TÁC ĐỘNG CỦA ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI ĐẾN Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG KHU VỰC CHÂU Á.PDF

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHÍ MINH







Hunh Th Hoàng Anh


TỄCăNG CA UăTăTRC TIPăNC NGOÀI
N Ô NHIMăMỌIăTRNG KHU VC CHÂU Á

Chuyên ngành : Kinh t phát trin
Mã s : 60310105


LUN VNăTHCăSăKINHăT




NGIăHNG DN KHOA HC
T.S LểăVNăCHN

Tp. H Chí Minh - nmă2013

LIăCAMăOAN

Tôi xin cam đoan đây là đ tài nghiên cu do tôi thc hin. Các s
liu và kt lun nghiên cu trình bày trong lun vn cha tng đc công b
 các nghiên cu khác.
Tôi xin chu trách nhim v nghiên cu ca mình.

Hc viên



Hunh Th Hoàng Anh


LIăCỄMăN


Lun vn này đc hoàn thành ngoài n lc ca bn thân còn có s h
tr to ln và quý báu t phía thy cô, gia đình và bn bè, tôi xin chân thành
cám n tt c mi ngi.

Trc tiên, xin chân thành cám n thy Lê Vn Chn đư tn tình hng
dn và cung cp nhng kin thc cn thit cho hc viên trong sut quá trình
thc hin lun vn.
Xin chân thành cám n tt c thy cô trong khoa Kinh t Phát trin
trng i hc kinh t thành ph H Chí Minh vì đư xây dng môi trng
nghiên cu khoa hc tt và cung cp nhng kin thc nn tng cho hc viên

trong quá trình nghiên cu khoa hc.
Cám n gia đình và bn bè đư luôn  bên cnh đ đng viên, chia s khó
khn và h tr tôi trong sut thi gian làm lun vn.
Cám n tt c đng nghip vì đư thông cm và chia s công vic cng
nh to điu kin thun li cho tôi thc hin lun vn này.

Lun vn này s không th hoàn thành nu không nhn đc s h tr to
ln t phía mi ngi. Tôi xin chân thành cm n vì tt c.


MCăLC


TRANG PH BÌA
LIăCAMăOAN
MC LC
DANH MC CÁC KÝ HIU, CH VIT TT
DANH MC CÁC BNG BIU
DANH MC CÁC HÌNH V,ă TH
GIIăTHIU 1
CHNGăI:ăTNGăQUAN 2
1.1 Lý do chnăđ tài 2
1.2 Mc tiêu nghiên cu 3
1.3 Câu hi nghiên cu 3
1.4 Phm vi nghiên cu 3
1.5 Cuătrúcăđ tài 4
CHNGăăII. CăSăLụăTHUYT 5
2.1ăTngătrng kinh t và ô nhimămôiătrng 5
2.2 Các yu t tácăđngălênălng phát thi ô nhim 8
2.2.1 Quy mô nn kinh t 8

2.2.2 Thành phn hoc cu trúc nn kinh t 9
2.2.3 Kh nng x lý ô nhim 10
2.3 Gi thuyt v FDI và chtălngămôiătrng 10
2.3.1 Gi thuyt “ng cong EKC” 11
2.3.2 Gi thuyt “Cuc đua ti đáy” và gi thuyt “Ni trú n ô nhim” 12
2.4 Khung phân tích 14
2.5 Kt qu nghiên cuătrc 17
2.6 Tóm ttăchng 20
CHNGăIII:ăHINăTRNGăFDIăVĨăỌăNHIMăKHUăVCăCHỂUăỄ 21
3.1 Hin trng FDI vào Châu Á 21
3.1.1 Lng vn FDI chy vào châu Á 21
3.1.2 Lng vn FDI chy vào quc gia 23
3.1.3 Vai trò vn FDI đi vi Châu Á 25
3.2 Hin trng phát thi CO
2
khu vc Châu Á 26
3.3ăT́măttăchng 29
CHNG IV:ăPHNGăPHỄPăNGHIểNăCUăVĨăKTăQUăPHỂNăTệCH 30
4.1. Phngăphápănghiênăcu 30
4.1.1 Mô hình phân tích 30
4.1.2. o lng bin 32
4.1.2.1 Hàm lng phát thi ô nhim – CO
2
: 32
4.1.2.2 Thu nhp quc dân bình quân đu ngi – GNI 33


4.1.2.3 Giá tr gia tng sn lng ngành công nghip ch to – MV 33
4.1.2.4 Lng vn FDI 34
4.1.3 Dng d liu 35

4.2 Thng kê mô t 36
4.2.1 Lng phát thi ô nhim bình quân đu ngi - CO
2
38
4.2.2 Lng vn FDI 39
4.2.3 Giá tr gia tng sn lng ngành công nghip ch to – MV 40
4.2.4 Thu nhp bình quân đu ngi GNI 41
4.3ăPhngătrìnhăhi quy 42
4.3.1 Tng quan bin đc lp và bin ph thuc 42
4.3.1.1 Phân tích tng quan gia CO
2
và FDI 42
4.3.1.2 Phân tích tng quan gia CO
2
và MV 44
4.3.1.3 Phân tích tng quan gia CO
2
và GNI. 46
4.3.2 Mô hình kinh t lng 47
4.4 Kt qu hi quy 48
4.4.1 Kt qu hi quy 48
4.4.2 La chn kt qu hi quy 49
4.4.2.1 Kim đnh Hausman 49
4.4.2.2 Kim đnh LM 50
4.4.3 Tho lun kt qu 51
4.5 Tóm ttăchngă4 53
CHNGăVăKTăLUNăậ KINăNGH 55
5.1 Tóm tt kt qu phân tích 55
5.2 Gi ý chính sách trong quá trình thu hút FDI khu vc Châu Á 55
5.3 Hn ch ca lunăvn 57

5.4 GiăỦăhng nghiên cu tip theo 58
TÀI LIU THAM KHO
PH LC

DANHăMC CÁC KÝ HIU,ăCH VITăTT

T vit tt
Nghaăca t
ADB
Ngân hàng phát trin châu Á
EKC
ng thu nhp và cht lng môi trng
EIA
C quan thông tin nng lng M
FDI
u t trc tip nc ngoài
GNI
Thu nhp quc dân bình quân đu ngi
GLS
Bình phng nh nht tng quát
(Generalized least square)
IPPS
Chng trình quy đi ô nhim công nghip
(The Industrial Pollution Projection System)
MV
Giá tr gia tng sn lng ngành công nghip ch to
(Manufacturing Value Add)
MAI
Nhóm đàm phán hip đnh thng mi đa phng v đu t
(Negotiating Group on the Multilateral Agreement on Investment )

OLS
Bình phng nh nht thông thng
(Ordinary least square)
WB
Ngân hàng th gii
ISIC
Tiêu chun quc t phân loi công nghip ca tt c các hot đng
kinh t
(International Standard Industrial Classification of all economic
activities)

DANH MC CÁC BNG BIU

Bng 4.1 Thng kê mô t các bin quan sát 37
Bng 4.2 Tóm tt kt qu phân tích tng quan 47
Bng 4.3 H s tng quan gia các bin 47
Bng 4.4 Kt qu hi quy theo mô hình nh hng c đnh
và nh hng ngu nhiên 49


DANH MC CÁC HÌNH V,ă TH
Hình 2.1 ng thu nhp và cht lng môi trng (EKC) 7
Hình 2.2 Din bin suy thoái môi trng trong các giai đon kinh t 9
Hình 2.3 ng thu nhp và phát thi ô nhim 11
Hình 2.4 Khung phân tích 16
Hình 3.1 Các dòng vn chy vào khu vc Châu Á giai đon 2001 – 2008 21
Hình 3.2 So sánh lng vn FDI Châu Á và các khu vc khác 22
Hình 3.3 Lng vn FDI chy vào 3 nhóm nc Châu Á nm 2009 23
Hình 3.4 Lng vn FDI chy vào các quc gia Châu Á nm 2009 24
Hình 3.5 So sánh lng phát thi CO

2
Châu Á và th gii 26
Hình 3.6 Lng phát thi CO
2
bình quân đu ngi nm 2012 27
Hình 3.7 20 quc gia có lng phát thi cao nht th gii 28
Hình 4.1 Khi lng CO
2
bình quân đu ngi các quc gia quan sát 39
Hình 4.2 Lng vn FDI các quc gia quan sát 40
Hình 4.3 Giá tr MV các quc gia quan sát 41
Hình 4.4 GNI bình quân đu ngi các quc gia quan sát 42
Hình 4.5 Tng quan gia CO
2
và FDI 43
Hình 4.6 Tng quan gia CO
2
và MV 45
Hình 4.7 Tng quan gia CO
2
và GNI 46
1

GII THIU

Lun vn đ cp đn mt trong nhng tác đng tiêu cc ca quá trình
tng trng kinh t đó là hin tng suy thoái môi trng. Mc đích đt ra là
tr li cho câu hi v mi tng quan gia đu t trc tip nc ngoài (FDI)
và ô nhim môi trng  khu vc châu Á, lun vn da trên phng trình
phân tích ca Merican và cng s (2007) và ngun s liu t Ngân hàng th

gii, đ phân tích tác đng ca FDI, thu nhp bình quân đu ngi và giá tr
gia tng sn lng ngành công nghip ch to đn lng phát thi CO
2
bình
quân đu ngi  Châu lc này.
Do d liu phân tích ít và các mi tng quan phc tp gia các bin
quan sát nên lun vn s dng d liu dng bng nhm khc phc hn ch
này này. Kt qu phân tích hi quy cho thy FDI đng bin vi ô nhim môi
trng. Song song đó, lun vn cng tìm ra tng quan gia thu nhp và ô
nhim môi trng theo hình đng cong EKC và tng quan gia giá tr gia
tng sn lng ngành công nghip ch to và ô nhim môi trng cng theo
hàm s bc 2 nhng theo chiu ngc li. Nh vy, kt qu hi quy cho phép
lun vn tr li câu hi nghiên cu là FDI làm gia tng ô nhim môi trng
khu vc Châu Á.


2

CHNGăI
TNG QUAN

1.1 Lý do chnăđ tài
Trong vài thp k gn đây, ô nhim môi trng và bin đi khí hu toàn cu
tr thành mt trong nhng thách thc đe da s tn ti nhân loi. Quan đim ca
nhng nhà bo v môi trng cho rng hot đng kinh t vi vic gia tng sn xut
công nghip và xem nh nhim v bo v môi trng làm vn đ ô nhim ngày
càng tr nên nghiêm trng hn. Nhng trong thc t, tác đng ca hot đng kinh t
nói chung và hot đng sn xut nói riêng đn lng phát thi ô nhim môi trng
rt đa dng và chu nhiu nh hng t các yu t ni sinh, ngoi sinh khác vì vy
mi quan h ca hai yu t này khá phc tp. i vi mt s khu vc, ô nhim môi

trng có tng quan khá rõ ràng vi hot đng kinh t, tuy nhiên đi vi mt s
khác thì mi quan h này khá m nht thm chí không tng quan.
u t trc tip nc ngoài (FDI) gi vai tr̀ quan trng trong hot đng kinh
t th gii. Do s phát trin v khoa hc k thut, m rng hot đng thng mi
mà khong cách v biên gii, đa lý gia các quc gia gn nh không c̀n là vn đ
nghiêm trng vì vy hot đng FDI ngày càng gia tng. Các nc đang phát trin
vi đc đim th trng lao đng giá r, tài nguyên thiên nhiên tng đi di giàu,
tìm nng th trng ln, chính sách thu hút đu t ca chính ph đa dng và nhiu
u đưi đư thu hút mt lng ln vn đu t nc ngoài vào hot đng sn xut 
đây. Song song đó, cht lng môi trng ti các nc này đư có nhng biu hin ô
nhim nghiêm trng. Thc trng này đt ra câu hi cho nhiu nhà nghiên cu là “có
tn ti mi tng quan gia FDI và ô nhim môi trng các nc tip nhn đu t
hay không?”
Khu vc Châu Á trong nhng thp niên gn đây tr thành châu lc nóng trong
thu hút đu t trc tip nc ngoài. Theo s liu thng kê ca t chc Finacial
3

Times Business (2013), trong thp k đu th k 21, lng vn FDI chy vào châu
lc này có xu hng tng theo thi gian. n nm 2009, Châu Á tr thành châu lc
hàng đu trong thu hút FDI vi lng vn FDI chy vào trên 340 t USD/nm
1
.
Dòng vn này không ch bù đp thiu ht t khong tit kim trong nc mà còn có
vai trò to ln hn, đó là giúp phát trin kinh t thông qua tác dng lan truyn công
ngh, nâng cao trình đ qun lý ca quc gia. Nh d̀ng vn này hot đng kinh t
và sn lng hàng hóa đu ra  các nc Châu Á gia tng nhanh chóng. Song song
đó, cht lng môi trng châu lc này đư và đang xung cp nghiêm trng.
2

Trc thc trng này, lun vn phân tích tng quan gia FDI và tình trng ô

nhim môi trng khu vc Châu Á nhm góp thêm bng chng thc nghim đánh
giá tác đng ca FDI đn ô nhim môi trng cho khu vc.
1.2 Mc tiêu nghiên cu
Mc tiêu nghiên cu là lng hóa tác đng ca hot đng ca FDI đn phát
thi ô nhim môi trng  khu vc Châu Á.
1.3 Câu hi nghiên cu
Mc tiêu lun vn đt ra nhm tr li cho câu hi nghiên cu là “u t trc
tip nc ngoài có làm gia tng ô nhim môi trng  khu vc Châu Á hay
không?”
1.4 Phm vi nghiên cu
Cuc khng hong kinh t 1997 là cú sc ln đi vi nn kinh t Châu Á, kinh
t khu vc có du hiu phc hi đi vào n đnh t nm 2000 vì vy lun vn s
dng s liu FDI và ô nhim trong 10 nm t nm 2000 đn nm 2009.

1
Unctad (2013)
2
Chi tit vn đ này đc trình bày  chng III.
4

Châu Á gm nhiu vùng lãnh th nh và cha đc công nhn là mt quc gia
đc lp vì vy trong phân tích này không lit kê các vùng nêu trên. Các quc gia
quan sát trong phân tích là nhng nc đư đc công nhn hoc là thành viên ca
ngân hàng phát trin châu Á (ADB).
Khái nim ô nhim môi trng s dng trong lun vn là ô nhim không khí
xut phát t hot đng sn xut và đc đi din thông qua lng CO
2
phát thi
bình quân đu ngi. Lun vn không đ cp đn lng phát thi ô nhim t hot
đng t nhiên nh quá trình phân hy sinh hc, hot đng núi la hoc phát thi t

sinh hot hàng ngày.
1.5 Cuătrúcăđ tài
Lun vn thc hin mc tiêu đư đ ra thông qua 5 chng gm: Chng mt
“M đu” nhm gii thiu khái quát v vn đ nghiên cu, mc tiêu, câu hi và gii
hn ni dung nghiên cu. Chng hai “C s lý thuyt” thông qua chng này lun
vn gii thiu các hc thuyt liên quan đn tng trng, FDI và ô nhim môi trng
nhm xây dng khung phân tích phù hp cho đ tài. ng thi, chng này cng
trình bày mt s nghiên cu tng t trong lnh vc này nhm gii thiu s lc v
kt qu tác đng ca FDI đn ô nhim. Chng ba “Hin trng FDI và ô nhim khu
vc Châu Á”, thông qua chng này, lun vn gii thiu khái quát v hin trng các
vn đ đang phân tích qua đó chng minh đ tài này là mt trong nhng vn đ
quan trng ca khu vc châu Á. Chng bn “Phng pháp nghiên cu và kt qu
phân tích”, chng này gm bn ni dung là: gii thiu phng pháp nghiên cu;
Thng kê mô t s liu; Xác đnh tng quan gia các bin nhm la chn mô hình
phân tích phù hp; Tính toán hi quy và nhn xét kt qu phân tích. Chng nm
“Kt lun – kin ngh” nhm tng kt các ni dung lun vn đư thc hin t đó đ ra
các khuyn cáo v chính sách trong qun lý hot đng FDI và kim soát ô nhim
môi trng khu vc châu Á. Ngoài ra chng này cng tng kt các hn ch ca
lun vn t đó m ra các hng nghiên cu tip theo.
5

CHNG II
CăS LÝ THUYT


Trong chng này, lun vn phân tích các gi thuyt v tác đng ca tng
trng kinh t đn ô nhim nhm nhn din các nhóm yu t tác đng đn lng
phát thi ô nhim. Song song đó, lun vn phân tích các gi thuyt v FDI và ô
nhim môi trng nh gi thuyt “ng cong EKC”, gi thuyt “Ni trú n ô
nhim”, gi thuyt “cuc đua ti đáy” nhm xác đnh tng quan ca yu t này vi

phát thi ô nhim di tác đng ca FDI. Các ni dung này là c s đ lun vn xây
dng khung phân tích phù hp vi đ tài đang thc hin.
2.1 Tngătrng kinh t và ô nhimămôiătrng

Tng trng kinh t là mc tiêu quan trng ca các quc gia, song bên cnh
li ích mà tng trng mang li thì chi phí hay hu qu tng trng kinh t cng là
mt vn đ cn phi bàn lun. Thomas Malthus (1766 – 1834) đc xem nh ngi
m đu cho cuc tranh lun v tng trng kinh t và các hu qu do tng trng
mang li thông qua lý thuyt v by dân s Malthus
3
. Cùng quan đim vi Thomas
Malthus, vào thp niên 1980, nhóm các nhà khoa hc mang tên “Câu lc b Rome”
4


3
By Malthus đ cp đn quan h gia dân s và suy kit tài nguyên thiên nhiên. Tác gi đư đa ra
quan đim dân s tng trng theo cp s nhân trong khi tài nguyên thiên nhiên tng trng theo
cp s cng hoc không tng vì vy trong tin trình phát trin ca nhân loi, tài nguyên thiên nhiên
suy kit và con ngi dit vong (Sterner, 2002).
4
Câu lc b Rome (Club of Rome) là mt t chc phi li nhun thành lp nm 1968. Thành viên
câu lc b này là nhng ngi hot đng trong lnh vc chính tr, kinh t, khoa hc và nhiu lnh
vc khác. Ni dung hot đng ca câu lc b ch yu xoay quanh vn đ xây dng các kch bn và
cnh báo v nhng nguy c đe da toàn cu. Hai n phm tiêu biu gây đc nhiu s chú ý ca
th gii là gii hn ca s phát trin (The Limits to Growth) xut bn nm 1972 và bc ngoc ca
nhân loi (Mankind at the Turning) xut bn nm 1974. Tác phm này đư cnh báo 5 yu t gm
dân s th gii, sn xut công nghip, ô nhim môi trng, sn xut lng thc và cn kit tài
6

đư đa ra khuyn cáo v s gia tng dân s, gia tng nhu cu lng thc, hot đng
sn xut công nghip làm tài nguyên thiên nhiên suy kit và ô nhim môi trng,
nu s tng trng này vt quá sc mang ca trái đt, con ngi s dit vong. Mt
s tác gi theo trng phái này nh Eduard Pestel (1914 – 1988), Dennis Meadows
(1942) đư đa ra quan đim “tng trng bng 0”
5
nhm hn ch suy thoái ca môi
trng. Các quan đim mang màu sc duy ý chí và phi thc t này dù không đc
tha nhn rng rãi song chúng cng có tác dng gi m ra hng quan tâm mi đó
là tn hi môi trng trong quá trình tng trng kinh t.
Trái vi nhng quan đim tiêu cc trên, gi thuyt v “ng thu nhp và
cht lng môi trng EKC” do Grossman và Krueger (1991) xây dng đc đánh
giá là quá lc quan khi cho rng trong dài hn tng trng kinh t tác đng tích cc
đn cht lng môi trng. Theo gi thuyt này, quy mô, c cu và trình đ k
thut là ba yu t quan trng quyt đnh s thay đi cht lng môi trng. ng
thi, tác gi cng đa ra nhn đnh quan h gia tng trng kinh t và lng phát
thi ô nhim tuân theo hình ch u ngc, mi quan h này đc gii thích theo hai
giai đon gm: giai đon đu ca tng trng kinh t cht lng môi trng s suy
gim nhng khi thu nhp tng lên phát thi ô nhim bt đu gia tng chm li và đt
đn ngng, thu nhp tip tc tng thì phát thi ô nhim môi trng s gim dn.
ng cong cht lng h sinh thái và tài nguyên thiên nhiên din bin ngc li,
ngha là giai đon đu ca tng trng, đa dng sinh thái và tr lng tài nguyên
thiên nhiên gim xung nhng giai đon sau cht lng ca h sinh thái và tài
nguyên thiên nhiên tng lên (hình 2.1 minh hoi c th cho mi quan h này). Gi
thuyt “ng cong EKC” đc s dng trong nhiu nghiên cu, song nó cng b
mt lng ý kin trái chiu ln không kém. Phê phán ph bin nht đi vi gi

nguyên đe da s phát trin nhân loi. n nay, câu lc b vn còn hot đng vi din đàn chính
thc ti trang Web

5
Theo Sterner (2002)
7

thuyt này là đư b qua tác đng ca quy đnh chính sách đi vi ô nhim môi
trng.
Hình 2.1ăng thu nhp và chtălngămôiătrng (EKC)







Ngun: Sterner (2002)
Quan đim ca Todaro và Smith (2012) công nhn quy mô, cu trúc nn kinh
t và kh nng x lý ô nhim là yu t tác đng đn ô nhim nhng quy đnh ca
chính ph mi là chìa khoá then cht quyt đnh cht lng môi trng. Theo tác
gi, mc dù khi phân tích d liu chéo v thu nhp gia các quc gia cho thy cht
lng môi trng có tng quan vi thu nhp nhng không có ngha là kt qu này
đc duy trì theo thi gian. Tác gi đa ra gii thích cho quan đim này nh sau:
quá trình công nghip hóa tác đng trc tip ln gián tip đn ô nhim môi trng
thông qua s thay đi trong mô hình sn xut ln trong tiêu th hàng hóa. Di tác
đng ca quy lut cung cu, các nhà sn xut luôn mun ti thiu hóa chi phí sn
xut và cách r nht đ x lý các sn phm ph không mong mun này là thi thng
ra môi trng nên các tin b v k thut s không phát huy tác dng gim thiu ô
nhim nu thiu các quy đnh ràng buc ca chính ph trong vn đ x lý ô nhim.
Tác gi cng cho rng, nu gi thuyt “ng cong EKC” có xy ra, thì vic x lý
hu ô nhim sau khi trình đ kinh t đư phát trin vt qua đim gii hn cng khó
Cht lng

tài nguyên
Phát thi ô nhim
Thu nhp
Cht lng
môi trng
8

thc hin và tn kém bi tính không th đo ngc và không th phc hi ca môi
trng.
Quan đim ca Sterner (2002) cho rng “tng trng kinh t không phi xut
phát t đnh lut vt lý mà là hành vi xã hi và chu nh hng đáng k t nhng
chính sách thích hp” (Sterner, 2002, trang 17) chính vì vy mi liên h gia tng
trng kinh t và ô nhim môi trng khá phúc tp và không theo bt k hình dng
nào. Theo tác gi, các hành vì ng x xã hi (nh th hiu tiêu dùng, quan đim xã
hi) và li th tng đi trong sn xut đư tác đng làm thay đi c cu và quy mô
nn kinh t - nhng yu t tác đng trc tip đn mc đ ô nhim môi trng. Tuy
nhiên, hành vi ng x và th hiu là yu t phc tp nên kt qu tác đng ca nó đn
c cu và quy mô nn kinh t cng phc tp không kém. Song song đó, tác gi cng
cho rng quy đnh pháp lut cng là mt yu t quan trng quyt đnh cht lng
môi trng.
Nh vy, dù các gi thuyt nêu trên có kt lun khác nhau v quan h gia
tng trng kinh t và ô nhim môi trng, song các quan đim này gp nhau  mt
đim chung là lý gii cho mi quan h gia tng trng kinh t và ô nhim da trên
ba yu t gm quy mô, cu trúc nn kinh t và hot đng x lý ô nhim. Tuy nhiên
theo quan đim “ng cong EKC” x lý ô nhim ph thuc vào k thut và trong
dài hn tng trng làm gim ô nhim. Trái li theo quan đim ca Sterner (2002),
Todaro và Smith (2012) x lý ô nhim ph thuc vào quy đnh chính sách và hành
vi ng x ca xư hi.
2.2 Các yu t tácăđngălênălng phát thi ô nhim
Nh phân tích  trên, quy mô, cu trúc nn kinh t và kh nng x lý ô nhim

là ba nhóm yu t gii thích tác đng ca hot đng kinh t đn ô nhim môi trng.
2.2.1 Quy mô nn kinh t
Theo Panayotou (2003), quy mô nn kinh t đc đi hin bi sn lng đu
ra ca nn kinh t, yu t này đng bin vi ô nhim môi trng. ng thi, trong
9

nn kinh t cnh tranh hoàn ho, sn lng đu ra cng là thu nhp quc gia vì vy
gia tng thu nhp dn đn gia tng phát thi ô nhim. Và theo gii thích ca
Copeland và Taylor (2004), sn lng đu ra xây dng da trên hàm sn xut Cobb
– Douglas vi lng phát thi ô nhim đc gi đnh là yu t ngoi sinh. Nh vy,
hàm sn lng đu ra ca nn kinh t (X) là tích ca hàm ô nhim phát sinh Z

và
hàm sn xut F
1-
(hàm sn lng là X = Z

F
1-
). Do đó, khi sn lng đu ra tng
làm gia tng mc ô nhim. Tuy nhiên sn lng đu ra b khng ch bi quy lut
cung cu và quy lut ti đa hóa li nhun sn xut
6
vì vy lng phát thi ô nhim
cng b khng ch bi các yu t này.
2.2.2 Thành phn hoc cu trúc nn kinh t
Theo Panayotou (2003) thành phn hoc cu trúc nn kinh t là t trng ngành
trong nn kinh t. Trong quá trình tng trng kinh t, s gia tng thu nhp quc gia
luôn kèm theo s thay đi trong trình đ sn xut và s chuyn dch trong c cu
nn kinh t t tin công nghip (nông nghip) sang công nghip và hu công nghip

(dch v). Quá trình chuyn dch c cu kinh t này tác đng đn ô nhim môi
trng theo dng hình U ngc (lý gii tng t nh  gi thuyt đng cong EKC)
Hình 2.2 Din bin suy thoái môiătrng trongăcácăgiaiăđon kinh t





Ngun: Panayotou (2003)

6
Theo tác gi hàm sn xut ph thuc vào thu môi trng, giá sn xut và ngun lc sn xut vì
vy nhà sn xut s sn xut  mc sn lng nhm ti đa hóa li nhun.
Mc đ suy thoái
môi trng
Thu nhp
Tin công
nghip
Công nghip
hóa
Hu công
nghip
10

Khác vi Panayotou (2003), Copeland và Taylor (2004) cho rng cu trúc nn
kinh t là t l hàng hóa bn và hàng hóa không bn đc sn xut trong nn kinh t
đó
7
, nu nn kinh t s dng nhiu ngun lc hn cho sn xut hàng hóa bn thì vn
đ ô nhim s gia tng và ngc li.

2.2.3. Kh nngăx lý ô nhim
Nghiên cu ca Panayotou (2003), Copeland và Taylor (2004) cho rng yu t
này th hin qua s ci thin và phát trin trình đ hc k thut trong hot đng sn
xut và trong x lý môi trng theo hng hn ch lng phát thi ô nhim và vì
vy nó nghch bin vi ô nhim.
Nh vy, trong ba yu t quy mô, cu trúc và kh nng x lý thì quy mô kinh
t đng bin và kh nng x lý nghch bin vi ô nhim nhng tác đng cu trúc
nn kinh t cha th xác đnh vì nó ph thuc vào giai đon phát trin hoc t l
hàng hóa sch và bn trong nn kinh t.
2.3 Gi thuyt v FDI và chtălngămôiătrng
Vai trò ca FDI đi vi phát thi ô nhim môi trng  các nc tip nhn
đu t c̀n nhiu tranh lun. Mt s nghiên cu cho rng FDI chy vào làm gia tng
quy mô nn kinh t và làm thay đi c cu nn kinh t theo hng gia tng ngành
thâm dng ô nhim vì th gia tng lng phát thi ô nhim  các quc gia tip nhn
đu t. Tuy nhiên, trong gi thuyt khác FDI chy vào, đem theo thay đi trong
trình đ k thut sn xut và thúc đy quá trình chuyn dch c cu kinh t t nông
nghip sang công nghip đn dch v, vì vy trong dài hn FDI tác đng nghch
bin đi vi ô nhim môi trng. Các gi thuyt đc nhiu nghiên cu s dng lý
gii vn đ này là gi thuyt “ng cong cht lng môi trng EKC”, gi thuyt
“Ni trú n ô nhim” và gi thuyt “Cuc đua ti đáy”.

7
Danh mc hàng hóa bn và hàng hóa không bn đc tác gi s dng da trên phân loi ca Mani
và Wheeler (1997).
11

2.3.1 Gi thuyt ắng cong EKC”
Gi thuyt “ng cong EKC” đc xây dng đ gii thích quan h gia tng
trng kinh t và ô nhim môi trng. Gi thuyt này đc ng dng đ gii thích
tác đng ca FDI đn ô nhim môi trng vi gi đnh là mô hình tng trng kinh

t đn gin, hot đng kinh t có th m rng vnh vin do tin b công ngh và vô
hn kh nng thay th gia vn t nhiên và lao đng. Hot đng FDI làm thay đi
c cu và trình đ nn kinh t thông qua đó tác đng làm thay đi lng phát thi ô
nhim môi trng, vi nn kinh t tng trng không gii hn, mi quan h này
din bin nh hình 2.3
Hình 2.3 ng thu nhp và phát thi ô nhim






Ngun: Stern (2004)
Trong giai đon đu ca quá trình tng trng, FDI tác đng làm gia tng
ngun vn, quy mô hot đng sn xut, m rng th trng tiêu th sn phm, tác
đng này làm h giá thành sn phm và do đó, tng cu sn phm. Cu sn phm
tác đng ngc li làm tng cung sn phm. Vòng tròn này luân chuyn và thúc đy
sn xut phát trin đng thi cng làm tng lng phát thi ô nhim t hot đng
sn xut. Theo c ch này, lng phát thi ô nhim tip tc gia tng đt đn ngng
chuyn đi và chuyn sang giai đon sau.
Lng phát thi
ô nhim
Thu nhp bình qun
đu ngi
12

Giai đon sau din ra khi nn kinh t vt đim gii hn, FDI giúp lan truyn
công ngh và tng ng dng công ngh mi vào hot đng sn xut, do đó, gim
lng phát thi ô nhim hoc FDI tác đng tích cc đn tng trng kinh t dn đn
gia tng thu nhp bình quân đu ngi  các quc gia này, giúp tiêu chun sng

đc nâng cao nh đó ngành sn xut thâm dng ô nhim b kim soát gt gao hn,
cht lng môi trng đc ci thin.
Vì gi thuyt này đc xây dng trên c s gi thuyt đng cong EKC ca
Grossman và Krueger (1991) nên nó cng mang nhng hn ch ca gi thuyt
đng cong EKC, đó là phê phán ca Copeland và Taylor (2004) gi thuyt này b
nhiu yu t gii thích đc bit là các quy đnh và chính sách ca chính ph trong
hn ch ô nhim. Phê phán ca Mabey và McNally (1999) hành đng "gây ô nhim
và làm sch sau đó" vp phi mt vài s phn đi do tính cht “không th sa cha
và không th đo ngc” ca môi trng (ví d, phá hy tng ozone, tác đng ca
các cht ô nhim hu c khó phân hy). ng thi, kt qu thc t trong ngn hn,
trong dài hn ca gi thuyt này cng nh vn đ đim dng trong đng cong thu
nhp – cht lng môi trng vn còn là vn đ gây nhiu tranh lun.
2.3.2 Gi thuytăắCucăđuaătiăđáy”ăvƠăgi thuytăắNiătrú n ô nhim”
Hai gi thuyt này lý gii tng quan gia hot đng FDI và ô nhim môi
trng thông qua hành vi la chn chính sách thu hút đu t ca chính ph và quyt
đnh la chn đa đim đu t ca nhà đu t. Theo lý thuyt v FDI, quyt đnh la
chn v trí đu t ph thuc vào ba mc đích, th nht là tìm kim th trng, vi
mc đích này FDI chy vào quc gia ph thuc vào kích c th trng, thu nhp
bình quân cng nh tim nng tng trng ca th trng  các nc tip nhn đu
t. Th hai là tìm kim tài nguyên thiên nhiên và ngun lc, vi mc đích này FDI
chy vào quc gia tip nhn đu t ph thuc vào ngun tài nguyên thiên nhiên,
trình đ, giá c lc lng lao đng và các li th khác ca nc tip nhn đu t.
Th ba là tìm kim li nhun, vi mc đích này FDI chy vào ph thuc nhiu vào
13

các chính sách u đưi đu t
8
. Ba mc đích này là c s đ chính ph xây dng
chính sách thu hút đu t và nhà đu t FDI đa ra quyt đnh la chn đa đim
đu t đ ti đa hóa li nhun. Da trên các hành vi này, các nhà nghiên cu đư đa

ra gi thuyt “Cuc đua ti đáy” và gi thuyt v “Ni trú n ô nhim” đ lý gii tác
đng ca hot đng FDI đn ô nhim môi trng.
Gi thuyt “Cuc đua ti đáy”
Gi thuyt này xây dng theo quan đim v li th so sánh ca Hecksher -
Ohlin và gii thích cho hành vi la chn chính sách thu hút đu t ca chính ph.
Theo gi thuyt này, trong cuc đua thu hút FDI, các nc đc bit là các nc
đang phát trin có xu hng s dng u đưi môi trng nh mt yu t v li th so
sánh, ngha là các nc này tr nên d dưi hn trong quá trình chn la d án đu t
hoc h thp các tiêu chun môi trng đ thu hút nhà đu t nc ngoài. Các nhà
sn xut đc bit là các công ty hot đng trong lnh vc thâm dng ô nhim vi
mc đích ti đa hóa li nhun, s tn dng li th v chi phí môi trng và chuyn
hng đu t sang khu vc này. Tr li chính ph các nc nhn đu t, đ gia tng
tính cnh tranh trong thu hút vn, các nc tip tc ni lng hn các quy đnh v
môi trng. Hai quá trình này làm quy đnh môi trng ngày càng b ni lng theo
hình xon c đi xung trong cuc đua thu hút đu t nc ngoài và hu qu tt yu
là môi trng ti các quc gia thu hút đu t b ô nhim ngày càng nghiêm trng.
Gi thuyt v “Ni trú n ô nhim”
Nu gi thuyt “Cuc đua ti đáy” xây dng đ gii thích hành vi ca chính
ph các nc thu hút FDI thì gi thuyt “Ni trú n ô nhim” đc xây dng đ gii
thích cho hành vi ca nhà đu t trong la chn đa đim đu t. Gi thuyt này xây
dng trên gi đnh ca mô hình Bc – Nam, trong đó các nc phía Nam là các
nc kém phát trin vi quy đnh pháp lut kém nghiêm ngt, tiêu chun sng thp,
cht lng môi trng b xem nh, vì vy đu t nhà máy sn xut  các nc này ít

8
Anyanwu (2012) và Modesto và Amerasinghe (2012).
14

vp phi rào cn v tiêu chun môi trng cng nh hn ch đc chi phí x lý.
Các nc phía Bc là các nc phát trin vi quy đnh pháp lut hoàn thin rõ ràng,

tiêu chun sng cao, cht lng môi trng đc xem trng. Vì vy, đu t xây
dng nhà máy sn xut thâm dng ô nhim môi trng  các nc phía Bc b phn
đi hoc b ràng buc vi nhng yêu cu môi trng nghiêm ngt làm chi phí sn
xut tng cao.
Nh quá trình t do hóa thng mi, các rào cn đu t và rào cn thu quan
b loi b. Song song đó, vi tin b khoa hc k thut giúp hàng hóa vn chuyn
và lu thông d dàng hn. H qu tt yu là đ ti đa hóa li nhun các nhà sn xut
có xu hng chuyn dch hot đng sn xut sang khu vc có chi phí thp. Trong
trng hp này, hot đng sn xut thâm dng ô nhim  khu vc phía Bc chuyn
dn v khu vc min Nam làm cht lng môi trng  các nc khu vc phía
Nam ngày càng xung cp. Gi thuyt này kt hp vi gi thuyt “Cuc đua ti
đáy” làm cho mc đ ô nhim môi trng khu vc này càng trm trng hn.
Hai gi thuyt “Cuc đua ti đáy” và “Ni trú n ô nhim” là nhóm gi thuyt
quan trng khi nghiên cu s dch chuyn ô nhim t khu vc này sang khu vc
khác. Tuy nhiên gi thuyt này b phê phán là da trên mt mô hình rt đn gin
vi gi đnh các nc đang phát trin có tiêu chun bo v môi trng ít nghiêm
ngt hn các nc phát trin, song trong thc t, ít bng chng chng minh điu
này
9
. ng thi, kt qu các nghiên cu thc nghim da trên gi thuyt này còn
cha thng nht, trong mt s trng hp c th, các nhà nghiên cu chng minh
đc FDI tng quan dng đn lng phát thi ô nhim, nhng trong mt s
trng hp khác, kt qu tác đng này là không rõ ràng hoc không tác đng.
2.4 Khung phân tích
Qua phân tích gi thuyt trên, FDI tác đng đn ô nhim môi trng theo ba
c ch. Th nht, s gia tng lng vn FDI làm gia tng ngun lc sn xut vì vy

9
Eskeland và Harrison (2003)
15

làm tng quy mô sn xut  các nc tip nhn đu t dn đn gia tng lng phát
thi ô nhim môi trng. Th hai, FDI tác đng đn tng trng kinh t do đó gián
tip tác đng đn thay đi c cu kinh t các nc tip nhn đu t theo hng gia
tng nhóm ngành ô nhim (theo gi thuyt “Ni trú n ô nhim”) và làm gia tng
phát thi ô nhim hoc FDI làm c cu kinh t các nc tip nhn đu t chuyn
dch t tin công nghip sang công nghip và hu công nghiêp, do đó tác đng thay
đi lng phát thi theo hình đng cong EKC (theo gi thuyt “ng cong
EKC”). Cui cùng dòng vn FDI có tác đng “chy tràn” làm thay đi khoa hc k
thut, trình đ sn xut hoc gia tng tiêu chun sng thông qua thay đi thu nhp
làm gim lng phát thi ô nhim. Tác đng ca hot đng FDI đn lng phát thi
ô nhim đc tng kt trong khung phân tích sau:
16

Hình 2.4 Khung phân tích

`











Ngun: tng kt t c s lý thuyt
Tácăđngăđn

tngătrng



uătăFDI

Tng ngun lc
sn xut
Thay đi
c cu ngành
Thay đi
trình đ sn xut
Tng sn lng đu ra
(GDP, GNI…)
Chuyn dch c cu t
nông nghiêp sang công
nghip, hu công nhgip
Tng phát thi
ô nhim

Tác đng đn
phát thi ô nhim
theo hình EKC
Thay đi công ngh,
k nng lao đng, kh
nng x lý ô nhim
Gim phát thi
ô nhim

Gia tng

ngành ô nhim
17


2.5 Kt qu nghiên cuătrc
Tác đng ca hot đng FDI đn cht lng môi trng đư tr thành đ tài thu
hút nhiu nhà nghiên cu trong các thp k qua. Các tác gi xây dng nghiên cu
theo nhiu gi thuyt và phng pháp x lý s liu trên nhiu nn kinh t khác nhau
nhng đn nay kt qu nghiên cu dng này còn nhiu tranh lun và phân thành ba
hng nh sau:
(1) Th nht là các nghiên cu kt lun FDI không làm gia tng ô nhim
môi trng  nc tip nhn đu t, tiêu biu nh:
Nghiên cu ca Eskeland và Harrison (2003) khi phân tích chi phí x lý ô
nhim và các vn đ s dng nng lng cho hot đng sn xut ca công ty có vn
FDI và công ty trong nc  4 quc gia châu M (Côted’ Ivoire giai đon 1977-
1987, Venezuela giai đon 1983 - 1988; Morocco giai đon 1985 – 1990 và Mexico
nm 1990) đư kt lun rng các công ty nc ngoài ít gây ô nhim hn so vi các
công ty trong nc. iu này có ngha là gi thuyt "Ni trú n ô nhim” là không
tn ti.
Cng nghiên cu v vn đ này, Mohammed (2005) đư khng đnh giai đon
1990 – 2000 dòng FDI đu t ra nc ngoài  11 thuc OECD có tng quan
dng vi chính sách môi trng nhng trái li dòng FDI chy vào 14 nc không
thuc khi OECD không tng quan vi vn đ ô nhim  các nc này. Nh vy,
các nc không thuc khi OECD không phi là “Ni trú n  nhim”
Nghiên cu ca Temurshoev (2006) s dng ma trn Input – Output đ phân
tích hot đng xut nhp khu hàng hóa thâm dng ô nhim trong thng mi
Trung Quc, M và phn còn li ca th gii. Tác gi đư không tìm thy bng
chng v gi thuyt “Ni trú n ô nhim”  Trung Quc. ng thi theo thi gian,
li ích ca Trung Quc v các vn đ môi trng s gia tng.
(2) Th hai là các nghiên cu đư kt lun FDI có tác đng gia tng ô

nhim  nc tip nhn đu t nh: