MÔ HÌNH TĂNG TRƯỞNG DỰA VÀO DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC VẤN ĐỀ CHÍNH SÁCH QUA NGHIÊN CỨU MỘT SỐ TÌNH HUỐNG ĐIỂN HÌNH.PDF

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM












NGUYN HOÀI NAM




MÔ HÌNH TNG TRNG DA VÀO
DOANH NGHIP NHÀ NC: VN 
CHÍNH SÁCH QUA NGHIÊN CU MT S
TÌNH HUNG IN HÌNH


Chuyên ngành : Chính sách công
Mã s : 60.34.04.02

LUN VN THC S KINH T




NGI HNG DN KHOA HC
TS. V THÀNH T ANH





TP. H CHÍ MINH – NM 2013
i

Li cam đoan
Tôi xin cam đoan lun vn này hoàn toàn do tôi thc hin. Tt c nhng đon vn và Ủ tng
không phi ca tôi đu đc ghi chú ngun gc đy đ, các s liu s dng trong lun vn đu
đc dn ngun vi đ chính xác cao nht có th trong phm vi hiu bit ca tôi. Lun vn
này không nht thit phn ánh quan đim ca Trng i hc Kinh t TPHCM và Chng
trình Ging dy Kinh t Fulbright.

Hà Ni, ngày 21 tháng 06 nm 2013.
Ngi hoàn thành đ tài



Nguyn Hoài Nam

ii



Li cm n
Sài Gòn đón tôi bng nhng cn ma rát mt và th thách lòng ngi đi xa bng ni nh gia
đình c nhói lên mi khi nghe mt ging Bc nào đó ct ting.
Dù con đng hc hành đn nay đư khá dài, tôi cha tng tìm đc nim vui hc tp
mưnh lit nh khi đn vi Chng trình ging dy kinh t Fulbright. Tng quên mt nim vui
hng khi khi đc sách, tôi thy li đam mê ca mình trong tng bài ging kinh t, trong mi
vn đ chính sách và trong nhng cuc tho lun hng say trên lp. Quá lâu ri k t thi
đim chic đèn trên bàn hc sáng lên mi ti, tôi nh ngi khát nc c kim ly kin thc
còn thiu t nhng trang tài liu, t s giúp đ ca thy cô, bn bè và t n lc ca bn thân.
c truyn đt nhng phng pháp tip cn vn đ mi, đam mê mi và c nhng chân
tri tri thc mi, suy ngh ca tôi đư thay đi theo chiu hng tích cc hn rt nhiu.
Li cm n đu tiên xin đc gi ti Chng trình ging dy kinh t Fulbright vì tt c
nhng gì tt đp nht mà Chng trình dành cho hc viên.
Cha tng ngh mình s tr thành ngi ging nh bn thân hin nay, tôi xin đc gi li
cm n chân thành nht ti thy hng dn V Thành T Anh và quý thy cô ca Chng
trình. Li cm n thm chí cng không đ cho nhng bài ging đy nhit huyt, nhng nhn
xét đy trí tu và c nhng đêm trng không ng mà quỦ thy cô mang ti.
S không bao gi hi hn vì thi gian dành cho nhau và s luôn nh ti ni này, tôi tin
rng Chng trình ngày càng phát trin ln mnh và quỦ thy cô s vn mãi là nhng bc trí
gi đáng ngng vng ca nc nhà.
Gia đình luôn là ngun đng lc ln lao nht đ tôi phn đu. Nhng kt qu th hin
trong lun vn này chính là li cm n đi vi tình yêu và s h tr t nhng ngi mà tôi
trân quỦ nht.
Hà Ni, hè 2013,
Nguyn Hoài Nam.
iii

Tóm tt
Gn bn mi nm sau khi chin tranh tr thành quá vưng, Vit Nam đư vn lên tr thành
mt đim đn thú v trên bn đ th gii. Hn hai mi nm k t ngày “i mi”, Vit Nam
đư thi hành nhiu chính sách và n lc đ dn chuyn mình t mt quc gia có nn kinh t k
hoch hóa tp trung sang nn kinh t th trng đnh hng xư hi ch ngha. Nhiu c gng
đc thc thi và mt s kt qu đáng khích l đư ti.
Mt nn kinh t hng th trng đinh hng xư hi ch ngha còn non tr nh Vit
Nam, nh cam kt khi gia nhp T chc Thng mi th gii (WTO), sau mt thi gian phát
trin vt bc t nhng nm đu 2000 tr li đây, bt đu bc l mt s du hiu cn xem xét
k lng. u tiên là mô hình tng trng kinh t da vào đu t thông qua các tp đoàn kinh
t nhà nc (TKTNN) cho thy mt s bt n. Nhng bt n này thm chí có th gây nh
hng ln ti nn kinh t. Tip theo, vic thành lp mt s TKTNN cha cho thy tính cht
sa cha tht bi th trng nh lỦ thuyt kinh t vn đ cp. Cui cùng là hiu ng chèn ln
khi khu vc nhà nc trong ngn hn làm thu hp các khu vc kinh t khác.
Lun vn có mt s đóng góp sau: (1) Tng hp lỦ thuyt và thc tin, t đó đa ra
nhng nhn đnh v tính phù hp khi thành lp mt s TKTNN, dù ch mang tính th
nghim, ti Vit Nam; (2) a ra thang đo v kh nng tip cn tín dng quc t đ đánh giá
nh hng tiêu cc mà TKTNN có th gây ra cho nn kinh t Vit Nam; và (3) Thc hin
mô hình kinh t lng SVAR đ tìm hiu v hiu ng chèn ln khu vc kinh t nhà nc có
th gây ra cho các thành phn kinh t khác. Kt qu cho thy đu t khu vc nhà nc có nh
hng chèn ln đi vi đu t khu vc t nhân trong giai đon 1995 – 2011. ây là đim khác
bit so vi mt báo cáo nm 2007 ca IMF v bài toán tng t ti Vit Nam giai đon 1994 –
2006 khi kt qu trong nghiên cu ch ra rng không có hin tng chèn ln.

iv

Mc lc
Li cam đoan i
Li cm n ii
Tóm tt iii
Mc lc iv
Danh mc t vit tt vi
Danh mc bng biu vii
Danh mc hình viii
Chng 1. Gii thiu 1
1.1. Bi cnh chính tr, th ch 1
1.2. Bi cnh kinh t - xư hi 2
1.3. Mt s phát hin 5
Chng 2. Vn đ chính sách và phng pháp nghiên cu 6
2.1. Vn đ chính sách 6
2.2. Câu hi và phm vi nghiên cu 7
2.2.1. Câu hi nghiên cu 7
2.2.2. Phm vi nghiên cu 7
2.3. Phng pháp nghiên cu 7
2.3.1. i vi câu hi nghiên cu th nht 7
2.3.2. i vi câu hi nghiên cu th hai 8
2.3.3. i vi câu hi nghiên cu th ba 8
Chng 3. S cn thit ca các tp đoàn kinh t nhà nc  Vit Nam 9
3.1. LỦ thuyt v s cn thit ca các tp đoàn kinh t nhà nc 9
v



3.2. i sánh vi trng hp TKTNN Vit Nam 10
Chng 4. nh hng ti bc tín nhim quc gia 16

4.1. Tin trình hình thành, phát trin và không tr đc n ca Vinashin 17
4.2. nh hng t vic Vinashin không tr đc n ti bc tín nhim tín dng quc gia18
Chng 5. nh hng chèn ln ca khu vc nhà nc ti khu vc t nhân 24
5.1. Bi cnh Vit Nam 24
5.2. Hiu ng chèn ln 28
5.3. Phng pháp hi quy đa bin có cu trúc SVAR 30
5.4. Kt qu đnh lng và nhn xét 32
Chng 6. Phân tích và khuyn ngh 34
6.1. S phù hp ca vic s dng TKTNN làm tr ct tng trng và điu tit kinh t v
mô 34
6.2. Trách nhim gii trình 36
6.2.1. Minh bch 36
6.2.2. Thanh tra và kim toán 37
6.2.3. Giám sát ca Quc hi 39
6.3. Khuyn ngh chính sách 39
Chng 7. Kt lun 42
Tài liu tham kho 44
Ph lc A. Chi tit mô hình đnh lng 47


vi



Danh mc t vit tt
T vit tt
Gii thích
DNNN
Doanh nghip Nhà nc
TKTNN

Tp đoàn Kinh t Nhà nc
Vinacomin
Tp đoàn Than và Khoáng sn Vit Nam
Vinalines
Tng công ty Hàng hi Vit Nam
Vinashin
Tp đoàn Công nghip tàu thy Vit Nam
Vinatex
Tp đoàn Dt may Vit Nam
VRG
Tp đoàn Cao su Vit Nam

vii



Danh mc bng biu
Bng 1.1. Danh sách các tp đoàn kinh t nhà nc ca Vit Nam. 4
Bng 3.1. Tht bi th trng và kh nng sa cha ca mt s tp đoàn. 11
Bng 3.2. So sánh sn lng thép ca Vit Nam và Hàn Quc. 14
Bng 4.1. D kin đu t c s h tng ca Vit Nam giai đon 2011 – 2020 16
Bng 4.2. Quá trình thanh, kim tra chính thc đi vi Vinashin giai đon 2006 – 2009 17
Bng 4.3. Trái phiu Vit Nam trên th trng quc t 21
Bng 4.4. Tích t ngun lc ca các khu vc trong nn kinh t 21
Bng 5.1. Các h s đc c lng trong mô hình SVAR 32
Bng A.1. Kt qu kim đnh tính dng ca chui sai phân bc 1 bin ln 48
Bng A.2. Kt qu kim đnh tính dng ca chui sai phân bc 1 bin ln 48
Bng A.3. Kt qu kim đnh tính dng ca chui sai phân bc 1 bin ln 48
Bng A.4. Kt qu la chn s đ tr đa vào mô hình. 49

viii



Danh mc hình
Hình 1.1. GDP và tng trng GDP ca Vit Nam giai đon 1990 - 2011. 3
Hình 4.1. Quá trình hot đng ca Vinashin gn vi bc tín nhim tín dng quc gia 20
Hình 4.2. Lưi sut trái phiu trung bình ca Vit Nam trên th trng quc t. 23
Hình 5.1. Mi liên h gia đu t và tng trng GDP ca Vit Nam. 25
Hình 5.2. Tc đ tng trng đu t và tc đ tng trng GDP. 25
Hình 5.3. u t ca các thành phn kinh t và GDP Vit Nam giai đon 1995 – 2011. 26
Hình 5.4. C cu lao đng ti các khu vc kinh t. 27
Hình 5.5. Tình hình n công Vit Nam giai đon 2010 – 2011. 27
Hình 6.1. Vn đu t ngoài ngành ca TKTNN và Tng công ty nhà nc giai đon 2006 –
2011. 35
Hình A.1. Các chui d liu cha kh tính mùa v. 47


1



Chng 1. Gii thiu
Gn bn mi nm sau khi chin tranh tr thành quá vưng, Vit Nam đư vn lên tr thành
mt đim đn thú v trên bn đ th gii. Hn hai mi nm k t ngày “i mi”, Vit Nam
đư thi hành nhiu chính sách và n lc đ dn chuyn mình t mt quc gia có nn kinh t k
hoch hóa tp trung sang nn kinh t th trng đnh hng xư hi ch ngha. Nhiu c gng
đc thc thi và mt s kt qu đáng khích l đư ti.
Tuy vy, cng ging nh nhiu quc gia chuyn đi khác, Vit Nam, vi nn kinh t
đang phát trin, cng gp phi nhiu vn đ nh kinh t v mô không n đnh, th ch và qun

tr cha hiu qu đi kèm vi vic nâng cao an sinh xư hi hoc cha đc chú Ủ đúng mc
hoc không đt đc kt qu nh bài toán ti u đa mc tiêu mà tt c các giai tng trong xư
hi mong mun. Trong nhng vn đ k trên, quan trng nht có l là bt n kinh t v mô và
th ch cha hiu qu. óng góp vào s hin din ca hai đim yu trên có l có phn yu t
doanh nghip nhà nc (DNNN) khi mô hình phát trin còn bt cp và ngun vn ti nhng
doanh nghip này không đc qun tr hiu qu.
1.1. Bi cnh chính tr, th ch
Ngay t nhng ngày đu khi bt đu tp trung phát trin kinh t và đc bit là t thi đim m
ca nm 1991, Vit Nam luôn coi trng khu vc kinh t nhà nc và xem đây là thành phn
kinh t ch cht cng nh đng lc phát trin kinh t. Vn kin ti i hi đi biu ng
Cng sn Vit Nam ln th VII và VIII cng nh Vn kin Hi ngh ln th t Ban chp hành
Trung ng ng khóa VIII đư ch rõ điu này.
Sau khi đt nc m ca đc mt thi gian, Lut doanh nghip ra đi nm 2005 chng
kin s lng doanh nghip đng kí mi tng lên nhanh chóng. Chuyên gia kinh t Lê ng
Doanh cho rng chính lut doanh nghip này đư ci trói phn nào sc dân vn di dào ca
Vit Nam.
1
Bng chng là nm này nn kinh t tng trng rt cao, hn 8%. Dù chc chn
rng nhiu yu t nh hng ti vic nn kinh t m rng, nhng có l không nhiu ngi ph


1
Phát biu trong bui nói chuyn ti Chng trình ging dy kinh t Fulbright.
2



nhn vai trò ca Lut doanh nghip trong vic h tr các thành phn kinh t, đc bit là khu
vc t nhân.

Tuy khu vc kinh t t nhân có th đc phát trin mnh sau thi đim 2005, cho ti cui
nm 2012 và có l c giai đon sau đó, đng li phát trin kinh t ca Vit Nam vn s da
vào thành phn kinh t nhà nc nh trong Thông báo Hi ngh ln th 6 Ban Chp hành
Trung ng ng khóa XI kt thúc tháng 11 nm 2012 có ghi. Ngoài ra, vic ly Ủ kin sa
đi Hin pháp cng không có ni dung son sn v vic gim đi vai trò ca kinh t nhà nc.
Do đó, có nhiu c s đ tin rng kinh t Vit Nam vn s gn lin vi vai trò ch đo ca khu
vc kinh t nhà nc.
1.2. Bi cnh kinh t - xã hi
Thi đim t nm 2000 ti nm 2008 – khi cuc khng hong tài chính toàn cu n ra – Vit
Nam có mc tng trng tng sn phm quc ni (GDP) khá n đnh đt mc trung bình gn
7,5% mi nm. Nu ch tính riêng thi đim sau khi Lut doanh nghip ra đi nm 2005, tng
trng kinh t còn cao hn na.
Quan sát trong Hình 1.1. có th thy t nm 2000 đn nay tn ti hai giai đon khác bit.
Giai đon 1 bt đu t nm 2000 ti 2007 và giai đon 2 t 2008 ti nay. Trong giai đon đu,
kinh t Vit Nam tng trng n đnh vi hai đnh ti nm 2005 và 2007. Nm 2005 là nm ra
đi Lut doanh nghip, còn 2007 là thi đim Vit Nam gia nhp T chc thng mi th gii
(WTO) và dòng vn đu t t nc ngoài nm này tng gp đôi so vi nm 2006
2
là mt phn
nguyên nhân giúp GDP tng cao.
Giai đon 2 bt đu bng thi đim cuc khng hong tài chính ti M din ra nm 2008
và có nh hng sâu rng trên toàn cu. Vit Nam cng không phi là ngoi l khi tng trng
cao 8,46% nm 2007 gim xung ch còn hn 6% nm 2008 và ri xung đáy 5,32% vào nm
2009, thp nht trong giai đon 2000-2011.
Tính t 2008 ti nay, giai đon 3, đ th tng trng ca Vit Nam có dng lên xung tht
thng. Theo c tính ca Chính ph, nm 2012 tng trng GDP ca Vit Nam cng ch xp

2
S liu ca Tng Cc thng kê cho thy nm 2007, lng vn đu t nc ngoài lên ti gn 130,000 t đng,
gp đôi con s khong 65,000 t đng ca nm 2006.

3



x nm 2009, đt 5,5%. Tuy nhiên, theo công b ca Tng cc Thng kê ngày 14 tháng 12
nm 2012, tng trng GDP ca Vit Nam nm 2012 ch đt 5,03%, thp nht k t nm 2000
tr li đây, nn kinh t tng trng chm hn c đáy nm 2009 trc đó.
Ngun: WorldBank.
Hình 1.1. GDP và tng trng GDP ca Vit Nam giai đon 1990 - 2011.
Tr li vi vn đ khu vc kinh t nhà nc, trong giai đon kinh t đang phát trin vt
bc, các tp đoàn kinh t nhà nc (TKTNN) ln lt chính thc ra đi t nm 2005. Trc
đó, theo Quyt đnh 91/TTg ca Th tng Chính ph nm 1994, các tng công ty, tin thân
ca các tp đoàn đư đc hình thành. n nm 2005, nhng tp đoàn th nghim đu tiên bt
đu đc thành lp. Cho ti nay, có tng cng 11 Tp đoàn kinh t do Nhà nc nm 100% c
phn hoc c phn chi phi nh lit kê trong Bng 1.1.
Tuy vy, thi gian gn đây, nhiu vn đ ni cm đc đt ra đi vi các TKTNN nói
riêng và DNNN nói chung khi đng vn cha đc s dng hiu qu (y ban thng v Quc
-
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
120,0
140,0
0%
2%
4%
6%
8%

10%
12%
t
USD
GDP (t USD)
Tng trng GDP (%)
4



hi, 2008). Có th k ra trng hp đin hình v sai lm thuc lnh vc đu t, mua bán và
qun lỦ trong khi DNNN là Tng công ty hàng hi Vinalines còn thuc khi TKTNN là
Tp đoàn công nghip tàu thy Vinashin. Hai đn v này đu thua l nng n
3
đng thi to ra
nhiu tranh lun gay gt trong d lun xư hi. Vic nhiu đn v DNNN thua l, đu t ngoài
ngành, qun lỦ vn không hiu qu đt ra nhng vn đ v mt chính sách cng nh mô hình
phát trin mà Vit Nam đang theo đui.
Bng 1.1. Danh sách các tp đoàn kinh t nhà nc ca Vit Nam.
Ngun: Vin Nghiên cu qun lý kinh t Trung ng.
Tên tp đoàn
Nm thành
lp
S hu nhà nc
ti công ty m
1. Tp đoàn Bu chính Vin thông Vit Nam (VNPT)
2005
100%
2. Tp đoàn Công nghip Than và Khoáng sn Vit Nam
2005

100%
(VINACOMIN)
3. Tp đoàn Dt may Vit Nam (VINATEX)
2005
100%
4. Tp đoàn Du khí Vit Nam (PVN)
2006
100%
5. Tp đoàn in lc Vit Nam (EVN)
2006
100%
6. Tp đoàn Công nghip Tàu thy Vit Nam (VINASHIN)
2006
100%
7. Tp đoàn Công nghip Cao su Vit Nam (VRG)
2006
100%
8. Tp đoàn Tài chính - Bo him Bo Vit (BaoViet Holdings)
2007
74.17%
9. Tp đoàn Vin thông Quân đi (VIETTEL)
2009
100%
10.Tp đoàn Công nghip Hóa cht Vit Nam (VINACHEM)
2009
100%
11. Tp đoàn Công nghip xây dng Vit Nam (VNNIC)*
2010
100%
12. Tp đoàn Phát trin nhà và ô th Vit Nam (HUD holdings)*

2010
100%
13. Tp đoàn xng du Vit Nam (Petrolimex)
2011
94.99%
*: TKTNN va chuyn li thành Tng công ty theo
Quyt đnh 1428/Q-TTg ca Th tng Chính ph ngày 02 tháng 10 nm 2012.

3
Thanh tra Chính ph báo cáo Th tng ch riêng nm 2009, Vinashin đư l ti hn 5,000 t đng so vi con s
1,700 t đng mà đn v này đa ra. Còn theo ngun s liu mà VnExpress thu thp đc t báo cáo ca Vn
phòng Chính ph thì Vinalines nm 2011 l ti 2,600 t, hn gp đôi so vi con s 1,200 t nm 2010 (truy xut
ngày 23 tháng 06 nm 2013 ti />vinalines-2720572.html).
5



t trong bi cnh chính tr và kinh t - xư hi hin ti, lun vn thc hin nghiên cu
mt s vn đ chính sách phát trin da vào thành phn kinh t nhà nc, đc bit là
TKTNN, thông qua xem xét mt s tình hung đin hình.
1.3. Mt s phát hin
Sau quá trình thc hin nghiên cu, lun vn có mt s đóng góp ch yu:
Phát hin 1. Vic thành lp th nghim mt s TKTNN không tha mưn đy đ
tính cht kinh t ca vic thành lp mt đn v kinh t nhà nc. Ví d nh Tp đoàn
Dt may Vit Nam (Vinatex). Bên cnh đó, vic thành lp và qun tr mt s tp đoàn,
dù cn thit nh lỦ thuyt kinh t nêu, không đc trit đ và dn ti mt s kt qu
không nh mong mun.
Phát hin 2. Cha có c ch và th ch qun lỦ hiu qu đi vi các TKTNN khin
hot đng ca nhng tp đoàn này nh hng tiêu cc ti hng tín nhim quc gia. C
th, Vit Nam b h bc tín nhim do nh hng t vic Vinashin không tr đc n

cho các trái ch quc t làm hn ch kh nng tip cn th trng vn quc t ca
nhiu doanh nghip trong nc, hoc có tip cn đc thì phi tr chi phí đt đ hn.
Phát hin 3. Hiu ng chèn ln ca khu vc kinh t nhà nc đi vi khu vc t
nhân trong nc đư xy ra trong giai đon 1995 – 2011. C th, kt qu mô hình cho
thy đu t Chính ph gia tng thc s làm gim đu t ca khu vc t nhân.
Phn tip theo ca lun vn đc t chc nh sau: Chng 2. nêu lên vn đ chính sách
và câu hi chính sách cùng phng pháp nghiêm cu; Chng 3. đi vào phân tích s cn thit
ca TKTNN trong bi cnh Vit Nam; Chng 4. tìm hiu nh hng ca khu vc kinh t
nhà nc đi vi nn kinh t đng thi nêu lên nhng nhn đnh t các s kin và con s liên
quan; Chng 5. xem xét nh hng ca khu vc kinh t nhà nc ti khu vc kinh t t
nhân; Chng 6. đa ra mt s nguyên nhân khi các TKTNN gây ra nh hng tiêu cc đi
vi nn kinh t; cui cùng Chng 7. đa ra nhng khuyn ngh chính sách và kt lun.
6



Chng 2. Vn đ chính sách và phng pháp
nghiên cu
2.1. Vn đ chính sách
Vit Nam hin vn là mt quc gia đang trong giai đon phát trin thp, ngay khi ch so vi
mt s quc gia trong cùng khu vc ông Nam Á nh Thailand hay Malaysia.
4
Tuy vy, hot
đng ca mt s DNNN li gây ra nhiu vn đ dn ti hiu qu s dng vn đu t quc gia
không hiu qu trong bi cnh đt nc còn nghèo khin d lun bt bình.
Nm 2008, v vic tp đoàn Vinashin – m màn cho nhng tranh lun gay gt trong xư
hi v mô hình TKTNN – bt đu đc d lun bit ti. Vi vic đc đu t nhiu, đn c
nh khon trái phiu chính ph 750 triu USD nm 2005, Vinashin đư m rng vi tc đ khó
kim soát và nm 2007 s lng lao đng ti Vinashin lên ti con s 74.000 ngi ti gn 260
công ty m - con. Ti phiên tho lun Quc hi v “Tình hình thc hin k hoch phát trin

kinh t - xư hi nm 2012, k hoch nm 2013”, con s n ca Vinashin đc Thanh tra Chính
ph nêu ra lên ti hn 86.000 t đng, t l n trên vn ch s hu vt quá 11 ln và âm vn
điu l 5.000 t đng. T đây có th thy phn nào hiu qu hot đng ca Vinashin không
đáp ng đc yêu cu đi vi mt doanh nghip. V mt k thut, Vinashin có th đc coi là
phá sn khi không th trang tri đc các ngha v n đúng hn.
Tip theo trng hp Vinashin là Tng công ty hàng hi Vinalines. Có nhiu sai phm và
làm n thua l ln trong thi k khó khn, Vinalines tr thành tâm đim mi ca tranh lun c
trong xư hi ln ti ngh trng Quc hi t nm 2011 ti nay.
Nhiu Ủ kin (xem thêm (Trn Hùng Vin, 2013), (Trn Tin Cng và Nguyn Cnh
Nam, 2011)) cho rng quá trình thành lp trc đây và tái c cu DNNN trong thi đim hin
ti cn phi hiu rõ bn cht ca vic hình thành DNNN cho ti kh nng duy trì hot đng và
trình đ qun tr đi vi nhng doanh nghip này. Bên cnh đó, cn phi đánh giá c th hn


4
GDP bình quân đu ngi ca Vit Nam nm 2011 là 1407 USD trong khi ca Thailand là 4,972 USD và
Malaysia là 9,977 USD.
7



v mô hình phát trin da vào vn đu t Vit Nam đang tin hành cng nh nh hng t
hot đng ca nhng TKTNN đi vi nn kinh t. Cùng có quan đim trên và đ hiu rõ hn
quá trình thành lp – điu hành – qun tr TKTNN nh hng ti nn kinh t ra sao, lun vn
tp trung vào mt s câu hi chính sách đc trình bày trong phn tip theo đng thi c gng
đi tìm mt phn nh ca câu tr li.
2.2. Câu hi và phm vi nghiên cu
2.2.1. Câu hi nghiên cu
Trong bi cnh kinh t - xư hi đang có nhiu bin chuyn dn sang nn kinh t th trng
đnh hng xư hi ch ngha và đng li phát trin kinh t da vào khu vc nhà nc, lun

vn quan tâm ti các vn đ đt ra di dng nhng câu hi nh sau:
Câu hi 1. S ra đi ca mt s TKTNN trong giai đon 2006 – 2011 có thc s cn
thit?
Câu hi 2. Trong trng hp thành lp TKTNN không cn thit, nu đn v đó gây nh
hng ti bc tín nhim quc gia thì nn kinh t b nh hng nh th nào?
Câu hi 3. Mô hình tng trng da vào đu t, đc bit là khu vc nhà nc và thông
qua DNNN, có gây ra hiu ng chèn ln đi các thành phn kinh t khác?
2.2.2. Phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu
Lun vn tp trung vào tìm hiu nhng nh hng ca khu vc kinh t nhà nc, đc bit
là TKTNN, ti nn kinh t.
Phm vi thi gian
Lun vn s dng d liu thu thp đc cho giai đon 1995 ti 2011.
2.3. Phng pháp nghiên cu
2.3.1. i vi câu hi nghiên cu th nht
 tr li v s cn thit ca các TKTNN, lun vn s so sánh tình hình thc t ca Vit
8



Nam vi lỦ thuyt kinh t đ xem xét xem vic thành lp mt s tp đoàn có thc s cn thit.
Sau đó, lun vn s tìm hiu và so sánh trng hp Vit Nam vi th gii đ có cái nhìn đi
sánh.
2.3.2. i vi câu hi nghiên cu th hai
Nhm tr li câu hi này, lun vn s dng phng pháp nghiên cu tình hung vi trng
hp Tp đoàn công nghip tàu thy Vinashin khi đn v này đc coi là không tr đc n
vào nm 2010. Khi Vinashin không tr đc n, bc tín nhim ca Vit Nam cng đng thi
b h bc theo dn ti chi phí vn đi vay ca các doanh nghip Vit Nam trên trng quc t
tr nên đt đ hn.
2.3.3. i vi câu hi nghiên cu th ba

Ngoài vic phân tích nhng s liu c th, lun vn s thc hin mt phân tích sâu sc hn
thông qua vic s dng mô hình SVAR (t hi quy đa bin có cu trúc) đ c lng nh
hng thc s ca đu t khu vc nhà nc ti đu t ca khu vc t nhân.


9



Chng 3. S cn thit ca các tp đoàn kinh t
nhà nc  Vit Nam
3.1. Lý thuyt v s cn thit ca các tp đoàn kinh t nhà nc
Mt điu có th thy rõ ràng rng hu ht các quc gia trên th gii đu s hu DNNN, dù có
th vi quy mô khác nhau. Ngay c ti nhng quc gia phát trin nht nh M, vn tn ti các
DNNN (United States General Accounting Office, 1995).
5
Thm chí mt s doanh nghip t
nhân yu hoc có nguy c đ v đư đc chính ph M mua li – quc hu hóa – sau đt
khng hong tài chính nm 2008 nh General Motors hay Fannie Mae và Freddie Mac. Ti
khi các nc kinh t phát trin nht hin nay là OECD, có ti 2057 DNNN (gm c doanh
nghip nhà nc nm 100% c phn ln doanh nghip nhà nc nm mt phn s hu)
(Christiansen, 2011) hot đng trong nhiu lnh vc khác nhau t tài chính, vin thông cho ti
giáo dc. T thc t trên, có th thy rng vic hình thành và duy trì các DNNN  Vit Nam
vn có c s thc tin nht đnh.
Thng kê ca OECD cho thy, các DNNN có mt nhiu ti lnh vc giao thông vn ti,
nng lng và tài chính (Christiansen, 2011). Bên cnh đó cng có nhiu nghiên cu chuyên
sâu v nhng lnh vc mà các DNNN xut hin nh (Nunnenkamp, 1986), (Toninelli, 2008),
(FORFÁS, 2010) và (Efird, 2010). Tng hp li, thng trong nhng lnh vc sau hoc Chính
ph chc chn thành lp các DNNN hoc s xut hin ca DNNN nhn đc s ng h t các
nhà kinh t hn c:

o Nhng ngành nng lng ni Chính ph cn nm gi quyn điu khin đ gi vng an
ninh nng lng, chng li s chi phi t bên ngoài hoc loi tr tình trng đc quyn
ca t nhân. Nhng ngành này có th là đin, du khí, than, thép hay nng lng ht
nhân.
o Hàng hóa thit yu, truyn thông và vn ti.


5
Thi gian ca tài liu tham kho là nm 1995, đư khá c. Vì vy, đ kim chng rõ hn, tác gi đư truy cp vào
mt s trang web ca các công ty đc lit kê nh Amtrak (tàu ha) hay USEC (nng lng) và cho ti thi đim
truy cp tháng 04 nm 2013 đây vn là các DNNN.
10



o Dch v tài chính nh ngân hàng, bo him và bo him xư hi cng là lnh vc mà
Chính ph các nc thng hay thành lp các DNNN đ hot đng.
o Giáo dc (trng hc) và y t (bnh vin công).
im chung mà các nhà kinh t tha nhn vi nhau rng vic thành lp các DNNN thc
cht là đ sa cha nhng tht bi ca th trng (đc quyn, bt cân xng thông tin, ngoi tác
và hàng hóa công). Nu so sánh nhng tht bi th trng vi lnh vc mà các DNNN thng
xut hin, có th thy mt s tng đng nht đnh. Ví d, s đc quyn gây ra bi li th
kinh t theo quy mô trong ngành đin hoc nc (đi vi h thng phân phi) s đc các
DNNN hot đng trong lnh vc này loi b hoc ci thin dn. Hay nh hàng hóa ta hàng
hóa công mang tính khuyn dng là giáo dc và chm sóc sc khe cng s đc các đn v
DNNN cung cp. Tt nhiên, sa cha tht bi th trng không nht thit phi dùng công c
nhà nc nhng đó thng là nhng bc đi can thip đu tiên (Musacchio & Flores-Macias,
2009).
3.2. i sánh vi trng hp TKTNN Vit Nam
 đn gin, lun vn ch dng li  vic so sánh đi vi TKTNN do vic tng hp thông

tin v lnh vc hot đng ca nhng TKTNN này có th thc hin đc.
T danh sách ti Bng 1.1, có th thy các TKTNN hot đng trong các lnh vc:
o Bu chính vin thông (02 đn v gm VNPT và Viettel);
o Nng lng và khai khoáng (04 đn v gm EVN, PVN, Petrolimex và Vinacomin);
o Tài chính, bo him, ngân hàng (01 đn v là BaoViet holdings);
o Hóa cht c bn và phân bón (01 đn v là Vinachem);
o Sn xut và ch to (02 đn v gm Vinashin và VRG);
o Xây dng và kinh doanh bt đng sn (02 đn v gm VNNIC và HUD holdings);
6

o Dt may (Vinatex).
T góc đ thc tin, khi so sánh vi nhng lnh vc mà các DNNN trên th gii thng

6
Ngi vit vn thng kê hai tp đoàn chuyn đi v mô hình Tng công ty này do phm vi thi gian xem xét là
ti cui 2011 và hai TKTNN này vn hot đng theo mô hình TKTNN cho ti đu tháng 10 nm 2012.
11



tp trung, các TKTNN ca Vit Nam hot đng trong lnh vc sn xut & ch to, xây dng
& kinh doanh bt đng sn cùng vi dt may “có v” không phù hp. Quan trng hn c, vic
thành lp nhng tp đoàn này cha cho thy mc đích sa cha tht bi th trng. Mc đích
thành lp các DNNN nói chung và TKTNN nói riêng, nh khng đnh ti Hi ngh ln th 3
Ban chp hành Trung ng ng (khóa IX), là đ s dng nhng đn v này nh công c điu
tit kinh t v mô và th trng ca Nhà nc. c bit, các TKTNN đc hng ti tr
thành nhng tp đoàn kinh t mnh, có kh nng cnh tranh trên trng quc t. iu này có
v không phù hp vi t tng công c điu tit phi là chính sách tài khóa, chính sách tin t
và c cu (V Thành T Anh, 2012).
Bng 3.1. Tht bi th trng và kh nng sa cha ca mt s tp đoàn.

Tht bi th trng
Vinashin
VRG
VNNIC & HUD
Vinatex
c quyn do li th
kinh t theo quy mô
×*
×
×
×
Bt cân xng
thông tin
×
×
×
×
Ngoi tác
×
×
×
×
Hàng hóa công/
khuyn dng
×
×
×
×
*: × th hin rng tính cht tng ng không xut hin trong
dng hàng hóa mà TKTNN đó cung cp.

Bng 3.1 tng hp v các dng tht bi th trng đng thi lit kê mt s TKTNN
đc thành lp th nghim mà nhng TKTNN này không sa cha đc dng tht bi th
trng đc lit kê.
Tht vy, đc quyn t nhiên do li th kinh t theo quy mô không xut hin trong lnh
vc kinh doanh ca Vinashin, VRG, VNNIC, HUD và Vinatex. Tng t, lnh vc kinh
doanh ca nhng TKTNN trên cng không phi dng hàng hóa công/khuyn dng cn Nhà
nc thành lp tp đoàn đ gii quyt.
12



Bt cân xng thông tin xy ra khi mt trong hai bên tham gia giao dch s dng thông tin
mà bên kia không bit đ làm li cho mình. Vi đnh ngha này, lun vn không tìm thy c
s đ bt cân xng thông tin xy ra trong các lnh vc tham gia nhng tp đoàn trên.
Ngoi tác xy ra trong lnh vc đóng tàu nghiêm trng nht là ô nhim môi trng và rác
thi công nghip. Tuy nhiên, Vit Nam đư có Lut bo v môi trng cùng các Thông t, Ngh
đnh hng dn đi kèm. Do đó, tt c các doanh nghip dù tham gia lnh vc nào cng phi
tuân th đy đ lut đnh. Có l không th ly Vinashin đ làm gim bt ngoi tác dng này.
Tác gi lun vn cng không nhn thy nhng ngoi tác trong lnh vc kinh doanh ca VRG,
VNNIC, HUD và Vinatex. Ngay c đi vi đn v cn s dng nhiu đt đai đ trng cao su
nh VRG cng khó gây ra ngoi tác thiu đt canh tác lúa hoc hoa màu do đt trng cây cao
su là loi đt khác bit.
Hàng hóa công có hai đc tính là không loi tr và không tranh giành. Không loi tr có
ngha là mi ngi đu có th s dng còn không tranh giành ngha là mt ngi s dng s
không làm nh hng ti s lng mà ngi khác có th s dng. Khi đi chiu vi các sn
phm mà nhng TKTNN k trên thì không thy nhng đc tính này đc tha mưn.
Sau khi phân tích v các tht bi th trng, có th thy rng vic thành lp mt s
TKTNN k trên không hoàn toàn phù hp vi lỦ thuyt kinh t v sa cha tht bi th
trng.
Ngoài ra, trong đ án tng th tái c cu kinh t ban hành theo Quyt đnh 339/Q-TTg

có ghi rõ “Không phân b và thc hin đu t mi vào các ngành, lnh vc mà khu vc t
nhân có kh nng và sn sàng đu t kinh doanh nh các dch v thng mi, khách sn, nhà
hàng, kinh doanh bt đng sn, lnh vc sn xut vt liu xây dng và mt s ngành, lnh vc
khác” nhng  đy ta vn thy có s góp mt ca HUD và VNNIC. Dù Quyt đnh này đc
ban hành sau khi HUD và VNNIC phi quay tr li mô hình Tng công ty nhng rõ ràng v
mt quy mô hai đn v này vn ln và vn đu t không h nh. Nh vy, có th thy rng
vic tái c cu cha đc tin hành mt cách thc s trit đ nh đnh hng.
Có Ủ kin lp lun cho rng, vic thành lp TKTNN còn phi ph thuc vào tình hình
thc tin mi quc gia ch không ch da hoàn toàn vào lỦ thuyt. Ví d nh Malaysia vi các
13



doanh nghip sn xut, xut khu cao su và thic. iu này đúng, tuy nhiên, lun vn s đi sâu
phân tích đ thy ít nht vic thành lp Vinashin cng cha phù hp vi thc tin.
Nh đc nêu lên rt k trong nghiên cu ca (Hunh Th Du, 2006), Vit Nam thiu
nhiu điu kin Nht Bn, Hàn Quc và Trung Quc s hu đ có th nâng tm Vinashin lên
mc cnh tranh quc t và chim đc khong 10% th phn đóng tàu trên th gii vào nm
2015 nh d đnh. Nhng điu kin này, theo nghiên cu va dn, bao gm:
1. Li th nhân công giá r: dù ti Vit Nam giá nhân công r nhng nhân công ca chúng ta
khó có th r hn Trung Quc. Theo kho sát ca B nhân lc và bo him xư hi Trung
Quc, lng lao đng ti thiu ti nhng thành ph hng A ca Trung Quc thp nht là
870RMB (tng đng vi khong 140USD
7
), cao nht là 1,500RMB (tng đng vi
243USD) và thu nhp bình quân đu ngi ca Trung Quc nm 2011 theo s liu
WorldBank là 5,445USD. Con s tng ng ca Vit Nam là 1.65 triu VN (tng
đng 80USD cho khu vc IV) và 2.35 triu VN (tng đng vi 113USD cho khu
vc I) (Chính ph, 2011) vi thu nhp bình quân đu ngi theo s liu ca WorldBank là
1,407USD. Nh vy, nu tính theo t l thu nhp bình quân đu ngi thì lng ti thiu

ca Vit Nam cao hn so vi Trung Quc.
2. S h tr và tr cp ca Chính ph: (Hunh Th Du, 2006) ch ra rng Nht Bn và Hàn
Quc đư h tr rt nhiu cho ngành công nghip đóng tàu ca hai quc gia này. Tuy nhiên,
nghiên cu cha đa ra s liu đ minh chng cho nhn đnh này. Vi Vit Nam, s vn
Chính ph b ra cho Vinashin không h ít nh s đc phân tích  Phn 4.1. So vi nn
kinh t Vit Nam, đó là nhng con s ln nhng do không có s liu ca Nht Bn và Hàn
Quc nên khó có th so sánh và đa ra nhn đnh tht chính xác. Tuy vy, dù không th so
sánh đ đa ra nhn xét tng quan vi hai quc gia trên, lun vn bo lu Ủ kin
Vinashin nhn đc s h tr ln t phía Chính ph.
3. S h tr t các nc phng Tây và Hoa K: Rõ ràng Vinashin khó có th nhn đc s
h tr nhit tình t phía các đi tác phng Tây và Hoa K.
4. Các ngành công nghip ph tr rt phát trin (thit k, thép, t đng hóa và hàn): Rõ ràng

7
T giá tính theo ngày 29 tháng 04 nm 2013.
14



nhng ngành công nghip ph tr k trên ca Vit Nam quá nh bé và mang trình đ lc
hu so vi hai quc gia ông Á. Mt ln na nghiên cu đc dn cng không đa ra các
s liu c th giúp cng c nhn đnh trên.  hiu rõ hn, lun vn đư thu thp mt s s
liu đ minh chng cho nhn đnh này. Do ngành đóng tàu Nht Bn phát trin sm (bt
đu nm 1956) trong khi s liu v công nghip thép thi k này cha đy đ nên lun vn
thc hin so sánh vi Hàn Quc. Nm 1980,
8
khi ngành công nghip đóng tàu Hàn Quc
đang đc m rng, lng thép sn xut ca Hàn Quc vt xa sn lng ca Vit Nam
nm 2006 khi Vinashin đc thành lp (Bng 3.2). Ngay c đn nm 2009, sn lng ca
Vit Nam cng ch là 2.7 triu tn/nm, mt khong cách rt xa so vi Hàn Quc 25 nm

trc. Bên cnh đó, cn chú Ủ rng, trên phng din quc gia đn l, Nht Bn và Hàn
Quc là nhng nc sn xut thép ln nht th gii và Vit Nam là nc nhp khu thép
ròng th ba th gii nm 2011 (S liu ca WorldSteel).
Bng 3.2. So sánh sn lng thép ca Vit Nam và Hàn Quc.
Ngun: WorldSteel. n v: triu tn/nm.
Quc gia
Nm
Sn lng
Hàn Quc
1980
8.6
Vit Nam
2005
1.87

5. Chính sách đúng đn trong phát trin ngun nhân lc và h thng giáo dc: Lun vn
không tp trung vào phân tích khía cnh này nhng có l không ai nhn xét nn giáo dc
Vit Nam vt tri hoc thm chí ch bng so vi hai nn giáo dc ca hai nc bn châu
Á.
T nhng phân tích phía trên, có th thy rng mc đích thành lp mt s TKTNN
nhm to nên nhng tp đoàn kinh t mnh cha đc chính xác v mt lỦ thuyt kinh t cng
nh cha phn ánh đúng nhng thc tin và bi cnh nn kinh t Vit Nam. Lun vn không
ph nhn vic thành lp mt s TKTNN là điu cn thit, tuy nhiên Nhà nc ch nên làm
nhng phn vic mà t nhân không th làm hoc không mun làm. Ví d nh trong ngành
đin, do rào cn v đu t ban đu và li th kinh t theo quy mô, Nhà nc có th đu t xây

8
Lun vn s dng s liu t nm này vì không có s liu nm t 1970 – thi gian Hàn Quc bt đu ngành đóng
tàu.
15

dng các ct đin và đng truyn ti trc còn vic phát đin và phân phi có th đ t nhân
đu t và thc hin (xem thêm (Steiner, 2000), (World Bank, 2003), (Cubbin & Stern, 2006)
và (Zhang, Parker, & Kirkpatrick, 2008)).
16



Chng 4. nh hng ti bc tín nhim quc gia
Theo s liu thng kê, Vit Nam cn nhiu ngun lc đ đu t cho c s h tng và đ đáp
ng nhu cu thì ch ni lc không đ mà còn cn có ngoi lc. c tính giai đon 2011 – 2020
nhu cu v vn đu t cho c s h tng mi nm khong 30 t USD (Bng 4.1). Vi lng
đu t cn thit ln nh vy trong khi GDP nm 2012 ca Vit Nam ch hn 100 t USD, có
th khng đnh ngay rng Vit Nam không th có vn t đáp ng đc mà phi đi vay và dù
có đi vay thì có l cng khó đ đ thc hin con s đu t mong. Nhng điu trên cho thy,
kh nng tip cn đc vi ngun vn quc t là yu t vô cùng quan trng đi vi bi cnh
hin nay ca Vit Nam.
Bng 4.1. D kin đu t c s h tng ca Vit Nam giai đon 2011 – 2020
Ngun: Tính toán ca TS. V Thành T Anh theo s liu ca TCTK.
n v: t USD.
Lnh vc đu t
Vn đu t
Trung bình mi nm
Giao thông
160
16
in
45.5

4.55
Thy li
11.5
1.15
Cp thoát nc
16.6
1.66
H tng giáo dc đào to
8.5
0.85
H tng y t
8.5
0.85
Thông tin truyn thông
15
1.5
H tng đô th và nông thôn
28.5
2.85
Tng cng
294.1
29.41

Cn vn nh vy nhng Vit Nam hin đư đc coi nh quc gia có thu nhp trung bình
cho nên nhng khon vay thng đc tính là vay thng mi ch không là vay u đưi na và
điu kin cho vay cng ngt nghèo hn.
Lun vn s dng thang đo kh nng tip cn tín dng trên trng quc t đ đo lng s
tht bi ca Nhà nc khi s dng công c TKTNN làm phng tin điu tit kinh t v mô.
Tp trung vào lưi sut tip cn vn quc t, lun vn ch ra rng chi phí phi tr cho trái phiu