MC LC
TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC T VIT TT
DANH MC BNG
DANH MC HÌNH V
CHNG 1: GII THIU 1
1.1. Lý do chn đ tài 1
1.2. Mc tiêu và câu hi nghiên cu 3
1.3. i tng và phm vi nghiên cu 3
1.4. Kt cu ca lun vn 3
CHNG 2: LÝ THUYT THANH KHON VÀ TNG QUAN CÁC NGHIÊN
CU TRC ỂY 4
2.1. Lý thuyt nghiên cu v thanh khon 4
2.2. Các nghiên cu thc nghim trên th gii 11
CHNG 3: PHNG PHÁP NGHIÊN CU 18
3.1. Phng pháp thu thp s liu 18
3.2. Phng pháp nghiên cu 18
3.2.1. Các phng pháp nghiên cu 18
3.2.2. Quy trình nghiên cu 19
3.2.3. Mô t bin và gi thit nghiên cu 19
3.2.4. Mô hình nghiên cu: 28
3.2.5. Các phng pháp kim đnh mô hình: 32
CHNG 4: CHNG 4: KT QU NGHIÊN CU 33
4.1. Tình hình hot đng ca các ngơn hƠng qua các nm t 2007-2012 33
4.2. Kt qu nghiên cu mô hình đnh lng 37
4.2.1. Thng kê mô t các bin giai đon t 2007 ậ 2012 37
4.2.2. Kt qu hi quy: 42
CHNG 5: KT LUN VÀ HN CH 51
5.1. Kt lun v mô hình nghiên cu 51
5.2. Hn ch ca mô hình nghiên cu: 52
DANH MC TÀI LIU THAM KHO
PH LC 1: DANH SÁCH NGÂN HÀNG
PH LC 2: MÔ HÌNH HI QUY BIN PH THUC ậ FEM
PH LC 3: MÔ HÌNH HI QUY BIN PH THUC ậ REM
PH LC 4: MÔ HÌNH HI QUY BIN PH THUC ậ POOL
PH LC 5: KIM NH LA CHN MÔ HÌNH REDUNDANT TEST,
HAUSMAN TEST
DANH MC T VIT TT
CAR : H s an toàn vn
NH : Ngân hàng
NHNN : Ngơn hƠng NhƠ nc
NHTM : Ngơn hƠng thng mi
NHTMCP: Ngơn hƠng thng mi c phn
NHTW : Ngân hƠng trung ng
TGH : T giá hi đoái
TCTD : T chc tín dng
VN : Vit Nam
LOLR : Lender of Last Resort ậ Ngi cho cho vay cui cùng
OLSS : Hi quy phng pháp bình phng bé nht
DANH MC BNG
Bng 3.1: Gii thích các bin trong mô hình 29
Bng 3.2: Bng tng kt k vng tác đng ca các yu t gii thích đn các bin
ph thuc 30
Bng 4.1: S liu tài sn thanh khon ca các ngân hàng t 2007 - 2012 33
Bng 4.2: T l cho vay/huy đng ngn hn ca các ngân hàng t 2007 - 2012 34
Bng 4.3: Thng kê mô t các bin 38
Bng 4.4: Tng quan các bin trong mô hình 41
Bng 4.5: Kt qu hi quy theo mô hình POOL 42
Bng 4.6: Kt qu hi quy theo mô hình tác đng c đnh (REM) 43
Bng 4.7: Kt qu hi quy theo mô hình tác đng c đnh (FEM) 44
Bng 4.8: Kim đnh la chn mô hình 47
DANH MC HÌNH V
Hình 2.1: Xon c tn tht và xon c đòn by (Brunnermeier (2009) ) 6
Hình 2.2: Mi quan h gia ri ro thanh khon và các loi ri ro khác trong hot
đng ca NHTM (G.A. Vento, P. La Ganga, (2009)) 8
1
CHNG 1: GII THIU
1.1. Lý do chn đ tài
Trong hn mt thp k qua, s phát trin ca th trng tƠi chính cng nh
s bùng n ca th trng xuyên quc gia đƣ dn làm ri ro thanh khon trong
ngành ngân hàng din bin vi xu hng ngày càng phc tp và nguy him.
Khng hong thanh khon trong h thng các t chc tín dng ti nhiu nc
trên th gii bt ngun t s gia tng n xu trong các khon cho vay th chp
di chun, điu này đƣ cho thy c ch qun lý ri ro thanh khon còn b xem
nh. Bt đu t sau cuc khng hong, trên th gii đƣ có rt nhiu công trình
nghiên cu v các nhân t nh hng đn thanh khon ca các ngân hàng. Trong
khi mt vài nghiên cu tp trung vào vic tìm hiu kh nng thanh khon ngân
hàng mt khu vc, mt nhóm các quc gia: nghiên cu ca Moor (2010) các
nc vùng bin Caribbean, Bunda và Desquilbet (2008) các quc gia mi ni;
Lucchetta (2007) các quc gia Chơu Ểu… thì mt s nghiên cu khác li tp
trung vào mt quc gia c th: Rauch and et al (2009) c; Aspachs and et al
(2005) Anh; Vodova (2011) Cng hòa Sec; Fadare (2011) Nigeria. ng
thi, mt lot các chính sách, các quy chun mi đc ban hành nhm đi mi
và tht cht an toàn công tác qun tr ri ro thanh khon các ngân hàng trên
toàn th gii.
Vit Nam, di nh hng ca cuc khng hong tài chính th gii, kinh
t Vit Nam ri vƠo suy thoái vƠ gp nhiu bt n. T nm 2008 cho đn 2012,
Ngơn hƠng NhƠ nc liên tc thc hin chính sách tht cht tin t đ kim ch
lm phát, khin h thng ngân hàng xut hin nhiu du hiu ri ro thanh khon.
Các ch tiêu phn ánh ri ro thanh khon nh: t l cho vay/huy đng, t l an
toàn vn ti thiu, mt cơn đi k hn gia huy đng vƠ cho vay tng dn mc
báo đng cho thy ri ro thanh khon ca h thng NHTM Vit Nam ngày càng
gia tng.
2
C th nh sau:
Theo báo cáo ca y ban Giám sát TƠi chính Quc gia, t l cho vay/huy
đng ca các t chc tín dng ti Vit Nam nói chung luôn mc trên 90%. c
bit t l cho vay/huy đng ngoi t luôn mc trên 100%, có khi đt xp x
130%.
Thanh khon h thng luôn cng thng, th trng liên ngơn hƠng ách tc,
mt s t chc tín dng ri vƠo tình trng mt thanh khon liên tc (luôn ri vƠo
tình trng mt cơn đi k hn, v huy đng vƠ cho vay…).
T l an toƠn vn ti thiu (CAR) ca các t chc tín dng đang có chiu
hng st gim nhanh chóng, nghiêm trng.
T nm 2012 tr li đơy, mc dù tình hình thanh khon ca h thng ngơn
hƠng đƣ bt cng thng hn. Nhng so vi nhng nm trc n xu tng cao lên
ti gn 9% trong nm 2012, song song đó th trng bt đng sn đóng bng
khin ngun vn ca các ngơn hƠng b đe da nghiêm trng . iu nƠy dn đn
tình trng thanh khon ca ngƠnh ngơn hƠng Vit Nam vn còn tim n nhiu ri
ro vƠ có th đe da đn s an toƠn ca c h thng bt c lúc nƠo.
Do vy, vic tìm hiu đánh giá các nhân t tác đng đn thanh khon ca
các ngơn hƠng thng mi đ tìm ra mi quan h gia thanh khon vi các yu
t liên quan là cn thit, đ các NH có th la chn cho mình chin lc qun tr
thanh khon phù hp đ hn ch ri ro thanh khon lƠ xu hng chung ca các
quc gia trên th gii hin nay. Chính vì vy, tác gi đƣ la chn đ tài: “o
lng các nhân t tác đng đn thanh khon ca h thng NHTM Vit Nam”
cho lun vn ca mình.
3
1.2. Mc tiêu và câu hi nghiên cu
Nghiên cu trong đ tƠi hng đn mc tiêu:
Nghiên cu lý thuyt và tìm ra các nhân t tác đng đn thanh khon
ca h thng NHTM Vit Nam. Trên c s đó, xem xét và kim đnh tác
đng ca các nhân t đn thanh khon ca h thng NHTM Vit Nam.
Do đó, đ gii quyt mc tiêu trên câu hi nghiên cu đc đt ra là:
Tính thanh khon ca h thng ngơn hƠng thng mi Vit Nam chu
nh hng ca các nhân t nào trong giai đon t 2007 - 2012 ?
1.3. i tng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu là thanh khon và các nhân t tác đng đn thanh
khon ca h thng NHTM Vit Nam bao gm các nhân t bên trong và các
nhân t bên ngoài.
Giai đon nghiên cu kéo dƠi 6 nm t nm 2007 đn 2012
Nhóm ngân hàng nghiên cu bao gm 20 ngân hàng thng mi nh trong
ph lc 1
1.4. Kt cu ca lun vn
tài bao gm 5 chng. Chng 1 trình bƠy tng quát các ni dung ca
lun vn vƠ lỦ do chn đ tƠi. Chng 2 trình bƠy c s lý lun và các kt qu
ca nghiên cu thc nghim trc đơy v các yu t tác đng đn thanh khon
h thng ngân hàng, k c yu t bên trong và yu t bên ngoƠi. Chng 3 mô t
mu, phng pháp nghiên cu, mô hình nghiên cu, và gii thích các bin đc
s dng đ phân tích. Chng 4 trình bƠy kt qu thc nghim ca mô hình
nghiên cu. Chng 5 lƠ kt lun và nhng hn ch ca lun vn
4
CHNG 2: LÝ THUYT THANH KHON VÀ TNG QUAN CÁC
NGHIÊN CU TRC ỂY
2.1. Lý thuyt nghiên cu v thanh khon
Theo đnh ngha ca ngân hàng thanh toán quc t (Bank for International
Settlements ậ BIS) thanh khon ca ngân hàng là kh nng nhanh chóng huy
đng vn vƠ đáp ng các nhu cu đn hn mà không phi chu tn tht (BIS,
2008). Nh vy, vi mt ngân hàng, tính thanh khon đc xét trên ba góc đ
tính thanh khon ca tài sn, tính thanh khon ca ngun và tính thanh khon
ca ca ngơn hƠng, trong đó tính thanh khon ca ngơn hƠng đc to lp t tính
thanh khon ca tài sn và tính thanh khon ca ngun.
Tính thanh khon ca tài sn: đng di góc đ tài sn, thanh khon đc
hiu là kh nng chuyn hóa thành tin ca tài sn đc đo bng thi gian và chi
phí. Chi phí đơy đc hiu là tn tht (gim giá) tài sn. Mt tài sn đc coi
là có tính thanh khon cao nu vic chuyn tài sn đó thƠnh tin mt thi gian
ngn và chi phí thp. Ngân hàng nm gi tài sn vi tính thanh khon khác nhau,
kt cu ca tài sn vi tính thanh khon khác nhau to nên tính thanh khon ca
nhóm tài sn hoc ca c danh mc tài sn
Tính thanh khon ca ngun vn: tính thanh khon ca ngun vn là kh
nng huy đng, m rng ngun vn ca ngơn hƠng, đc đo bng thi gian và
chi phí m rng ngun vn huy đng khi cn thit. Thi gian và chi phí ca
ngun vn huy đng càng thp thì tính thanh khon cƠng cao vƠ ngc li. Ví d
mt ngân hàng có kh nng huy đng vn vi khong thi gian và mc lãi sut
hp lý thì vi ngơn hƠng đó tính thanh khon ngun là cao.
Tính thanh khon ca ngân hàng: tính thanh khon ca ngân hàng là kh
nng ca ngân hàng trong vic thc hin các ngha v tƠi chính khi chúng đn
5
hn vi mt chi phí hp lỦ. i vi ngơn hƠng thng mi thì tính thanh khon
là kh nng đáp ng các nhu cu thanh toán, chi tr, rút tin và xin vay mi theo
các yêu cu cp tín dng hp l ca khách hàng.
Nh vy mt ngân hàng đc coi là thanh khon tt nu có kh nng đáp
ng đy đ các nhu cu thanh toán chi tr phát sinh vi mt chi phí hp lỦ đúng
vào thi đim khách hàng hoc đi tác có nhu cu.
Tính thanh khon ca mt ngơn hƠng đc to lp bi tính thanh khon ca
tài sn mƠ ngơn hƠng đó nm gi và tính thanh khon ca ngun, tc là t tài sn
hin có (d tr) và ngun vn có th huy đng mi. Mt ngân hàng có tính thanh
khon cao khi có nhiu tài sn thanh toán hoc có kh nng m rng ngun vn
nhanh vi chi phí thp hoc c hai điu trên.
Ri ro thanh khon là tn tht xy ra cho ngân hàng khi nhu cu thanh
khon thc t vt quá kh nng thanh toán d kin. Nói cách khác, ri ro thanh
khon là ri ro mà ngân hàng không th có đc đ s vn kh dng đ thc
hin các ngha v tài chính ca mình khi chúng đn hn thanh toán.
Ri ro thanh khon rt d b lây lan ra toàn h thng. Ri ro thanh khon
phát sinh t vai trò c bn ca các ngân hàng trong vic chuyn đi k hn gia
tin gi ngn hn vi các khon cho vay dài hn. Thc t này xut phát t đc
đim mang tính đc thù ca bng cân đi tài sn: ngơn hƠng đƣ dùng các ngun
vn ngn hn (tin gi không k hn, tin gi phát hành séc, tin gi có k
hn…) trong khi đó phn ln các tài sn có li có thi hn dƠi hn nh tín dng,
các khon đu t, cho thuê…ngân hàng dùng ngun vn ngn hn bên tài sn N
đ tài tr cho các tài sn bên tài sn Có vi thi hn dƠi hn. t tình hung tt
c hoc mt lng ln ngun vn bên tài sn N đu b rút ra thì ngân hàng phi
đi mt vi ri ro thanh khon do không th ngay lp tc thu hi các tài sn bên
tài sn Có
6
Ri ro thanh khon bao gm hai loi ri ro: ri ro thanh khon vn và ri ro
thanh khon ca th trng. Ri ro thanh khon vn là ri ro mà các ngân hàng
không th đáp ng mt cách hiu qu dòng tin mong đi vƠ không mong đi
trong c hin ti ln tng lai mƠ không nh hng đn hot đng hàng ngày
hoc tình hình tài chính. Ri ro thanh khon th trng là ri ro mà ngân hàng
không d dƠng bù đp hoc loi b v th theo giá th trng do th trng gim
sâu hoc b đ v.
Có mi quan h mnh m gia ri ro thanh khon vn và ri ro thanh
khon ca th trng, đc bit lƠ trong giai đon khng hong. Drehmann và
Nikolau (2009) ch ra thc t là cú sc đi vi thanh khon v vn có th dn
đn bán tài sn và gim tr tài sn. Thanh khon th trng thp hn dn đn s
dng đòn by tƠi chính cao hn vƠ lƠm tng ri ro thanh khon tài tr.
Brunnermeier (2009) cng có cùng quan đim gii thích bng hai hình xon c
thanh khon luôn đi cùng vi nhau: xon c tn tht và xon c đòn by.
Hình 2.1: Xon c tn tht và xon c đòn by (Brunnermeier (2009) )
Xon c tn tht có th bt đu t mt cá nhân tham gia th trng b thit
hi bi cú sc thanh khon. iu này có th xy ra do bt k tn tht nƠo. Ngi
tham gia có th phi điu chnh danh mc đu t ca mình bng cách bán tài sn
(ngay c vi giá thp) đ duy trì t l đòn by. Nhng v mua bán này làm gim
giá hn na. Xon c đòn by cng c xon c tn tht. Vì đòn by tài chính
tng, nhƠ đu t phi bán nhiu hn vì h cn phi gim t l đòn by. Vì vy,
Thit hi
ban đu
Các vn đ
v vn
Gim v th
òn by cao hn
Thit hi v trí
hin ti
Giá di chuyn ra
khi mc c bn
7
c ch hot đng nh sau: vn đ vn buc các nhƠ đu t thay đi v th ca h.
Thay đi này gây ra nhiu tn tht vƠ đòn by cao hn, do đó lƠm trm trng
thêm các vn đ vn vƠ nh vy theo Brunnermeier (2009) c ch này có th
gii thích đc vì sao mà mt cú sc tng đi nh có th gây ra tính thiu thanh
khon tng lên mt cách đt ngt.
Các ngân hàng huy đng tin gi vƠ đu t vn này vào các tài sn dài hn
và ít thanh khon chng hn nh các khon vay. Vì lý do này các ngân hàng có
th d b tn thng trc nhng cú sc thanh khon phát sinh ch yu t phía
bng cơn đi k toán. Nu mt lng ln ngi gi tin có nhu cu tin mt, các
ngân hàng có th cn phi thanh lý tài sn kém thanh khon. Vì điu này kéo
theo tn tht ln, s thiu ht thanh khon có th bin thành mt cuc khng
hong kh nng thanh toán (Aspachs et al, 2005). Gn đơy, nhiu ngân hàng đƣ
v n không phi vì thiu li nhun mà vì nhng vn đ thanh khon ngn hn
(Ozdincer, C. Ozyildirim (2008)).
Các du hiu đu tiên ca mt cuc khng hong thanh khon trong h
thng ngân hàng nói chung th hin di hình thc thâm ht thanh khon trong
bng cơn đi k toán ca ngân hàng. Ri ro thanh khon có th lây lan, Valla,
Saes-Escorbiac (2008) mô t c ch lan truyn trong bi cnh bình đng ca th
trng tin t xut phát t vic thanh lý các khon tin gi liên ngơn hƠng đ đáp
ng các khon rút tin gi đt xut, d tr khan him hoc tht cht trong vic
cho vay liên ngân hàng khi kh nng thanh toán ca khách hàng vay trên th
trng liên ngân hàng là không rõ ràng. H cng mô t các yu t mà dn đn s
lan truyn đ v ca các ngân hàng, chng hn nh kh nng hp thu hn ch tài
sn bán ca th trng tƠi chính, c ch làm vic không hiu qu khi thanh lý tài
sn, s liên kt trc tip mnh m gia bng cơn đi k toán và các hin tng
liên quan đn thay đi giá tài sn.
8
Vento và Ganga (2009) làm ni bt thc t là ri ro thanh khon không ch
là ri ro cc b mà còn là ri ro liên kt, vi đc tính t nhiên ca nó, có th
đc kích hot hoc làm trm trng thêm bi các ri ro tài chính và ri ro trong
hot đng kinh doanh khác ca ngơn hƠng thng mi.
Hình 2.2: Mi quan h gia ri ro thanh khon và các loi ri ro khác trong
hot đng ca NHTM (G.A. Vento, P. La Ganga, (2009))
Ví d, nu mt ngân hàng tht bi trong vic đáp ng ngha v đn hn, vy
ngoài ri ro thanh khon ca ngân hàng, còn có th làm phát sinh nhng vn đ
liên quan đn pháp lý và ri ro danh ting (Zarei, 2011)
Prelipcean và Boscoianu (2011) đ cp đn mi quan h gia đi mi tài
chính và kh nng thanh toán: các sn phm tài chính mi trong th trng mi
ni to ra mt cm giác kích thích thanh khon, nhng các nhƠ qun lý phi tính
đn s mong manh ca các th trng này, do tính thng nht và bin đng. Rt
khó đ ngn chn nhng cú sc tài chính và quy đnh càng b sit cht thì các
ngân hàng càng thiu tính thanh khon.
Rochet (2008) đ cp đn ba ngun chính ca ri ro thanh khon:
1) bên N ca bng cơn đi k toán, khó có th c tính c th và chc
chn khi lng rút tin gi hoc gia hn các khon vay liên ngơn hƠng, đc bit
Ri ro th trng
Ri ro tín dng
Ri ro thanh khon
Ri ro hàng ngày
Ri ro tp trung
Ri ro hot đng
Ri ro danh ting
9
là khi các ngân hàng b nghi ng v mt kh nng thanh toán hoc khi có s
thiu ht thanh khon tm thi.
2) bên Có ca bng cơn đi k toán, khó có th c tính c th v nhu
cu cho vay ca ngân hàng trong tng lai,
3) Hot đng ngoi bng, nh dòng tín dng và các cam kt khác, đc
thc hin bi các ngân hàng trên th trng phái sinh.
Theo Crockett (2008), tính thanh khon không ch đn gin ph thuc vào
các yu t ngoi sinh (nh c s h tng th trng hiu qu, chi phí giao dch
thp, s lng ln ngi mua vƠ ngi bán, tài sn giao dch minh bch), mà còn
chu nh hng bi các yu t ni sinh, đc bit là phn ng nng đng ca
ngi tham gia th trng khi đi mt vi s không chc chn và nhng thay đi
trong giá tr tài sn. Trong điu kin thun li, thanh khon luôn có sn, giá r và
có th chu tác đng bi các yu t ngoi sinh. Nhng trong điu kin cng
thng, thanh khon tr nên rt khan him vƠ đt tin và nó có th tr nên không
có hiu qu.
Theo Aspachs and et al (2005), có mt s c ch các NH có th s dng đ
chng li cuc khng hong thanh khon:
1) Các ngân hàng gi b đm thanh khon phía bên Có ca bng cơn đi
k toán. Mt b đm đ ln gm tài sn nh tin mt, tin gi NHTW và
các ngân hàng khác, chng khoán n ca chính ph và chng khoán
tng t hoc giao dch repo ngc li làm gim xác sut mà các nhu cu
v thanh khon đe do đn s sng còn ca ngân hàng.
2) Chin lc th hai đc liên quan đn bên N ca bng cơn đi k toán.
Các NH có th da vào th trng liên ngơn hƠng, ni h vay t các NH
khác trong trng hp có nhu cu thanh khon. Tuy nhiên, chin lc này
liên quan cht ch vi ri ro thanh khon ca th trng.
10
3) Chin lc cui cùng liên quan đn bên N ca bng cơn đi k toán.
Ngơn hƠng trung ng đóng vai trò nh ngi cho vay cui đ cung cp
h tr thanh khon khn cp cho các t chc tín dng c th và cung cp
thanh khon tng hp trong trng hp thiu ht toàn h thng
hn ch s ri ro trong h thng ngân hàng, điu mà có th đe do
không ch đn s n đnh v tài chính ca mt quc gia mà còn trên phm vi
toàn th gii, u ban Basel ra đi và ban hành h thng đo lng vn Basel.
Hip c Basel I đc ban hƠnh nm 1988 và có hiu lc t nm 1992, sau đó
đ phù hp vi nhng thay đi ln ca th trng, Basel I đƣ đc ci tin và sa
đi nhiu ln và chính thc ban hành Basel II ngày 26/06/2004. Tuy nhiên, sau
cuc khng hong tài chính th gii t 2008, nhng quy đnh v tài chính trong
Basel II đƣ bc l nhiu thiu sót, đ đi phó vi nhng thiu sót này U ban
giám sát ngơn hƠng Basel đƣ đt đc tho thun v nhng chun mi trong
Basel III vi nhiu yêu cu kht khe, cht ch hn vƠ đc ban hành vào tháng
12/2010.
Cuc khng hong tài chính 2008 cho thy chính vic không chú trng vn
đ thanh khon đƣ khin nhiu ngân hàng phá sn. Vi Basel III, đ có đc s
n đnh trong h thng tài chính, phi đáp ng các quy đnh v tính thanh khon
và an toàn vn. An toàn vn to nên tm đm đ sng sót trong dài hn, còn
thanh khon lƠ đ sng sót trong ngn hn.
So sánh vi Basel II, Basel III yêu cu các ngơn hƠng duy trì lng vn cp
2 là 4.5% (Basel II = 2%), vn cp 1 lƠ 6% (Basel II = 4%). Thêm vƠo đó, Basel
II đa ra các ngun vn b sung (gi là vn đm) nhm bo toàn ngun vn ca
ngơn hƠng vƠ ngn chn bin đng ca chu k kinh t. Trong đó, t l vn đm
bt buc đ bo toàn ngun vn ngân hàng là 2.5% trong thi k tng trng tín
dng quá cao. Ngoài ra, Basel III còn đa ra t l đòn by ti thiu nhm tránh
tình trng lm dng quá mc các đòn by tài chính, góp phn đm bo an toàn h
11
thng. T l đòn by tng ng vi t l vn trên tài sn, đc tính bng cách
chia vn cp 1 cho tng tài sn hp nht trung bình ca ngân hàng, d kin là
trên 3%, t l này s đc th nghim trc khi t l thanh khon bt buc đc
chính thc áp dng vƠo tháng 01/2018. ng thi đa ra hai t l thanh khon
gm: t l thanh khon an toàn yêu cu các ngân hàng phi duy trì đ tài sn cht
lng cao, có th chuyn ngay sang tin mt đ đáp ng các ngha v tài chính
bt thng trong vòng 30 ngày; t l qu bình n ròng yêu cu các ngân hàng
phi có sn ngun tƠi chính di dng qu bình n đ có th đi phó vi thi k
khó khn ti thiu lƠ 01 nm, t l nƠy đc tính bng t l qu bình n thc
t/qu bình n bt buc và bng hoc ln hn 1. Các quy đnh v qun lý ri ro
thanh khon s đc hình thành dn, đ có th đa vƠo áp dng chính thc nm
2015 (t l thanh khon an toƠn) vƠ nm 2018 (t l qu bình n ròng).
Nh vy, có th thy trong khi Basel II ch quan tơm đn vn đ an toàn
vn, Basel III tp trung vào hai vn đ: gia tng tiêu chun v an toàn vn vƠ đa
ra các tiêu chun v thanh khon ca h thng NHTM. Nh vy đim khác bit
quan trng gia hai hip c là Basel III chú ý nhiu hn đi vi thanh khon h
thng NH. Mc tiêu ca Basel III là buc các ngân hàng phi duy trì lng vn
khá ln và gim s ph thuc ca các ngân hàng vào các gói cu tr khng
hong.
2.2. Các nghiên cu thc nghim trên th gii
Trên th gii đƣ có nhiu công trình nghiên cu v các nhân t nh hng
đn kh nng thanh khon ca NH. Trong khi mt vài nghiên cu tp trung vào
vic tìm hiu thanh khon ca các NH mt khu vc, mt nhóm các quc gia thì
cng có nhng nghiên cu khác tp trung vào mt quc gia c th. Dù nghiên
cu trên mt nhóm các quc gia hay mt quc gia riêng bit thì các nhân t
nh hng đn kh nng thanh khon ca NH cng đc chia làm hai loi: các
nhân t bên trong (bin ni sinh) và các nhân t bên ngoài (bin ngoi sinh).
12
Vodová (2011) xác đnh nhng yu t quan trng nh hng đn thanh
khon ca các ngơn hƠng thng mi Cng hòa Séc. đáp ng mc tiêu ca
mình tác gi đƣ xem xét b d liu ngân hàng c th và tình hình kinh t v mô
trong giai đon 2001-2009 và s dng mô hình hi quy d liu bng đ phân
tích. Nghiên cu này xem xét nh hng ca 4 bin ni sinh và 8 bin ngoi sinh
đn thanh khon ngân hàng.
Tác đng k vng ca các bin đc lp v thanh khon ngân hàng là: vn
ch s hu, t l lm phát và lãi sut liên ngân hàng tác đng tích cc, t l n
xu, li nhun ngân hàng, tc đ tng trng kinh t, lãi sut cho vay, chênh lch
gia lãi sut huy đng và lãi sut cho vay, lãi sut chính sách tin t, t l tht
nghip và bin gi ca cuc khng hong tƠi chính trong nm 2009 có tác đng
tiêu cc. Riêng k vng v tác đng ca quy mô ngân hàng là không rõ ràng (+ /
-). Bin ph thuc (tc là tính thanh khon ca các ngơn hƠng thng mi) đc
đo bng cách s dng bn ch s thanh khon nh tài sn lng trên tng tài sn,
tài sn lu đng trên tng s tin gi và cho vay, cho vay trên tng tài sn và cho
vay trên tin gi và tài chính ngn hn.
Nghiên cu ca Vodová (2011) cho thy thanh khon ngân hàng có mi
quan h tích cc đn vn ch s hu, lãi sut cho vay, phn n xu và lãi sut
giao dch liên ngơn hƠng. Ngc li, cuc khng hong tài chính, t l lm phát
và tc đ tng trng tng sn phm trong nc có tác đng tiêu cc đn thanh
khon ngân hàng. Mi quan h gia quy mô ca các ngân hàng và tính thanh
khon ca nó lƠ không rõ rƠng nh mong đi. Nghiên cu cng phát hin ra rng
t l tht nghip, li nhun ngân hàng và t l lãi sut chính sách tin t không
có tác đng đáng k đn tính thanh khon ca các ngơn hƠng thng mi Séc.
khu vc Châu Phi, mt nghiên cu thc nghim đc thc hin bi
Fadare (2011), v tính thanh khon h thng ngân hàng và khng hong tài chính
Nigeria vi mc đích xác đnh các yu t tác đng đn thanh khon ngân hàng
13
Nigeria, vƠ đánh giá mi quan h gia yu t quyt đnh thanh khon ngân
hàng và nhng rào cn tài chính trong nn kinh t. Mô hình s dng phng
pháp hi quy tuyn tính OLS và d liu bng trong thi gian 1980-2009. Nghiên
cu cho thy rng ch có t l thanh khon, lãi sut chính sách tin t và bin tr
lãi sut cho vay lƠ có Ủ ngha đ d đoán thanh khon h thng ngân hàng. Nói
chung, kt qu cho thy trong thi k khng hong kinh t tài chính thì tin gi
ngân hàng không đm bo đc tính thanh khon và chính sách tin t phi đm
bo thanh khon trong giai đon này, điu này rt quan trng trong vic đm bo
s sng còn ca ngành ngân hàng.
Ti M La tinh vƠ các nc vùng bin Caribbean, Moore (2010) đƣ nghiên
cu nh hng ca cuc khng hong tƠi chính đi vi thanh khon ca các
ngơn hƠng thng mi. Nghiên cu có ba mc tiêu chính: tho lun v các hành
vi liên quan đn thanh khon ngơn hƠng thng mi trong các cuc khng hong
châu M Latinh vƠ vùng Caribê, xác đnh các yu t quyt đnh thanh khon,
đánh giá thanh khon ngơn hƠng thng mi trong thi gian khng hong là cao
hn hay thp hn so vi điu kin kinh t bình thng. Thanh khon đc đo
bng t l cho vay/tin gi ph thuc vào các yu t: nhu cu tin mt ca khách
hàng đc đo lng bng t l tin mt/huy đng s có tác đng tiêu cc, tình
hình kinh t v mô, trong đó thi k suy thoái kinh t, nhu cu tin mt giao dch
thp hn nên dn đn k vng s có tác đng tích cc v thanh khon và lãi sut
th trng tin t ngn hn nh lƠ chi phí c hi ca thanh khon k vng s có
tác đng tiêu cc đn thanh khon. S dng mô hình hi quy c lng bình
phng bé nht. Kt qu ca nghiên cu cho thy s bin đng ca t l tin
mt/huy đng và lãi sut th trng tin t có tác đng tiêu cc vƠ đáng k đn
thanh khon. Trong khi đó, thanh khon có xu hng t l nghch vi chu k
kinh doanh trong mt na s các nc nghiên cu, cho thy các ngân hàng
thng mi có xu hng d tr d tha nhiu hn trong thi k suy thoái. Nói
14
chung, kt qu cho thy rng trung bình, thanh khon ngân hàng thp hn
khong 8% so vi thi k kinh t bình thng.
Thanh khon ca các ngân hàng tit kim nhƠ nc c và các yu t tác
đng đn thanh khon đƣ đc phân tích bi Rauch and et al (2009). Nghiên cu
có 2 mc tiêu: đu tiên, c gng đo lng các yu t tác đng đn tính thanh
khon ca tt c 457 ngân hàng tit kim nhƠ nc c trong giai đon 1997-
2006. Th hai, phân tích nh hng ca chính sách tin t vào vic to ra thanh
khon ngân hàng. Các nghiên cu s dng phng pháp tính toán ca Berger và
Bouwman (2007) và Deep và Schaefer (2004). đo lng nh hng ca
chính sách tin t, nghiên cu phát trin mt mô hình hi quy bng. Theo nghiên
cu này, các yu t sau đơy có th tác đng đn thanh khon ngân hàng: Lãi sut
chính sách tin t, chính sách tin t tht cht k vng s làm gim thanh khon
ngân hàng, t l tht nghip, đc kt ni vi các nhu cu vay vn có tác đng
tiêu cc đn kh nng thanh khon, hn ngch tit kim nh hng tích cc đn
thanh khon các ngân hàng, mc đ thanh khon trong giai đon trc có tác
đng tích cc, quy mô ca các ngơn hƠng đo bng tng s lng khách hàng
ngơn hƠng có tác đng tiêu cc, và li nhun ngân hàng k vng s làm gim
thanh khon ngân hàng. thc hin đo lng kh nng thanh toán vƠ phơn tích
các yu t nh hng đn thanh khon ngân hàng, các nhà nghiên cu s dng
d liu trong ngân hàng là d liu bng cân bng và d liu kinh t v mô. Các
bin kinh t v mô nói chung cho thy rng có mt mi quan h tích cc gia sc
khe nn kinh t và thanh khon ngân hàng. Các nn kinh t càng khe mnh thì
tính thanh khon càng cao. Nó ch ra rng các t l lãi trên thu nhp càng cao thì
càng to ra tính thanh khon hn. Các bin khác liên quan đn ngân hàng, chng
hn nh quy mô hoc li nhun cho thy không có nh hng đáng k v mt
thng kê vào vic to ra tính thanh khon ca các ngân hàng.
Yu t quyt đnh thanh khon ca các ngân hàng t các nn kinh t mi
ni đc ly mu t các ngơn hƠng thng mi ti 36 quc gia đang ni lên t
15
nm 1995-2000 vƠ đc phân tích bi Bunda và Desquilbet (2008). Nghiên cu
này tìm hiu thanh khon ca ngơn hƠng thng mi b nh hng bi ch đ t
giá hi đoái ti các nc trong mu nghiên cu. Tính thanh khon ca các ngân
hàng ph thuc vào hành vi cá nhân ca các ngân hàng, th trng vƠ môi trng
kinh t v mô vƠ ch đ t giá hi đoái, c th là các yu t: tng tài sn nh mt
thc đo quy mô ca các ngân hàng, lãi sut cho vay nh mt thc đo ca li
nhun cho vay, và vic mt cuc khng hong tài chính có th b gây ra bi
thanh khon ngân hàng yu kém k vng s có tác đng tiêu cc đn thanh
khon ngân hàng. Trong khi đó, t l vn ch s hu trên tng tài sn là mt
bin pháp an toàn vn, các quy đnh đm bo an toàn, có ngha lƠ ngơn hƠng phi
có đ tài sn lng, t l chi tiêu công trên tng sn phm trong nc đo lng
kh nng cung cp tài sn lng, lm phát lƠm tng tính d tn thng ca các
ngơn hƠng đi vi các khon ngha v đn hn, vƠ các nc có ch đ t giá hi
đoái cc đoan (ch đ t giá th ni hoàn toàn/c đnh) đc k vng s có tác
đng tích cc đn thanh khon ngân hàng.
Kt qu ca nghiên cu ca Bunda và Desquilbet (2008) cho thy, có tác
đng tích cc đi vi các yu t t l an toàn vn, lãi sut cho vay, chi tiêu công
so vi GDP. Mt khác, các quy đnh bo đm an toàn và cuc khng hong tài
chính đƣ cho thy tác đng tiêu cc đáng k đi vi thanh khon ngân hàng. Nó
cng cho thy rng ch đ t giá th ni hoàn toàn/c đnh, các ngân hàng
thng mi thanh khon hn trong ch đ t giá trung gian. Tuy nhiên, nh
hng ca quy mô ngơn hƠng lƠ không đáng k.
Lucchetta (2007) đƣ phơn tích bng thc nghim gi thuyt cho rng lãi
sut nh hng đn các kh nng chp nhn ri ro và quyt đnh nm gi thanh
khon ca các ngân hàng ti các quc gia châu Âu. Thanh khon b nh hng
bi: hành vi ca ngân hàng trên th trng liên ngân hàng ậ thanh khon ca các
ngân hàng càng cao thì là nó cho vay nhiu hn trên th trng liên ngân hàng,
lãi sut liên ngơn hƠng nh mt thc đo khuyn khích các ngân hàng nm gi
16
thanh khon, lãi sut chính sách tin t lƠ thc đo kh nng cung cp các khon
vay cho khách hàng, t l cho vay trên tng tài sn và t l d phòng ri ro tín
dng trên doanh thu lãi ròng, lƠ thc đo chp nhn ri ro ca các ngân hàng,
quy mô ngân hàng đc đo lng bng tng tài sn.
Yu t ni ti và yu t v mô quyt đnh tính thanh khon ca các ngân
hƠng Anh đƣ đc nghiên cu bi Aspachs and et al (2005). Các nhà nghiên cu
s dng bng cơn đi k toán cha hp nht ca 57 ngân hàng Anh trong giai
đon t quý 1/1985 đn quý 4/2003. H cho rng t l thanh khon ph thuc
vào các yu t sau đơy: kh nng có đc s h tr t LOLR làm gim đng lc
nm gi tài sn lu đng, li nhun lƣi biên đo lng chi phí c hi nm gi tài
sn lu đng k vng có tác đng tiêu cc, li nhun ngân hàng theo lý thuyt
tài chính t l nghch vi kh nng thanh toán, tng trng tín dng - các tín hiu
tng trng tín dng cao thì cƠng lƠm tng tài sn kém thanh khon, quy mô ca
các ngân hàng k vng s có tác đng tích cc hoc tiêu cc, tc đ tng trng
GDP nh mt ch s ca chu k kinh doanh tng quan nghch vi thanh khon
ngân hàng, lãi sut ngn hn đi din cho hiu qu chính sách tin t k vng có
tác đng tiêu cc đn thanh khon. Các kt qu phân tích hi quy cho thy kh
nng nhn đc h tr t LOLR, li nhun lƣi biên, vƠ tng trng tín dng có
tác đng tiêu cc đáng k đn thanh khon ngân hàng.
Cách tip cn ca Fielding (2005) rt đc đáo. Các nhƠ nghiên cu c tính
mt mô hình chui thi gian ca thanh khon d tha trong h thng ngân hàng
Ai Cp. Nhng yu t quyt đnh kh nng thanh toán: mc sn lng kinh t, t
l chit khu, t l mt giá ca t giá th trng ch đen vƠ t l bt n chính tr
d kin s có tác đng tích cc đn thanh khon ngơn hƠng trong khi đó, t l
tin gi vƠ tác đng ca ci cách kinh t d kin có tác đng tiêu cc đn thanh
khon ngơn hƠng. Tác đng ca d tr bt buc d kin là không rõ ràng. Theo
kt qu ca nghiên cu, t do hóa tài chính và n đnh tƠi chính đƣ lƠm gim
thanh khon d tha, nhng hiu ng nƠy đƣ đc bù li bi s gia tng trong s
17
lng các v bo lc chính tr phát sinh t xung đt gia các nhóm Hi giáo cc
đoan vƠ nhƠ nc Ai Cp.
Bình lun v các nghiên cu thc nghim
Phù hp vi lý thuyt cng nh các nghiên cu thc nghim, thanh khon
là rt quan trng đi vi tt c các doanh nghip đc bit cho ngành ngân hàng vì
chc nng ca nó là to ra tính thanh khon c trên tài sn và n trên bng cân
đi k toán. Nó cng cho thy thanh khon các ngân hàng có th b nh hng
bi các yu t khác nhau nh các yu t ni ti trong ngân hàng, kinh t v mô
và qun lý ngân hàng. Theo đánh giá, hu ht các nghiên cu thc nghim đc
thc hin v thanh khon ngơn hƠng vƠ tác đng ca nó đi vi hot đng tài
chính đc thc hin sau cuc khng hong th chp di chun M. Mc dù
vn đ thanh khon ca mt s ngân hàng trong cuc khng hong tài chính toàn
cu li nhn mnh mt thc t là thanh khon là rt quan trng cho hot đng
ca th trng tƠi chính vƠ lnh vc ngân hàng, mt khong cách quan trng vn
còn tn ti trong các nghiên cu thc nghim v kh nng thanh toán vƠ đo
lng ca nó.
Nghiên cu đc trích dn trên cho thy rng trong các ngơn hƠng thng
mi, thanh khon đc xác đnh bi c các yu t ni ti trong ngân hàng (ví d
nh quy mô ngân hàng, li nhun, an toàn vn và các yu t ri ro ca ngân
hàng) ln các yu t kinh t v mô (ví d nh các loi lãi sut và các ch s môi
trng kinh t) cng nh các quyt đnh ca NHNN.
Theo hiu bit ca tác gi, Vit Nam hin nay vn cha có nghiên cu đi
vào nghiên cu đo lng tác đng ca các nhân t đn thanh khon ca các
NHTM Vit Nam. Vì vy, đ nghiên cu các nhân t tác đng đn thanh khon
ca các NHTM ti VN, tác gi s ng dng mô hình nghiên cu ca tác gi
Pavla Vodová (2011) vào Vit Nam vi mu d liu là 20 NHTM trong giai
đon 2007-2012.
18
CHNG 3: PHNG PHÁP NGHIểN CU
3.1. Phng pháp thu thp s liu
Bài lun vn nghiên cu các yu t tác đng đn tính thanh khon ca h
thng ngơn hƠng thng mi ti Vit Nam đc thc hin da trên bài nghiên
cu ca tác gi Pavla Vodova (2011) và s dng b d liu gm 20 ngân hàng
thng mi (ph lc 1) trong giai đon t 2007 đn 2012.
- D liu s dng là d liu th cp, đc thu thp t các ngun sn có nh
các báo cáo thng kê vƠ báo cáo thng niên.
- D liu đc tng hp t các trang web nh: itrade.vn, cophieu68.com,
cafef.vn, vietstock.vn, stockbiz.vn và trang web ca các ngân hàng trong mu.
- S liu v mô nh GDP, CPI, t l tht nghip đc ly trong các báo cáo
tình hình kinh t xã hi ca Tng cc Thng kê, các loi lãi sut đc ly t s
liu ca IMF vƠ Ngơn hƠng nhƠ nc Vit Nam.
3.2. Phng pháp nghiên cu
3.2.1. Các phng pháp nghiên cu
Bài nghiên cu s dng phng pháp nghiên cu đnh lng. Nghiên cu
thc hin kim đnh tác đng ca các nhân t: vn ch s hu, li nhun, n
xu, quy mô ngơn hƠng, tng trng kinh t, lãi sut th trng tin t, lãi sut
cho vay, lãi sut liên ngân hàng, lãi sut chênh lch, lm phát, tht nghip, chính
sách tin t đn thanh khon ca các ngân hàng thông qua 4 bin ph thuc là
các t l thanh khon L1, L2, L3, L4. T đó tìm ra mi liên h gia thanh khon
và các nhân t tác đng. Phng pháp hi quy d liu bng đc s dng đ
đánh giá tác đng ca các nhân t.
Nghiên cu s dng kim đnh F đ kim đnh s phù hp ca mô hình, s
dng Durbin Watson đ kim đnh hin tng t tng quan, s dng h s nhân
19
t phóng đi phng sai VIF đ kim đnh hin tng đa cng tuyn. Sau cùng,
đ kim đnh xem mô hình Pool, Fix efect hay Random effect phù hp hn
nghiên cu s dng Reduntdan test và Hausman test.
3.2.2. Quy trình nghiên cu
C th các bc nh sau:
- Xác đnh vn đ nghiên cu: Xut phát t yêu cu thc tin NHTM Vit
Nam, cn nghiên cu các yu t tác đng đn thanh khon ca NHTM đ
xác đnh mc thanh khon hp lý nhm cơn đi gia ri ro thanh khon và
li nhun ca ngân hàng.
- Xây dng mô hình nghiên cu: ng dng mô hình nghiên cu thc
nghim ca tác gi Pavla Vodová (2011) v các yu t quyt đnh tác
đng đn thanh khon ca các ngơn hƠng thng mi ti Cng hòa Sec đ
nghiên cu ti Vit Nam.
- Thu thp d liu: Mu d liu v bin ph thuc và bin đc lp thu thp
t các ngơn hƠng thng mi Vit Nam
- c lng mô hình kinh t lng: Da vƠo mô hình đƣ đc thit lp và
mu d liu nghiên cu thu thp, c lng mô hình d liu bng theo
phng pháp hi quy.
- Kim đnh các gi thit thng kê đ đánh giá kt qu có phù hp vi k
vng ban đu khi xây dng mô hình hay không.
- Din dch kt qu: Kt thúc mt nghiên cu đnh lng, các kt qu phi
đc din dch ra, trên c s đó đa ra các đ xut, kin ngh.
3.2.3. Mô t bin và gi thit nghiên cu
Nghiên cu v tình hình thanh khon ca h thng ngơn hƠng thng mi
có nhiu bài nghiên cu s dng các thc đo khác nhau. Da trên nghiên cu
20
ca Pavla Vodová (2011) bài nghiên cu đƣ đa ra mt s thc đo cho tính
thanh khon ca h thng ngơn hƠng thng mi ti Vit Nam nh sau:
L1: tài sn thanh khon/Tng tài sn (Liquid assets/total assets):
T l này cung cp cho ta thông tin v kh nng hp th các cú sc ca
ngân hàng. T l này càng cao thì kh nng hp th các cú sc thanh khon càng
ln. Tuy nhiên, nu nh t l này quá ln cng không có li. Lng tài sn thanh
khon cao đng ngha vi vic NH phi b ra chi phí c hi ln. Vì vy cn thit
phi ti u hóa các mi quan h gia thanh khon và li nhun ca NH. Tài sn
thanh khon là tng ca các mc I (tin mt, vàng bc, đá quỦ), II (tin gi ti
ngơn hƠng nhƠ nc Vit Nam), III (tin gi ti và cho vay các t chc tín dng
khác), IV (chng khoán kinh doanh) bên phn tài sn ca bng cơn đi k toán.
L2: Tài sn thanh khon/ Tin gi khách hàng và vay ngn hn (liquid
assets/deposits + short term borrowing)
T l này cho bit kh nng đáp ng ngha v đn hn ca ngân hàng. Công
thc L2 tp trung vào mc đ nhy cm ca ngơn hƠng đi vi ngun vn huy
đng đc. Phn t s, t l thanh khon gm các mc I (tin mt, vàng bc, đá
quý), II (tin gi ti ngơn hƠng nhƠ nc Vit Nam), III (tin gi ti và cho vay
các t chc tín dng khác), IV (chng khoán kinh doanh) bên phn tài sn ca
bng cơn đi k toán; phn mu s, tin gi khách hàng và vay ngn hn gm
các mc I (các khon n chính ph vƠ ngơn hƠng nhƠ nc), II (tin gi và vay
các t chc tín dng khác), III (tin gi ca khách hàng) bên phn N ca bng
cơn đi k toán. T l này càng thp cho thy NH càng kém thanh khon.
L3: cho vay/tng tài sn (loans/total assets)
L3 cho bit t l tài sn ca ngân hàng tài tr cho các khon cho vay ca
ngân hàng. Phn t s, cho vay đc ly t mc VI (cho vay và ng trc khách
hàng) bên phn tài sn ca bng cơn đi k toán. T l này càng cao chng t
21
NH cho vay càng nhiu, tài sn kém thanh khon càng ln dn đn tài sn thanh
khon ca ngân hàng b gim dn.
L4: Cho vay/ Tin gi khách hàng + các khon tài tr ngn hn
(loans/deposits+short term financing)
T l này cho thy mi quan h gia khon cho vay và khon n có tính
thanh khon ca NH. Phn t s, cho vay đc ly t mc VI (cho vay và ng
trc khách hàng) bên phn tài sn ca bng cơn đi k toán; phn mu s, tin
gi khách hàng và tài tr ngn hn gm các mc I (các khon n chính ph và
ngân hƠng nhƠ nc), II (tin gi và vay các t chc tín dng khác), III (tin gi
ca khách hàng) bên phn N ca bng cơn đi k toán. ơy lƠ ch s cho thy
s cho vay ln gp bao nhiêu ln s tin đc huy đng đc. T l này càng
cao thì thanh khon ca ngơn hƠng cƠng kém vƠ ngc li.
Rõ ràng là nhim v quan trng nht ca bài nghiên cu là chn các bin
gii thích thích hp. Vic la chn các bin da trên các nghiên cu có liên quan
trc đó. Nghiên cu xem xét vic s dng các bin đc bit có ý ngha kinh t
trong điu kin Vit Nam. Vì lý do này, nghiên cu loi tr khi mô hình các
bin phơn tích nh s c chính tr, tác đng ca ci cách kinh t hoc ch đ t
giá hi đoái. Các bin gii thích đc xem xét trong bài nghiên cu c th nh
sau:
Vn ch s hu/tng tài sn: CAP
Bin đc lp vn ch s hu trên tng tài sn đc xây dng bng cách
chia vn ch s hu cho tng tài sn, t l này càng ln chng t ngân hàng
đc tài tr càng nhiu bi vn ch s hu vƠ đng thi đòn by tài chính s vì
th tr nên càng nh. Thông thng, các ngân hàng không dùng khon vn ch
s hu đ cho vay mà ch dùng vƠo đu t ban đu, mua sm tài sn c đnh, đu
t khác, vƠ nhng tài sn có tính thanh khon cao. ơy cng chính lƠ ngun đ
ngân hàng xoay s hot đng khi xy ra trng hp cn thanh khon. Do đó, vn