Luận văn thạc sĩ Phân tích mối quan hệ giữa giá vàng và tỷ giá hối đoái tại Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
*



NG TH TRÚC PHNG








P
P
H
H
Â
Â
N
N


T
T
Í
Í

C
C
H
H


M
M


I
I


Q
Q
U
U
A
A
N
N


H
H



G
G
I
I


A
A


G
G
I
I
Á
Á


V
V
À
À
N
N
G
G


V
V

À
À


T
T




G
G
I
I
Á
Á


H
H


I
I




O
O

Á
Á
I
I


T
T


I
I


V
V
I
I


T
T


N
N
A
A
M
M

LUN VN THC S KINH T











Thành ph H Chí Minh – nm 2013



B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
*

NG TH TRÚC PHNG








P
P
H
H
Â
Â
N
N


T
T
Í
Í
C
C
H
H

M
M


I
I


Q
Q
U
U
A
A
N
N


H
H




G
G
I
I



A
A


G
G
I
I
Á
Á


V
V
À
À
N
N
G
G


V
V
À
À


T

T




G
G
I
I
Á
Á


H
H


I
I




O
O
Á
Á
I
I

T
T


I
I


V
V
I
I


T
T


N
N
A
A
M
M

CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG
MÃ S: 60340201



LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC
TS. NGUYN THANH PHONG




Thành ph H Chí Minh – nm 2013


LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan Lun vn Thc s Kinh t vi đ tài “Phân tích mi quan h
gia giá vàng và t giá hi đoái ti Vit Nam” là công trình nghiên cu ca riêng
tôi.
Các c s lý lun đc tôi tham kho trc tip t các tài liu v ngoi hi có
liên quan đn giá vàng và t giá hi đoái. Các kt qu nghiên cu trc đu đc
trích dn ngun và tên tác gi. Các s liu trong lun vn có ngun gc rõ ràng,
đáng tin cy và đc x lý khách quan, trung thc.

Thành ph H Chí Minh, tháng 09 nm 2013

Hc viên thc hin


ng Th Trúc Phng




















MC LC
TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC T VIT TT
DANH MC BNG S LIU

DANH MC  TH
LI M U 1
CHNG 1
: TNG QUAN LÝ LUN V MI QUAN H GIA GIÁ
VÀNG VÀ T GIÁ HI OÁI
1.1 Tng quan v giá vàng 3
1.1.1 Vàng 3
1.1.2 C ch hình thành giá vàng 3
1.1.3 Các nhân t nh hng đn giá vàng 5
1.1.4 Vàng hóa và nguyên nhân dn đn vàng hóa 6
1.1.5 Vai trò ca vàng trong hat đng kinh t 7
1.2 T giá hi đoái 8
1.2.1 Khái nim t giá hi đoái 8
1.2.2 Các nhân t nh hng đn t giá hi đoái trong ngn hn 8
1.3 Mi quan h gia giá vàng và t giá hi đoái 10
1.4 Các nghiên cu v mi quan h gia giá vàng và t giá hi đoái 13
1.5  xut mô hình phân tích mi quan h gia giá vàng và t giá 14
1.5.1 Xây dng phng trình hi quy 14
1.5.2 Các kim đnh h tr 16
Kt lun Chng 1 19
CHNG 2
: PHÂN TÍCH THC TRNG MI QUAN H GIA GIÁ
VÀNG VÀ T GIÁ HI OÁI TI VIT NAM
2.1 Phân tích thc trng th trng vàng Vit Nam 20
2.1.1 C ch hình thành giá vàng trong nc 20


2.1.2 Các nhân t nh hng đn giá vàng trong nc 21
2.1.3 Mi quan h gia giá vàng trong nc và giá vàng th gii 23
2.1.4 Hình thc kinh doanh vàng  Vit Nam 24

2.1.5 Mt s ri ro trong hat đng kinh doanh vàng hin nay 25
2.1.6 C ch điu hành th trng vàng giai đan 2008-2013 27
2.2 Phân tích thc trng th trng ngoi t 31
2.2.1 Nghip v kinh doanh trên th trng ngoi t còn hn ch 31
2.2.2 Th trng ngoi t liên ngân hàng hot đng cha hiu qu 31
2.2.3 Th trng ngoi t t do cha đc kim soát cht ch 32
2.2.4 Tn ti hin tng đôla hóa trong nn kinh t 32
2.2.5 Tình trng đu c, tích tr trên th trng ngoi t 33
2.2.6 Chính sách điu hành t giá hi đoái thi gian qua 33
2.3 Phân tích mi quan h gia giá vàng và t giá hi đoái 35
2.3.1 Phân tích din bin giá vàng và bin đng t giá giai đan 2008-2013 35
2.3.2 Kim đnh mô hình phân tích mi quan h gia giá vàng và t giá 39
2.3.3 ánh giá kt qu kim đnh 47
Kt lun Chng 2 47
CHNG 3
: GII PHÁP KIM SOÁT MI QUAN H GIA GIÁ VÀNG
VÀ T GIÁ HI OÁI
3.1 nh hng NHNN qun lý th trng ngoi hi giai đan 2015-2020 49
3.2 Gii pháp NHNN kim soát mi quan h gia giá vàng và t giá hi đoái
nhm n đnh th trng ngoi hi…………………………………………….50
3.2.1 Tin ti thành lp s giao dch vàng quc gia 50
3.2.2 Gim lm phát, tng nim tin đng ni t, hn ch tình trng đôla hóa 52
3.2.3 Tng bc to s liên thông vi th trng vàng th gii 54
3.2.4 Chuyn đi dn t th trng vàng vt cht sang th trng có ng dng các
sn phm phòng nga ri ro 56
3.2.5 n đnh tâm lý th trng, trit tiêu hat đng đu c trc li 57
3.2.6 Qun lý th trng vàng ca NHNN theo hng linh hot, loi b yu t đc
quyn 59
3.2.7 Hoàn thin c ch điu chnh t giá hi đoái 62
3.2.8 iu chnh t giá phi xut phát t li ích chung ca nn kinh t 62

3.2.9 Nâng cao hiu qu ca các công c can thip t giá 63
3.2.10 a dng hóa công c giao dch trên th trng ngoi hi 65
3.2.11 Hoàn thin công tác qun lý ngoi hi  Vit Nam 65
Kt lun Chng 3 68
KT LUN 69
TÀI LIU THAM KHO
PH LC


DANH MC T VIT TT

1. NHNN Ngân hàng nhà nc
2. NHTM Ngân hàng thng mi
3. NHTW Ngân hàng trung ng
4. TCTD T chc tín dng
5. TGH T giá hi đoái
6. VND Vit Nam đng
7. ADF Augmented Dickey Fuller Test
Kim đnh nghim đn v
8. CBRC China Banking Regulatory Commission
y ban giám sát ngân hàng Trung Quc
9. FED Federal Reserve System
Cc d tr liêng bang M
10. FOMC Federal Open Market Committee
y ban Th trng m Liên bang
11. OLS Ordinary least square
Phng pháp bình phng nh nht
12. PBOC People's Bank of China

Ngân hàng Trung ng Trung Quc
13. SFE Shanghai Futures Exchange
Trung tâm giao dch hp đng tng lai Thng Hi.
14. SGE Shanghai Gold Exchange
Trung tâm giao dch vàng Thng Hi
15. VAR Vector-autoregression
Véc t t tng quan
16. VECM Vector error correction model
Mô hình vector hiu chnh sai s





DANH MC BNG S LIU

Bng Tên bng Trang
2.1 Kt qu kim đnh nghim đn v chui giá vàng (d liu gc) 41
2.2 Kt qu kim đnh nghim đn v chui giá vàng (sai phân bc 1) 41
2.3 Kt qu kim đnh nghim đn v chui t giá USD/VND(d liu gc) 42
2.4 Kt qu kim đnh nghim đn v chui t giá USD/VND(sai phân bc 1) 42
2.5
Kt qu kim đnh đng liên kt giá vàng và t giá USD/VND (mc ý
ngha 1%)
43
2.6
Kt qu kim đnh đng liên kt giá vàng và t giá USD/VND (mc ý
ngha 5%)
43
2.7 Kt qu kim đnh nhân qu Granger giá vàng và t giá vi đ tr 2 ngày 44

2.8 Kt qu kim đnh nhân qu Granger giá vàng và t giá vi đ tr 3 ngày 44
2.9 Kt qu kim đnh nhân qu Granger giá vàng và t giá vi đ tr 4 ngày 44
2.10 Kt qu kim đnh nhân qu Granger giá vàng và t giá vi đ tr 5 ngày 45
2.11 Kt qu kim đnh nhân qu Granger giá vàng và t giá vi đ tr 6 ngày 45
2.12 Tóm tt kt qu kim đnh nhân qu Granger giá vàng và t giá 45
2.13 Ma trn hip phng sai gia giá vàng và t giá 46
2.14
Kt qu c lng mô hình xem xét mi quan h gia giá vàng và t giá
USD/VND
46




DANH MC  TH

 th Tên đ th Trang
2.1
Din bin giá vàng và bin đng t giá nm 2008 - 2009
35
2.2
Din bin giá vàng và bin đng t giá nm 2010 và 2011
37
2.3
Din bin giá vàng và bin đng t giá nm 2012 và 3 tháng đu nm 2013
38

1

LI M U

i. Tính cp thit ca đ tài
Th trng vàng là mt b phn hu c ca th trng tài chính tin t.  bt k
quc gia nào cng cn có s qun lý, giám sát ca Nhà nc đi vi th trng vàng.
Mc tiêu là đa th trng vàng phát trin lành mnh và đúng hng, gn kt mt thit,
đóng góp tích cc cho phát trin kinh t - xã hi. Hin th trng vàng trong nc vn
đang b nhìn nhn mt cách tiêu cc, phin din luôn gây s bt n cho kinh t v mô.
Thi gian gn đây, do bt n kinh t th gii và trong nc, th trng vàng có
nhiu bin đng ht sc tht thng. Thói quen tích tr vàng ca ngi dân, cng vi
các yu t đu c, lng đon th trng làm cho tình trng vàng hóa càng thêm trm
trng. Theo đánh giá không chính thc s b ban đu, nn kinh t ca nc ta có
khong 300-400 tn vàng, tng đng khong 15-20 t USD đã không đc đu t
vào sn xut kinh doanh mà b chôn cht vào vàng. S bin đng mnh ca th trng
vàng, t giá có th chu sc ép nht thi, to ra bt n kinh t v mô, nh hng đn
điu hành chính sách tin t.
Tác hi ln nht ca vàng là nh hng đn t giá, trong khi mc tiêu xuyên sut
và lâu dài ca chúng ta là n đnh t giá. Nhng gì đã din ra trong nhiu nm qua là
thc trng đã thành quy lut là giá vàng luôn “kích đng” giá USD. Mc tiêu ca
NHNN là n đnh th trng vàng, n đnh th trng ngoi hi, t giá hi đoái và sc
mua VND. Cùng vi vic la chn SJC làm thng hiu vàng quc gia và đc quyn
sn xut vàng ming, NHNN ban hành ngh đnh 24/N-CP - v qun lý hat đng
kinh doanh vàng, thông t 12/2012/TT-NHNN - v chm dt huy đng vàng, theo sau
đó, NHNN đã t chc đu thu vàng ming vi s tham gia ca các TCTD và doanh
nghip nhng trên nhiu phng din th trng vàng vn vng nhng bt n c. Vì
vy, rt cn thit khi tìm ra đc mi quan h gia giá vàng và t giá hi đoái, tr li
cho câu hi giá vàng tác đng t giá hi đoái hay t giá hi đoái nh hng đn giá
vàng.

2

ii. Mc tiêu nghiên cu
Mc tiêu nghiên cu là kim đnh mi quan h gia giá vàng trong nc vi t giá
hi đoái. T đó, đa ra gii pháp qun lý th trng vàng và n đnh t giá hi đoái đ
n đnh th trng ngoi hi.
iii. i tng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu ca lun vn là mi quan h gia giá vàng và t giá hi đoái
ti Vit Nam.
Phm vi nghiên cu t nn kinh t Vit Nam trong giai đon tháng 3/2008 – tháng
3/2013.
iv. Phng pháp nghiên cu
Phng pháp nghiên cu là kt hp phng pháp nghiên cu đnh tính và phng
pháp nghiên cu đnh lng.
Phng pháp nghiên cu đnh tính bao gm phng pháp phân tích, so sánh và
phng pháp thng kê.
Phng pháp nghiên cu đnh lng bng hi quy chui d liu thi gian và kim
đnh nhân qu Granger đ tìm ra mi quan h gia giá vàng trong nc vi t giá hi
đoái.
v. Kt cu ca đ tài
Chng 1: C s lý lun v giá vàng và t giá hi đoái
Chng 2: Phân tích thc trng mi quan h gia giá vàng và t giá hi đoái ti Vit
Nam
Chng 3: Gii pháp kim soát mi quan h gia giá vàng và t giá hi đoái

3

CHNG 1
: TNG QUAN LÝ LUN V MI QUAN H GIA GIÁ
VÀNG VÀ T GIÁ HI OÁI

1.1 Tng quan v giá vàng
1.1.1 Vàng
Vàng vi vai trò ban đu đc s dng nh hàng hóa trao đi ngang giá. Cùng vi
lch s, vàng đc nhiu quc gia trên th gii chn làm vt đm bo cho giá tr tài sn
ca mình. Vàng tin t đc coi nh là mt loi ngoi t và là tài sn d tr quc t vì
nhng đc đim sau:
¬ Vàng là kim loi quý
Vàng là kim loi quý trong ngành trang sc, điêu khc và trang trí k t khi đc
xut hin trong lch s.
¬ Vàng là hàng hóa đc bit
Vi tính cht u vit và đc công nhn rng rãi, vàng đã tr thành mt vt cht
đc bit mang hình thái hàng hóa – tin t. Khi đóng vai trò là tin thì vàng đã có đy
đ các chc nng ca tin t nói chung và cho đn ngày nay cha có loi tin nào có
chc nng đy đ nh th, bao gm: chc nng phng tin thanh toán, thc đo giá
tr và phng tin tích tr.
Vàng khi đc s dng đ thanh toán hay tích tr thay cho tin thì nó không còn là
vàng na mà đóng vai trò nh tin t, chu s chi phi ca cung cu v tin t.
¬ Vàng là d tr quc gia
Các quc gia, ngân hàng và qu đu t trên toàn th gii tng cng gi vàng
trong danh mc đu t ca mình đ tránh nguy c gim giá tr tài sn do lm phát và
phá giá tin t trong điu kin suy thoái toàn cu kinh t nh hin nay.
1.1.2 C ch hình thành giá vàng
Giá vàng đc hình thành trên c s cung cu. Bt c s thay đi nào trong ngun
cung và nhu cu vàng s dn đn s thay đi trong giá vàng.
¬ Cu vàng
Nhu cu tiêu th vàng phân b rng rãi trên phm vi toàn cu. S khác bit gia
các nn vn hóa, kinh t, xã hi khác nhau to nên mc đ nhu cu khác nhau trên các
th trng. Nhu cu vàng th hin qua 3 hình thc.
̇ Nhu cu vàng trang sc

4

Nhu cu s dng vàng làm đ trang sc chim phn ln trong nhu cu tiêu th
vàng toàn cu. Trong đó, n  và Trung Quc tiêu th nhiu vàng trang sc nht,
xut phát t nhng yu t vn hóa truyn thng tín ngng, nhng yu t này không
liên quan trc tip đn xu hng kinh t th gii.
̇ Nhu cu đu t
Nhng nm gn đây, nhu cu vàng cho đu t tng trng mnh m trong c cu
nhu cu tiêu th vàng. Hàng lot yu t thúc đy các nhà đu t t chc và t nhân tìm
kim các khon đu t vàng. Trong s nhng yu t quyt đnh, mt yu t xuyên sut
và tt c đu có gc r t đó là kh nng kháng c s bt n và giúp chng li các
nguy c tim n ca nn kinh t.
̇ Nhu cu s dng trong công ngh, công nghip
Vic s dng vàng trong các ngành đin t, công nghip, y t và nha khoa. Ngày
nay, vàng đc ng dng nhiu nh thuc tính tng thích sinh hc, kh nng chng
vi khun và chng n mòn.
¬ Cung vàng
Vàng đc cung cp ch yu thông qua các hình thc sau:
̇ Khai thác m
Vàng đc khai thác khp các m hu ht các châu lc tr i Tây Dng do hot
đng khai thác b cm. Hàng trm m vàng hot đng toàn cu vi quy mô đa dng.
Nhìn chung khai thác vàng t các m khá n đnh, sn lng khai khoáng tng
đi ít dao đng. Tuy nhiên, ngun cung vàng đôi khi b gián đon do các cuc đình
công ngng sn xut  Nam Phi.
̇ Tái ch vàng
Trong khi sn lng vàng khai thác t các m là tng đi ít dao đng, vàng tái
ch giúp đm bo ngun cung thng mi d dàng hn khi cn thit, góp phn n đnh
giá vàng.
̇ Ngân hàng trung ng các nc
Ngân hàng trung ng và các t chc đa quc gia (nh Qu Tin T Quc T) hin

gi mt t l ln tng lng vàng d tr toàn cu làm tài sn d tr. Mc dù mt s
các ngân hàng trung ng đã tng lng d tr vàng trong nhng nm đây, nhng đây
cng chính là ngun cung cp lng vàng ln ra th trng.

5

1.1.3 Các nhân t đn nh hng giá vàng
Giá vàng th gii chu nh hng ca các yu t:
¬ Quyt đnh ca các ngân hàng Trung ng
Quyt đnh tng/gim lãi sut hay xu hng thay đi d tr bng vàng hay USD
ca các NHTW các nc ln gi mt vai trò quan trng trong nh hng đi vi giá
vàng.
¬ Giá tr đng USD
Trong điu kin kinh t bình thng, giá tr đng USD có tng quan t l nghch
vi giá vàng, nhng khi nn kinh t khng hong thì giá vàng và giá tr USD có tng
quan cùng chiu vi nhau, vì c 2 đu đc xem là hm trú n an tòan nht.
Khi xem xét giá tr đng USD, ngi ta thng đánh giá thông qua nhng quyt
đnh thay đi lãi sut và cung tin ca FED công b qua các k hp ca FOMC cng
nh nhng yu t đc xem là ch báo phn ánh sc mnh hay suy yu ca nn kinh t
M :
- Tin bng lng phi nông nghip
- Tin t l tht nghip
- Tin lm phát
- Tình trng th trng nhà 
- Th trng tín dng
- Th trng vn
- Tin nim tin tiêu dùng
¬ Sc khe ca các nn kinh t ln
Tình hình kinh t ca các cng quc, đc bit là M, khu vc đng tin chung
Châu Âu hay Trung Quc có nh hng ln đn giá vàng th gii. Các nc này có

nn kinh t th trng và mt nn tài chính phát trin mnh, khi nn kinh t ca các
nc này bin đng, s nh hng đn kinh t ca các quc gia khác.
¬ Lm phát
Giá vàng thng t l thun vi s gia tng ca lm phát. Vàng là công c tài chính
hu hiu đ phòng nga lm phát. Thông thng đ đi phó vi tình trng lm phát
tng cao, th trng có khuynh hng mua vàng vi k vng giá tr tài sn s không b
gim sút. Các qu đu t, đu c cng mua vàng vi mc tiêu là s dng vàng nh

6

mt phn tài sn đm bo giá tr qu trong trng hp lm phát cao hay kinh t suy
thoái, giá chng khoán st gim….
¬ Giá du
Giá vàng thng theo sát giá du quc t nh biu hin ca lm phát toàn cu.
¬ Cung và cu vàng vt cht
Nhu cu vàng cho tích tr, làm n trang, dùng trong công nghip…ngày mt tng
làm giá vàng tng theo. iu này th hin rõ nét trong chu k kinh doanh vàng đc bit
ca mt s nc nh mùa ci hi  n , dp tt  Trung Quc…Lng cu tng
làm giá vàng tng và ngc li. Hin ti Úc, Trung Quc, Châu Phi là nhng ni sn
xut vàng ch yu ca th gii.
¬ Bt n chính tr
Khng hong chính tr, khng hong kinh t, chin tranh, khng b, thiên tai…là
các yu t tác đng mnh ti giá vàng. Vàng là ni trú n an toàn khi có bt n xy ra.
¬ Các mc giá tâm lý và k thut
Các mc giá tâm lý và k thut nh hng ln đn hành đng mua và bán trên th
trng vàng.
¬ Các yu t khác
Tác đng ca hot đng đu c vàng .
Th trng chng khoán.
Nhn đnh ca các nhân vt ni ting có nh hng trên th trng tài chính quc t.

1.1.4 Vàng hóa và nguyên nhân dn đn vàng hóa
1.1.4.1 Khái nim vàng hóa
Vàng hóa là vic s dng vàng nh phng tin thanh toán trong nn kinh t. Vàng
hóa ch xut hin khi nào vàng tr thành mt phng tin thanh toán, đnh giá mua bán,
trao đi vi các hàng hóa khác. Vic ngi dân mua vàng đ tích tr, nh công c tit
kim, đ phòng nga lm phát không đc coi là vàng hoá.
 đo lng mc đ USD hóa nn kinh t ngi ta thng s dng ch s tng tin
gi bng ngoi t so vi tng phng tin thanh toán. Hin ti cha có ch s nào đo
lng mc đ vàng hóa, ch có th xét mc đ vàng hóa theo các chc nng tin t mà
vàng đã thay th hay ln át đng ni t:

7

Th nht, thanh toán hàng hóa, dch v: vàng đc chp nhn rng rãi và thanh
toán không hn ch mt cách khá d dàng, đc bit cho các giao dch ln.
Th hai, đnh giá hàng hóa ln: vàng có vai trò đnh giá trong các giao dch hàng
hóa ln.
1.1.4.2 Nguyên nhân dn đn vàng hóa
ng ni t b mt giá do áp lc lm phát cùng vi nn kinh t có v th yu trên
trng quc t đã làm suy gim nim tin và nhu cu đi vi đng ni t, vàng đc s
dng nh phng tin thanh toán, đnh giá tài sn. Khi đó vàng đc s dng nh mt
đng tin, chèn ln các chc nng tin t ca đng ni t và đây là điu vô cùng nguy
him. Nu vàng có vai trò nh ni t, ngha là bt c ai gi vàng cng có vai trò nh
NHNN, mun rút ra hoc đa vào trong lu thông đu không th kim soát. Th
trng s hn lon và đng tin thc t b git cht.
1.1.5 Vai trò ca vàng trong hat đng kinh t
Vit Nam là quc gia tiêu th vàng vi s lng ln, đim đc bit  Vit Nam đó
là vàng va đc dùng nh mt loi tin, va nh mt phng tin ct gi, vàng đc
s dng rng rãi cho mc đích đu t và thm chí là phng thc thanh toán thay th
tin mt trong nhng giao dch ln. Trong nhng nm gn đây, vàng còn đc s dng

nh mt bin pháp chng li lm phát và suy thoái kinh t.
Th nht, vàng là mt phng tin tích ly đáng tin cy. Nguyên nhân khin nhu
cu vàng ti Vit Nam  mc cao là t yu t vn hóa, nhu cu vàng còn tr thành tâm
lý và thói quen ca ngi dân. Phn ln ngi dân Vit Nam gi vàng ming và trang
sc bng vàng ti nhà, ch mt lng vàng nh đc gi ti ngân hàng.
Th hai, vàng đóng vai trò phng tin ct tr nhm mc đích bo toàn giá tr tài
sn trc nhng bin đng kinh t, tài chính tin t. Không ch cá nhân, các doanh
nghip mà Ngân hàng Trung ng các nc cng coi vàng là mt phn quan trng
trong tài sn ca h. Trong bi cnh th gii có nhiu bin đng c v kinh t, chính tr
và xã hi, không ch ngi dân Vit Nam, mà c các quc gia khác trên th gii đu
đang coi vàng là mt công c bo đm tài sn ca h.
Th ba, vàng tr thành phng tin thanh toán, đc bit là đi vi nhng giao dch
tài sn có giá tr ln, khi các phng tin thanh toán khác t ra không đáng tin cy.

8

Cui cùng, trong trng hp các thc đo giá tr khác bin đng quá ln thì vàng
đóng nt vai trò là thc đo giá tr.
Vi giá tr bn vng ca vàng trong các hình thái giá tr khác, và vi kh nng
chuyn đi cao trong mi quan h thanh toán không ch mt quc gia mà trên phm vi
toàn cu. Vì vy, s bin đng phc tp ca giá vàng tip tc có tác đng nh hng
trc tip đn vic điu hành chính sách tin t. Vic nm gi vàng vi s lng ln
gây ra nhiu ri ro cho nn kinh t nh tình trng đu c, buôn lu vàng, tác đng tiêu
cc lên cán cân thng mi và t giá. Vi thc t trên, Chính ph và Ngân hàng Nhà
nc gp phi thách thc trong vic gim thiu nhng tác đng tiêu cc ca vàng lên
nn kinh t.
1.2 T giá hi đoái
1.2.1 Khái nim t giá hi đoái
T giá hi đoái là t l trao đi gia đn v tin t nc này vi đn v tin t nc
khác. T giá hi đoái phn ánh giá c đng tin này so vi đng tin khác, nó còn th

hin s so sánh giá tr gia hai đng tin vi nhau.
1.2.2 Các nhân t tác đng đn t giá hi đoái trong ngn hn
1.2.2.1 Lãi sut
Lãi sut là công c đc các ngân hàng trung ng s dng đ điu chnh t giá
hi đoái trên th trng.
 Chính sách lãi sut cao s dn đn vic tng giá đng ni t, vì nó thu hút các
lung vn nc ngoài chy vào trong nc. iu này làm cho tng cung ngoi t trên
th trng (cng có ngha làm tng cu đi vi đng ni t), t đó đng ngoi t s có
xu hng gim giá trên th trng, hay đng ni t s tng giá.
 Ngc li, nu lãi sut trong nc thp hn so vi lãi sut nc ngoài hay lãi
sut ngoi t, đng ngoi t có xu hng tng giá hay đng ni t s gim giá.
1.2.2.2 Lm phát
Lm phát cao làm tng lãi sut tng đi ca tin gi ngai t so vi ni t và dn
đn gim giá ca đng ni t. Lm phát cao còn làm cho sc mua ca ni t gim so
vi ngai t.
Trên th trng tin t, lm phát làm đng tin mt giá, ngi dân chuyn sang
nm gi các tài sn nc ngoài, cu ngoi t gia tng đy t giá hi đoái tng.

9

1.2.2.3 Cung cu ngoi t
Giá c ngai t là t giá hi đoái cng đc xác đnh theo quy lut cung cu nh
đi vi các hàng hóa thông thng.
Khi cung ngoi t ln hn cu ngoi t, th trng s có mt s ngi không bán
đc s sn sàng bán vi mc giá thp hn làm cho t giá hi đoái gim.
Khi cung ngoi t nh hn cu ngoi t, mt s ngi không mua đc sn sàng tr
giá cao hn và gây sc ép làm giá ngoi t trên th trng tng.
1.2.2.4 Cán cân thng mi
Cán cân thng mi ca mt nc là chênh lch gia kim ngch xut khu và kim
ngch nhp khu. Khi xét tác đng ca vn đ này đn t giá, ta phi b ra nhng

khon mc phn ánh s can thip ca Chính ph và tng quan cu ngai hi trên th
trng.
- Mt nn kinh t xut khu hàng hóa và dch v s thu đc ngoi t, trên th
trng, cung ngoi t s tng, làm t giá hi đoái gim.
- Ngc li, khi nhp khu hàng hóa dch v, các nhà nhp khu cn ngai t đ
thanh toán và đi mua trên th trng, làm t giá hi đoái tng.
1.2.2.5 Tng trng kinh t
Nu thu nhp quc dân ca mt nc tng lên so vi nc khác vi điu kin các
nhân t khác không đi thì s làm tng nhu cu v hàng hóa và dch v nhp khu, t
giá hi đoái tng do nhu cu ngai t đ thanh toán.
1.2.2.6 Hat đng đu t
u t ra nc ngoài ròng là hiu s gia lung vn chy ra và chy vào mt nc.
Khi đu t ra nc ngoài ròng dng, lung vn chy vào trong nc nh hn lung
vn chy ra nc ngoài, t giá hi đoái tng. T giá hi đoái s gim trong trng hp
ngc li, đu t ra nc ngoài ròng âm. Theo quy lut ti u hóa, lung vn s chy
đn ni nào có hiu sut sinh li cao nht.
1.2.2.7 Yu t tâm lý
Ngi dân, nhà đu c, các ngân hàng và các t chc kinh doanh ngai t thc hin
các v th tin t da trên các tin đn cng nh k vng vào tng lai cng nh b chi
phi bi yu t tâm lý.
1.2.2.8 S can thip ca Chính ph

10

Bt c s can thip nào ca Chính Ph mà có nh hng đn t l lm phát, thu
nhp thc t và mc lãi sut trong nc đu nh hng đn t giá hi đoái. Chính ph
có th s dng 3 lai can thip ch yu: can thip vào thng mi quc t, đu t quc
t và can thip trc tip vào th trng ngai hi.
1.3 Mi quan h gia giá vàng và t giá hi đoái
Trong lch s ca vàng, đng USD và vàng có mi quan h cht ch, mt mt USD

đc chn là đng tin đnh giá và là đng tin thanh toán khi mua bán vàng, mt khác
vàng và USD đc chn là đi tng đu t an toàn có th thay th. Nhng nm gn
đây giá vàng bin đng ít ph thuc vào yu t cung cu, mà ch yu ph thuc vào s
mt giá ca tin t. Mi quan h đc bit đn rng rãi nht trên th trng tin t có l
là mi tng quan t l nghch gia vàng và USD. USD đc xem là đng tin thanh
toán toàn cu, do đó theo thông l các hàng hóa hay ngoi t khi giao dch trên th gii
đu đc đnh giá theo USD và vàng cng không ngoi l. Chính vì vy, bt c tác
đng nào nh hng đn giá tr đng USD thì cng tác đng trc tip đn bin đng
giá c ca vàng. Khi giá tr đng USD gim tng đi so vi các đng tin mnh khác
thì phi mt nhiu đôla hn đ mua đc vàng nên giá tr ca vàng đc nâng lên.
Ngc li, khi giá tr trao đi ca đôla M tng lên, cn ít đôla hn đ mua đc vàng,
dn đn vic giá tr vàng tính bng đôla gim xung. Mc dù vàng vn duy trì mi
quan h nghch đo vi các đng tin khác ch không riêng gì đng đôla, nhng v c
bn, mi tng quan t l nghch gia vàng và đôla là rõ nét nht bi USD chim t
trng ln nht trong d tr ngoi hi ca các NHTW. Tuy mi quan h gia hai loi
tài sn này là vô cùng mt thit, nhng cng có lúc vàng vi USD cng tm thi tách
bit ra. ó là nhng thi đim nn kinh t khng hang, nhiu ngi đã tìm đn USD,
trái phiu ca kho bc M, vàng làm tài sn trú n an toàn đ chng li khng hong,
dòng tin chuyn sang nm gi vàng và USD thay vì các tài sn có t sut sinh li cao
nhng ri ro cao hn.
Do đc đim là hm trú n an toàn cho các ngun vn, vàng phn ánh khá tt đ
nhy cm ca nn kinh t cng nh đ bt n trong tình hình chính s th gii. Ngoài
nh hng bi t giá quy đi gia vàng và USD thì ngay trong bn thân các yu t tác
đng đn s tng - gim ca ch s USD cng nh hng trc tip đn giá vàng theo
tng thi đim nht đnh. Khi nhu cu USD tng, USD s đc đnh giá cao hn bi

11

nhiu yu t kinh t tác đng, trong đó có mt s yu t nh hng trc tip nh: tng
lãi sut, các ch s sc mnh ca nn kinh t M, khi đó giá vàng s đc điu chnh

li thông qua quy đi. V mt quy đi trong mi tng quan ca các cp tin t, chúng
ta nhn thy, khi USD tng thì giá vàng đc đnh giá bng đng USD s tr nên đt
hn so vi các loi tin t khác trong mi tng quan so sánh, ngay lp tc giá vàng s
đc điu chnh gim. Khi nn kinh t toàn cu tng trng n đnh thì vàng s không
có nhiu s h tr cho vic tng giá. Mt khi ch s USD đc cng c bi các yu t,
dn đu là chính sách lãi sut, kinh t tng trng đu, ch s thu nhp và nim tin tiêu
dùng đc cng c thì các nhà đu c, nhà đu t s tng cng gi USD theo thi
đim hoc dài hn đ kim li nhun và là phng tin thanh toán, chính điu này
cng là yu t không h tr cho giá vàng.
Trong lch s giá vàng đã đc xác đnh bi s kt hp ca các yu t kinh t và
chính tr. Tuy nhiên, trong vài nm qua, mt trong các yu t chính tác đng đn giá
vàng đó là t giá hi đoái. Khi t giá ca đng ngoi t thay đi cng đng ngha vi
vic làm cho giá vàng tính theo giá tr ca đng ngoi t mua nó cng thay đi theo.
Hin nay, hu nh các nc trên th gii khi thc hin các cuc trao đi mua bán,
nhp khu, xut khu vàng đu thanh toán vi nhau bng tin USD. Vì USD là đng
tin đc s dng đ d tr ngoi hi đng đu th gii (khong 60%-70% d tr
ngoi hi toàn cu) và là đng tin đc s dng trong thanh toán thng mi quc t
(hn 90%). Nên vic t giá hi đoái bin đng s t l thun vi giá vàng  nhng
nc tiêu th vàng bng ngun nhp khu.
Ti Vit Nam, trc khi ngh đnh 24 ban hành, mi khi st vàng, giá vàng tng
cao, ngi dân đ xô đi mua khin mt cân đi cung cu, NHNN buc phi cho nhp
khu vàng, nhp vàng li tác đng lên t giá khi các doanh nghip cn gom USD đ
mua vàng. ng thi đó là hot đng thu gom ngoi t nhp lu vàng din ra. Chính
s mua gom và tích tr này đã góp phn cho vic khan him và tng giá trên th trng
USD t do. Thc t, bin đng trên th trng t do luôn là biu hin đu tiên cho
nhng khó khn ca th trng ngoi hi. T khi NHNN đc quyn sn xut vàng
ming, xut khu vàng nguyên liu và nhp khu vàng nguyên liu đ sn xut vàng
ming th trng vàng không còn nh hng mnh lên th trng ngoi hi nh trc
đây na nhng khi chênh lch cao gia giá vàng trong nc và th gii tng cao, th

12

trng USD t do và hin tng nhp lu vàng vn tn ti thì vn còn nh hng ca
nó lên t giá.
Vì vàng đc quy đi theo t giá USD/VND nên s bin đng ca t giá dn đn
s bin đng ca giá vàng. Vit Nam không phi là quc gia sn xut vàng, mi nm
chúng ta phi dùng hàng t USD đ nhp khu vàng khi mà thói quen tích tr vàng ca
ngi dân đã hình thành t lâu. Thói quen này càng tr nên thnh hành khi nn kinh t
có du hiu bt n, nguy c mt giá tin đng tng. iu đó kéo theo nhiu h ly cho
nn kinh t. Quan trng hn, Vit Nam vn là nn kinh t có nng lc còn hn ch, d
tr ngoi hi mng mà liên tc s dng ngoi t đ n đnh th trng vàng v lâu dài
s gây hu qu cho nn kinh t, dn đn xu hng đng Vit Nam mt giá. Vic nhp
vàng ca NHNN là mt trong nhng nguyên nhân chính khin VND yu đi, mc dù d
tr ngoi hi vn đc duy trì  mc tt.
Tuy nhiên trên thc t tác đng ca t giá USD/VND lên giá vàng thc t đc
giao dch trên th trng vàng Vit Nam li rt phc tp. Vì t giá USD/VND va là
công c, va là kt qu ca chính sách tin t, tác đng trc tip lên k vng vào giá
tr đng VND và là mt trong nhng thông s tham chiu trong quyt đnh đu t ca
các nhà đu t trên th trng tài chính mà vàng là mt kênh đu t trên th trng đó.
T đó, t giá USD/VND đã gián tip tác đng lên giá vàng.
Mt khác, s bin đng t giá USD/VND không phi là tác nhân chính khin giá
vàng trong nc bin đng mà chính giá vàng cng là nhân t gây ra s bin đng trên
th trng ngoi t. Theo quy lut cung cu, hàng hóa s đi t ni giá thp đn ni giá
cao. Khi giá vàng trong nc cao hn giá vàng th gii quy đi mt khong cách ln
to c hi cho vàng lu vào Vit Nam. T nhu cu thu USD đ nhp vàng lu đã đy
t giá trên th trng t do lên mc cao. Mi bin pháp hành chính đ kim soát hoc
hn ch ch có tác dng trong ngn hn hoc đ thu đc li nhun cao hn, các nhà
sn xut s tìm cách li dng khe h qun lý, gây khó khn cho công tác qun lý, kim
soát ngoi t vì vic xut nhp khu vàng liên quan đn ngun thu chi ngoi t, nh
hng đn t giá USD/VND.

Các nc đu có s can thip vào t giá đ làm cho nn kinh t ca nc có li
hoc đáp ng s n đnh ca nn kinh t. ó là quan h v mô nhng nó li có tác
đng rt nhiu đn hành vi ca ngi dân hay các ch th kinh t t nhân  trong mt
nn kinh t chung. Vì các ch th này hot đng theo li ích. Trong khi đó, giá vàng

13

trong nc tng cao, mt s ngân hàng thng mi đc phép chuyn đi vàng tn
qu đã đem vàng vt cht bán cho nhà đu t đ kim li, nhng sau đó phi đi ng
vàng tài khon vi nc ngoài đ cân đi li nên rt cn đn cung ngoi t, vì vy
USD càng có giá.
1.4 Các nghiên cu v mi quan h gia giá vàng và t giá hi đoái
Michale Dooley, Peter Isard, Mark Taylor (October 1992) đa ra nhng bng
chng gián tip ng h gi thuyt cho rng bin đng ca t giá hi đoái có th ln
hn vi nhng thay đi trong u đãi mà quc gia đó cam kt dành cho nhng quc gia
khác. Bên cnh đó, có ý kin cho rng nhng thay đi trong u đãi quc gia s đc
phn ánh có h thng vào bin đng giá vàng và do đó, theo gi thuyt này bin đng
giá vàng có th dn đn bin đng ca t giá hi đoái  mc đ nhiu hn so vi tác
đng ca nhng cú sc tin t lên t giá. Bài nghiên cu s dng mô hình véc t t hi
quy và k thut đng liên kt phân tích tác đng ca giá vàng lên t giá kèm theo điu
kin có nhng thay đi trong chính sách tin t và yu t kinh t v mô, đng thi s
dng mô hình véc t hi quy hiu chnh sai s đ d báo.
Dominique Dupont and V. Hugo Juan-Ramon (April 1996), kho sát mi quan h
gia bin đng t giá hi đoái thc so vi các ngoi t khác vi bin đng giá trên th
trng hàng hóa. Tng bin đng ca t giá hi đoái đòi hi phi nm rõ mi quan h
này. Vi s hiu bit ca nhóm tác gi, vn cha có mt nghiên cu có h thng các
hiu ng đi vi mt lot hàng hóa trên th trng này ngoi tr Sjaastad và
Scacciavillani (1993) đã thc hin đi vi vàng. Tác gi xây dng mt h thng các
phng pháp tip cn và xây dng mô hình cung cu đa quc gia có thanh toán bù tr
vi th trng th gii, trong đó kt hp nhu cu đu t và đu c đi vi hàng tn kho

cùng vi k vng hp lý. Bài nghiên cu s dng mô hình kinh t lng vi d liu
giá c ca 65 loi hàng hóa thu thp t tháng 1/1972 đn tháng 1/1992. Kt qu tìm
đc cho thy đi vi mt nhóm nh hàng hóa, đc bit là vàng thì đng USD có tác
đng đáng k đn giá c nhng hàng hóa này.
Shaun K. Roache and Marco Rossi (July 2009), đa ra kt qu nghiên cu cho thy
rng th trng hàng hóa không ch là tài sn tài chính và vàng cng không đn thun
là mt hàng hóa bình thng. Giá ca mt s hàng hóa b nh hng bi yu t kinh t
v mô mang tính chu k đc bit là giá c đng USD. Hàng hóa có xu hng ít nhy

14

cm hn so vi các tài sn tài chính, ví d, du thô, các hp đng tng lai hàng hóa
đc giao dch nhiu nht, hu nh không có phn ng đáng k. Tuy nhiên, trong
nhng nm gn đây th trng hàng hóa đã tr thành mt b phn ca th trng tài
chính, do đó s nhy cm ca nó đi vi nhng thay đi bt ng ca tin tc kinh t v
mô và lãi sut dng nh đã tng lên. Giá vàng nhy cm vi thông tin v mô ca M
và khu vc đng Euro bao gm doanh s bán l, bng lng phi nông nghip, lm phát.
Giá vàng nhy cm cao vi lãi sut thc và gi vai trò nh tài sn an toàn.
Rabah Arezki, Elena Dumitrescu, Andreas Freytag and Marc Quintyn (2012)
nghiên cu mi quan h gia đng Rand ca Nam Phi và bin đng ca giá vàng, s
dng d liu hàng tháng giai đon 1980-2010. Kt qu cho thy có mi quan h nhân
qu gia t giá và giá vàng, c th trc giai đon Nam Phi tin hành t do hóa tài
khon vn thì t giá có tác đng đn giá vàng nhng mi quan h này ngc li ngha
là giá vàng tác đng đn t giá giai đon hu t do hóa. Mt khác, nghiên cu cng
chng minh rng bin đng giá vàng đóng mt vai trò quan trng trong vic gii thích
nguyên nhân tng gim quá mc ca t giá cng nh phn li nhun thu đc t các
dòng tin đu c ngn hn hin ti mà Nam Phi đang đi phó k t khi t do hóa tài
khon vn ca mình. ây là mt kt qu quan trng bi vì s bin đng ca đng
Rand có th dn đn nhng hu qu v đu t và thng mi. S ph thuc ca nn
kinh t Nam Phi vào vàng và tác đng ca giá vàng dng nh quan trng hn trong

mt th trng vn m. Nh vy, kt qu nghiên cu này đt ra hàng lot thách thc
đi vi các nhà hoch đnh chính sách ca Nam Phi.
Ti Vit Nam, do hn ch khi tip cn đi vi ngun thông tin cng nh các nghiên
cu trc đây có liên quan đn đ tài mi quan h gia giá vàng và t giá hi đoái nên
hin ti vn cha có nghiên cu tin đ nào cho mi quan h này.
1.5  xut mô hình phân tích mi quan h gia giá vàng và t giá hi đoái
ti Vit Nam
1.5.1 Xây dng phng trình hi quy
Kim đnh Granger đc s dng ph bin trong vic nghiên cu mi quan h gia
hai bin X và Y đ tr li cho câu hi: X gây ra s thay đi ca Y hay Y gây ra s thay
đi ca X hay c X và Y đu gây ra s thay đi ln nhau.

15

Theo Granger, nu X gây ra s thay đi ca Y thì s thay đi ca X s có trc s
thay đi ca Y, tc là phi tha mãn 2 điu kin:
̇ Th nht, nu X giúp cho vic d đoán Y thì trong hi quy ca Y đi vi các
giá tr tr ca Y và các giá tr tr ca X nh là bin gii thích s đóng góp mt
cách có ý ngha vào kh nng gii thích ca mô hình.
̇ Th hai, Y không giúp cho vic d đoán X vì rng nu X giúp cho d đoán ca
Y và Y li giúp cho d đoán ca X thì điu này dng nh là s có mt bin
khác gây ra s thay đi ca c X ln Y.
 phân tích mi quan h qua li (causal relations) gia X và Y, kim đnh
Granger (Granger causality test) đc s dng. Trong quan h nhân qu Granger,
chúng ta đt gi thuyt kim đnh X không là nguyên nhân ca Y và nu có th bác b
gi thuyt này, nó ng ý rng X là nguyên nhân ca Y. Ta xây dng 2 phng trình
sau:
(1)
t
n

i
m
j
jtjitit
uXYX
1
11
∑∑
==
−−
++=
βα
(2)
t
n
i
m
j
jtjitit
uXYY
2
11
∑∑
==
−−
++=
δλ
̇  kim đnh gi thuyt 1: các bin tr ca Y có gii thích cho X (Y tác đng
nhân qu Granger lên X) ta cn bác b gi thuyt
0:

0
H
21
=
==
=
i
α
α
α

̇  kim đnh gi thuyt 2: các bin tr ca X có gii thích cho Y (X tác đng
nhân qu Granger lên Y) ta cn bác b gi thuyt
0 :
210
=
==
=
i
H
δ
δ
δ

 kim đnh gi thit đng thi này, ta s dng thng kê F ca kim đnh Wald và
cách quyt đnh nh sau: nu giá tr thng kê F tính toán ln hn giá tr thng kê F phê
phán  mt mc ý ngha xác đnh ta bác b gi thuyt H
0
và ngc li. Có 4 kh nng
nh sau:

̇ Nhân qu Granger mt chiu t X sang Y nu các bin tr ca X có tác đng
lên Y, nhng các bin tr ca Y không có tác đng lên X.
̇ Nhân qu Granger mt chiu t Y sang X nu các bin tr ca Y có tác đng
lên X, nhng các bin tr ca X không có tác đng lên Y.
̇ Nhân qu Granger hai chiu gia X và Y nu các bin tr ca X có tác đng lên
Y và các bin tr ca Y có tác đng lên X.

16

Không có quan h nhân qu Granger gia X và Y nu các bin tr ca X không
có tác đng lên Y và các bin tr ca Y không có tác đng lên X.
1.5.2 Các kim đnh h tr
1.5.2.1 Kim đnh nghim đn v ADF (Augmented Dickey Fuller Test)
Kim đnh Granger yêu cu các chui s liu nghiên cu phi có tính dng
(stationary). Trong toán hc, tính dng đc s dng nh mt công c trong phân tích
chui s liu theo thi gian.  hình thành mt mô hình đy đ ý ngha thng kê thì
chui s liu theo thi gian trc tiên cn kim tra tính dng ca chui.
Mt quá trình có tính dng là mt quá trình ngu nhiên, đc th hin bi trung
bình mu và phng sai ca sai s không đi theo thi gian. Mt chui d liu nh
vy s có xu hng tr v giá tr trung bình và nhng dao đng xung quanh giá tr
trung bình (đo bng phng sai) s là nh nhau. Trong khi đó, nu mt chui thi gian
không dng s có giá tr trung bình thay đi theo thi gian hoc phng sai thay đi
theo thi gian hoc c hai.
Có hai lý do quan trng khi bit mt chui thi gian là dng hay không. Th nht,
Gujarati (2003) cho rng nu mt chui thi gian là không dng chúng ta ch có th
nghiên cu hành vi ca nó trong mt khong thi gian đc xem xét. Vì th, mi mt
thi gian s mang mt tình tit nht đnh. Kt qu là chúng ta không th khái quát hóa
cho các giai đon khác nhau. i vi mc đích d báo, các chui thi gian không
dng nh th s không có giá tr thc tin. Hn na, đi vi phân tích hi quy, nu
chui thi gian không dng thng dn đn kt qu hi quy gi mo, không đáng tin

cy. Th hai, khi bit d liu dng hay không, chúng ta s gii hn đc s mô hình
d báo phù hp nht cho d liu.
Trên thc t, hu ht các chui s liu kinh t (chui gc) đu không dng. iu
này đc hiu là các chui thi gian đó có trung bình mu và phng sai thay đi theo
thi gian. Nhng khi ta ly sai phân thì các chui thi gian thng tr thành chui
dng. Chúng ta có th bin chui thi gian t không có tính dng thành có tính dng
bng cách ly sai phân ca nó.
Vì vy, trc khi s dng kim đnh Granger, kim đnh nghim đn v (Unit root
test) đc s dng đ kim tra tính dng ca chui d liu này.  kim tra tính dng
ca các chui s liu theo thi gian, chúng ta có th s dng nhiu phng pháp khác