Luận văn thạc sĩ Đánh giá mức độ tự do hóa và tác động của tự do hóa tài chính đến bất ổn tài chính ở Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. HCM






NGUYN NGC YN TRANG




ÁNH GIÁ MC  T DO HÓA VÀ
TÁC NG CA T DO HÓA
TÀI CHệNH N BT N TÀI CHÍNH
 VIT NAM
LUN VN THC S KINH T

TP. H Chí Minh ậ Nm 2013
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. HCM




NGUYN NGC YN TRANG



ÁNH GIÁ MC  T DO HÓA VÀ
TÁC NG CA T DO HÓA
TÀI CHệNH N BT N TÀI CHÍNH
 VIT NAM

Chuyên ngành : Tài chính ậ Ngân hàng
Mư s : 60340201

LUN VN THC S KINH T


NGI HDKH: TS. NGUYN KHC QUC BO




TP. H Chí Minh ậ Nm 2013
LI CAM OAN



Tôi xin cam đoan rng đây là công trình nghiên cu ca tôi, có s h tr t
Thy hng dn là TS Nguyn Khc Quc Bo. Các ni dung nghiên cu và kt
qu trong đ tài này là trung thc và cha tng đc ai công b trong bt c
công trình nào. Nhng s liu trong các bng biu phc v cho vic phân tích,
nhn xét, đánh giá đc chính tác gi thu thp t các ngun khác nhau có ghi
trong phn tài liu tham kho.
Nu phát hin có bt k s gian ln nào tôi xin hoàn toàn chu trách nhim
trc Hi đng, cng nh kt qu lun vn ca mình.


TP. HCM, ngƠy tháng nm 2013
Tác gi



Nguyn Ngc Yn Trang



MC LC


CHNG 1 – GII THIU 1
1.1. Tng quan 1
1.2. Mc tiêu nghiên cu 2
1.3. Kt cu đ tài 3
CHNG 2 – TNG QUAN CÁC NGHIểN CU 4
2.1. Quan đim tích cc v t do hóa tài chính 4

2.2. Các công trình nghiên cu v mi quan h gia t do hóa tài chính và tính bt
n tài chính 5
2.2.1. Công trình nghiên cu ca Min Bahadur Shrestha (2005) 5
2.2.2. Công trình nghiên cu ca Asli Demirgüç-Kunt and Enrica Detragiache
(1998) 6
2.2.3. Công trình nghiên cu ca mt s tác gi khác 9
CHNG 3 – PHNG PHÁP NGHIểN CU 14
3.1. Phng pháp nghiên cu 14
3.1.1. Phng pháp đánh giá mc đ t do hóa tài chính 14
3.1.2. Phng pháp kim đnh tác đng ca t do hóa tài chính đn bt n tài
chính 14
3.2. Mô hình nghiên cu 15
3.2.1. Mô hình đánh giá mc đ t do hóa tài chính 15
3.2.2. Mô hình kim đnh tác đng ca t do hóa tài chính đn bt n tài chính
 Vit Nam 15
3.3. Ngun s liu và phng pháp thu thp s liu 16
CHNG 4 – NI DUNG VÀ KT QU NGHIểN CU 17
4.1. Xây dng các bin d kin s đa vào mô hình 17
4.1.1. Bin ph thuc – Ch s bt n tài chính (Financial Instability - FIS) 17
4.1.2. Bin đc lp – Ch s t do hóa tài chính (Financial Liberalization Index
- FLI) 18
4.1.3. Bin đc lp – Lãi sut cho vay thc (Real Lending Rate – LRR) 18
4.2. Tp hp mu nghiên cu 18
4.3. Kt qu nghiên cu 20
4.3.1. ánh giá mc đ t do hóa tài chính  Vit Nam 20
4.3.2. Kim đnh tác đng ca t do hóa tài chính đn bt n tài chính  Vit
Nam 21
4.3.2.1. Kim đnh tính dng ca chui s liu 21
4.3.2.2. Kim đnh mi quan h đng tích hp 22
4.3.2.3. Kim đnh mi quan h nhân qu Engle-Granger 22

4.3.2.4. Kt qu kim đnh mô hình hi quy 22
CHNG 5 – KT LUN 23
5.1. Tóm tt nhng đim chính ca đ tài 23
5.2. Gi ý nhng bin pháp giúp n đnh nn kinh t tài chính khi hi nhp vào nn
kinh t quc t 24
5.2.1. C ch giám sát an toàn và hiu qu 24
5.2.2. Lành mnh hóa nn tài chính quc gia 25
5.2.3. Lành mnh hóa h thng ngân hàng 26
5.3. Hn ch và hng nghiên cu tip theo 28
DANH MC CÁC TÀI LIU THAM KHO 30
PH LC 1 – TệNH TOÁN CH S FLI 32
PH LC 2 – BNG S LIU CA CÁC BIN TRONG GIAI ON T QUụ
01/1996 N QUụ 04/2012 46
PH LC 3 – KT QU KIM NH CA MÔ HỊNH 50

DANH MC CÁC BNG, BIU


Bng 4.1 – Thng kê mô t các bin trong mô hình nghiên cu 18
Bng 4.2 – Ma trn tng quan gia các bin trong mô hình nghiên cu 19
Bng 4.3 – Bin và ký hiu s dng trong mô hình kim đnh 20
Bng 4.4 – Kt qu kim đnh tính dng ca chui d liu 21
Bng PL1.1 – Bng chm đim các nhân t t do hóa tài chính  Vit Nam t nm
1996 đn nm 2012 39
Bng PL1.2 – Giá tr riêng và véc-t riêng ca ma trn tng quan các nhân t t do
hóa tài chính  Vit Nam 42
Bng PL1.3 – Ch s FLI ca Vit Nam trong giai đon 1996-2012 43

DANH MC CÁC  TH
Biu đ 4.1: Biu đ ch s FLI ca Vit Nam trong giai đon 1996 đn 2012 20
-1-

CHNG 1 ậ GII THIU

1.1. Tng quan
T thp niên 1970 các quc gia đang phát trin đã tin hành ci cách nhm
phát trin nn kinh t ca mình. Nhng ci cách này ch yu tp trung vào phát
trin c s h tng vì các quc gia đang phát trin tin rng c s h tng tt s thu
hút đc khu vc t nhân đu t vào đt nc. Trái li vi nhng mong đi ca
Chính ph, s tham gia ca khu vc t nhân không tng lên ch yu do s khan
him ngun lc. Cho dù ngun lc có đy đ thì vn không th đc s dng hiu
qu nguyên nhân là do nn kinh t còn kém phát trin và b kim soát cht ch bi
Chính ph. Vì vy, các quc gia đang phát trin đã chuyn t phát trin c s h
tng sang phát trin kinh t. Tuy nhiên do Chính ph nm gi nn kinh t nên khu
vc t nhân không th có điu kin tham gia vào công cuc phát trin kinh t nh
mong đi. Chính ph kim soát lãi sut và trn tín dng, s hu ngân hàng và các
đnh ch tài chính cng nh điu hành đt nc bng nhng lut l cng nhc. Do
lãi sut danh ngha b kim soát và lãi sut thc hu nh vn  mc âm nên tit
kim không th gia tng. Kt qu là đu t không đt đc nh mong đi. iu này
làm cho nn kinh t chm phát trin. McKinnon (1973) và Shaw (1973) đã nhn
đnh đây là hin tng áp ch tài chính và đã đ xut vic t do hóa h thng tài
chính cho các quc gia này. Vì vy t gia nhng nm 1980, Ngân hàng th gii và
T chc Tin t th gii đã bt đu xem t do hóa tài chính là công c đ các quc
gia đang phát trin thúc đy nn kinh t tng trng (Ngân hàng th gii, 2005). T
đó, k nguyên t do hóa tài chính bt đu ti các quc gia đang phát trin vi s h
tr v công c và tài chính ca Ngân hàng th gii và T chc Tin t th gii. Mt
s chính sách t do hóa đu tiên đc vài quc gia đang phát trin thc hin t đu
nhng nm 1980 đã đem đn nhng kt qu n tng. iu này là đng lc đ

nhng quc gia đang phát trin khác thc hin t do hóa nn tài chính ca đt nc
mình. Tuy nhiên t do hóa tài chính không ch đem li nhng trin vng cho các
quc gia đang phát trin mà còn là nguyên nhân ca tình trng bt n tài chính.
-2-

Khng hong tài chính  Châu Á nm 1997 chính là kt qu ca t do hóa tài chính.
Tuy nhiên, t do hóa tài chính vn là quá trình đang din ra  nhng quc gia đang
phát trin.
Vit Nam cng không nm ngoài xu hng đó. Vic thc thi các chính sách t
do hóa tài chính  Vit Nam ch thc s din ra t nm 1996. Và tri qua thi gian
dài thc hin, quá trình thc thi các chính sách t do hóa tài chính  Vit Nam đang 
mc đ nào, đã hoàn toàn t do hóa cha hay ch là t do hóa tng phn; nn kinh t
tài chính ca Vit Nam có n đnh không? Cn c vào nhng lý do này, tác gi đã la
chn đ tài “ánh giá mc đ t do hóa và tác đng ca t do hóa tài chính đn
bt n tài chính  Vit Nam” làm đ tài nghiên cu ca mình.

1.2. Mc tiêu nghiên cu
Mc dù, đã có rt nhiu nghiên cu lý thuyt và thc nghim nghiên cu tác
đng ca t do hóa tài chính đn bt n tài chính. Tuy nhiên vic nghiên cu mi
quan h gia hai bin này  quy mô mt quc gia là rt ít và liu vic áp dng vào
nghiên cu  Vit Nam có phù hp không? Ngoài ra, các nghiên cu trc đây hu
nh xem xét quá trình t do hóa tài chính sau khi quá trình này đã đc hoàn thành.
Vic này vô tình đã b sót vic đánh giá quá trình t do hóa ngay t khi quc gia đó
bt đu thc thi chính sách. Trên c s này, mc tiêu nghiên cu chính ca đ tài s
bao gm:
 Nghiên cu các nhân t tác đng đn tính bt n tài chính. Trong đó bao
hàm c tm quan trng ca vic xây dng ch s làm công c đánh giá
mc đ t do hóa tài chính.
 Trên c s nghiên cu các nhân t tác đng, tác gi s xây dng mô hình
đnh lng đ đánh giá tác đng ca t do hóa đn bt n tài chính 

Vit Nam.
 Da vào nhng phân tích và nhn đnh, tác gi s trình bày v nhng hn
ch và hng nghiên cu tip theo cho đ tài.

-3-

1.3. Kt cu đ tƠi
 tài bao gm 05 chng vi kt cu nh sau:
Chng 1: Gii thiu. Phn này s tp trung trình bày v lý do thc hin đ
tài và mc tiêu nghiên cu ca đ tài.
Chng 2: Tng quan các nghiên cu. Ni dung chính ca chng này là
trình bày các kt qu thc nghim v tác đng ca t do hóa tài chính đn bt n tài
chính.
Chng 3: Phng pháp nghiên cu. Trên c s mc tiêu nghiên cu đã đc
xác đinh, tác gi s trình bày phng pháp thc hin, mô hình nghiên cu cng nh
ngun s liu và phng pháp thu thp s liu.
Chng 4: Ni dung và kt qu nghiên cu. Chng này s trình bày chi tit
các kt qu thc nghim da trên ngun s liu và phng pháp nghiên cu đã xác
đnh  chng 3.
Chng 5: Kt lun. Cn c vào kt qu nghiên cu đã trình bày  chng 4,
tác gi s đa ra nhng nhn đnh, gii pháp cho mc tiêu nghiên cu ca đ tài.
Trong phn này tác gi s trình bày v nhng mt hn ch và hng phát trin tip
theo cho đ tài.
-4-

CHNG 2 - TNG QUAN CÁC NGHIểN CU

2.1. Quan đim tích cc v t do hóa tƠi chính
Xu hng thiên v t do hóa tài chính là mt phn ca xu hng ln hn
hng ti gim bt s can thip trc tip ca nhà nc vào nn kinh t. Tuy nhiên,

ti mt s quc gia đang phát trin, t do hóa tài chính cng là mt n lc nhm
thoát khi “s áp ch tài chính”. Vic đi t áp ch tài chính đn t do hóa tài chính
đc c v bi các công trình nghiên cu có nh hng ca McKinnon và Shaw
(1973). Theo McKinnon và Shaw, áp ch tài chính thông qua c ch buc các t
chc tài chính chi tr lãi sut thc thp và thng có giá tr âm s làm gim tit
kim t nhân và qua đó s làm gim các ngun lc dành đ tích ly vn. Xét theo
góc đ này, t do hóa tài chính có th giúp các quc gia đang phát trin kích thích
tit kim trong nc và tng trng, đng thi gim s ph thuc quá mc vào các
dòng vn nc ngoài.
Nghiên cu ca McKinnon và Shaw đã khi dy mt dòng nghiên cu đang
ln mnh nhm phân tích tác đng tích cc ca phát trin tài chính đn tng trng
kinh t thông qua tng nng sut thay vì huy đng tit kim (Levine 1997). Nghiên
cu này bao gm mt s công trình thc nghim v mi quan h gia phát trin tài
chính và tng trng; hu ht các nghiên cu nhn thy các đi lng khác nhau đo
lng s phát trin tài chính có tng quan đng bin vi c tc đ tng trng
GDP hin ti và tng lai. T đó cho thy rng t do hóa tài chính, bng cách tng
cng phát trin tài chính, có th làm tng t l tng trng dài hn ca nn kinh t
(King và Levine 1993).
Tuy nhiên quan đim tích cc ca t do hóa tài chính phn nào b nh hng
bi s gia tng rõ rt tình trng mng manh v tài chính mà c các quc gia đã phát
trin và đang phát trin đu tri qua trong nhng nm 80 và 90. Phn tip theo lun
vn s trình bày nhng nghiên cu thc nghim v tác đng ca t do hóa tài chính
đn bt n tài chính.

-5-

2.2. Các công trình nghiên cu v mi quan h gia t do hóa tài chính và tính
bt n tài chính
2.2.1. Công trình nghiên cu ca Min Bahadur Shrestha (2005)
Nghiên cu có th đánh giá là có mi tng quan nhiu vi Vit Nam là công

trình nghiên cu thc nghim ca Min Bahadur Shrestha (2005) v “Mi quan h
gia t do hóa tài chính và tính bt n tài chính ca Nepal”. Nghiên cu này s
dng phng pháp bình phng bé nht da trên mô hình phân phi tr t hi quy
(ARDL) đ xem xét tác đng ca t do hóa tài chính đn bt n tài chính trong
khong thi gian t nm 1970 đn nm 2003 ti Nepal.  phc v cho vic kim
đnh mi quan h này, Shrestha đã xây dng ch s t do hóa tài chính (financial
liberalization index – FLI) cho Nepal bng phng pháp thành phn chính. Ch s
này còn th hin mc đ t do hóa tài chính ti mt thi đim, là công c đ xem
xét tình trng t do hóa tài chính và đánh giá nh hng ca chính sách đi vi các
khía cnh ca nn kinh t.
Shrestha s dng hàm logit đa bin đ kim đnh xem liu t do hóa tài chính
có gây ra bt n tài chính cho Nepal không. Tp hp các bin trong mô hình hi quy
bao gm: T l gia các khon vn huy đng và cho vay ca ngân hàng – LnCDR
(đi din cho tính bt n tài chính), lãi sut thc – LnLRR, ch s t do hóa tài
chính – FLI.
Kt qu nghiên cu cho thy:
 Mc dù Nepal đã tin hành t do hóa tài chính t nm 1970 nhng giai
đon t nm 1984 đn 1994 là thi k Nepal s dng nhiu chính sách t
do hóa tài chính nht.
 Kim đnh ARDL cho thy có mi quan h dài hn gia ch s t do hóa
tài chính và tính bt n tài chính. Mi quan h này đc xác đnh vi
mc ý ngha 1%. Kt qu này cho thy mt s gia tng trong ch s t do
hóa tài chính có liên quan đn mt s gia tng ca t l gia các khon
vn huy đng và cho vay ca ngân hàng. T l gia các khon vn huy
đng và cho vay ca ngân hàng cao hn có liên quan đn các khon n
-6-

xu cao hn, và điu này có th gây nh hng ngc đi vi s n đnh
trong lnh vc tài chính. T quan đim này, kt qu trên cho thy tng
hp các chính sách t do hóa tài chính có th gây ra tính bt n trong lnh

vc tài chính.
2.2.2. Công trình nghiên cu ca Asli Demirgüç-Kunt and Enrica
Detragiache (1998)
Asli Demirgüç-Kunt and Enrica Detragiache (1998) đã thit lp mt bin gi
cho t do hóa tài chính ca mt s ln các quc gia phát trin và đang phát trin
trong giai đon 1980-1995.  xác đnh t do hóa, Asli Demirgüç-Kunt and Enrica
Detragiache chn mt thay đi chính sách có th quan sát đc, đó là vic bãi b
quy đnh v lãi sut ngân hàng, vì các trng hp nghiên cu cho thy rng chính
sách thng là trung tâm ca quá trình t do hóa chung. H thng s liu nghiên
cu bao gm nhng quc gia đã t do hóa các th trng tài chính trc thp niên
80 cng nh nhng quc gia đã t do hóa  nhng thi đim khác nhau trong
khong thi gian nói trên.
Asli Demirgüç-Kunt and Enrica Detragiache đã dùng hàm logit đa bin đ
kim đnh xem các cuc khng hong ngân hàng có kh nng xy ra nhiu hn
trong các h thng tài chính t do hn hay không khi các yu t khác có th làm
tng xác sut xy ra khng hong đu đã đc kim soát. Tp hp các bin kim
soát bao gm các bin kinh t v mô, các đc đim ca khu vc ngân hàng và các
bin v th ch. Hai tác gi cng kim đnh xem liu các cuc khng hong có kh
nng xy ra nhiu hn trong quá trình chuyn đi sang mt h thng tài chính ít
đc kim soát hn, hay thc ra thì tình trng mng manh v tài chính là mt đc
đim luôn tn ti ca t do hóa tài chính.
Mt vn đ khác thng phát sinh trong tranh lun v t do hóa tài chính là
liu có phi nhng mi nguy him ca t do hóa cao hn ti nhng nc mà các th
ch cn thit đ h tr s vn hành hiu qu ca các h thng tài chính không đc
phát trin đy đ. Nhng th ch này bao gm quy đnh kinh doanh cn trng, giám
sát các trung gian tài chính và các th trng chng khoán có t chc và mt c ch
-7-

vn hành tt đ cng ch thi hành các hp đng và các quy đnh điu tit. Hai tác
gi đã kho sát vn đ này thông qua vic kim đnh xem mi quan h gia khng

hong ngân hàng và t do hóa tài chính có mnh hn ti nhng nc có môi trng
th ch yu kém hn hay không. Thc đo đc s dng là GDP đu ngi và các
ch s khác nhau đi din cho cht lng th ch. Hai tác gi s dng các phng
pháp kim tra đ chng minh tính vng mnh ca kt qu.
Kt qu chung là: khng hong ngân hàng qu tht có kh nng xy ra nhiu
hn ti nhng nc có khu vc tài chính t do hóa, ngay c khi các yu t khác
(bao gm lãi sut thc) đã đc kim soát; ngoài ra, tình trng mng manh ca h
thng ngân hàng gia tng không phi là mt đc trng ca kt qu tc thi ca vic
t do hóa; mà đúng hn, nó có xu hng xut hin mt vài nm sau khi quá trình t
do hóa bt đu. S liu cng ng h cho s phng đoán là mt môi trng th ch
yu kém s làm cho vic t do hóa có kh nng dn đn khng hong ngân hàng
nhiu hn; đc bit, ti nhng quc gia có th ch lut pháp yu kém, tham nhng
lan tràn, hot đng qun lý nhà nc không hiu qu và c ch cng ch thi hành
hp đng không hu hiu, t do hóa tài chính có xu hng gây ra mt tác đng đc
bit ln đi vi xác sut xy ra khng hong ngân hàng. Nh vy, có nhng bng
chng rõ ràng rng t do hóa tài chính làm tng tình trng mng manh v tài chính
ti nhng quc gia đang phát trin, ni mà nhng th ch cn thit đ h tr cho
mt h thng tài chính vn hành trôi chy vn cha đc thit lp hoàn chnh.
 tìm hiu mt kênh kh d qua đó t do hóa có th nh hng đn tình trng
mng manh ca ngân hàng, hai tác gi s dng s liu  cp đ ngân hàng đ xem
xét mi tng quan gia các bin đi din cho giá tr giy phép hot đng ngân
hàng và bin gi v t do hóa tài chính. H tìm thy bng chng rng giá tr giy
phép hot đng đc quyn ca ngân hàng (franchise value) có xu hng thp hn
khi các th trng tài chính đc t do hóa, có l bi vì sc mnh đc quyn ca
ngân hàng b xói mòn. iu này cho thy rng nhng lý thuyt gii thích tâm lý 
li gia tng là do giá tr đc quyn ngân hàng thp có th giúp chúng ta gii thích lý
do ti sao t do hóa tài chính có xu hng làm cho khng hong ngân hàng có kh
-8-

nng xy ra nhiu hn (Caprio và Summers, 1993 và Hellman, Murdoch và Stiglitz,

1994).
Nhng phát hin này làm phát sinh câu hi: phi chng nhng li ích ca t do
hóa tài chính nh vn đc chng minh trong t liu s không đ đ bù đp cho cái
giá phi tr ca tình trng d b tn thng trc các cuc khng hong ngân hàng?
Mc dù câu tr li chc chn cho câu hi phc tp này vt ra ngoài phm vi
nghiên cu ca hai tác gi. Tuy nhiên, s dng tp hp s liu ca mình, hai tác gi
cng đã c gng làm sáng t đôi chút mt khía cnh c th ca vn đ, đó là nh
hng ca t do hóa tài chính và khng hong ngân hàng đi vi phát trin tài
chính và tng trng. Th nht, h chng minh rng phát trin tài chính có tng
quan đng bin vi tng trng sn lng trong mu ca chúng tôi, khng đnh các
kt qu ca King và Levine (1993). Th hai, h nhn thy rng, da trên điu kin
là không có khng hong ngân hàng, nhng quc gia (hay nhng thi đon) mà 
đó các th trng tài chính đc t do hóa s có s phát trin tài chính cao hn so
vi nhng quc gia (hay nhng thi đon) mà th trng b kim soát. Tuy nhiên,
nhng quc gia (hay nhng thi đon) va có t do hóa tài chính va có khng
hong ngân hàng thì s có mc đ phát trin tài chính gn nh không khác vi
nhng quc gia (hay nhng thi đon) không t do hóa tài chính đng thi cng
không có khng hong ngân hàng. Nh vy, nh hng ròng đi vi tng trng
thông qua phát trin tài chính trong trng hp trên s không khác 0 v mt ý ngha
thng kê.
 tìm hiu vn đ này mt cách sâu hn, hai tác gi chia mu phân tích ra
thành nhng nc b áp ch tài chính mnh vào thi đim t do hóa và nhng nc
b áp ch tài chính yu. Trong đó, tình trng áp ch tài chính mnh đc nhn din
bi lãi sut thc âm, còn tình trng áp ch tài chính yu đc nhn din bi lãi sut
thc dng trong giai đon trc khi t do hóa. Sau đó hai tác gi thc hin nhng
kim đnh ging nh mô t trên đây cho hai mu này. i vi nhóm nc b áp ch
tài chính yu, kt qu tng t nh kt qu ca nguyên mu trc khi chia làm hai.
Ngc li, đi vi nhng nc b áp ch tài chính mnh, t do hóa tài chính s đi
-9-

kèm vi phát trin tài chính cao hn ngay c khi có mt cuc khng hong ngân
hàng din ra. Nhng phát hin này cho thy rng t do hóa tài chính có th có mt
nh hng tích cc đi vi tng trng thông qua phát trin tài chính ti nhng
nc đc đc trng bi s áp ch tài chính mnh, ngay c khi nó làm tng tình
trng mng manh v tài chính.
2.2.3. Công trình nghiên cu ca mt s tác gi khác
Weller (1999) cho rng các quc gia mi ni đang tr nên d tn thng đi
vi khng hong ngân hàng và tin t sau t do hóa tài chính. Bà đã s dng s liu
ca 27 nn kinh t mi ni t nm 1973 đn 1998. Nghiên cu ca bà ch ra rng
tính hp lý ca khng hong tin t có th làm gia tng các phn ng mnh m đi
vi các bin tài chính hn là các bin thng mi thc hoc bin thng mi ni b.
Tng t, do t do hóa tài chính to ra áp lc cnh tranh đi vi ngân hàng trong
nc thì tính d đ v ca tài chính có th là kt qu ca vic gia tng cnh tranh tài
chính quc t. iu này có th to ra mt cái nhìn lc quan đi vi “trng thái phn
ph loi b” mà chính điu này làm gia tng quy mô tín dng đi vi các d án kém
cht lng (trang 69). Weller (1999) kin ngh rng các nn kinh t t do hóa nên
tp trung vào xây dng các đnh ch n đnh cn thit trc khi m ca kinh t vì
h dng nh đã tri qua mt s gia tng trong kh nng khng hong tin t và
ngân hàng mà không có nhng bin pháp phn ng li (trang 76).
Arphasil (2001) xác nhn rng t do hóa tài chính làm l rõ đe da đi vi s
n đnh tài chính thông qua vic di chuyn dòng vn. T do hóa tài chính cho phép
các trung gian tài chính d dãi hn đi vi đu t nguy c và s phân b sai ngun
lc. T do hóa lãi sut và các giao dch tài khon vn dn đn s đ v tín dng,
hu ht đc tài tr bi các khon cho vay ngn hn  nc ngoài. Bùng n này to
ra nn tng không n đnh làm cho khng hong tài chính xy ra, th hin qua cuc
khng hong  các nc ông Nam Á giai đon 1997-1998.
Arestis và Demetriades (1999) cho rng gia tng dòng chy vn ngn hn có
vô s các h qu mt n đnh. Th nht, đây chính là ngun nh hng trc tip đi
vi s bt n kinh t v mô bng vic to ra áp lc đi vi t giá  các quc gia này.
-10-

Th hai, dòng chy vn thi phng giá tr tài sn và do đó to ra nhng nh hng
giàu có tích cc, điu này đã đóng góp vào s gia tng ca xut khu và lm phát
(trang 450).
Chin và Jomo (2001) và Arestis và Demetriades (1999) ng h quan đim rng
t do hóa tài chính làm gia tng tính d đ v ca tài chính ngay c khi t do hóa tài
chính đc thc hin sau khi n đnh kinh t v mô. Khng hong  các nc ông
Nam Á, mà trc đó điu kin kinh t v mô rt thun li, vn cho thy mt điu
rng ngay c trong điu kin tt nht, t do hóa tài chính vn gây ra nguy him cho
các chính sách. T do hóa tài chính làm suy yu các t chc tài chính,  cp đ
quc t và quc ni, làm gia tng tính bt n ca h thng là nguyên nhân gây ra
khng hong.
Wyplosz (2002) s dng s liu ca 27 quc gia đã và đang phát trin trong
giai đon 1977-1999 đ kim đnh liu t do hóa tài chính có mo him không? Kt
qu nghiên cu ca ông cho thy rng t do hóa tài chính gây ra s mt n đnh 
các quc gia đang phát trin nhiu hn  các quc gia đã phát trin. Theo sau t do
hóa tài chính, các quc gia đang phát trin có xu hng đi vào chu k tng trng –
đ v (trang 3). Wyplosz xem t do hóa tài chính là nguyên nhân gây ra mt n
đnh kinh t v mô vì nó làm gia tng tính bt n ca t giá. Ông cho rng nhiu
quc gia  Châu Âu và Châu Á đã tng trng nhanh hn qua nhiu thp niên trong
khi vn duy trì s kim ch tài chính còn nng v ch đo. iu này cho thy rng
không cp bách trong vic thc hin t do hóa tài chính. Và khi thc hin, thì cn
phi thc thi vi s cn trng (trang 22).
Mishkin (1999) cho rng t do hóa tài chính thng gây ra đ v trong cho
vay, nguyên nhân là do s gia tng c hi cho vay ca ngân hàng và do đ sâu tài
chính khin cho nhiu ngun ngân qu đ vào h thng ngân hàng. Mc dù t do
hóa và đ sâu tài chính là nhng phát trin tích cc đi vi nn kinh t trong dài
hn, thì trong ngn hn, khng hong cho vay có th b xa thông tin ngun lc có
sn trong h thng ngân hàng, điu này làm gia tng s đ v tài chính trong tng
-11-

lai. Khng hong cho vay là đc trng ca t do hóa tài chính  nhiu quc gia và
thng tip theo sau đó là khng hong ngân hàng (trang 1530-31).
Crotty và Lee (2002) cho rng nhn thc sai lm v t do hóa tài chính gn
nh là nguyên nhân gây ra khng hong tài chính  các nc ông Nam Á vào nm
1997. H thng tài chính truyn thng trên c s ngân hàng có s điu tit ca nhà
nc, vn cách ly khi th trng tài chính quc t thông qua vic qun lý vn cht
ch, dng nh các đnh ch tài chính hu ht chu trách nhim đi vi “phép màu”
kinh t ca các quc gia ông Nam Á. Tái cu trúc tài chính, lao đng và th trng
sn phm đã tht bi trong vic to ra điu kin tiên quyt đi vi vic làm mi tng
trng theo ch ngha quân bình dài hn. Do đó, t do hóa tài chính nên loi b vì
li ích ca “mô hình tng trng có s ch đo ca nhà nc theo ch ngha dân ch
và ch ngha hin đi” (trang 328).
Bascom (1994) cho rng lãi sut cao và không n đnh có liên quan đn ci cách
tài chính có th gây ra nhng nh hng thanh khon và kh nng thanh toán đi vi
các công ty quen vi vic tài tr cho hot đng và to vn t vay ngân hàng. Vic
ng dng các chính sách ci cách tài chính tr nên khó khn khi h thng ngân hàng
trong tình trng khng hong. Vic t do hóa lãi sut và loi b nhng rào cn đi vi
các ngân hàng mi, vn đc mong đi  nhng điu kin bình thng, có th không
phù hp khi h thng ngân hàng đang  tình trng kit qu tài chính. Kt qu ca các
chính sách t do hóa tài chính đó là ngi sáng lp các đnh ch tài chính mi có th
b thúc đy bi s cn thit ca vic tip cn đu t d dàng cho công vic làm n ca
h. iu này có th to ra s tp trung tín dng nhiu hn trong h thng ngân hàng
và làm trm trng thêm khng hong tài chính (trang 174).
McLeod (1998) cho rng th gii đã tin vào k nguyên mi ca tình trng
mng manh tài chính. K nguyên mi này đã đc m ra bi vn chung ln ca
ngun vn tài chính lu đng cao – bao gm các qu đc huy đng bi s gia tng
nhanh chóng ca nhng h thng tài chính và ngân hàng  các quc gia đang phát
trin – và bi xu hng toàn cu trong vic m ca cho dòng chy vn (trang 348-
49).

-12-

Jackson (1999) gi vic chuyn đi tài khon vn, t giá c đnh, gia tng quá
mc ca cho vay ni đa kèm theo s phân b đu t thun sai ca khu vc t nhân,
và s thiu vng kh nng điu hành và giám sát đ kim soát s quá mc trong lnh
vc tài chính chính là nhng nhân t chính ca khng hong tài chính  ông Nam
Á nm 1997. Vic cho vay nc ngoài quá mc, phn ln  khu vc t nhân, là
nguyên nhân ca khng hong này. Nm nm trc khng hong, vic cho vay ca
ngân hàng và phi ngân hàng  nhng quc gia b khng hong tài chính gia tng rt
nhanh. C th, ngân hàng  tng quc gia gia tng tài sn ròng  nc ngoài vi t
l ln trong sut bn nm trc khi xy ra khng hong. Ti thi đim khng hong
xy ra vào gi tháng 07/1997, tng s n nc ngoài đã đt t l ln, chim 50%
GDP  các quc gia nh Thái Lan, Indonesia và Philippine (trang 3).
Mc dù các khía cnh bên ngoài (t giá c đnh, lãi sut cao, và gia tng quá
mc các khon cho vay  nc ngoài) thuc nhng nhân t quan trng gây ra khng
hong, thì khng hong cng s không xy ra nu không có s yu kém  bên trong
nh: các t chc giám sát không phù hp, ngân hàng hot đng theo phng thc
truyn thng, và trên tt c, các quyt đnh đu t sai ca khu vc t nhân  các
quc gia này (Jackson 1999, trang 5).
Wade (2001) cho rng t do hóa lnh vc tài chính và m ca tài khon vn là
nguy him khi các ngân hàng có rt ít kinh nghim đi vi th trng tài chính quc
t, và khi các t chc phi ngân hàng cng vay mn  nc ngoài. iu này là nguy
him gp hai ln trong bi cnh h thng tài chính da trên c s ngân hàng và khu
vc doanh nghip có t s n trên vn ch s hu cao. Và là nguy him gp ba ln
trong c ch neo t giá. Ngoài ra, khi các ngân hàng và phi ngân hàng không cn
thit b giám sát, khng hong tin t - ngân hàng ch ch đi đ xy ra (trang 67).
T do hóa tài chính đc xem là ngun gc ca khng hong tài chính. Tuy
nhiên, điu quan trng là phi điu hành th trng tài chính hiu qu đ th trng
có th chuyn vn đn nhng c hi đu t hiu qu nht. Chuyn vn đn nhng
c hi đu t hiu qu nht đc bit quan trng đi vi các th trng mi ni vì

nhng đu t này có th có sut sinh li cao, do đó thúc đy tng trng kinh t. Vì
-13-

vy, nhng nguy c có liên quan đn t do hóa tài chính không có ngha là các quc
gia không nên theo đui chin lc t do hóa. Tuy nhiên, nhng bin pháp mnh có
th áp dng đ ngn chn h thng tài chính ri vào khng hong. Nhng bin pháp
này bao gm các chính sách kinh t v mô n đnh và điu hành kinh t v mô tt,
điu hành các chính sách khôn ngoan và khung giám sát mnh.
-14-

CHNG 3 ậ PHNG PHÁP NGHIểN CU

3.1. Phng pháp nghiên cu
Nh đã trình bày  trên mc tiêu nghiên cu ca đ tài này là đánh giá mc đ
t do hóa và tác đng ca t do hóa tài chính đn bt n tài chính  Vit Nam. Do
đó, phng pháp nghiên cu s bao gm hai phn nh sau:
3.1.1. Phng pháp đánh giá mc đ t do hóa tƠi chính
 đánh giá mc đ t do hóa tài chính, tác gi s xây dng ch s FLI bng
phng pháp thành phn chính (Principal Component Analysis) ca Bandiera
Caprio et al. (2000) và Laeven (2003). Phng pháp này da trên tiêu chí chm
đim cho các chính sách t do hóa tài chính
1
. Các chính sách t do hóa đc tp
hp đ tính toán ch s FLI bao gm:
(1) T do hóa lãi sut – IRD.
(2) G b rào cn đi vi hot đng ngân hàng – REB
(3) Gim d tr bt buc – RRR
(4) Xóa b kim soát tín dng – ECC
(5) Ban hành các quy tc thn trng – IPR
(6) Ci cách th trng chng khoán – SMR

(7) T nhân hóa các ngân hàng do Nhà nc s hu – PSB
(8) T do hóa tài khon vn nc ngoài – EAL
Cn c kt qu tính toán ch s FLI, tác gi s s dng đ th đ đánh giá mc
đ t do hóa tài chính  Vit Nam.
3.1.2. Phng pháp kim đnh tác đng ca t do hóa tƠi chính đn bt n
tài chính
Trong đ tài này tác gi s s dng mô hình VAR hoc VECM (véc-t hiu
chnh sai s) đ kim đnh tác đng ca t do hóa tài chính đn bt n tài chính. Các
bc thc hin nh sau:

1
Xin xem chi tit ti Ph lc 1.
-15-

Bc 1: Kim đnh nghim đn v (unit root test) đ xác đnh tính dng ca
các chui d liu. Mc đích ca kim đnh nghim đn v nhm xác đnh chui d
liu có hoc không có xu hng; nu các chui d liu trong cùng mô hình có cùng
mt xu hng thì có th dn đn hi quy gi mo làm mt ý ngha và tính gii thích
ca mô hình. Trong bài này, lun vn s s dng kim đnh ADF đ xác đnh tính
dng ca chui d liu. Nu các chui d liu này là không dng thì tác gi s tin
hành ly sai phân cho ti khi nó có tính dng trc khi đa vào mô hình.
Bc 2: Nu chui d liu không dng thì s dng kim đnh đng liên kt đ
xác đnh kh nng tn ti các mi quan h trong dài hn nhm hn ch s hi quy
gi mo gia các bin. iu này có ngha là nu các chui thi gian trong mô hình
không dng nhng rt có th tn ti mi quan h cân bng dài hn gia chúng nu
các chui thi gian đó đng liên kt – ngha là phn d t mô hình hi quy ca các
chui thi gian là không dng là mt chui dng.
Bc 3: Kim đnh mi quan h trong dài hn gia các bin bng mô hình
kim đnh nhân qu Engle-Granger (1987).
Bc 4: Kim đnh mi quan h tác đng gia t do hóa tài chính và bt n tài

chính thông qua mô hình VAR hoc VECM (nu các chui d liu có mi quan h
đng tích hp).

3.2. Mô hình nghiên cu
3.2.1. Mô hình đánh giá mc đ t do hóa tƠi chính
Phng trình tính toán ch s FLI ti mt thi đim:
FLI
t
= w
1
IRD
t
+ w
2
REB
t
+ w
3
RRR
t
+ w
4
ECC
t
+ w
5
IPR
t
+ w
6

SMR
t
+ w
7
PSB
t
+
w
8
EAL
t
(3.1)
Trong đó:
FLI
t
: ch s t do hóa tài chính ti thi đim t.
w
i
: là giá tr ca vector riêng trong ma trn các chính sách.
3.2.2. Mô hình kim đnh tác đng ca t do hóa tƠi chính đn bt n tƠi
chính  Vit Nam
-16-

FIS
t
= 
1
+ 
2
FLI

t
+ 
3
LRR
t
+ e
t
(3.2)
Phng trình này có th vit  dng log nh sau:
LnFIS
t
= 
1
+ 
2
FLI
t
+ 
3
LnLRR
t
+ e
t
(3.3)
Trong đó:
FIS
t
: ch s bt n tài chính (Financial Instability)
LRR
t

: lãi sut cho vay thc (Real Lending Rate)
Do nm 2008 là nm xy ra khng hong tài chính  M và điu này đã có tác
đng không nh đn nn kinh t ca Vit Nam nên tác gi s s dng bin gi
(dummy) đ kim đnh liu cuc khng hong này có nh hng nh th nào đn
tình trng bt n tài chính  Vit Nam. Theo đó giai đon t quý 01/1996 đn quý
04/2007 s mang giá tr D = 0 và giai đon t quý 01/2008 đn quý 04/2012 s
mang giá tr D = 1.

3.3. Ngun s liu vƠ phng pháp thu thp s liu
 phc v cho công tác đnh lng, tác gi s thu thp d liu trong thi gian
t quý 01 nm 1996 đn quý 04 nm 2012.
Ngun s liu ch yu đc ly t IMF (chuyên mc International Financial
Statistics), Ngân hàng Nhà nc Vit Nam (SBV), Tng Cc Thng kê (GSO).



-17-

CHNG 4 ậ NI DUNG VÀ KT QU NGHIểN CU

4.1. Xơy dng các bin d kin s đa vƠo mô hình
Trên c s tìm hiu thc trng nn kinh t Vit Nam và các lý lun v mi
quan h gia t do hóa tài chính và tính bt n tài chính, tác gi đã xây dng các
nhân t th hin mi liên quan gia hai bin trên nh sau:
4.1.1. Bin ph thuc ậ Ch s bt n tài chính (Financial Instability - FIS)
Nh chúng ta đã bit n đnh tài chính đc phn ánh trong hot đng ca h
thng ngân hàng, đc bit là  lnh vc cho vay vn.
 đo lng hiu qu hot đng ngân hàng, ch s t sut sinh li trên tài sn
(ROA) thng đc s dng. Kh nng sinh li hay kh nng to li nhun đc
xem là mt ch tiêu đánh giá và đo lng hiu qu hot đng ca doanh nghip nói

chung và lnh vc ngân hàng nói riêng. Li nhun là kt qu cui cùng ca quá trình
kinh doanh, do đó, đây là phn li ích đc phân phi cho các ch n và ch s hu
ca công ty.
Ngoài ra mt ch tiêu na đ đánh giá tính hiu qu ca hot đng ngân hàng đó
là t l n xu (non-performing loan). Theo tiêu chí đánh giá ca Vit Nam
2
thì
nhng khon n thuc nhóm 3, 4 và 5 là nhng khon n xu. ây chính là khon n
gây ra cn tr ln đi vi s phát trin ca nn kinh t. S tn ti ca n xu ch thc
s nguy him khi nó vt lên ngng cao, tình hình tài chính hin ti ca các ch th
trong nn kinh t có th đy n xu lên mc nguy him trong tng lai. Tuy  Vit
Nam tình hình n xu cha ti mc báo đng nhng vn rt cn x lý quyt lit đ
không gây ra hu qu nghiêm trng. Nh vy, khi nn tài chính đc t do hóa, hot
đng tín dng đc m rng thì t l n xu có tng lên không? ó chính là nguyên
nhân tác gi la chn ch tiêu t l n xu đ tính toán ch s bt n tài chính.

2
Cn c tiêu chí phân loi ti Thông t 02/2013/TT-NHNN ngày 21/01/2013 ca Ngân hàng Nhà nc Vit
Nam.
-18-

Tóm li, đ đo lng tính bt n tài chính, tác gi s s dng t l gia t sut
sinh li trên tài sn và t l n xu là bin ph thuc đ đa vào kim đnh mi
tng quan gia t do hóa tài chính và tính bt n tài chính.
4.1.2. Bin đc lp ậ Ch s t do hóa tƠi chính (Financial Liberalization
Index - FLI)
Ch s FLI đc xây dng trên c s tp hp 08 chính sách t do hóa theo
phng pháp phân tích thành phn chính ca Bandiera Caprio et al. (2000) và
Laeven (2003). FLI s là ch s đi din cho hin trng thc thi chính sách t do hóa
 tng thi đim vì vy tác gi chn ch s này là bin ph thuc ca mô hình

nghiên cu tác đng ca t do hóa tài chính đn bt n tài chính.
4.1.3. Bin đc lp ậ Lưi sut cho vay thc (Real Lending Rate ậ LRR)
Các nghiên cu thc nghim v t do hóa tài chính thng s dng công c lãi
sut thc nh là ch s đi din cho t do hóa tài chính (Fry 1997; Bandiera và nhng
ngi khác 1997). Mc dù ch s FLI đc tính toán cng đã bao hàm chính sách t
do hóa lãi sut, vic đa bin LRR vào mô hình s mang tính cht kim đnh liu có
tác đng riêng l ca vic điu chnh lãi sut đn tình trng bt n tài chính không.

4.2. Tp hp mu nghiên cu
Trong phn nghiên cu ca đ tài tác gi s dng ngun s liu theo quý trong
thi gian t nm 1996 đn nm 2012. Ngun s liu
3
ch yu đc ly t IMF
(công c International Financial Statistics), Ngân hàng Nhà nc Vit Nam (SBV),
Tng Cc Thng kê (GSO).
Bng 4.1 ậ Thng kê mô t các bin trong mô hình nghiên cu

FIS
FLI
LRR
Mean
11.01264
0.432054
0.061146
Median
2.995550
0.407200
0.050000
Maximum
120.0000

0.838100
0.167000

3
Bng chi tit s liu đc trình bày  ph lc 2.
-19-


FIS
FLI
LRR
Minimum
0.310100
0.124400
0.000000
Std. Dev.
24.27630
0.239114
0.042234
Skewness
3.609180
0.037122
0.591808
Kurtosis
14.78598
1.639560
2.581822

Jarque-Bera
541.2065
5.259539
4.464818
Probability
0.000000
0.072095
0.107270




Sum
748.8597
29.37970
4.157900
Sum Sq. Dev.
39485.69
3.830757
0.119508




Observations
68
68
68
(Ngun: tính toán ca tác gi da vào d liu đc trình bày  Ph lc 2)

Bng mô t cho thy v trung bình, ch s tính bt n tài chính đt mc
11.01264, là ch s có giá tr trung bình cao nht trong ba ch s.  bin thiên hay
đ lch chun ca ch s tính bt n tài chính là 24.27630.
 bin thiên ca ch s t do hóa tài chính  mc 0.239114.  bin thiên
nh nht là ca lãi sut  mc 0.042234.
Bng 4.2 ậ Ma trn tng quan gia các bin trong mô hình nghiên cu

FIS
FLI
LRR
FIS
1.000000


FLI
-0.443317
1.000000

LRR
-0.797160
0.497501
1.000000

(Ngun: tính toán ca tác gi da vào d liu đc trình bày  Ph lc 2)
Bng ma trn tng quan gia các bin trong mô hình nghiên cu cho thy h
s tng quan ca các bin đc lp rt nh, không có cp bin đc lp nào có h s