Luận văn thạc sĩ Nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH



NGUYN TH THÚY AN



NÂNG CAO HIU QU
HOT NG KINH DOANH CA CÁC
NGÂN HÀNG THNG MI
VIT NAM


LUN VN THC S KINH T




TP. H Chí Minh – Nm 2014


B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH

NGUYN TH THÚY AN

NÂNG CAO HIU QU
HOT NG KINH DOANH CA CÁC
NGÂN HÀNG THNG MI
VIT NAM


Chuyên ngành : TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG
Mã ngành : 60340201


LUN VN THC S KINH T
NGI HNG DN KHOA HC: PGS TS. PHM VN NNG

TP. H Chí Minh – Nm 2014



LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan ni dung đ tài “Nâng cao hiu qu hot đng kinh
doanh ca các Ngân hàng Thng Mi Vit Nam” là do bn thân tôi thu thp
và phân tích các tài liu có liên quan, đng thi có s hng dn ca PGS TS.
Phm Vn Nng.
Tôi xin hoàn toàn chu trách nhim vi cam kt trên.

Hc viên: Nguyn Th Thúy An
Lp: Ngân hàng êm 1 K21

DANH MC HÌNH NH, S 

Hình 1.1: Hiu qu k thut và Hiu qu phân b 17
Hình 1.2: ng đng lng li tuyn tính tng khúc phi tham s 18
Hình 1.3: o lng hiu qu quy mô 19

DANH MC BNG, BIU

Biu đ 2.1: Dòng vn FDI vào Vit Nam giai đon 2006 - 2012 27
Biu đ 2.2: Lm phát và tng trng 28
Bng 2.3: Tng tài sn và Vn t có ca các NHTM Vit Nam 31
Bng 2.4: Quy mô tng tài sn ca 27 NHTM Vit Nam giai đon 2010-2012 32
Bng 2.5: T sut sinh li bình quân ca 27 NHTM Vit Nam 33
Bng 2.6: Tin vay và tin gi ca 27 NHTM Vit Nam 34
Biu đ 2.7: Th phn huy đng các NHTM Vit Nam giai đon 2006-2012 35
Biu đ 2.8: Th phn tín dng các NHTM Vit Nam giai đon 2006-2012 36

Biu đ 2.9: T l n xu ca h thng ngân hàng giai đon 2006-2012 37
Biu đ 2.10: T l n xu ca các NHTM VN nm 2012 38
Biu đ 2.11: T l tín dng nn kinh t so vi GDP  mt s nc ASEAN 40
Bng 2.12: Tng hp các nghiên cu s dng phng pháp DEA 45
Bng 2.13: Các bin trong mô hình DEA 47
Bng 2.14: Giá tr thng kê mô t các bin đu vào và đu ra ca 27 NHTM
Vit Nam giai đon 2006-2012 48
Biu đ 2.15: Hiu qu k thut các NHTM Vit Nam giai đon 2006-2012 (Mô
hình DEA 1) 50
Biu đ 2.16 Hiu qu k thut các NHTM Vit Nam giai đon 2006-2012 (Mô
hình DEA 2) 52
Bng 2.17: Các ch tiêu hiu qu bình quân (Mô hình DEA 1) 53
Biu đ 2.18: Hiu qu k thut, hiu qu k thut thun, hiu qu quy mô ca
các NHTM Vit Nam 54
Biu đ 2.19: Hiu qu qui mô theo tng tài sn 55
Bng 2.20: Các ch tiêu hiu qu bình quân (Mô hình DEA 2) 56



Bng 2.21: Giá tr ti u cho các bin đu vào, đu ra ti hai NHTM 57
Bng 2.22 Các ch s tng trng TFP giai đon 2006-2012 (mô hình DEA 1)
58
Bng 2.23 Các ch s tng trng TFP giai đon 2006-2012 (mô hình DEA 2)
60
Bng 2.24 Kt qu hi quy Tobit cho bin ph thuc TE 63




MC LC

M U 1
1. MC TIÊU NGHIÊN CU 2
2. PHNG PHÁP NGHIÊN CU 2
3. I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU 2
4. KT CU  TÀI 3
Chng 1: TNG QUAN V HIU QU HOT NG KINH DOANH CA CÁC NGÂN
HÀNG THNG MI 4
1.1 Mt s quan đim v hiu qu hot đng kinh doanh ca Ngân hàng Thng Mi
4
1.1.1 Hiu qu hot đng kinh doanh ca NHTM 4
1.1.2 Các yu t nh hng đn hiu qu hot đng kinh doanh ca NHTM 8
1.1.2.1 Nhân t khách quan 8
1.1.2.2 Nhân t ch quan 10
1.2 Các phng pháp đánh giá hiu qu hot đng kinh doanh ca NHTM 12
1.2.1 Phng pháp phân tích truyn thng 12
1.2.1.1 Nhóm ch tiêu phn ánh kh nng sinh li 12
1.2.1.2 Nhóm ch tiêu phn ánh hiu sut biên 13
1.2.1.3 Nhóm ch tiêu phn ánh hiu qu lao đng 14
1.2.1.4 Nhóm ch tiêu phn ánh ri ro tài chính 14

1.2.2 Phng pháp phân tích hiu qu biên - cách tip cn tham s (Stochastic frontier
Analysis – SFA) 15
1.2.3 Phng pháp phân tích hiu qu biên - cách tip cn phi tham s (Data
Envelopment Analysis – DEA) 15
1.2.4 Gii thiu mô hình hi quy Tobit 21
1.3 Các nghiên cu v hiu qu hot đng kinh doanh NHTM 22
1.3.1 Các nghiên cu ti Vit Nam 22
1.3.2 Các nghiên cu trên th gii 23
KT THÚC CHNG 1 24
Chng 2: THC TRNG HIU QU HOT NG KINH DOANH CA CÁC NHTM

VIT NAM 25
2.1 Tng quan v h thng NHTM Vit Nam và tình hình môi trng kinh doanh
ngành ngân hàng 25
2.1.1 Tng quan v h thng NHTM Vit Nam 25
2.1.2 Tình hình chung ca nn kinh t và chính sách điu hành h thng ngân hàng
giai đon 2006-2012 26



2.2 Phân tích hiu qu hot đng kinh doanh ca các NHTM Vit Nam theo phng
pháp truyn thng 31
2.2.1 Quy mô Tài sn Ngun vn 31
2.2.2 Kh nng sinh li 33
2.2.3 Ngun vn huy đng và tín dng 34
2.2.4 N xu 37
2.2.5 Nhng hn ch và nguyên nhân ch yu ca nhng yu kém trong hot đng
kinh doanh ca NHTM Vit Nam 40
2.2.5.1 Nguyên nhân t môi trng kinh t v mô 40
2.2.5.2 Nguyên nhân t ni ti hot đng ca NHTM 42
2.3 Phân tích hiu qu hot đng kinh doanh ca các NHTM Vit Nam theo phng
pháp bao d liu DEA 43
2.3.1 Xác đnh các bin đu vào và đu ra 43
2.3.2 Mô t thng kê s liu mu nghiên cu theo mô hình DEA 48
2.3.3 Kt qu c lng k thut bng DEA 50
2.3.3.1 Hiu qu k thut (TE), hiu qu k thut thun (PTE) và hiu qu quy mô (SE) . 50
2.3.3.2 Giá tr ti u các bin đu vào và đu ra ti các NHTM hiu qu thp 56
2.3.4 Kt qu c lng ch s TFP Maimquist 58

2.4 ánh giá các yu t ni ti tác đng đn hiu qu hot đng kinh doanh ca các
NHTM Vit Nam bng mô hình hi quy 60

2.4.1 Xác đnh mô hình 60
2.4.2 Kt qu c lng mô hình 63
KT THÚC CHNG 2 67
Chng 3: GII PHÁP NÂNG CAO HIU QU HOT NG KINH DOANH NGÂN
HÀNG THNG MI VIT NAM 70
3.1 nh hng phát trin ca h thng ngân hàng Vit Nam đn nm 2015 và tm
nhìn đn nm 2020 70
3.2 Mt s gii pháp đ xut nhm nâng cao hiu qu hot đng kinh doanh ca các
NHTM Vit Nam 71
3.2.1 Gii quyt vn đ n xu 71
3.2.2 Tip tc thc hin tái c cu Ngân hàng 75
3.2.3 Hin đi hóa h thng công ngh 78
3.3 Mt s kin ngh đ h tr các gii pháp nâng cao hiu qu hot đng kinh doanh
ca các NHTM Vit Nam 79
3.3.1 Gii pháp t Chính ph 79
3.3.2 Gii pháp t Ngân Hàng Nhà Nc 81
KT LUN CHNG 3 83
KT LUN 84




HN CH CA  TÀI VÀ HNG NGHIÊN CU TIP THEO 85
TÀI LIU THAM KHO i
PH LC iv

DANH MC CÁC T VIT TT

Stt
Tên vit đy đ
Tên vit tt
1
Ngân Hàng Thng Mi C Phn An Bình
ABB
2
Ngân hàng Thng Mi C Phn Á Châu
ACB
3
Ngân hàng Nông Nghip và Phát trin Nông Thôn Vit Nam
AGB
4
Công ty qun lý tài sn (Asset Management Company)
AMC
5
Ngân hàng Thng Mi C Phn u t và Phát trin Vit Nam

BIDV
6
Ngân Hàng TMCP BnVit
CAP
7
Không đi theo quy mô (constant returns to scale)
CRS
8
Ngân hàng Thng Mi C Phn Công Thng Vit Nam
CTG
9
Phân tích bao d liu - Data Development Analysis
DEA
10
n v ra quyt đnh (Decision making unit)
DMU
11
Gim theo quy mô - Decreasing returns to scale
DRS
12
Ngân Hàng Thng Mi C Phn ông Á
EAB
13
Ngân hàng Thng Mi C Phn Xut nhp khu Vit Nam
EIB
14
Tng sn phm ni đa hay GDP ( Gross Domestic Product)
GDP
15
Ngân Hàng Thng Mi C Phn Phát Trin TPHCM

HDB
16
Tng theo quy mô (Increasing returns to scale)
IRS
17
Ngân hàng Thng Mi C Phn Kiên Long
KLB
18
Ngân hàng Thng Mi C Phn Quân i
MBB
19
Ngân Hàng Phát Trin Nhà ng Bng Sông Cu Long
MHB
20
Ngân Hàng Thng Mi C Phn Hàng Hi Vit Nam
MSB
21
Ngân Hàng Thng Mi C Phn Nam Á
NAB
22
Ngân hàng Nhà Nc
NHNN
23
Ngân Hàng Thng Mi
NHTM
24
Không tng theo quy mô - Non-Increasing returns to scale
NIRS
25
Ngân hàng Thng Mi C Phn Nam Vit

NVB



26
Ngân Hàng Thng Mi C Phn Phng ông
OCB
27
Ngân Hàng Thng Mi C Phn Xng Du Petrolimex
PGB
28
Hiu qu k thut thun - Pure technical efficiency
PTE
29
T s li nhun ròng trên tài sn (Return on total assets)
ROA
30
T s li nhun ròng trên vn ch s hu (Return On Equity)
ROE
31
Hiu qu quy mô - Scale efficiency
SE
32
Ngân Hàng Thng Mi C Phn ông Nam Á
SEA
33
Ngân Hàng Thng Mi C Phn Sài Gòn
SGB
34
Ngân Hàng Thng Mi C Phn Sài Gòn - Hà Ni

SHB
35
Ngân Hàng Thng Mi C Phn Phng Nam
SOU
36
Ngân hàng Thng Mi C Phn Sài Gòn Thng Tín
STB
37
T chc tín dng
TCTD
38
Hiu qu k thut - Technical efficiency
TE
39
Ngân Hàng Thng Mi C Phn K Thng Vit Nam
TECH
40
Nng sut các yu t tng hp (Total Factor Productivity )
TFP
41
Ngân hàng Thng Mi C Phn Ngoi thng Vit Nam
VCB
42
Ngân Hàng Thng Mi C Phn Quc T Vit Nam
VIB
43
Ngân Hàng Thng Mi C Phn Vit Á
VIET
44
Ngân Hàng Thng Mi C Phn Vit Nam Thnh Vng

VPB
45
Thay đi theo quy mô (variable returns to scale)
VRS
46
Ngân Hàng Thng Mi C Phn Phng Tây
WES
47
T chc Thng mi Th gii (Worrld Trade Organnization)
WTO



1


M U
H thng Ngân hàng gi mt vai trò quan trng trong nn kinh t, là mch
máu quan trng cho s phát trin kinh t ca mt quc gia.  đáp ng nhu cu dch
v tài chính trong nc, cng nh xu hng gia nhp th trng tài chính quc t sau
s kin Vit Nam gia nhp T chc thng mi th gii (WTO), h thng ngân hàng
Vit Nam đã có s m rng v s lng và nhng ci thin v cht lng đóng góp
tích cc vào quá trình phát trin chung ca đt nc. Tuy nhiên qua các giai đon
phát trin cng nh các cuc khng hong ca nn kinh t, hot đng ca các ngân
hàng thng mi Vit Nam đã bc l nhng yu kém v mt hiu qu nh quy mô
vn, tính thanh khon, c ch qun lý, kim soát ri ro,…Do vy sau thi gian ra đi
hàng lot nhiu ngân hàng thng mi, đ nâng cao cht lng hot đng ca toàn h
thng, Ngân hàng Nhà Nc phi thc hin đ án tái c cu li h thng ngân hàng.
Ngoài ra, bên cnh nhng c hi phát trin, m rng là nhng thách thc ngày càng
ln trong cuc cnh tranh khc lit không ch gia các NHTM Vit Nam mà còn vi

các thng hiu ngân hàng mnh nh HSBC, Citibank, ANZ, Standard Chartered
Bank,…càng thúc đy mi ngân hàng thng mi Vit Nam phi nâng cao hiu qu
tng ngày, đ đm bo đng vng trên th trng cnh tranh gay gt. Vn đ đt ra
đi vi mt ngân hàng ngoài vic nm đc các phng din cn ci thin, nâng cao
còn cn phi hiu rõ v th ca mình vi các ngân hàng khác, t đó hng đn hoàn
thin hn trong hot đng.
Dù hin ti có nhiu phng pháp khác nhau đ đánh giá hiu qu hot đng
ca mt NHTM, tuy nhiên đc s dng thng xuyên nht vn là các phng pháp
truyn thng thông qua các ch tiêu c bn. Các phng pháp này khá đn gin, đc
ng dng rng rãi nhng li hn ch  ch cha đa ra đc cái nhìn tng quát trong
hot đng ca mt ngân hàng so vi các ngân hàng khác
T nhu cu đó, tác gi đã la chn đ tài nghiên cu khoa hc “Nâng cao hiu
qu hot đng kinh doanh ca các Ngân hàng Thng Mi Vit Nam” nhm
mc đích s dng các phng pháp khác nhau bao gm các phng pháp đánh giá
truyn thng và phng pháp phân tích bao d liu đ phân tích hiu qu ca các

2


NHTM Vit Nam t đó đa ra gii pháp đ nâng cao hiu qu hot đng kinh doanh
các NHTM Vit Nam nói riêng và h thng ngân hàng Vit Nam nói chung.

1. MC TIÊU NGHIÊN CU
 tài nghiên cu nhm đt đc các mc tiêu sau:
− H thng li các phng pháp xác đnh hiu qu hot đng kinh doanh ca
mt ngân hàng thng mi.
− ánh giá hiu qu hot đng kinh doanh ca các NHTM Vit Nam bng các
phng pháp khác nhau.
−  xut các gii pháp nhm nâng cao hiu qu kinh doanh ca các NHTM
Vit Nam.

2. PHNG PHÁP NGHIÊN CU
− Phng pháp đnh tính: đánh giá hiu qu hot đng ca các NHTM Vit Nam
bng các ch tiêu truyn thng.
− Phng pháp đnh lng: ng dng phng pháp bao d liu DEA (phân tích
hiu qu hot đng) và mô hình kinh t lng (xác đnh các yu t nh hng
đn hiu qu hot đng) đ đánh giá hiu qu hot đng ca các NHTM Vit
Nam.
− Phng pháp thu thp s liu: đ thc hin đ tài nghiên cu này, tác gi s
dng các ngun s liu th cp t các báo cáo tài chính thng niên, tài liu
sách báo, tp chí, t các nghiên cu có sn, các tài liu có liên quan đn hot
đng ca các NHTM Vit Nam.
− Phng pháp x lý s liu: Nghiên cu này s dng phn mm DEAP 2.1,
Eviews 5.0. Phng pháp đc s dng trong nghiên cu là thng kê mô t,
phân tích tng hp, so sánh.

3. I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU
i tng nghiên cu ca đ tài này là hiu qu hot đng kinh doanh ca các

3


NHTM Vit Nam.
Phm vi nghiên cu: do s hn ch v mt s liu công b nên phm vi nghiên
cu ca lun vn tp trung vào hot đng kinh doanh ca 27 NHTM Vit Nam.
Thi gian: giai đon 2006-2012
Không gian: Vit Nam

4. KT CU  TÀI
Kt cu lun vn gm 3 chng:

Chng 1: Tng quan v hiu qu hot đng kinh doanh ca ngân hàng
thng mi.
Chng 2: Thc trng hiu qu hot đng kinh doanh ca các NHTM Vit
Nam.
Chng 3: Gii pháp nâng cao hiu qu hot đng kinh doanh ca các NHTM
Vit Nam.
T kt qu nghiên cu ca đ tài, ta có th thy đc các khía cnh khác nhau
v hiu qu hot đng ca các NHTM Vit Nam thông qua phân tích các ch s tài
chính cng nh thông qua phng pháp bao d liu DEA. S kt hp 2 phng pháp
này nhm đa ra cách nhìn toàn din hn trong vn đ hiu qu hot đng kinh
doanh ca NHTM Vit Nam. Nghiên cu này s giúp các NHTM thy đc v th
ca mình so vi các NHTM khác trong ngành cng nh nhng mc tiêu cn phn
đu đ đt đc hiu qu cao hn.








4


Chng 1: TNG QUAN V HIU QU HOT NG KINH DOANH
CA CÁC NGÂN HÀNG THNG MI

1.1 Mt s quan đim v hiu qu hot đng kinh doanh ca Ngân hàng Thng
Mi
1.1.1 Hiu qu hot đng kinh doanh ca NHTM

a. Mt s khái nim liên quan đn NHTM
 Ngân hàng thng mi
Ngân hàng thng mi là loi hình ngân hàng giao dch trc tip vi các công
ty, xí nghip, t chc kinh t, cá nhân bng cách nhn tin gi, tin tit kim ri s
dng s vn đó đ cho vay, chit khu, cung cp các phng tin thanh toán và cung
ng dch v ngân hàng cho các đi tng nói trên. Ngân hàng thng mi là loi
ngân hàng có s lng ln và rt ph bin trong nên kinh t. S có mt ca NHTM
trong hu ht các mt hot đng ca nn kinh t xã hi đã chng minh rng:  đâu có
mt h thng NHTM phát trin thì  đó s có s phát trin vi tc đ cao ca nn
kinh t xã hi và ngc li.
NHTM có nhng đc đim sau:
- NHTM là mt loi hình doanh nghip do mc đích hot đng kinh doanh
chính là vì li nhun. Mt NHTM cng có c cu, t chc b máy nh m
doanh nghip, bình đng trong quan h kinh t vi các doanh nghip khác, t
ch v tài chính và phi có ngha v đóng thu cho Ngân sách nhà nc. Hn
na, cu trúc tài chính ca NHTM cng nh các doanh nghip khác: đ kinh
doanh các NHTM phi có vn (vn đc ngân sách Nhà nc cp nu là
NHTM NN, đc c đông góp vn nu là ngân hàng c phn…), phi t ch
v tài chính (t ly thu nhp đ bù đp chi phí).
- NHTM là mt loi doanh nghip đc bit th hin  nhng ni dung sau:
+ Lnh vc kinh doanh ca ngân hàng là tin t, tín dng và dch v ngân
hàng. ây là lnh vc đc bit vì trc ht nó liên quan đn mi mt ca đi

5


sng kinh t - xã hi. Mt khác, lnh vc tin t-ngân hàng là lnh vc đòi hi
s thn trng  mc đ cao trong điu hành hot đng ngân hàng đ tránh
nhng thit hi cho nn kinh t-xã hi. Cht liu kinh doanh ca ngân hàng là
tin t-mt công c đc Nhà nc s dng đ qun lý kinh t v mô nn kinh

t, quyt đnh đn s phát trin hoc suy thoái ca c mt nn kinh t do đó
hot đng ca NHTM đc Nhà nc kim soát cht ch.
+ Ngun vn kinh doanh mà NHTM s dng ch yu đc huy đng t bên
ngoài, vn riêng ca ngân hàng chim t trng thp trong tng ngun vn kinh
doanh.
+ Trong tng tài sn ca ngân hàng, tài sn hu hình chim t l rt thp, mà
ch yu là tài sn vô hình - đc tn ti di hình thc các tài sn tài chính
nh các loi k phiu, trái phiu, thng phiu, c phiu, hp đng tín dng,
kh c nhn n và các loi giy t có giá tr khác.
+ Hot đng kinh doanh c NHTM chu s chi phi rt ln bi các chính sách
tin t ca Ngân hàng trung ng. NHTM không th m rng hot đng kinh
doanh khi Ngân hàng Trung ng đang áp dng chính sách đóng bng tin t,
hn ch lm phát & ngc li.
- NHTM là mt trung gian tài chính, đóng vai trò mt t chc trug gian đng ra
tp trung, huy đng các ngun vn tm thi trong nn kinh t (bao gm tin
gi tit kim ca các tng lp dân c, tin gi ca các đn v, t ch kinh
t,…) bin nhng ngun vn nh, ri rác trong nn kinh t thành ngun vn
tín dng đ ln đ cho vay (cp tín dng) đáp ng các nhu cu vn kinh doanh
và vn đu t cho các ngành kinh t, nhu cu vn tiêu dùng ca xã hi. Ngân
hàng là cu ni gia ch th tha vn vi các ch th thiu vn. Bên cnh đó
NHTM đng ra làm trung gian đ thc hin các khon giao dch thanh toán
gia các khách hàng, gia ngi mua, ngi bán đ hoàn tt các quan h kinh
t thng mi gia h vi nhau.
 Các nghip v ca NHTM

6


- Các nghip v trong bng tng kt tài sn
o Nghip v to lp ngun vn (Nghip v n): là nghip v hình

thành nên các ngun vn hot đng ca ngân hàng bao gm:
Vn điu l và các qu;
Vn huy đng; ngun vn đi vay;
Ngun vn khác
o Nghip v s dng vn (Nghip v có): vi ngun vn có đc, ngân
hàng s dng cho các hoat đng:
Thit lp d tr: các NHTM không s dng toàn b ngun vn cho
hot đng kinh doanh mà phi dành mt phn ngun vn thích hp cho d tr
nhm đáp ng các yêu cu d tr bt buc theo quy đnh ca Ngân hàng nhà
nc; thc hin các lnh rút tin và thanh toán chuyn khon ca khách hàng;
chi tr các khon tin gi đn hn; chi tr lãi; đáp ng nhu cu vay vn hp lý
trong ngày ca khách hàng; Th hin các khon chi tiêu hàng ngày ti ngân
hàng.
Cp tín dng: bao gm các nghip v cho vay, chit khu thng phiu
và chng t có giá, cho thuê tài chính, bo lãnh, bao thanh toán.
u t tài chính thông qua các hình thc góp vn, liên doanh, mua c
phn ca các Cty, xí nghip hay các t chc tín dng khác hoc mua chng
khoán và các giy t có giá đ hng li tc và chênh lch giá.
S dng vn cho các mc đích khác: mua sm thit b, dng c phc v
cho hot đng kinh doanh, xây dng tr s ngân hàng, h thng kho bãi và các
chi phí khác.
o Nghip v trung gian (dch v phi tín dng ca ngân hàng và các hot
đng kinh doanh khác) bao gm:
Dch v ngân qu
Dch v y thác
Dch v bo him
Dch v thông tin t vn

7

Dch v gi h
Dch v đa c
T chc thanh toán
Kinh doanh vàng bc, đá quý, ngoi t
- Các nghip v ngoài bng tng kt tài sn:
Trong nhng nm gn đây, do điu kin môi trng cnh tranh ngày
càng gay gt buc các ngân hàng ráo rit tìm kim li nhun bng các thc
hin các hot đng ngoi bng nh các hp đng bo lãnh tín dng, hp đng
trao đi lãi sut, hp đng tài chính tng lai, hp đng quyn chn, hp đng
cam kt cho vay hay các hp đng t giá hi đoái.
 C cu thu nhp ca NHTM
- Khon thu t hot đng kinh doanh bao gm Khon thu t hot đng tín
dng (thu t lãi) và Khon thu ngoài lãi- thu dch v, thu t hot đng kinh
doanh ngoi hi, thu lãi góp vn, mua c phn, thu t hot đng mua bán c
phiu, trái phiu và giy t có giá khác, thu t hot đng mua bán n, thu v
chênh lch t giá, thu t hot đng kinh doanh khác.
- Khon thu khác: gm thu t vic nhng bán, thanh lý tài sn c đnh, thu v
các khon vn đã đc x lý bng d phòng ri ro, thu kinh phí qun lý đi
vi các công ty thành viên đc lp; thu tin pht do khách hàng vi phm hp
đng, các khon thu khác.
b. Hiu qu hot đng kinh doanh ca NHTM
Nh vy trc tiên, di góc đ chung nht có th nhn đnh ngân hàng nh
mt loi hình doanh nghip đc bit vi các sn phm tài chính trong lnh vc tin tê,
tín dng và dch v ngân hàng. Theo đó hiu qu hot đng ca NHTM đc th
hin tng t nh mt doanh nghip tc là đt đc hiu qu khi nm trên đng
gii hn kh nng sn xut ca nó, điu này th hin kh nng chuyn hóa ti đa các
yu t đu vào vi lng đu ra.

8

Hot đng hiu qu kinh doanh ca mt doanh nghip cng đc th hin gia
hiu s gia doanh thu và chi phí hay đc xác đnh bi quan h t l doanh thu/vn
hay li nhun/vn.
Theo Fareel (1957) cho rng hiu qu ca mt doanh nghip gm 2 thành phn:
Hiu qu k thut phn ánh kh nng ca doanh nghip có th đt đc mc ti đa
ca kt qu sn xut nm trên gii hn sn xut sau khi la chn mt công ngh sn
xut da trên mt mc đ các yu t đu vào hoc các yu t sn xut đc huy
đng, hoc s dng các ngun tài nguyên ít nht có th đ sn xut ti mt mc sn
lng c đnh. Doanh nghip đt hiu qu k thut khi nó không th gia tng bt k
lng đu ra hay gim bt k lng đu vào mà không có s điu chnh tng ng
đu vào hay đu ra. Hiu qu phân b phn ánh kh nng doanh nghip điu chnh
các mc đu vào theo các t l ti u có tính đn giá tng đi ca các yu t này.
Hai thc đo này kt hp thành thc đo hiu qu kinh t.
Khi xét v hot đng riêng bit ca ngân hàng, cng có th hiu ngân hàng nh
mt trung gian tài chính, tp trung huy đng ngun vn nhàn ri trong nn kinh t đ
cung cp cho các nhu cu ca nn kinh t t tiêu dùng cho đn đu t, có th xem
ngân hàng nh là t chc kinh doanh ri ro, do đó ngoài mc tiêu ti đa hóa li
nhun nh các t chc kinh t khác, kim soát tt các yu t ri ro trong mc đ cho
phép cng th hin hiu qu hot đng ca mt ngân hàng.
Tóm li, qua các quan đim trên, có th khái quát rng hiu qu hot đng kinh
doanh ca mt NHTM phn ánh trình đ s dng ti đa các ngun lc (lao đng,
máy móc, thit b, khoa hc công ngh và vn) nhm đt đc mc tiêu mong đi mà
ngân hàng đã đt ra bao gm t sut li nhun, th phn, thng hiu, hn ch ri ro
1.1.2 Các yu t nh hng đn hiu qu hot đng kinh doanh ca NHTM
1.1.2.1 Nhân t khách quan
 Môi trng kinh t, chính tr, xã hi trong nc
Là mt thành phn ca nn kinh t, nên khi môi trng kinh t, chính tr và xã
hi có nhng bin đng thì hot đng các ngân hàng cng b nh hng. Mt khác

9


vi đc đim hot đng và vai trò trong nn kinh t thì s tác đng ca các yu t t
môi trng này càng có tính cht trc tip đn hot đng ca mt NHTM. Khi môi
trng kinh t, chính tr và xã hi n đnh, hot đng sn xut ca nn kinh t nói
chung din ra bình thng, nhu cu vn đu t và hiu qu đu t có khuynh hng
tích cc, to điu kin thun li cho hot đng ca NHTM. S phát trin n đnh ca
nn kinh t cng giúp ngân hàng m rng hot đng theo nhu cu tín dng, dch v
tài chính gia tng ca các thành phn kinh t. Ngoài ra, mt nn kinh t hot đng
hiu qu n đnh là c s cho cht lng tín dng ca h thng NHTM, làm tng hiu
qu hot đng ca ngân hàng. Ngc li, khi môi trng kinh t, chính tr và xã hi
tr nên bt n thì li đem đn nhng yu t bt li cho hot đng ca NHTM do n
xu gia tng, nhu cu vay vn gim, t đó làm gim hiu qu hot đng NHTM. c
bit trong nn kinh t th trng hin nay, khi nc ta đang hi nhp vi các nn kinh
t tài chính th gii, các NHTM Vit Nam đang đón nhn nhiu c hi cùng vi
không ít thách thc phi đi đu thì nht thit phi nâng cao nng lc hot đng cùng
vi đnh hng phát trin phù hp đ sn sàng trc s bin đng ca nn kinh t.
 Môi trng pháp lý
Môi trng pháp lý bao gm tính đng b và đy đ ca h thng lut, các vn
bn di lut, tình hình chp hành lut và trình đ dân trí. H thng lut pháp cn
thit phi to lp đc mt môi trng pháp lý hoàn chnh làm c s đ đáp ng các
nhu cu mi, gii quyt các tranh chp, khiu ni phát sinh trong hot đng kinh t,
xã hi, nht là trong lnh vc tài chính ngân hàng vn phát trin vi tc đ nhanh
chóng cùng vi vic gia nhp ca đông đo các ngân hàng nc ngoài trong thi gian
gn đây. ng thi, s phát trin ca th trng tài chính đng ngha vi vic đa
dng hóa và phát trin không ngng ca các nghip v ngân hàng, vì vy h thng
lut pháp phi liên tc thông qua các b lut mi, sa đi các điu lut không còn
phù hp vi tình hình hot đng NHTM, đnh k b sung điu chnh mt cách kp

thi cho phù hp vi thc tin, to điu kin thun li cho hot đng ca NHTM.
Hin nay, h thng lut pháp ti Vit Nam còn nhiu thiu sót, vn đang trong quá

10


trình tích ly kinh nghim t các nc, vì vy đây cng có th là mt tr ngi đi vi
hot đng ca NHTM.
 Môi trng kinh t, chính tr, xã hi quc t
Trong xu th hi nhp và toàn cu hóa nh hin nay, hu ht các quc gia đu
có các mi quan h kinh t, chính tr, xã hi vi nhau bng cách này hay cách khác
do đó s nh hng ca môi trng toàn cu là không th tránh khi. Trong bi cnh
hi nhp ngày càng sâu, rng nh hin nay thì nhng tác đng đó càng mnh m.
Nhng c hi và thách thc xy ra trc tip hay gián tip t nhng bin đng ca th
trng toàn cu càng tr thành mt yu t quan trng trong hot đng ca doanh
nghip.
Trong xu th thng mi và chu chuyn vn m rng trên phm vi toàn th gii
thì th trng tài chính cng phát trin, các mi quan h tài chính đc quc t hóa.
Lch s cho thy, nhng cuc khng hong tin t, tài chính hay nhng bin đng ln
ca các nn kinh t hàng đu không ch tác đng ti nc s ti mà lan rng tm nh
hng đn nhiu nn kinh t khác. Do đó NHTM cn phi ch đng theo dõi, d báo
th trng và đnh hng k hoch kinh doanh linh hot và phù hp đ tn dng c
hi và hn ch ri ro t yu t này.
1.1.2.2 Nhân t ch quan
 Nng lc tài chính ca các ngân hàng thng mi
Nng lc tài chính ca mt NHTM thng đc biu hin trc ht là qua kh
nng m rng ngun vn ch s hu. Tim lc v vn ch s hu nh hng ti quy
mô hot đng ca ngân hàng nh kh nng huy đng và cho vay vn, kh nng đu
t tài chính và trình đ trang b công ngh. Khi đánh giá mt NHTM, ngi ta
thng chú ý đu tiên đn Vn ch s hu bi nó th hin nng lc thanh toán cui

cùng, nu giá tr tài sn Có gim xung thp hn N phi tr thì ngân hàng ri vào
tình trng phá sn, qua đó nh hng xu ti hiu qu hot đng ngân hàng.
Ngoài ra, kh nng phòng nga và chng đ ri ro cng th hin nng lc tài
chính ca mt ngân hàng. Kh nng này nh hng khá ln đn hot đng ca
NHTM bi phm vi hot đng ca NHTM luôn tim n nhiu ri ro, do đó vic xây

11


dng và thc hin chính sách qun lý ri ro tín dng đóng vai trò quan trng vì nó
giúp nhn din và qun lý ri ro tín dng mt cách có hiu qu nhm gim thit hi,
giúp nâng cao hiu qu hot đng NHTM.
 Nng lc qun tr, điu hành và kim soát hot đng ca các ngân hàng
thng mi
Nng lc qun tr điu hành trong NHTM trc ht th hin  kh nng la
chn và hoch đnh các phng án kinh doanh ti u, đm bo khai thác và s dng
mt cách có hiu qu các ngun lc hin có và ngun lc tim nng, nhm thu đc
hiu qu ti đa c v phng din kinh t và tài chính. Cui cùng là kh nng kim
tra, đánh giá quá trình thc hin chng trình, mc tiêu, t đó điu chnh các yu t
đ đt hiu qu ti u. Nng lc qun tr điu hành còn th hin  kh nng phân
công lao đng nhm đnh ra quyn hn nhim v ca mi b phn, mi cá nhân nhm
thc hin mc tiêu mà ngân hàng đ ra. Công tác qun tr yu kém s dn đn hot
đng NHTM không đt đc hiu qu cao.
 Chính sách phát trin ngun nhân lc
Vn đ con ngi luôn là yu t quan trng trong bt k t chc nào. Trong lnh
vc ngân hàng, vi đc đim là mt ngành cung cp các sn phm dch v đc bit
thì cht lng đi ng nhân s li càng đc chú trng, có tính quyt đnh đn s
thành công hay tht bi. Cht lng nhân s th hin  trình đ chuyên môn, k nng
nghip v, phm cht đo đc, phong cách ng x phù hp vi công vic và tình
hung. Vic s dng nhân lc có trình đ và đo đc ngh nghip to nên th mnh,

giúp ngân hàng to lp đc uy tín, duy trì khách hàng trung thành và thu hút mi, t
đó nâng cao hiu qu hot đng NHTM. Trong công tác lãnh đo, cht lng b máy
lãnh đo th hin c th  ngun nhân lc cp cao có trình đ chuyên môn, kinh
nghim, kh nng qun tr tt s là yu t thúc đy tính hiu qu ca NHTM.
 Ch trng v đu t đ phát trin công ngh ngân hàng

Trc s phát trin mnh m ca khoa hc công ngh và mc đ nh hng
trên tng phng din kinh t xã hi ca nó, ngành ngân hàng mun duy trì và phát

12


trin đc hot đng kinh doanh và gia tng nng lc cnh tranh thì nht thit phi
đu t phát trin công ngh ngân hàng. Nng lc công ngh ngân hàng th hin  kh
nng trang b công ngh mi gm thit b và con ngi, tính liên kt công ngh gia
các ngân hàng, tính đc đáo v công ngh ca mi ngân hàng, và đ bo mt ca h
thng công ngh thông tin ngân hàng. Trong điu kin hin nay, vic la chn công
ngh và s dng công ngh có hiu qu là khâu quan trng quyt đnh s sng còn
ca mt ngân hàng, vì vy, nó cn đc s quan tâm đúng mc ca các nhà qun tr
đ gia tng nng lc cnh tranh và hiu qu hot đng NHTM.

1.2 Các phng pháp đánh giá hiu qu hot đng kinh doanh ca NHTM
Có nhiu phng pháp khác nhau đ đánh giá hot đng ca mt t chc nói
chung và mt NHTM nói riêng. Các phng pháp này ch yu thuc 3 nhóm chính
nh sau:
1.2.1 Phng pháp phân tích truyn thng
1.2.1.1 Nhóm ch tiêu phn ánh kh nng sinh li
 đánh giá tình hình hot đng ngân hàng, ngi ta thng s dng các ch
tiêu th hin t l sinh li sau:
• T sut li nhun trên tng tài sn Có (ROA)

ROA=
Li nhun sau thu
Tng tài sn có

ROA cho bit mt đng tài sn Có to ra đc bao nhiêu đng li nhun ròng,
cho thy cht lng tài sn Có trong NHTM. ROA càng ln có ngha hot đng đu
t, khai thác tài sn ca ngân hàng đang thc hin mt cách hiu qu và ngc li t
l ROA thp cho thy kt qu đu t không mang li hiu qu mong đi. Tuy nhiên
không phi trong mi trng hp ch s ROA cao gn lin vi tín hiu tt trong hot
đng ca NHTM, điu đó có th cho thy ngân hàng đang s hu các danh mc đu
t mo him vi t sut sinh li cao nhng đng thi tim n ri ro cao.
• T sut li nhun trên Tng vn ch s hu (ROE)
ROE=
Li nhun sau thu
Tng vn ch s hu


13


Tng t nh ROA, ROE cho bit mt đng vn ch s hu to ra bao nhiêu
đng li nhun ròng, cho bit thu nhp ca các c đông ca ngân hàng. T l ROE
càng ln cho thy hiu qu hot đng ca NHTM càng cao.
Thc t, đ đánh giá đy đ hn, ngi ta thng dùng các đng thc th hin
mi liên h gia 2 ch s này:
ROE =
Li nhun sau thu
x
Doanh thu
x

Tng tài sn
Doanh thu
Tng tài sn
Vn ch s hu

= ROA x
Tng tài sn

Vn ch s hu
H s nhân vn ch s hu = Tng tài sn Có/Vn ch s hu. H s này phn
ánh s lng tài sn Có trên mt đn v vn ch s hu. ây là ch tiêu đo lng trc
tip mc đ đòn by tài chính ca mt NHTM, c th trong tng tài sn Có ca ngân
hàng thì bao nhiêu đc to ra t ngun vn ch s hu, bao nhiêu phi da vào vn
vay.
1.2.1.2 Nhóm ch tiêu phn ánh hiu sut biên
• T l thu nhp lãi ròng cn biên (NIM)
NIM =
Thu nhp lãi - chi phí lãi
Tài sn có sinh li

NIM đo lng mc chênh lch gia thu t lãi và chi phí tr lãi mà ngân hàng có
th đt đc thông qua hot đng kim soát các tài sn sinh li và duy trì theo đui
các ngun vn có chi phí thp hn.
• T l thu nhp lãi cn biên (NM)
NM =
Thu nhp ngoài lãi - chi phí ngoài lãi
Tài sn có sinh li
Ý ngha ca NM là đánh giá hiu qu hot đng kinh doanh dch v và chi phí
kinh doanh trong ngân hàng.
• Chênh lch lãi sut bình quân

Chênh lch lãi sut BQ =
Tng thu nhp lãi
-
Tng chi phí lãi
Tài sn Có sinh li
Tng ngun vn phi tr


14


Ch tiêu này dùng đ đánh giá hiu qu hot đng trung gian tín dng ca
NHTM, ngha là đánh giá hiu qu ca hot đng huy đng vn và cho vay trong
NHTM.
1.2.1.3 Nhóm ch tiêu phn ánh hiu qu lao đng
• T s hiu qu hot
đng
=
Tng chi phí hot đng
Tng thu t hot đng

Ch tiêu này phn ánh kh nng bù đp chi phí trong hot đng ca ngân hàng

• T s nng sut
lao đng
=
Thu nhp hot đng
S nhân viên làm vic đy đ thi gian
Ch tiêu này đc s dng khi cn phn ánh hiu qu s dng lao đng ca
ngân hàng

• T l hiu sut s
dng tài sn
=
Tng thu t hot đng
Tng tài sn

ây là ch tiêu phn ánh hiu qu s dng tài sn.

1.2.1.4 Nhóm ch tiêu phn ánh ri ro tài chính
• Ch tiêu v t l an toàn vn ti thiu: cho phép đánh giá mc đ an toàn
vn ca ngân hàng.
(CAR) = Vn t có / Tng tài sn Có ri ro
• T l cho vay = Cho vay ròng / Tng tài sn
Ý ngha: phn ánh mc đ an toàn ca khon vay ngân hàng, nu ngân hàng
tng cng s dng ngun vn vay có th gây ra ri ro thanh khon nu nhu cu rút
tin ca công chúng không nh k hoch và các khon n xu gia tng.
• T l n xu = N quá hn (nhóm 3,4,5) / Tng d n cho vay
Ý ngha: phn ánh cht lng tín dng, ch s này càng cao th hin cht lng
tín dng ca ngân hàng kém.
Nhìn chung, phng pháp đánh giá hiu qu hot đng ca mt NHTM thông
qua các ch tiêu truyn thng k trên khá đn gin, d áp dng cng nh không đòi