.2 Khuyn ngh chính sách 37
5.3 óng góp ca đ tài 39
5.4 Hn ch ca đ tài 39
5.5 Tóm tt chng 5 39
TÀI LIU THAM KHO 40
PH LC 43



vi



DANH MC BNG BIU

Bng 2-1: Nhng nhân t nh hng đn nghèo 7
Bng 3-1: Tng hp mô t các bin trong mô hình 21
Bng 4-1: So sánh các yu t gia ngi Khmer và ngi dân vùng ng bng Sông Cu Long
24
Bng 4-2: Kt qu c lng tt nht 26

Bng 4-3 Mô phng xác sut nghèo đi vi h thuc dân tc Khmer 30
Bng 4-4 Mô phng xác sut nghèo đi vi h không thuc dân tc Khmer 31
Bng 4-5: Bng mô t s gi lao đng mi ngày tng ng vi t l ph thuc 34


vii



DANH MC HÌNH V

Hình 2-1: Khung phân tích các nhân t nh hng đn nghèo 6
Hình 2-2: Khung phân tích tng hp nhng nhân t nh hng đn nghèo 8
Hình 2-3: Mô hình nghiên cu đ xut và các gi thuyt 12
Hình 4-1: Mô phng tác đng biên ca tng yu t lên xác sut nghèo  h Khmer 32
Hình 4-2: Mô phng tác đng biên ca tng yu t lên xác sut nghèo  h không thuc dân tc
Khmer 33


viii



DANH MC T VIT TT

BSCL : ng bng Sông Cu Long
GSO : (General Statistic Office) Tng cc Thng kê Vit Nam
HND : Hi đng nhân dân
UBND : y ban nhân dân
USD : (US Dollar) ng đô la M

1



CHNGă1 GII THIU

Chng 1 nêu ra vn đ nghiên cu, Ủ ngha ca nghiên cu, mc tiêu và câu hi nghiên cu.
Trong chng này cng nêu ra đi tng, phm vi nghiên cu và cu trúc ca đ tài. Nhng
ni dung đc đ cp trong chng 1 mang Ủ ngha đnh hng cho nhng công vic s đc
thc hin trong các chng sau.
1.1 Vnăđ nghiên cu vƠăỦănghaănghiênăcu
Hin nay ti BSCL có rt nhiu đng bào dân tc Khmer sinh sng. Ngi Khmer sng ri
rác  khp các tnh thuc BSCL, trong đó tp trung nhiu nht  các tnh Sóc Trng (31.5%),
Trà Vinh (25.2%), Kiên Giang (16.7%) (Tng cc thng kê, 2013). Cuc sng ca ngi
Khmer ni đây nhìn chung vn còn nhiu khó khn. H có mc thu nhp thp, hn ch trong
vic tip cn giáo dc, cùng vi kh nng tip cn dch v y t kém.
Trong nhng nm va qua, chính quyn các cp ti BSCL luôn có nhng chính sách h tr
cho đng bào ngi Khmer. Tuy nhiên hiu qu ca công tác gim nghèo đi vi ngi Khmer
vn cha đc nh mong đi. Theo công b t Ban ch đo Tây Nam B, thì tính đn nm
2013, t l h nghèo trong đng bào dân tc Khmer ti BSCL là 25% (Bình i, 2014), cao
hn rt nhiu so vi t l nghèo ca vùng BSCL là 7.41% (Vân Trang, 2014).
Mt trong nhng lý do dn đn tình trng trên là ngi ta ch nm đc nhng nguyên nhân
dn đn nghèo nói chung ti BSCL, ch không nm đc nguyên nhân đc trng dn đn
nghèo  ngi Khmer. Các chính sách gim nghèo cho ngi Khmer vì vy cng cha phát
huy đc hiu qu.
Vic mt b phn ln ngi Khmer phi sng trong tình trng nghèo là mt vn đ cp thit
cn đc gii quyt ti các tnh vùng BSCL. Bi l tình trng nghèo đói, ngoài vic làm cho
đi sng ngi dân xung thp, còn gây ra vic thiu thn v giáo dc, y t, cng nh c hi

tip cn vic làm  ngi Khmer. iu này làm cho khong cách v đi sng gia ngi
Khmer so vi ngi Kinh và ngi Hoa ngày càng xa thêm. Vic này to ra tác đng tiêu cc
đi vi khi đi đoàn kt toàn dân, mà cng là mt biu hin ca s tht bi v mt chính sách
ca ch trng h tr đng bào dân tc do Nhà nc ta đa ra.
2



Ngoài ra, s cn thit phi gim nghèo cho ngi Khmer xut phát t nhu cu v an ninh và
n đnh trong khu vc BSCL. Vn đ v an ninh và n đnh chính tr  vùng đng bào dân
tc thiu s t trc đn nay vn luôn là mt trong nhng vn đ nhy cm và đc s quan
tâm chú Ủ đc bit ca nhà nc. Có nhiu nguyên nhân dn đn bt n, mà mt trong nhng
nguyên nhân chính là lý do kinh t. Gii quyt đc tình trng nghèo  ngi Khmer ngha là
đã tin đc mt bc dài trong vic gi gìn an ninh và n đnh trong khu vc.
Xut phát t thc t đó, lun vn này hng đn vic nghiên cu các nhân t nh hng đn
nghèo ca ngi Khmer ti BSCL. T đó đa ra gi ý chính sách nhm gim nghèo cho
ngi Khmer ti khu vc này.
Các nhà hoch đnh chính sách có th da vào nghiên cu này đ thc hin nhng điu chnh
trong chính sách gim nghèo cho ngi Khmer. Vic gim nghèo và nâng cao đi sng ca
ngi dân tc Khmer không ch có Ủ ngha kinh t, mà còn góp phn n đnh tình hình chính
tr, an ninh xã hi ti khu vc này.
1.2 Mc tiêu nghiên cu
Nghiên cu nhm tìm ra nhng nhân t nh hng và mc đ tác đng ca chúng đn tình
trng nghèo ca ngi Khmer ti BSCL. Nghiên cu cng hng đn vic đa ra gi ý chính
sách nhm gim nghèo mt cách hiu qu cho đng bào ngi Khmer ti khu vc này.
1.3 Câu hi nghiên cu
Nghiên cu này đc thc hin nhm tr li nhng câu hi sau đây:
Câu hi 1: Các nhân t nào nh hng đn tình trng nghèo ca ngi Khmer ti ng bng
Sông Cu Long và mc đ tác đng ca nhng nhân t đó ra sao?
Câu hi 2: Cn đa ra nhng chính sách nào đ gim nghèo mt cách hiu qu cho ngi

Khmer ti ng bng Sông Cu Long?
1.4 Phngăphápănghiênăcu:
Nghiên cu đc thc hin bng c phng pháp đnh lng và phng pháp đnh tính. Trc
ht, nghiên cu s dng b d liu điu tra mc sng h gia đình VHLSS 2010 đ c lng
các nhân t nh hng đn tình trng nghèo ca ngi Khmer ti ng bng Sông Cu Long.
Sau đó tác gi tin hành phng vn mt s chuyên gia đ kim tra li kt qu nghiên cu đnh
lng, đng thi tìm hiu v gii pháp gim nghèo cho ngi Khmer.
3



1.5 iătng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu ca đ tài là tình trng nghèo ca ngi Khmer. Phm vi nghiên cu
ca đ tài là vùng ng bng Sông Cu Long.
1.6 Cu trúc ca đ tài
 tài này bao gm nm chng. Chng 1 là phn gii thiu v bi cnh và Ủ ngha ca
nghiên cu, mc tiêu và câu hi nghiên cu, phng pháp nghiên cu, đi tng và phm vi
nghiên cu. Chng 2 trình bày c s lý thuyt và mô hình đ xut. Chng 3 trình bày phng
pháp nghiên cu. Chng 4 trình bày kt qu nghiên cu. Chng 5 trình bày phn kt lun,
gi ý chính sách, và hn ch ca đ tài.
1.7 Tóm ttăchngă1
Chng 1 nêu ra nhng vn đ c bn mà nghiên cu hng đn, bao gm vn đ nghiên cu,
Ủ ngha nghiên cu, mc tiêu và câu hi nghiên cu, phng pháp, đi tng và phm vi nghiên
cu. Nhng chng sau đc thc hin nhm gii quyt mc tiêu nghiên cu và tr li câu hi
nghiên cu đc đt ra trong chng này.
4



CHNGă2 CăS LÝ THUYT

Chng 2 tp trung đa ra mt s vn đ làm c s cho vic phân tích tình trng nghèo ca
ngi Khmer. Trong nhng vn đ đc nêu ra có khái nim v nghèo, vic làm th nào đ
xác đnh ngng nghèo, khung phân tích các nhân t nh hng đn nghèo. Sau cùng tác gi
s đa ra mô hình nghiên cu đ xut và các gi thuyt có liên quan.
2.1 Khái nim v nghèo
Nghèo là mt vn đ ln mà c nhân loi đang phi đi mt. Cuc chin chng đói nghèo vn
đang là mt th thách ti nhiu quc gia và vn cha dn đn hi kt. T trc đn nay đã có
nhiu nghiên cu v nghèo và chng đói nghèo đc thc hin. Cùng vi đó là rt nhiu khái
nim v nghèo đã đc đa ra.
T trc đn nay, đã có nhiu tác gi đa ra nhng khái nim khác nhau v nghèo. Sen (1999)
cho rng “nghèo là không có kh nng và quyn t do đáng k đ vn ti mt cuc sng mà
h mong mun”. Ravallion (1994) quan nim rng “nghèo là tình trng mt hay nhiu cá nhân
trong xã hi không có đc mt mc phúc li kinh t đc coi là cn thit đ đm bo cuc
sng ti thiu hp lý theo tiêu chun xã hi đó”. Blackwood và Lynch (1994) thì cho rng
ngi nghèo là nhng ngi không đc đáp ng đy đ nhu cu c bn, gm nhu cu vt
cht nh thc phm, y t, giáo dc, ni , và nhu cu phi vt cht nh s tham gia hot đng
xã hi, danh d cá nhân.
Ngân hàng Th gii cng đa ra nhng khái nim khác nhau v nghèo. Cùng vi thi gian,
Ngân hàng Th gii đã không ngng chnh sa, b sung nhng cách tip cn khác nhau v
nghèo trong nhng báo cáo ca mình. Trong Báo cáo phát trin Vit Nam nm 1990, Ngân
hàng Th gii cho rng nghèo là tình trng thiu thn các sn phm và dch v thit yu nh
giáo dc, y t, dinh dng. n giai đon 2000 - 2001, Ngân hàng Th gii b sung vào khái
nim v nghèo nhng nét mi nh tình trng b gt ra bên l xã hi hay tình trng d b tn
thng. T chc này cho rng ngi nghèo d b tn thng trc nhng s kin bt thng
mà h không có kh nng kim soát và thng b các th ch ca nhà nc và xã hi đi x
t, và h b gt ra bên l xã hi (Nguyn  Trng Sn, 2012).
5

2.2 Xácăđnhăngng nghèo
Nghèo có th đc đo lng c bng cách tuyt đi ln bng cách tng đi. Nu đo lng
theo cách tuyt đi, thì nghèo đc xác đnh nh là thu nhp hay tiêu dùng di mt mc ti
thiu cn thit cho nhu cu vt cht. Theo Ngân hàng Th gii, mc thu nhp 1 USD mi ngày
là tiêu chun đ xác đnh ngng nghèo cùng cc, da vào nhu cu dinh dng ti thiu. Theo
Tng cc Thng kê Vit Nam thì ngng nghèo đc xác đnh da trên nhu cu calorie mà
mt ngi cn hp th đ có sc khe tt. R hàng hóa đ đáp ng nhu cu dinh dng ti
thiu đó đc xây dng da trên các loi thc phm ph bin  đa phng, và đc quy đi
thành giá tr tin t. Sau đó, chi phí cho nhng nhu cu c bn khác nh nhà , y t, v sinh
đc thêm vào, theo mt t l so vi nhu cu dinh dng (Pincus, 2013).
Nu đo lng theo cách tng đi, thì nghèo đc xác đnh bng vic đo lng thu nhp và
chi tiêu ca h gia đình so vi thu nhp và chi tiêu ca cng đng. So sánh vi thc đo nghèo
tuyt đi, thì thc đo nghèo tng đi có mt li th là đc t đng nâng lên khi thu nhp
ca toàn xã hi gia tng. Bên cnh đó, nó cng đ nhy cm hn đi vi s thay đi v giá ca
mt s loi hàng hóa nht đnh. Ví d,  Vit Nam, ngng nghèo đc xác đnh bng con s
tuyt đi, nên khi giá go tng lên s làm cho nhiu h gia đình ri vào tình trng nghèo hn.
Tuy nhiên, trong thc t, nhng h này có th s dng nhng loi ng cc khác thay th cho
go, ví d nh khoai, bp. Vì vy, nhng h đó cha hn đã nghèo hn so vi trc đây. iu
này làm cho t l nghèo trong thc t không thay đi nhiu lm. Ngng nghèo đc xác đnh
khác nhau tùy quc gia và cng tùy t chc. Ngng nghèo  các nc giàu là cao hn so vi
các nc nghèo, bi l thu nhp bình quân  các nc giàu cao hn các nc nghèo rt nhiu.
Nm 2010, ngng nghèo cho mt gia đình 4 ngi ti M (gm có cha m và hai con) là
22,162 đô la mi nm (Pincus, 2013).
Trong nm 2010, quy đnh ca chính ph Vit Nam đi vi ngng nghèo  khu vc thành th
là 500,000 đng,  khu vc nông thôn là 400,000 đng, tính trên mi đu ngi mi tháng
(Quyt đnh 09/2011/Q-TTg, 2011). Tuy nhiên cng trong nm đó, theo tiêu chí ca Ngân
hàng th gii, thì ngng nghèo ca ngi dân Vit Nam là 653,000 đng tính trên mi đu
ngi mi tháng, cao hn nhiu so vi ngng nghèo mà chính ph đa ra (Ngân hàng Th
gii, 2012).

6



Trong hi tho t chc ti Thành ph H Chí Minh vào cui nm 2013, đi din ca Ngân
hàng Th gii cho rng mi ngng nghèo đu có đim mnh và đim yu riêng. Trong điu
kin Vit Nam, thì ngng nghèo do Tng cc Thng kê đa ra có u đim là có s phân bit
v tình trng nghèo  khu vc nông thôn và thành th. Ngng nghèo ca Ngân hàng Th gii
đa ra thì li d áp dng hn do không phi cân nhc yu t vùng min khi xác đnh tình trng
nghèo ca h. Bên cnh đó, ta nhn thy ngng nghèo mà Ngân hàng Th gii đa ra cao
hn hn so vi c hai ngng nghèo ( c khu vc thành th ln khu vc nông thôn) mà Tng
cc Thng kê đa ra. Do đó, trong nghiên cu này s s dng ngng nghèo ca Ngân hàng
th gii.
2.3 Khung phân tích các nhân t nhăhngăđn tình trng nghèo
Nhóm tác gi Andersson, Engvall, và Kokko (2006) đa ra khung phân tích v nhng nhân t
tác đng đn chi tiêu bình quân ca h gia đình, qua đó tác đng đn tình trng nghèo ca h
nh sau:
Hình 2-1: Khung phân tích các nhân t nh hng đn nghèo

Ngun: Andersson và các tác gi (2006)
Yu t dân tc:
Ngun gc dân tc
Tit kim, chuyn giao
căđim h giaăđình:
Quy mô h, t l ph thuc
Yu t môiătrng:
Th ch, chính sách, cnh tranh, c s h tng
Yu t sn xut:
Lao đng, vn con ngi,
vn vt cht, đt đai, k thut
Chi tiêu bình quân thc ca h giaăđình
7



Khung phân tích trên đã khái quát các nhóm nhân t đc trng, và s nh hng qua li ca
các nhóm nhân t này đn chi tiêu bình quân ca h gia đình, t đó tác đng đn đn vic ri
vào tình trng nghèo ca h. Trong phn lõi ca mô hình là nhng nhân t liên quan đn kh
nng sn xut ca h gia đình bao gm: lao đng, vn con ngi, vn vt cht, đt đai, k
thut. Kh nng h gia đình phát huy nhng nhân t sn xut đó ph thuc vào các yu t v
môi trng, bao gm: th ch, chính sách, s cnh tranh, c s h tng. Cui cùng, kh nng
phát huy ti đa hiu qu ca hai nhóm nhân t k trên li chu nh hng ca các nhân t v
đc tính nhân khu ca h gia đình là: quy mô h gia đình, t l ph thuc. S cng gp ca
c ba nhóm yu t gm yu t sn xut, yu t môi trng và yu t liên quan đn đc đim
h gia đình s góp phn quan trng nht nh hng đn chi tiêu bình quân ca h. Bên cnh
đó, yu t dân tc có s tác đng tng hp đn c ba nhóm yu t đc đim h gia đình, yu

t môi trng, và yu t sn xut.
Bng 2-1: Nhng nhân t nh hng đn nghèo

Ngun: Ngân hàng Th gii (2007), trích trong Trng Thanh V (2007)
Phơnătheoăđcătính
Cácănhơnăt
c đim  cp đ vùng
S cách bit đa lỦ
Hn ch trong tip cn th trng
Ngun lc c bn nh đt đai và tip cn đt đai
iu kin t nhiên
Qun lỦ nhà nc
Bt bình đng
c đim  cp đ cng đng
H tng c s (đin, nc, đng giao thông)
Phân b đt đai
Kh nng tip cn dch v công (y t, giáo dc)
c đim  cp đ h gia đình
Quy mô h
T l ph thuc
Gii tính ch h
Tài sn ca h gia đình (đt đai, nhà ca)
T l thành viên có vic làm, loi hình công vic.
Trình đ hc vn trung bình ca h
c đim  cp đ cá nhân
Tui
Giáo dc (s nm đi hc, bng cp cao nht)
Vic làm (tình trng vic làm, loi hình công vic)
Dân tc (thuc nhóm dân tc thiu s hay không)
8

So vi khung phân tích ca Andersson và các tác gi (2006), thì danh sách các nhân t nh
hng đn nghèo đc Ngân hàng Th gii (2007) đa ra đy đ và chi tit hn. Khung
phân tích ca Ngân hàng th gii (2007) mc dù đc tác gi Trng Thanh V ng dng
trong phân tích ca mình v các nhân t dn đn tình trng nghèo ca ngi dân  các tnh
ven bin vùng ng bng Sông Cu Long, nhng không mt đi tính tng quát ca nó đi
vi tình trng nghèo ca ngi dân  nhng khu vc khác. Do vy khung phân tích này
hoàn toàn có th đc s dng đ nghiên cu v nghèo ca ngi Khmer  toàn b vùng
ng bng Sông Cu Long.
Da vào danh sách này ca Ngân hàng Th gii, ta thy rng cn b sung mt s nhân t
có kh nng tác đng đn nghèo bao gm: tui ch h, gii tính ch h, loi hình công
vic, đa phng có ch hay không, đa phng có  vùng sâu vùng xa hay không, h gia
đình sng  khu vc nông thôn hay thành th.
Kt hp khung phân tích ca Andersson và các tác gi (2006), và danh sách nhng nhân t
nh hng đn nghèo ca Ngân hàng th gii (2007), chúng ta đc khung phân tích tng
hp v nhng nhân t nh hng đn tình trng nghèo nh sau:
Hình 2-2: Khung phân tích tng hp nhng nhân t nh hng đn nghèo

Nghèo
T l ph
thuc
Quy mô h
Yu t sn xut
Yu t môi trng
c đim h gia
đình
Yu t dân tc
Gii tính ch
h
Tham gia
kinh doanh
dch v
Giáo dc
Din tích đt
bình quân
Dân tc
Khmer
Nông thôn
hay thành
th
Ch liên
xã
ng ô
tô đn
thôn
Xã vùng
sâu vùng
xa

Tip cn tín
dng
Xã thuc
din 135
 tnh Trà
Vinh
Tui ch h
9



Da vào khung phân tích các nhân t nh hng đn nghèo nói trên, ta tìm hiu v khuynh
hng tác đng ca tng nhân t.
2.3.1 Nhóm 1: Các yu t sn xut
Trìnhăđ giáo dc
Todaro (1997) ch ra rng trình đ hc vn ca mt ngi t l thun vi mc thu nhp ca
ngi đó. Nhng ngi có trình đ hc vn cao thng tìm đc nhng công vic n đnh
và có mc thu nhp cao. Nhng ngi có trình đ hc vn thp thng phi chp nhn
nhng công vic bp bênh vi mc thu nhp thp.
Nghiên cu ca Trng Bích Phng (2010) ch ra rng nghèo và trình đ hc vn có mi
quan h cht ch vi nhau. Ngi nghèo ch yu là ngi không có bng cp hoc ch tt
nghip tiu hc. Ngi có trình đ hc vn cao hn thng có mc thu nhp cao hn.
Ngi có trình đ hc vn thp thng có k nng lao đng kém, không đáp ng đc nhu
cu tuyn dng ca doanh nghip.
Kh nngătip cn tín dng
Ravallion và Walle (2008) ch ra rng vn đóng mt vai trò cc k quan trng trong quá
trình thoát nghèo ca các h gia đình. iu này đúng vi c các h hot đng trong lnh
vc nông nghip cng nh trong lnh vc phi nông nghip, cng nh các h sng  khu
vc nông thôn và c khu vc thành th.
Nghiên cu ca Trng Minh L (2010) ch ra rng s tin vay là mt nhân t quan trng

giúp ngi dân thoát nghèo. Tuy nhiên, nghiên cu cng cho thy rng kh nng tip cn
vi vn vay ca ngi nghèo là cc k thp. S tin trung bình mà nhng ngi không
nghèo vay đc là gp 11 ln so vi ngi nghèo.
Dinătíchăđt bình quân
Báo cáo phát trin Vit Nam (2000) ch ra tm quan trng ca đt đai và cht lng đt đi
vi đi sng ca ngi dân, đc bit là các h nghèo. i vi ngi dân, không có đt đai
đng ngha vi tình trng nghèo. Nm 1998, 10% s h gia đình  nông thôn là không có
đt đai. c bit,  BSCL, hn 20% ngi dân  nông thôn là không có đt đai sn xut.
10



Nghiên cu ca Bùi Quang Minh (2007) cho rng din tích đt bình quân là mt trong
nhng nhân t nh hng đn tình trng nghèo ca h gia đình. Khi din tích đt bình quân
tng lên thì xác sut nghèo ca h gim đi.
Loi hình ngh nghip
Hossain (1995) cho rng loi hình ngh nghip có nh hng ln đn tình trng nghèo.
Nhng ngi làm vic trong lnh vc nông nghip chính là nhng ngi nghèo nht.
Walle và Cratty (2004) ch ra vai trò to ln ca nhng ngành ngh phi nông nghip đi vi
công tác xóa đói gim nghèo. Các tác gi cho rng đi vi trng hp Vit Nam, thì hot
đng phi nông nghip có th là mt li gii cho quá trình thoát nghèo ca ngi dân.
2.3.2 Nhóm 2: Các yu t môiătrng
Khu vc thành th hay khu vc nông thôn
Báo cáo phát trin Vit Nam nm 2000 do Ngân hàng Th gii thc hin cho rng nghèo
đói là mt hin trng đc thù ca nông thôn. Nghiên cu ca Bird, Hulme, Moore và
Shepherd (2002) cho rng nhng h dân sng  khu vc nông thôn có xu hng nghèo cao
hn nhng h dân sng  khu vc thành th.
Ch
Ch là mt trong nhng tiêu chí dùng đ đo lng kh nng tip cn ca h gia đình đi
vi th trng và thông tin th trng. Kh nng tip cn này càng cao thì kh nng nghèo

ca h càng gim đi. Nghiên cu ca Nguyn  Trng Sn (2012) cho thy rng h sinh
sng trong đa bàn có ch thì xác sut nghèo gim xung so vi h sinh sng trong đa bàn
không có ch.
ng giao thông
Walle và Cratty (2002) cho rng ci to đng nông thôn có th giúp gim tình trng nghèo
ca ngi dân mt cách tích cc. D án din đàn min núi Ford (2004) cho rng phn ln
các h sng trong nhng xã không có đng ô tô đi qua có nhiu kh nng ri vào tình
trng nghèo hn các h sng trong nhng xã có đng ô tô đi qua.


11



aăbƠnăcătrú
Mukherjee và Benson (2003) ch ra mt trong nhng nguyên nhân dn đn đói nghèo ca
ngi dân là đa bàn c trú ca h. a bàn c trú có nh hng quan trng đn tình trng
nghèo ca h gia đình vì nhng đc đim ca đa bàn c trú nh c s h tng k thut,
trình đ qun lý ca chính quyn đa phng, các chính sách đc ban hành, s tp trung
ca các c s sn xut kinh doanh góp phn quan trng trong vic nh hng đn tình trng
nghèo ca ngi dân trong đa bàn. Trong điu kin Vit Nam, đa bàn c trú bao gm h
có  xã thuc vùng sâu vùng xa hay không, h có  xã thuc din 135 hay không, h có 
tnh Trà Vinh hay không.
2.3.3 Nhóm 3: Các yu t liênăquanăđnăđc đim ca h giaăđình
Tui ch h
Tokunbo và Osinubi (2003) ch ra rng tui ch h là mt trong nhng nguyên nhân dn
đn tình trng nghèo ca h gia đình. Owuor, Ngigi, Ouma và Birachi (2007) cho rng đi
vi nhng ngi nm trong đ tui t 20 đn 50 thì khi tui càng ln, ngi ta càng có
nhiu kinh nghim hn, do đó mc thu nhp mà h to ra càng ln hn.
Gii tính ch h

Buvinic và Gupta (1997) ch ra có s khác bit v mt gii tính đi vi tình trng nghèo,
tc là khi ch h là nam hay n s nh hng đn tình trng nghèo ca h. Báo cáo phát
trin Vit Nam nm 2007 cho thy có s bt bình đng trong công vic gia nam và n.
Ph n thng phi làm vic nhiu gi hn và đc tr lng thp hn so vi nam gii.
Quy mô h
Lanjouw và Ravallion (1995) ch ra rng quy mô h có mi liên h cht ch vi tình trng
nghèo. Nhng h gia đình có nhiu thành viên hoc có nhiu tr em s có xác sut nghèo
ln. Mok, Gan và Sanyal (2007) cng ch ra rng s lng ngi trong gia đình là mt
trong nhng nhân t chính nh hng đn tình trng nghèo ca ngi dân.
T l ph thuc
Nghiên cu ca Haughton (2001) cho thy nhng h nghèo thng là h có t l ph thuc
cao, và t l ph thuc s t l nghch vi thu nhp ca h. Mukherjee và Benson (2003)
12



cho rng t l ph thuc, đc bit là t l tr em, là nhân t có s tác đng ln đn mc
sng ca h gia đình.
2.3.4 Nhóm 4: Yu t dân tc
Dân tc thiu s
Theo Báo cáo phát trin Vit Nam (2000) thì ngi dân tc thiu s có nhng đc đim
riêng v ngôn ng, phong tc tp quán, vn hóa nên h gp nhng khó khn nht đnh khi
giao lu, tip xúc vi môi trng xung quanh. Chính điu đó làm cho h có ít c hi tip
cn vi nhng sáng kin khoa hc k thut, t đó dn đn vic có mc sng thp hn ngi
dân tc Kinh và dân tc Hoa. D án din đàn min núi Ford (2004) cng cho thy vic ch
h có thuc dân tc thiu s hay không có nh hng ln đn vic h ri vào tình trng
nghèo. T l h nghèo trong các dân tc thiu s cao hn rt nhiu so vi t l h nghèo
thuc dân tc Kinh và dân tc Hoa.
2.4 Mô hình nghiên cu đ xut và các gi thuyt
T vic xem xét nhng nghiên cu đã có trc đây, tác gi đ xut mô hình nghiên cu

vi nhng gi thuyt nh sau:












Nghèo
T l ph thuc
Quy mô h
Yu t sn xut
Yu t môi trng c đim h gia đình
Yu t dân tc
Gii tính ch h
Tham gia kinh
doanh dch v
Giáo dc
Din tích đt bình
quân
Dân tc Khmer
Nông thôn Ch liên xã
ng ô tô
đn thôn
Xã vùng sâu

vùng xa
Khon tín dng
Xã thuc
din 135
 tnh Trà
Vinh
Tui ch h
H1
H5
H2
H3
H4
H9
H8
H6
H7
H10
H11
H12
H13
H14
H15
(-)
(-)
(-)
(-)
(-
(+)
(+
(+)

(-)
(+)
(-)
(-)
(+)
(+)
(+)
Hình 2-3: Mô hình nghiên cu đ xut và các gi thuyt
13



Gi thuyt H1: Trình đ giáo dc càng cao thì xác sut nghèo càng thp.
Gi thuyt H2: Din tích đt bình quân càng ln thì xác sut nghèo càng thp.
Gi thuyt H3: H nhn đc khon tín dng càng ln thì xác sut nghèo càng gim đi.
Gi thuyt H4: H tham gia hot đng kinh doanh và dch v có xác sut nghèo gim đi.
Gi thuyt H5: H  trong đa bàn có ch liên xã s làm xác sut nghèo ca h gim.
Gi thuyt H6: H  vùng sâu vùng xa có xác sut nghèo cao hn.
Gi thuyt H7: H  xã thuc chng trình 135 có xác sut nghèo cao hn.
Gi thuyt H8: H  khu vc nông thôn có xác sut nghèo cao hn.
Gi thuyt H9: H  đa bàn có đng ô tô đn thôn s có xác sut nghèo thp hn.
Gi thuyt H10: H  tnh Trà Vinh có xác sut nghèo cao hn.
Gi thuyt H11: Tui ch h càng ln thì h có xác sut nghèo càng thp.
Gi thuyt H12: Ch h là nam thì xác sut nghèo ca h gim đi.
Gi thuyt H13: Quy mô h càng ln thì xác sut nghèo ca h càng tng.
Gi thuyt H14: T l ph thuc ca h càng ln thì xác sut nghèo ca h càng tng.
Gi thuyt H15: Nu ch h là ngi dân tc Khmer thì xác sut nghèo ca h tng lên.
 tìm s khác bit trong nhng nhân t nh hng đn tình trng nghèo ca ngi Khmer
so vi ngi dân vùng BSCL nói chung, tác gi đa thêm vào mô hình các bin tng
tác, trong đó mi bin tng tác đc xác đnh bng cách ly bin “dân tc Khmer” nhân

vi tng bin đc lp trong mô hình nghiên cu đ xut  trên.
Sn Nam (1973) cho rng ngi Khmer suy ngh rng ch cn làm đ n và thích đu t
cho kip sng sau. H ch chn công vic vt v và c gng làm vic ct lc khi hoàn cnh
khó khn. Chính vì vy gi thuyt đc đa ra là ng vi các bin đn mang du dng
(làm cho xác sut nghèo ca h tng lên) thì bin tng tác tng ng s mang du âm
(làm cho xác sut nghèo ca h Khmer gim đi), và ngc li. Ví d: Bin “Quy mô h”
mang du dng ngha là khi quy mô h càng tng thì làm cho xác sut nghèo ca h càng
tng, nhng vi ngi Khmer thì khi hoàn cnh khó khn, h s c gng nhiu hn nên
bin tng tác “Khmer * Quy mô h” s mang du âm.
14



Gi thuyt H16: Bin tng tác “Khmer * Giáo dc” có du k vng là dng vì tác đng
ca giáo dc lên riêng ngi Khmer vn tích cc nhng thp hn tác đng đi vi ngi
Kinh, Hoa.
Gi thuyt H17: Bin tng tác “Khmer * Din tích đt bình quân” có du k vng là
dng vì din tích đt bình quân càng tng thì xác sut nghèo ca ngi Khmer càng gim,
nhng gim ít hn so vi ngi Kinh - Hoa.
Gi thuyt H18: Bin tng tác “Khmer * Khon tín dng” có du k vng là dng vì
nhn đc càng nhiu tín dng thì xác sut nghèo ca h Khmer càng gim, tuy nhiên do
h Khmer không tn dng đc khon tín dng tt nh ngi Kinh – Hoa nên xác sut
nghèo ca h gim đi ít hn so vi ngi Kinh – Hoa.
Gi thuyt H19: Bin tng tác “Khmer * Tham gia hot đng kinh doanh dch v” có du
k vng là dng vì h Khmer có làm kinh doanh dch v s gim đc xác sut nghèo,
nhng không gim nhiu nh ngi Kinh – Hoa.
Gi thuyt H20: Bin tng tác “Khmer * Ch liên xã” có du k vng là dng vì h
Khmer  gn ch liên xã s gim đc xác sut nghèo, nhng gim ít hn so vi h Kinh
– Hoa.
Gi thuyt H21: Bin tng tác “Khmer * Vùng sâu vùng xa” có du k vng là âm vì h

Khmer  vùng sâu vùng xa s c gng làm vic hn do  trong hoàn cnh khó khn, do đó
xác sut nghèo tng lên ít hn so vi h Kinh – Hoa.
Gi thuyt H22: Bin tng tác “Khmer * Xã 135” có du k vng là âm vì h Khmer 
xã thuc chng trình 135 s c gng làm vic hn khi  trong hoàn cnh khó khn, do đó
xác sut nghèo tng lên ít hn so vi h Kinh - Hoa.
Gi thuyt H23: Bin tng tác “Khmer * Nông thôn” có du k vng là dng vì h
Khmer  nông thôn s làm vic nhiu hn khi  trong hoàn cnh khó khn, do đó xác sut
nghèo tng lên ít hn so vi h Kinh – Hoa.
Gi thuyt H24: Bin tng tác “Khmer * ng ô tô đn thôn” có du k vng là dng
vì h Khmer  đa bàn có đng ô tô thì đi sng thoi mái hn, làm h không tích cc
làm vic, dn đn xác sut nghèo gim ít hn so vi ngi Kinh – Hoa.
15



Gi thuyt H25: Bin tng tác “Khmer * Trà Vinh” có du k vng là âm vì h Khmer
nu  tnh Trà Vinh s c gng nhiu hn do h  trong hoàn cnh khó khn. Xác sut
nghèo ca h tng lên nhng ít hn so vi ngi Kinh – Hoa.
Gi thuyt H26: Bin tng tác “Khmer * Tui ch h” có du k vng là âm vì khi tr
nên ln tui, ch h ngi Khmer ý thc v hoàn cnh ca mình khó khn hn, do đó làm
vic cn mn hn. Vic này làm cho xác sut nghèo ca h tng lên khi tui ch h tng,
nhng ít hn so vi ngi Kinh – Hoa.
Gi thuyt H27: Bin tng tác “Khmer * Ch h là nam” có du k vng là dng vì khi
ch h là nam, thì đi sng kinh t gia đình tr nên thoi mái hn, ngi Khmer khi đó la
chn làm vic ít đi. Vic này làm cho xác sut nghèo ca h Khmer gim đi, nhng gim
ít hn so vi ngi Kinh – Hoa.
Gi thuyt H28: Bin tng tác “Khmer * Quy mô h” có du k vng là âm vì khi quy
mô h tng lên thì hoàn cnh tr nên khó khn hn. Ngi Khmer khi đó s làm vic cn
mn hn. Vì vy xác sut nghèo ca h Khmer tng lên nhng tng ít hn ngi Kinh –
Hoa.

Gi thuyt H29: Bin tng tác “Khmer * T l ph thuc” có du k vng là âm vì khi t
l ph thuc tng lên thì hoàn cnh ca h tr nên khó khn hn. Khi đó ngi Khmer làm
vic cn mn hn, dn đn xác sut nghèo ca h có tng lên nhng tng ít hn so vi
ngi Kinh – Hoa.
2.5 Tóm ttăchngă2
Chng 2 trình bày nhng c s lý thuyt liên quan đn các nhân t có kh nng nh hng
đn vic ri vào tình trng nghèo ca h gia đình. Nhng c s lý thuyt đc nêu ra s
đc dùng làm nn tng cho nhng phân tích  chng 3.