TÁC ĐỘNG CỦA BẤT CÂN XỨNG THÔNG TIN LÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM.PDF

BăGIÁOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.HCM
***

PHANăTHăTHM


TÁCăNGăCAăBTăCỂNăXNGăTHỌNGăTINăLểNăTHă
TRNGăCHNGăKHOÁNăVIT NAM


LUN VN THC S KINH T








TP. H Chí Minh, Tháng 06/2013.
BăGIÁOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.HCM
***

PHANăTHăTHM

TÁCăNGăCAăBTăCỂNăXNGăTHỌNGăTINăLểNăTHă
TRNGăCHNGăKHOÁNăVITăNAM

Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng

Mƣăs:ă60340201

LUN VN THC S KINH T




Ngi hng dn khoa hc:
PGS.TS.ăTRNăHUYăHOĨNG





TP. H Chí Minh, Tháng 06/2013
i



LIăCAMăOAN

Tôi xin cam đoan lun vn này là công trình nghiên cu ca riêng tôi. S
liu đa ra trong lun vn này là trung thc, đc thu thp t các ngun đáng tin
cy, công b trên các tp chí, các website hp pháp và các công trình nghiên cu
đư đc công b. Các gii pháp kin ngh do cá nhân tôi rút ra t quá trình
nghiên cu lỦ lun và thc tin.

TP.HCM, Ngày tháng 06 nm 2013.
Tácăgiălunăvn

PhanăThăThm












ii

LIăCMăN

Trc tiên tôi xin cm n QuỦ Thy - Cô Trng i hc kinh t
TP.HCM đư ch bo rt tn tình, cho tôi nhiu bài hc thú v t các hc phn.
Vi s hng dn tn tình ca PGS.TS Trn Huy Hoàng, tôi đư hc hi
đc nhiu kinh nghim, phng pháp, cng nh kin thc đ hoàn thành lun
vn này. Xin t lòng bit n và trân trng cám n thy.
Tôi cng xin cám n các anh ch nhóm 2 ca lp CHNH ngày 2 - K20 đư
giúp đ tôi rt nhiu trong quá tình hc tp cho ti nay.
Li cám n cui cùng tôi xin gi ti gia đình - nhng ngi luôn chia s,
đng viên và h tr tôi trong mi hoàn cnh đ tôi có đc ngày hôm nay.

TP.HCM, Ngày tháng 06 nm 2013.
Tácăgiălunăvn




PhanăThăThm









iii

MCăLC
MăU Trang
1. TínhăcpăthităcaăđătƠi 1
2. McătiêuăvƠăcơuăhiănghiênăcu 2
3. Phngăphápănghiênăcu 2
4. Phmăviănghiênăcu 3
5. ụănghaăthcătinăcaălunăvn 3
6. Ktăcuălunăvn 3
CHNGă1:ăTNGăQUANăVăBTăCỂNăXNGăTHỌNGăTINăTRểNă
THăTRNGăCHNGăKHOÁN
1.1. Sălcăvăkinhădoanhăchngăkhoán 4
1.1.1. Khái nim đu t chng khoán 4

1.1.2. Ch th tham gia trên th trng chng khoán 4
1.1.3. Kinh doanh chng khoán ca các nhà đu t 5
1.1.3.1. Khái nim kinh doanh chng khoán 5
1.1.3.2. Mc đích và nguyên tc kinh doanh 5
1.1.4. Phân loi ri ro và các bin pháp qun tr ri ro trong kinh
doanh chng khoán 6
1.1.5.1 Phân loi ri ro trong kinh doanh chng khoán 6
1.1.5.2 Các bin pháp qun tr ri ro trong kinh doanh chng khoán 8
1.1.5. Các hình thc kinh doanh chng khoán 9
1.1.5.1. Nhà đu t trc tip kinh doanh chng khoán 9
1.1.5.2. Nhà đu t gián tip kinh doanh chng khoán 12
1.2. Btăcơnăxngăthôngătinătrênăthătrngăchngăkhoán 13
iv

1.2.1. Khái nim v bt cân xng thông tin 13
1.2.2. H ly ca bt cân xng thông tin 13
1.2.3. Các nhân t gây ra bt cân xng thông tin trên th trng chng khoán15
1.2.4. Các bin pháp hn ch bt cân xng thông tin 16
1.2.5. Các nghiên cu trc đây v bt cân xng thông tin 17
1.2.5.1. Nghiên cu nc ngoài 17
1.2.5.2. Nghiên cu trong nc 19
1.2.6. Bài hc kinh nghim t M nhm ngn chn, hn ch bt cân xng
thông tin và bo v nhà đu t trên th trng chng khoán 19
1.3. Mi quan h gia ma sát thông tin và bt cân xng thông tin 22
1.3.1. C s lỦ thuyt v ma sát 22
1.3.2. Phng pháp đo lng ma sát 22
1.4. Mô hình nghiên cu 26
KtălunăChngă1 27
CHNGă2:ăTHCăTRNGăBTăCỂNăXNGăTHỌNGăTINă
TRểNăTHăTRNGăCHNGăKHOÁNăVITăNAM

2.1. TngăquanăthătrngăchngăkhoánăVităNam 28
2.1.1. Din bin ch s VN-Index và HNX-Index 28
2.1.2. NhngăthƠnhăquăthătrngăchngăkhoánăVităNamăđƣăđtăđc
29
2.1.2.1. Tr thành kênh huy đng trung và dài hn cho nn kinh t 29
2.1.2.2. Quy mô th trng chng khoán không ngng gia tng 30
2.1.2.3. Th trng chng khoán thúc đy nhanh tin trình c phn hoá 32
2.1.2.4. Các vn bn pháp lỦ ngày càng hoàn thin nhm gia tng tính minh
bch thông tin trên th trng chng khoán Vit Nam 33
v

2.1.2.5. Thu hút mt lng vn đu t nc ngoài vào Vit Nam 34
2.1.3. NhngămtăhnăchăcaăthătrngăchngăkhoánăVităNam 35
2.1.3.1. Quy mô th trng nh 35
2.1.3.2. Hàng hoá trên th trng cha đa dng 35
2.1.3.3. Cht lng công ty niêm yt cha cao 36
2.1.3.4. S lng và cht lng công ty chng khoán còn nhiu bt cp 36
2.1.3.5. Cht lng ngun lc trên th trng thp 36
2.1.3.6. Vi phm trên th trng chng khoán tràn lan 37
2.1.3.7. Môi trng bo v nhà đu t yu kém 39
2.1.3.8. C cu nhà đu t cha hp lỦ 40
2.2. Btăcơnăxngăthôngătinătrênăthătrngăchng khoán VităNam 41
2.2.1. ThcătrngăbtăcơnăxngăthôngătinătrênăTTCKăVităNam 41
2.2.1.1. Rò r thông tin, giao dch ni gián 41
2.2.1.2. Hin tng la đo, gian ln, tung tin đn tht thit 42
2.2.1.3. Làm giá, thao túng chng khoán 43
2.2.1.4. Thông tin công b cha kp thi và không đy đ 44
2.2.1.5. Cht lng báo cáo đư kim toán cha cao 46
2.2.2. NguyênănhơnăbtăcơnăxngăthôngătinătrênăTTCKăVităNam 49
2.2.2.1. Nguyên nhân t phía công ty niêm yt 49

2.2.2.2. Nguyên nhân t c ch, chính sách 50
2.2.2.3. Nguyên nhân t hn ch giám sát ca các c quan qun lỦ 51
2.2.2.4. Nguyên nhân t phía nhà đu t 51
KtălunăChngă2 52
vi

CHNGă 3:ă KIMă NHă TÁCă NGă CAă BTă CỂNă XNGă
THÔNG TIN LÊN THăTRNGăCHNGăKHOÁNăVITăNAM
3.1. Môătăquá trìnhăthuăthpăthôngătin 53
3.2. PhngăphápăxălỦăsăliu 54
3.3. Ktăquănghiênăcu 55
3.3.1. Kt qu nghiên cu thc nghim 55
3.3.2. Kt qu hi quy 56
KtălunăChngă3 60
CHNGă4:ăMTăSăGIIăPHÁPăNGNăNGAăVĨăHNăCH
BTăCỂN XNGăTHỌNGăTINăTRểNăTHăTRNGăCHNGă
KHOÁNăVITăNAM
4.1. nh hng phát trin th trng chng khoán Vit Nam đn nm 2020 61
4.2. Mt s gii pháp ngn nga và hn ch bt cân xng thông tin trên
th trng chng khoán Vit Nam 62
4.2.1. Các gii pháp đi vi các Nhà hoch đnh chính sách 62
4.2.2. Các gii pháp đi vi y ban chng khoán nhà nc 65
4.2.3. Các gii pháp đi vi S giao dch chng khoán 67
4.2.4. Các gii pháp đi vi Công ty chng khoán 68
4.2.5. Các gii pháp đi vi Công ty niêm yt 69
4.2.6. Các gii pháp đi vi Nhà đu t 70
KtălunăChngă4 71
KTăLUNăCHUNG 72
TĨIăLIUăTHAMăKHO 73
PHăLC 76

vii


DANHăMCăVITăTT
- BCTC: Báo cáo tài chính
- BCXTT: Bt cân xng thông tin
- CCQTCK: Chng ch qu đu t chng khoán
- CPH: C phn hoá
- CTCK: Công ty chng khoán
- CTNY: Công ty niêm yt
- CTCP: Công ty c phn
- DN: Doanh nghip
- DNNN: Doanh nghip nhà nc
- GDBQP: Giao dch bình quân phiên
- HQT: Hi đng qun tr
- HOSE: S giao dch chng khoán TP.HCM
- HNX-Index: Ch s giá chng khoán Vit Nam ti sàn Hà Ni
- NT: Nhà đu t
- NHTM: Ngân hàng thng mi
- SEHK: S Giao dch chng khoán Hng Kông
- SEC: y ban chng khoán M
- SGDCK: S giao dch chng khoán
- TTCK: Th trng chng khoán
- UBCKNN: U ban chng khoán Nhà nc
- VN-Index: Ch s giá chng khoán Vit Nam ti sàn TP.HCM

viii


DANHăMCăBNGăBIU
Trang
- Bng 2.1: Vn hóa mt s th trng chng khoán khu vc Châu Á 35
- Bng 2.2 : Thng kê mt s vn bn x pht hành chính 37
- Bng 2.3 : Xp hng bo v nhà đu t ca 185 nn kinh t 39
- Bng 2.4 : Thng kê mt s tin đn ni bt trên th trng
chng khoán Vit Nam (giai đon 2008-2012) 44
- Bng 2.5 : Thng kê mt s v làm giá, thao túng th trng trên th
trng chng khoán Vit Nam 45
- Bng 3.1: Kt qu nghiên cu thc nghim 56
- Bng 3.2. H s hi quy cho RQIF1 (4 bin) 56
- Bng 3.3: Tóm tt mô hình cho RQIF1 57
- Bng 3.4: Phân tích phng sai ANOVA cho RQIF1 57
- Bng 3.5: H s hi quy 3 bin cho RQIF1 58
- Bng 3.6: Tóm tt mô hình cho RQIF2 58
- Bng 3.7: Phân tích phng sai ANOVA 59
- Bng 3.8: H s hi quy cho RQIF2 59

ix



DANHăMCăBIUă

- Biu đ 2.1: Din bin ca VN-Index giai đon 2000-2012 29
- Biu đ 2.2: Din bin ca HNX-Index giai đon 2000-2012 29
- Biu đ 2.3 : Vn huy đng trên th trng chng khoán Vit Nam
giai đon 2007-2012 30
- Biu đ 2.4: S lng công ty niêm yt giai đon 2000-2012 31
- Biu đ 2.5: Vn hóa th trng chng khoán Vit Nam
giai đon 2000-2012 31
- Biu đ 2.6: S lng tài khon nhà đu t giai đon 2000-2012 32
- Biu đ 2.7: S lng công ty chng khoán trên th trng chng
khoán Vit Nam giai đon 2000-2012 36
- Biu đ 2.8: T l giá tr giao dch bình quân so vi vn hóa th
trng trên TTCK Vit Nam giai đon 2000-2012 40

1

MăU
1. TínhăcpăthităcaăđătƠi
Th trng chng khoán ra đi trên th gii các đây hn 500 nm. 
Vit Nam, th trng này tn ti và phát trin đn nay đư đc gn 13 nm.
Tuy tui đi còn khá tr nhng th trng chng khoán đư khng đnh đc
vai trò và tm quan trng rt ln trong h thng tài chính ca nn kinh t Vit
Nam.
Không ging nh tin gi tit kim trong h thng ngân hàng hay trong
các đnh ch tài chính khác, tin tit kim dùng đ đu t c phiu và các
chng khoán khác phi chu ri ro rt cao. Nu không bo v nhà đu t, các
công ty s huy đng vn rt khó khn do nhà đu t s tránh xa th trng
chng khoán. Chính vì vy,  các nc th trng chng khoán phát trin
mnh nh M, New Zeland, Sigapore, Hng Kông … vn đ bo v nhà đu
t ht sc đc coi trng, th hin trong c lut pháp ban hành ln tính thc thi
các vn bn này.
Thc tin rt đáng bun khi nói đn th trng chng khoán Vit Nam
khi thi gian gn đây nhiu hành vi sai trái tc đot quyn li ca NT làm
suy gim nim tin trm trng cho lc lng này. Vào nm 2011, Worldbank đư
xp Vit Nam là mt trong mi nc kém nht th gii v mc đ bo v nhà
đu t. Rõ ràng bo v nhà đu t trên th trng chng khoán đang là vn đ
nóng bng, cp thit, cn có gii pháp thích hp đ nâng cao th hng và ci
thin hình nh ca Vit Nam trc con mt nhà đu t trong nc cng nh
nhà đu t nc ngoài.

Song song vi vn đ bo v nhà đu t, bt cân xng thông tin cng là
vn đ nhc nhi trên th trng chng khoán Vit Nam. Bt cân xng thông
tin trên th trng chng khoán không nhng gây ra nhng s bt công ca xã
hi khi nhng t chc, cá nhân hng li trên s thua l ca t chc cá nhân
khác mà còn làm xói mòn nim tin ca nhà đu t trên th trng này. ó là
2

mt trong nhng nguyên nhân kìm hãm phát trin th trng chng khoán.
Trong trng hp nghiêm trng, bt cân xng thông tin bóp méo th trng và
có th dn đn tht bi th trng.
Chính vì vy, tác gi nghiên cu đ tài: “Tác đng ca bt cân xng
thông tin lên th trng chng khoán Vit Nam” vi mong mun mang li
mt cái nhìn đy đ hn cho các nhà hoch đnh chính sách, các nhà lãnh đo
doanh nghip, các nhà đu t v vn đ bo v nhà đu t cng nh tác đng
ca nó lên thông tin bt cân xng trên th trng chng khoán, t đó đa ra
mt s khuyn ngh nhm góp phn vào s phát trin vng mnh cho th
trng chng khoán Vit Nam.
2. McătiêuăvƠăcơuăhiănghiênăcu
Mc tiêu nghiên cu
Lun vn này gii quyt các vn đ sau:
- Th nht: ánh giá thc trng bt cân xng thông tin trên TTCK Vit
Nam trong thi gian qua.
- Th hai: Kim đnh bt cân xng thông tin trên TTCK Vit Nam.
- a ra các gii pháp khuyn ngh nhm góp phn thúc đy TTCK Vit
Nam phát trin bn vng
Câu hi nghiên cu
1) Mc đ bt cân xng thông tin trên TTCK Vit Nam nh th nào?
2) Bt cân xng thông tin tác đng lên TTCK Vit Nam nh th nào?
3) Cn nhng gii pháp khuyn ngh nào đ góp phn thúc đy TTCK Vit
Nam phát trin bn vng?

3. Phngăphápănghiênăcu
3

Vi lun vn này, tác gi s dng phng pháp phân tích, đánh giá;
tng hp, thng kê; phng pháp đnh lng, đnh tính đ nghiên cu lun vn
này.
4. Phmăviănghiênăcu
Lun vn nghiên cu trong phm vi th trng chng khoán Vit Nam.
Mu đc chn đ thc hin nghiên cu đnh lng là các c phiu
niêm yt trên S giao dch chng khoán TP.HCM.
Trên th trng chng khoán Vit Nam, nhà đu t cá nhân chim đa s
nhng h là đi tng đông đo không đc bo v. Vì vy, thut ng bo v
nhà đu t trong lun vn này là bo v nhà đu t cá nhân.
5. ụănghaăthcătinăcaălunăvn
Bt cân xng thông tin cng là vn đ ph bin, không nhng không
gim theo thi gian mà còn bc l ngày càng tinh vi hn trong thi gian gn
đây. Thông qua nghiên cu c s lỦ thuyt, đánh giá thc trng trên nhiu khía
cnh, s mang li kt qu bao quát và đy đ hn đ t đó đa ra các khuyn
ngh thích hp, đóng góp mt phn vào s phát trin cho TTCK Vit Nam.
6. Ktăcuălunăvn
Ngoài phn m đu ra, lun vn có kt cu 4 chng. Chng 1: Tng
quan v bt cân xng thông tin trên th trng chng khoán; Chng 2: Thc
trng bt cân xng thông tin trên th trng chng khoán Vit Nam; Chng 3:
Kim đnh tác đng ca cân xng thông tin trên th trng chng khoán Vit
Nam; Chng 4: Các gii pháp ngn nga và hn ch bt cân xng thông tin
trên th trng chng khoán Vit Nam.



4

CHNGă1:ăTNGăQUANăVăBTăCỂNăXNGăTHỌNGăTINăTRểNă
THăTRNGăCHNGăKHOÁN
1.1. Sălcăvăkinhădoanh chngăkhoán
1.1.1. Kháiănimăvăđuătăchngăkhoán
u t theo ngha chung nht là quá trình s dng các ngun lc hin
ti nhm thu li li ích nào đó trong tng lai.
u t chng khoán là mt hình thc đu t khá ph bin hin nay.
Mc đích ca đu t chng khoán trc ht là nhm thu đc li nhun t s
tin đư b ra đu t. Phn li nhun này đc hình thành t li tc chng
khoán và phn chênh lch giá chng khoán trên th trng.
u t chng khoán có th đc phân tán ri ro trong tng lai nh đa
dng hóa các hình thc đu t, đ thc hin quyn kim soát hoc tham gia
qun tr doanh nghip vi t cách ngi nm c phn, vn góp chi phi. Các
mc đích có th khác nhau tùy theo Ủ đnh ca tng nhà đu t, song cng có
th là tng hp các mc tiêu trên trong nhng tình hung c th.
Nh vy đu t chng khoán có th là trc tip hoc đu t gián tip
ca nhà đu t vào chng khoán đang lu hành trên th trng nhm đt đc
nhng li ích nht đnh.
1.1.2. Chăthăthamăgiaătrênăthătrngăchngăkhoán
Ch th phát hành: Là nhng ngi huy đng vn bng cách phát hành
và bán các chng khoán trên th trng s cp. Thuc loi này có: Chính Ph,
các c quan ca Chính Ph, các t chc tài chính, các doanh nghip (DN) và
các công ty c phn (CTCP).
5

Ch th đu t: Ch th đu t có th chia thành hai loi: Nhà đu t cá
nhân và nhà đu t t chc. Nhà đu t (NT) t chc (bao gm: qu hu

bng, qu h tng, các công ty bo him, các ngân hàng thng mi
(NHTM), các qu tài chính công, các qu bo him xư hi, các qu cu tr,
…) thng dành mt lng tin ln dành cho đu t chng khoán, h thng
giao dch vi các lô lnh ln và có nh hng mnh đn giá chng khoán và
th trng. So vi NT t chc, NT cá nhân dng nh yu kém hn v
kinh nghim, kin thc, cng nh kh nng tip cn thông tin, v.v.
Ch th trung gian chng khoán: Bao gm nhà trung gian cá nhân và
nhà trung gian t chc (các công ty chng khoán, các qu đu t chng khoán,
các trung gian tài chính).
Các ch th khác liên quan đn hot đng ca TTCK: C quan qun lỦ
Nhà nc, S giao dch chng khoán, hip hi các nhà kinh doanh chng
khoán, các công ty đánh giá h s tín nhim, v.v.
1.1.3. KinhădoanhăchngăkhoánăcaăcácănhƠăđuăt
1.1.3.1. Khái nim v kinh doanh chng khoán
Các nhà đu t thng có nhiu hình thc đu t đ tìm kim li
nhun. Mt trong các hình thc đó là kinh doanh chng khoán.
Kinh doanh chng khoán là vic b vn ra đ mua bán chng khoán
nhm kim li. Vic kim li nhun có th là t thu nhp li tc c phn, li
tc trái phiu hay là t chênh lch giá do kinh doanh chng khoán đem li.
1.1.3.2. Mc đích và nguyên tc kinh doanh
 Mc đích đu t:
Nhà đu t cá nhân có mc đích đu t rt khác nhau, trc ht và
quan trng nht là tìm kim li nhun t li tc kép ca chng khoán. H có
th nhm vào mc tiêu tích ly vn đ to ra thu nhp trong tng lai, hoc
đáp ng các nhu cu v giáo dc, trang tri các chi phí sinh hot hàng ngày.
6

Dù nhm mc đích nào thì vn đ an toàn vn cng là mt mc tiêu quan
trng. Và mc tiêu cui cùng là ti đa hóa li ích.
 làm đc điu này, nhà đu t có th trc tip hoc gián tip xâc

đnh thông qua vic thng xuyên xem xét tình hình tài chính ca mình các
quan đim v kh nng chp nhn ri ro, các quy ch v thu… Tình hình tài
chính tng th ca h bao gm c các nhu cu hin ti và tng lai, nó chính là
c s đ xác đnh đc mt cách h thng các mc đích đu t.
 Nguyên tc đu t:
Trên th trng chng khoán, bên cnh li nhun hp dn mà NT có
th thu đc thì cng phi đi mt vi rt nhiu ri ro. Chính vì vy, đ thu
đc li nhun trong dài hn, NT phi nguyên túc thc hin các nguyên tc
sau:
- Th nht: a dng hóa đu t. ây là nguyên tc c bn trong th
trng tài chính. Tuân th nguyên tc này, nhm mc đích đ gim ri ro
nhng NT vn có thu nhp bình thng.
- Th hai: Chn công ty tt. Vic la chn công ty tt đ đu t không
ch phù hp vi NT nh l thiu kinh nghim, kin thc mà cng là nhng c
phiu hp dn đc NT t chc. Tuy nhiên, đ bit đc hàng hóa nào tt,
hàng hóa nào kém đòi hi NT phi tìm kim, thu thp thông tin đáng tin cy
đ đánh giá đúng bn cht ca các công ty này.
- Th ba: u t phù hp vi s bin đng ca nn kinh t. TTCK là hàn
th biu cho nn kinh t, s bin đng ca nn kinh t tác đng mnh m lên
s bin đng trên TTCK. Vic đu t tin vào công ty tt cng có th b thua
l khi nn kinh t bc vào suy thoái. vì vy, đòi hi NT luôn phI theo dõi
sát sao s bin đng ca nn kinh t đ đa ra nhng quyt đnh kp thi cho
tng thi đim.
1.1.4. PhơnăloiăriăroăvƠăcácăbinăphápăqunătrăriăroătrongăkinhădoanhă
chngăkhoán
7

1.1.4.1. Phân loi ri ro trong kinh doanh chng khoán
Ging nh các hình thc đu t khác, kh nng sinh li trong đu t
chng khoán luôn gn lin vi nhng ri ro mà nhà đu t chng khoán có th

gp phi, thông thng li nhun càng cao thì kh nng gp phi ri ro càng
ln, có khi đy NT đn khuynh gia bi sn. Vì th vic xem xét, đánh giá
mc đ ri ro có th gp là mt vic làm bt buc trong đu t chng khoán.
Các loi ri ro ch yu trong kinh doanh chng khoán bao gm:
 Ri ro đi vi nhà đu t khi không bán đc c phn. ây là ri ro
v tính thanh khon ca chng khoán thng din ra trong trng hp thiu
nhng nhà to lp th trng, khi nn kinh t bin đng theo chiu hng bt
li, khi có các tin đn hay khi tình trng kinh doanh ca công ty tr nên sa sút.
 Ri ro công ty
Ri ro công ty thng phn ánh thông qua li nhun. thông thng li
nhun càng cao thì ri ro càng nhiu, và ri ro thng đc th hin di dng
ri ro v lưi sut, giá lên xung tht thng, nng lc qun tr yu kém, thiên
tai, t quan liêu tham nhng. Có th chia thành hai loi ri ro ch yu:
- Ri ro h thng, hay còn gi là ri ro không dàn tri, có tm nh hng
lên toàn b các hình thc đu t nh thay đi trong kinh t, môi trng và xư
hi…
- Ri ro không h thng, hay còn gi là ri ro có th dàn tri, chng hn
nh bưi công, qung cáo, thay đi trong khuynh hng tiêu th, kin tng…
Ph thuc vào tình hình c th ca công ty.
 Ri ro v thi đim
Cùng mt loi c phiu có ngi đu t li, có ngi đu t l vì đu
t sai thi đim. u t sai thi đim có th vì ngi đu t không theo dõi sát
bin chuyn ca th trng chng khoán th gii và trong nc. Lnh vc này
đòi hi nhng nhà môi gii phi có trình đ ngh nghip cao, đ kh nng theo
dõi th trng chng khoán nc ngoài đ có th cp nht hóa tng ngày, tng
gi cho khách hàng khi cn.
8

 Ri ro v pháp lut: là ri ro mà nhng tim nng thu li nhun t vic
đu t chng khoán có th phi chu s tác đng ngc li ca các quy đnh

pháp lut mi hoc sa đi.
 Ri ro tái đu t: là ri ro khi nhng ngi nm gi chng khoán
không th tái đu t s lưi đc tr vào mt đu t có lưi sut tng đng vi
li tc cho đn lúc đáo hn.
1.1.4.2. Các bin pháp qun tr ri ro trong kinh doanh chng khoán
iu quan trng nht, có y ngha quyt đnh di vi nhà đu t là phi
xác lp cho đc quy trình qun tr ri ro. Mt trong quy trình qun tr ri ro
thông thng đc chia thành các nôi dung:
a) Nhn din cho đc ri ro
Nhn din cho đc ri ro là bc quan trng và đu tiên. Mc đích
ca nó là tìm hiu mt cách thu đáo nhng gì thuc v bn cht ca nhng ri
ro đó. Phng pháp trc tip và đn gin là lit kê tng yu t và các bin c
có th gây ra ri ro. Nhn dng đy đ nhng tác nhân kinh t nào có th dn
đn ri ro, ví d nh yu t lưi sut, mc lm phát, t giá hi đoái, tng trng
kinh t… Tìm hiu xem chiu hng nào có th gây ra ri ro, ví d ngân hàng
trung ng đang hng chính sách tin t ca mình theo mc tiêu là chng
lm phát, bng cách tng lưi sut c bn, tác đng đn lưi sut tín dng th
trng ca các t chc tín dng, tác đng trc tip đn giá chng khoán đn
mc đ nào đó. Phân tích và nhn dng các biu hin ca ri ro đang đ cp có
ph thuc vào nhng bin c nào khác hay không, ví d công ty phát hành
xut hin ri ro khi không đc nhà đu t tín nhim.
b) Xác đnh đnh tính và đnh lng các ri ro
Phng pháp này s đo đc mc phn ng ca công ty phát hành đi
vi nguyên nhân và ngun gc các loi ri ro đư đc xác đnh. Ta có th dùng
phng pháp gi đnh, nu xut hin các nhân t ri ro thì công ty phát hành
đc gì và mt gì.
9

c) Chn la công c qun tr ri ro thích hp
ây là ni dung then cht và cui cùng trong vic xây dng chin lc

qun tr ri ro.  ni dung này, nhà qun tr phi bit chn mt hoc vài gii
pháp c th. Ví d, đi vi các sn phm phát sinh trên th trng chng
khoán, ngi ta có th s dng các hp đng v quyn la chn (option), hp
đng hoán đi (SWAP), hp đng k hn (Forwards) hoc hp đng giao sau
(Future) làm công c đ hn ch ri ro.
1.1.5. Các hình thcăkinhădoanhăchngăkhoán choănhƠăđuăt
1.1.5.1. Nhà đu t trc tip kinh doanh chng khoán
Nhà đu t luôn phi cân nhc gia ri ro và li nhun. H có th tìm s
tr giúp ca nhà t vn đu t đư đng kỦ, nhà môi gii, hay lut s, nhà ngân
hàng, nhà t vn tài chính…
a) Tìm kim thông tin
Nhà đu t có th tìm kim thông tin t nhiu ngun t các công ty
thông qua các bn báo cáo hàng quỦ, hàng nm, bn cáo bch…; t UBCKNN
qua các thông tin qua bn báo cáo thông tin hàng nm do các công ty np cho
S giao dch chng khoán hoc th trng phi tp trung; t các n phm v
tình hình tài chính và kinh doanh cung cp các tin tc v thc trng kinh doanh
ca các công ty trong các ngành ngh khác nhau; t các ngun khác nh các
công ty môi gii, S giao dch, và các dch v t vn tài chính khác.
b) Chn mt công ty môi gii và m tài khon:
Sau khi xem xét li tình hình tài chính cá nhân, các mc tiêu đu t, nhà
đu t phi chn mt công ty môi gii đ tin hành giao dch. Nhà đu t có
th đòi hi công ty cung cp thông tin, phí hoa hng, các dch v chng khoán.
Tùy theo nhim v chc nng ca mi công ty mà nhà đu t phi la chn
loi hình dch v phù hp vi mt công ty tha mưn các nhu cu ca h. Mi
công ty môi gii quy đnh mc phí hoa hng khác nhau ca tng giao dch c
10

th, do đó biu phí là khác nhau. Các nhà đu t nên nh ti các dch v môi
gii đ thc hin các dch v chuyên môn.
Nhà đu t cn phi la chn ngi đi din có đng kỦ ca mình đ

thit lp quan h cng tác và h có trách nhim đi vi tài khon ca mình.
Nhà đu t có th t mình hoc nh công ty gii thiu ngi đng kỦ cho
mình. Trc khi quyt đnh, cn suy ngh k và chun b mt chng trình tài
chính; trao đi vi ngi môi gii chng khoán  mt vài công ty v kinh
nghim đu t, quá trình đào to, hot đng chuyên môn ca h; tìm hiu quá
trình chp hành k lut ca công ty môi gii và nhà môi gii; xác đnh loi
hình môi gii mà mình cn  công ty môi gii (môi gii trn gói hay tng ln);
tìm hiu xem công ty môi gii s thc hin vic bo him cho khách hàng nu
có khon l trong đu t nh th nào; phi tìm hiu đc công ty môi gii đáp
ng ti u nhu cu tài chính ca cá nhân ngi đu t trên c s điu tra c
bn v quá trình hot đng ca công ty môi gii. Không vi vàng v mt này
vì nó là mt phn quyt đnh s đúng đn ca đu t chng khoán.
Sau đó, nhà đu t m tài khon ti công ty môi gii. Nhà đu t nên
thn trng xem li các thông tin trong tha thun m tài khon, nghiên cu các
điu khon đc quy đnh trong đó. Tr li trung thc các câu hi ca ngi
đi din mua bán chng khoán ca mình v mc đích đu t, tình hình tài
chính, kinh nghim đu t đ h có li khuyên phù hp. Trc khi kt thúc
tha thun m tài khon mi, nhà đu t phi đa ra 3 quyt đnh quan trng:
- Ai s là ngi đa ra quyt đnh trên tài khon ca mình? Thông thng
chính nhà đu t kim soát các quyt đnh đu t, tr khi h kỦ loi tài khon
qun lỦ là loi tài khon trao mi quyn kim soát cho ngi môi gii.
- Thanh toán các giao dch nh th nào? Vic thanh toán các giao dch
ph thuc vào loi tài khon tin mt hoc tài khon bo chng mà nhà đu t
m.
- Chp nhn mc ri ro nào? Trong tha thun m tài khon, nhà đu t
phi xác đnh toàn b mc đích đu t ca mình theo mc ri ro có th chp
11

nhn đc, th hin qua kh nng v thu nhp, tng trng… Sau đó, nhà đu
t phi kỦ hp đng chng khoán mà công ty đư tho sn, quy đnh quyn li,

trách nhim, ngha v ca nhà đu t và công ty môi gii trong các loi dch
v chng khoán.
c) Giao dch chng khoán:
Các mc tiêu đu t ca nhà đu t s quyt đnh vic h lu gi chng
khoán thng xuyên hoc gi chng khoán lâu dài.
Vic cân nhc gia kh nng li nhun và ri ro chính là c s đ quyt
đnh chn mt danh mc đu t đ bù tr đc nhng ri ro gia các tài sn
đu t và thu li nhun ti đa. iu quan trng là phi chn đc mt danh
mc đu t phù hp, trong đó xác đnh loi chng khoán, t l đu t, cách
thc đu t…
d) Sau khi đu t:
Nhà đu t phi tin hành các hot đng cn thit đ bo v khon đu t
ca mình, bao gm bo qun các chng khoán chng ch, lu gi các s liu
cn thit, theo dõi cht ch tài khon ti công ty môi gii đ chc chn rng tài
khon đang đc qun lỦ và s dng thích đáng.
e) Bo qun chng khoán:
Nu chng khoán  dng bút toán ghi s thì quyn s hu đc chuyn
giao qua máy tính, tng đ an toàn, hn ch gi mo chng ch. Nu chng
khoán là chng ch thì phi lu gi an toàn vì chng khoán có th b mt hay
phá hy, hoc mt vài loi chng khoán không đc thay th.
Nhà đu t khi mua chng khoán qua công ty môi gii thng lu gi
chng khoán ti công ty môi gii, tên công ty đc lu li trên danh sách c
đông ca công ty mc dù khách hàng là ngi th hng thc s. Mi liên lc
t công ty ti ngi đu t s gi qua ngi môi gii. Ngi đu t có th
phi tr mt khon phí bo qun lu gi cho ngi môi gii à không nhn
12

đc thông tin mt cách nhanh chóng. Tuy nhiên, vic mua bán chng khoán
s nhanh chóng hn.
f) Giám sát tài khon:

Nhà đu t phi kim tra cn thn và kp thi các vn bn xác nhn giao
dch, các báo cáo k toán đnh k, s hoa hng phi tr, hoc các khon c tc,
tin lưi… Do ngi môi gii chuyn đn. H cng cn ghi li các thông tin,
các ch dn ca mình liên quan đn hot đng đu t đi vi công ty môi gii
trong mt h s riêng ca mình, đ có th d gii quyt khi xy ra tranh chp.
g) Gii quyt tranh chp.
Trc ht, nhà đu t liên lc vi ngi qun lỦ tài khon ca mình và
xác nhn li khiu ni vn bn. Nu không nhn đc phn hi t công ty, nhà
đu t có th liên lc vi S giao dch, ni công ty môi gii này là thành viên.
Mi công ty môi gii đu có chng trình phán quyt trng tài đ xem xét và
quyt đnh các tranh chp gia ngi môi gii và khách hàng. Nhà đu t cng
nên tìm Ủ kin t vn trc khi đa s vic ra trng tài. Nu s vic vi phm
pháp lut xy ra, nhà đu t có th liên h vi y ban chng khoán đ xem xét.
1.1.5.2. Nhà đu t gián tip kinh doanh chng khoán
Vic gián tip kinh doanh chng khoán đc thc hin di hình thc
đu t tp th thông qua các câu lc b đu t, qu đu t hoc công ty đu t.
Li ích ca nhà đu t cá nhân khi thc hin đu t di hình thc này so vi
đu t riêng r là:
- Vic phân tích đu t và đu t đc thc hin vi trình đ chuyên môn
cao, vic đu t d thành công hn, nhà đu t cá nhân không phi
không quan tâm nhiu tình hình hot đng ca th trng chng khoán.
- Các nhà đu t ít vn, không đ kh nng đa dng hóa đu t có th góp
vn vào đ đa dng hóa, trong khi đó, nu đu t riêng l do quy mô
vn nh và không có chuyên môn thì h ch có th đu t đc vào mt
tài vài loi chng khoán.
13

- Chi phí giao dch thp hn.
- Phn ln các qu đu t huy đng vn thong qua bán c phn mà ít
thông qua s dng vn n nên các nhà đu t tránh đc các ri ro s

hu các c phiu ca mt tài sn n ln.
Cácăhìnhăthcăgiánătipăđuăt:
 Câu lc b đu t (Investment Club): Nhng ngi góp vn chung tài
sn đ phi hp các quyt đnh đu t. Mi thành viên ca câu lc b đóng
góp mt s vn nht đnh cng thêm s tin đc đu t hàng tháng hay hàng
quỦ. Các quyt đnh mua chng khoán s do các thành viên b phiu. Ngoài
vic giúp các thành viên có nhiu kin thc hn v đu t, các câu lc b này
giúp nhng ngi ít tin tham gia vào các đu t ln hn mà ch tr ít hoa
hng hn.
 Công ty đu t (Investment company) là công ty, có tính phí điu hành,
đu t vn góp chung ca các nhà đu t nh vào chng khoán phù hp vi
các mc tiêu đu t đ ra. Loi hình đu t này cung cp cho nhng ngi đu
t các dch v qun lỦ chuyên nghip, đa dng hóa và linh hot mà nu là cá
nhân thì khó thc hin đc.
 Qu đu t (Investment Fund): đu t thông qua qu đu t
1.2. Btăcơnăxngăthôngătinătrênăthătrngăchngăkhoán
1.2.1. Kháiănimăvăbtăcơnăxngăthôngătin
Thông tin là nhân t thit yu cho bt k th trng chng khoán nào.
i vi nhà đu t, thông tin quyt đnh tính thành công hay tht bi trong các
khon đu t ca h; đi vi các t chc phát hành, thông tin là c s đ xây
dng, hoch đnh nhng k hoch kinh doanh; còn đi vi các c quan qun
lỦ, thông tin là c s đ điu hành, qun lỦ th trng. Trong th trng chng
khoán ni mà giá chng khoán điu chnh nhanh chóng mi khi xut hin
thông tin mi, thì thông tin quyt đnh tính hiu qu ca th trng.
14

Mt thc t tn ti trên th trng chng khoán không ch  nhng th
trng ca các nc mi ni mà ngay c đi vi th trng  nhng nc phát
trin là vn đ bt cân xng thông tin. Theo Robert Pindyck và Daniel
Rubinfeld: “Bt cân xng thông tin (BCXTT) là trng hp trong đó ngi

mua và ngi bán s hu các mc đ khác nhau v thông tin”. iu đó có
ngha rng trong giao dch mua bán, bên nào bit nhiu thông tin hn thì s
quyt đnh theo hng có li cho mình nhiu hn so vi bên kia.
1.2.2. Hălyăcaăbtăcơnăxngăthôngătin
LỦ thuyt bt cân xng thông tin ra đi t nhng nm 1970 mà George
Akerlof, Michael Spence, and Joseph Stiglitz là cha đ ca lỦ thuyt này. Bt
cân xng thông tin gây ra nhng h lu sau:
Laăchnăngcă(AdverseăSelection): do bt cân xng xy ra trc
khi din ra giao dch. Khi các bên tham gia giao dch c tình che đy thông tin,
ngi mua không có thông tin xác thc, đy đ và kp thi nên tr giá thp
hn giá tr đích thc ca hàng hóa. Vì th ngi bán cng không còn đng lc
đ sn xut hàng có giá tr và có xu hng cung cp nhng sn phm có cht
lng thp hn cht lng trung bình trên th trng. Rt cuc trên th trng
ch còn li nhng sn phm cht lng ti-nhng “trái chanh” b đi (Akerlof).
Vn đ “trái chanh” đc S.Miskin lỦ gii khá k lng đi vi hàng
hóa là các sn phm trên th trng chng khoán. Gi s mt nhà đu t, mt
ngi đang d đnh mua c phiu nhng không th phân bit đc đâu là công
ty tt có li tc d tính cao và ri ro thp và đâu là công ty ti có li tc d
tính thp và ri ro cao. Trong tình trng này, NT ch mun tr mt giá phn
ánh cht lng trung bình ca nhng công ty phát hành ra các chng khoán -
mt giá nm gia giá chng khoán ca nhng công ty ti và giá tr ca nhng
chng khoán ca công ty tt. Vì vy, khi ngi ch hoc ngi qun lỦ ca
mt công ty tt có thông tin tt hn NT bên ngoài và h bit rng công ty h
tt thì h s không bán chng khoán vi cái giá mà NT tr. Còn nhng hưng