Luận văn thạc sĩ Thực trạng và giải pháp nâng cao tính hữu ích của báo cáo tài chính doanh nghiệp đối với quyết định cho vay của các ngân hàng thương mại Việt Nam

BăGIỄOăDCăVÀăÀOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.HCM




NGăTHăMăHNH



ăTÀI:ă
THCăTRNGăVÀăGIIăPHỄPăNỂNGă
CAOăTệNHăHUăệCHăCAăBÁO CÁO
TÀI CHÍNH DOANHăNGHIPă
IăVIăQUYTăNHăCHOăVAYăCAă
CÁC NGỂNăHÀNGăTHNGăMI
VITăNAM


LUNăVNăTHCăSăKINHăT

TP.ăHăCHệăMINHăậ NMă2013
BăGIỄOăDCăVÀăÀOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTP.HCM




NGăTHăMăHNH



ăTÀI:ă
THCăTRNGăVÀăGIIăPHỄPăNỂNGă
CAOăTệNHăHUăệCHăCAăBÁO CÁO
TÀIăCHệNHăDOANHăNGHIP
IăVIăQUYTăNHăCHOăVAYăCAă
CÁC NGỂNăHÀNGăTHNGăMI
VITăNAM


CHUYểNăNGÀNH:ăKăTOỄN
MÃ NGÀNH: 60340301


LUNăVNăTHCăSăKINHăT



NGIăHNGăDNăKHOA HC:
TS.ăNGUYNăTHăKIMăCÚC

LIăCAMăOAN
Tôi xin cam đoan lun vn thc s kinh t: ắThcătrngăvƠăgiiăphápănơngă
caoătínhăhuăíchăcaăbáoăcáoătƠiăchínhădoanhănghip điăviăquytăđnhă
choăvayăcaăcácăNHTMăVităNamẰ lƠ công trình ca vic hc tp vƠ nghiên
cu khoa hc tht s nghiêm túc ca bn thơn. Nhng kt qu nêu ra trong lun
vn nƠy lƠ trung thc vƠ cha đc công b rng rƣi trc đơy. Các s liu
trong lun vn có ngun gc rõ rƠng, đc tng hp t nhng ngun thông tin
đáng tin cy.
TP. H Chí Minh, tháng 9 nm 2013
Tác gi


ng Th M Hnh




MCăLC
DANH MC CH VIT TT
DANH MC BNG BIU
DANH MC HÌNH V,  TH
M U 1

CHNG 1: C S LÝ LUN V TÍNH HU ÍCH CA BÁO CÁO TÀI
CHệNH I VI QUYT NH CHO VAY CA CH N 4
1.1 K toán và vai trò thông tin k toán 4
1.1.1 nh ngha k toán 5
1.1.2 Vai trò ca thông tin k toán 5
1.2 Các BCTC và vai trò ca BCTC 6
1.2.1 Gii thiu v các BCTC 6
1.2.2 Các đi tng phc v ca BCTC 9
1.2.3 Vai trò ca BCTC vi đi tng các ch n 11
1.3 Tính hu ích ca thông tin trên BCTC đi vi quyt đnh cho vay ca các ch
n 13
1.3.1 Tính hu ích ca BCTC theo quan đim ca chun mc k toán Vit Nam
13
1.3.2 Tính hu ích ca BCTC theo quan đim ca khuôn mu lý thuyt quc t
19
1.4 Tóm tt các nghiên cu v tính hu ích ca BCTC vi đi tng các ch n30
Tóm tt chng 1 37
CHNG 2: THC TRNG V TÍNH HU ÍCH CA BCTC DOANH NGHIP
I VI QUYT NH CHO VAY CA CÁC NGỂN HÀNG THNG MI
VIT NAM 39
2.1 Gii thiu v các NHTM Vit Nam 39
2.1.1 nh ngha NHTM 39
2.1.2 Phân loi 40
2.2 Hot đng cho vay ca NHTM 41
2.2.1 nh ngha hot đng cho vay 41




2.2.2 Các yu t tác đng đn hot đng cho vay ca các NHTM Vit Nam 41

2.2.3 Quy trình tín dng ca NHTM 44
2.2.4 Thông tin trên BCTC đi vi hot đng cho vay 47
2.3 ánh giá tính hu ích ca thông tin trên BCTC trong hot đng cho vay ti
các ngân hàng  Vit Nam 52
2.3.1 Kho sát tính hu ích ca thông tin trên BCTC đi vi NHTM 52
2.3.3 Kt qu kho sát 56
2.3.3 ánh giá kt qu kho sát 66
3.2.1 Phân tích nguyên nhân 67
Tóm tt chng 2: 72
CHNG 3: CÁC GII PHÁP NHM NÂNG CAO TÍNH HU ÍCH CA
BCTC DOANH NGHIP I VI QUYT NH CHO VAY CA CÁC NHTM 74
3.1 Quan đim v nâng cao tính hu ích ca thông tin trên BCTC đi vi các
ngân hàng 74
3.2 Gii pháp 75
3.2.1 Gii pháp đi vi các vn bn pháp lut có liên quan đn k toán 75
3.2.2 Gii pháp đi vi hot đng k toán 79
3.2.3 Gii pháp đi vi vic khai thác thông tin trên BCTC doanh nghip 83
3.3 Kin ngh 85
3.3.1 i vi c quan lp quy 85
3.3.2 i vi các doanh nghip 86
3.3.3 i vi các ngân hàng 86
3.3.4 i vi c quan thng kê 87
3.3.5 i vi các c s đƠo to 88
Tóm tt chng 3: 88
KT LUN 90

DANH MC CH VIT TT
BCTC
Báo cáo tài chính
CF
Khuôn mu lý thuyt BCTC
(Conceptual Framework for Financial Reporting)
CIC
Trung tâm thông tin tín dng thuc Ngơn hƠng nhƠ nc Vit
Nam
(Credit Information Center)
FASB
Hi đng Chun mc k toán tài chính M

IAS
(Financial Accounting Standards Board)
Chun mc k toán quc t
(International Accounting Standards)
IASB
U ban Chun mc k toán quc t
(International Accoungting Standards Board)
IFRS
Chun mc quc t v BCTC
(International Financial Reporting Standards)
NHTM
Ngơn hƠng thng mi
SFAC
Tuyên b v các nguyên tc k toán tƠi chính M
(Statement of Financial Accounting Concepts)
VAS
Chun mc k toán Vit Nam

(Vietnamese Accounting Standards)





DANH MC BNG BIU
Bng 2.1: Loi hình ngân hàng làm vic ca đi tng đc kho sát
Bng 2.2: Thi gian kinh nghim làm vic ca các đi tng đc kho sát
Bng 2.3: Th t mc đ quan tâm ca nhơn viên ngơn hƠng đn các mc tiêu
Bng 2.4: Th t mc đ quan trng ca yu t nh hng đn quyt đnh cho vay
Bng 2.5: Th t mc đ thng xuyên đc s dng ca các BCTC
Bng 2.6: Th t mc đ nh hng ca các ni dung trên BCTC đi vi quyt
đnh cho vay
Bng 2.7: Th t xp hng các tiêu chí cht lng ca BCTC doanh nghip hin
nay
Bng 2.8: Th t xp hng các k vng v cht lng ca NHTM đi vi BCTC
doanh nghip
Bng 2.9: Nhng đc đim cht lng ca BCTC đƣ đáp ng đc k vng ca
ngân hàng
Bng 2.10: Nhng đc đim cht lng ca BCTC cha đáp ng đc k vng ca
ngân hàng





DANH MC HÌNH V,ă TH

S đ 1.1: Quy trình áp dng nhng đc đim cht lng chính

S đ 1.2: Các ch tiêu cht lng theo Khuôn mu lý thuyt BCTC (2010)
-1-


M U
1. Lý do chnăđ tài
Báo cáo tài chính (BCTC) ca doanh nghip hin đang đc xem là kênh
thông tin chính thc v tình hình tài chính ca doanh nghip. Mc đích ca chúng là
cung cp các thông tin nhm đáp ng nhu cu hu ích cho s đông nhng ngi s
dng trong vic ra quyt đnh kinh t. Hng ti mc đích đó, các nhƠ lƠm lut, các
t chc ngh nghip cng nh các k toán viên luôn luôn có nhng n lc nhm ci
thin cht lng và cách thc trình bƠy thông tin đ nâng cao tính hu ích ca thông
tin cho ngi s dng. Nhng n lc đó có đáp ng đc nhu cu ca nhng ngi
s dng thông tin hay không, và cn phi có thêm nhng thay đi gì thì li là câu
hi cn nhiu nghiên cu đ gii đáp.
Trong bi cnh ca Vit Nam hin nay, các ch n là mt đi tng phc v
ch yu ca thông tin k toán nói chung và thông tin ca BCTC nói riêng. Các ch
n cn nhng thông tin đ ra quyt đnh cho vay, cho n. Vic cung cp thông tin
tài chính hu ích cho các ch n là mt nhim v quan trng ca k toán. Trong khi
đó, các nghiên cu v tính hu ích ca thông tin ca BCTC các doanh nghip hin
nay vn ch yu hng đn đi tng các nhƠ đu t. Các nghiên cu v đi tng
các ch n vn cha đc thc hin nhiu, cho nên, tác gi mong mun tìm hiu
đánh giá thc trng v tính hu ích ca thông tin trên BCTC ca các doanh nghip
di góc nhìn ca mt đi tng ch n: các ngơn hƠng thng mi. ó lƠ lỦ do tác
gi chn đ tƠi ắThc trng và gii pháp nâng cao tính hu ích ca BCTC doanh
nghip đi vi quyt đnh cho vay ca các NHTM Vit NamẰ
2. iătng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu: i tng nghiên cu ca đ tài là mc đ hu ích
ca thông tin trên báo cáo tài chính cho vic ra quyt đnh cho vay ca các ngân
hàng.

-2-


Phm vi nghiên cu: Nghiên cu gii hn trong vic s dng thông
tin ca BCTC riêng ca các doanh nghip, tip cn theo góc nhìn ca các
NHTM đ phc v cho hot đng cho vay  mt s thành ph ti Vit Nam
(bao gm TP. H Chí Minh, Ơ Nng và Nha Trang). Hot đng cho vay
đc xét mt cách chung nht, không phân bit tng loi hình cho vay cho
tng đi tng khách hàng.
3. Mc tiêu nghiên cu:
a. Tìm hiu các vn đ lý thuyt v tính hu ích ca báo cáo tài chính
đi vi các đi tng s dng, ch yu lƠ đi tng ch n.
b. ánh giá thc trng v tính hu ích ca thông tin trên báo cáo tài
chính đi vi quyt đnh cho vay ca các NHTM ti Vit Nam:
- Kho sát đánh giá mc đ s dng báo cáo tài chính trong quy trình xét
duyt cho vay ca các ngân hàng
- Nghiên cu yêu cu thông tin ca các ngơn hƠng, xác đnh các k vng
ca ngân hàng trong vic cung cp thông tin ca doanh nghip, t đó đánh
giá tính hu ích ca thông tin hin có.
c.  xut các gii pháp nhm nâng cao tính hu ích ca thông tin trên
báo cáo tài chính
4. Phngăphápănghiênăcu:
 tài áp dng phng pháp nghiên cu đnh lng. Trong các phng pháp ca
nghiên cu đnh lng, tác gi chn áp dng phng pháp phi thc nghim (s
dng bng câu hi điu tra và thng kê thu thp thông tin).
5. ụănghaăkhoaăhc và thc tin caăđ tài nghiên cu
 tài nghiên cu mc đ s dng thông tin trên báo cáo tài chính và vai trò ca
chúng trong vic ra quyt đnh cho vay ca các ngơn hƠng thng mi (NHTM) ti
Vit Nam đ có th đi đn kt lun v mc đ hu ích ca BCTC vi các ngân
hàng.

T nghiên cu v tính hu ích ca thông tin cng nh k vng ca các ngân
hàng v thông tin k toán ca doanh nghip, tác gi mong mun có s đóng góp cho
nhng thay đi trong tng lai v vic x lỦ, đánh giá vƠ trình bƠy thông tin k toán
-3-


trên các BCTC, nhm giúp BCTC ngày càng tr thành mt kênh thông tin hu ích
hn cho các ngơn hƠng nói riêng vƠ các đi tng s dng nói chung.
ng thi, vi các nghiên cu v thc trng s dng thông tin trên BCTC ca
nhiu ngơn hƠng, đ tài có th giúp các ngân hàng có th nhìn nhn li cách s dng
thông tin trên BCTC hin nay, t đó có cách nhìn toƠn din hn vƠ s dng đc
nhiu hn các thông tin t báo cáo tài chính nhm tng cng cht lng ca hot
đng thm đnh tín dng ca mình.
6. Kt cu ca lunăvn
Ngoài phn M đu, Kt lun, Danh sách các bng biu, s đ, Tài liu tham
kho và Ph lc, đ tƠi đc thit k thành 3 chng nh sau:
Chng 1: C s lý lun v tính hu ích ca BCTC đi vi quyt đnh cho vay ca
ch n
Chng 2: Thc trng v tính hu ích ca thông tin trên báo cáo tƠi chính đi vi
quyt đnh cho vay ca các ngơn hƠng thng mi Vit Nam
Chng 3: Các gii pháp nhm nâng cao tính hu ích ca thông tin trên BCTC
doanh nghip đi vi quyt đnh cho vay ca các NHTM Vit Nam

-4-



CHNGă1:ăCăS LÝ LUN V TÍNH HU ÍCH CA
BỄOăCỄOăTÀIăCHệNHăI VI QUYTăNH CHO VAY
CA CH N

K toán có nhim v cung cp thông tin cho rt nhiu đi tng s dng đ
thc hin các quyt đnh kinh t. Da theo đi tng phc v ch yu ca mình, k
toán chia thành hai phân h, đó lƠ k toán qun tr và k toán tài chính. BCTC là
sn phm hoàn chnh ca k toán tài chính, là công c truyn ti thông tin k toán
v tình hình tài chính, kt qu hot đng vƠ các thông tin khác đn vi nhng đi
tng s dng ch yu bên ngoài t chc.
Tính hu ích là kh nng giúp ích cho vic ra các quyt đnh kinh t lƠ đc
tính ca BCTC. Tính hu ích đc th hin qua nhiu góc đ, và có khá nhiu quan
đim khác nhau v vn đ này. Trong lun vn nƠy, tác gi trình bƠy các quan đim
ph bin đang đc s dng  Vit Nam và trên th gii, bao gm quan đim đc
nêu trong Chun mc k toán Vit Nam do B TƠi Chính ban hƠnh vƠ quan đim
ca Khuôn mu lý thuyt cho BCTC do y ban Chun mc k toán quc t ban
hƠnh. Quan đim trong Khuôn mu lý thuyt cho BCTC cng lƠ nn tng lý thuyt
mà tác gi s dng đ đánh giá tính hu ích ca BCTC ti Vit Nam.
Do phc v cho nhiu đi tng s dng nh nhƠ đu t, ch n, c quan
nhƠ nc, nhà qun lỦầ BCTC s có mc hu ích khác nhau vi nhng đi tng
s dng khác nhau. Lun vn nƠy chú trng tìm hiu v tính hu ích ca BCTC đi
vi quyt đnh cho vay ca mt dng ch n lƠ các NHTM. Chng nƠy tóm tt các
nghiên cu đƣ đc thc hin trc đơy v tính hu ích ca BCTC đi vi hot
đng cho vay ca các ngơn hƠng. Phng pháp vƠ ni dung t các nghiên cu trc
đơy đc s dng đ đnh hng cho vic nghiên cu tìm hiu thc trng tính hu
ích ca BCTC  Vit Nam.
1.1 K toán và vai trò thông tin k toán
-5-



1.1.1ănhănghaăk toán
Hin nay, trên th gii có rt nhiu đnh ngha đc đa ra v k toán. Theo
Hip hi k toán viên công chng M (AICPA), ắK toán là mt ngh thut ghi

chép, phân loi và tng hp theo các phng pháp có ý ngha, biu hin bng tin
ca các giao dch và các s kin có ít nht mt phn tính cht tài chính và trình bày
đc kt qu ca chúngẰ
y ban thc hành kim toán quc t (IAPC) đnh ngha: ắK toán là mt
khoa hc, mt k thut ghi nhn, phân loi, tp hp và cung cp s liu v hot
đng sn xut kinh doanh, tình hình tài chính ca mt đn v kinh t, giúp các nhà
qun lý đa ra nhng quyt đnh thích hpẰ
Lut k toán ca Vit Nam ban hƠnh nm 2003 đnh ngha ắK toán là vic
thu thp, x lý, kim tra, phân tích và cung cp thông tin kinh t, tài chính di
hình thc giá tr, hin vt và thi gian lao đngẰ.
Các đnh ngha đc ban hành bi các t chc ngh nghip, các b lut ca
các quc gia tuy có nhiu đim khác bit, nhng đu nhn mnh đn bn cht công
vic k toán, chính là h thng các hot đng nhm cung cp thông tin tài chính,
giúp cho nhng ngi s dng thông tin có th ra quyt đnh thích hp.
1.1.2 Vai trò ca thông tin k toán
Ngay t đnh ngha ca k toán, thông tin mà k toán cung cp đƣ đc
khng đnh là có vai trò làm ngun d liu, mang các thông tin v kt qu hot đng
và tình hình tài chính ca t chc đn cho các đi tng có nhu cu s dng. Nhng
thông tin nƠy lƠ đ phc v cho hot đng ra quyt đnh ca các đi tng có liên
quan. Nu da trên các đi tng phc v thông tin, k toán đc chia làm 2 phân
h là k toán qun tr và k toán tài chính.
-6-


K toán qun tr ch phc v thông tin cho đi tng bên trong t chc;
trong khi đó, k toán tài chính phc v thông tin cho tt c các đi tng có nhu cu
thông tin v t chc, mà ch yu lƠ đi tng bên ngoài. K toán qun tr cung cp
thông tin cho các nhà qun tr thông qua báo cáo k toán qun tr. i vi k toán
tài chính, BCTC li lƠ phng tin đ h cung cp thông tin k toán cho các đi
tng s dng.

Nhng t chc to lp và cung cp BCTC rt đa dng, bao gm các doanh
nghip, các t chc chính ph, các t chc phi chính phầTrong phm vi ca đ
tài, tác gi ch gii hn trong các BCTC ca các doanh nghip ti Vit Nam. Chính
vì vy, thut ng ắdoanh nghipẰ s đc s dng khi đ cp đn t chc to lp và
cung cp BCTC. Các quy đnh v lp các BCTC đ cp trong ni dung gii thiu v
các BCTC di đơy s tuân th theo Lut k toán Vit Nam, Chun mc k toán
Vit Nam (VAS) vƠ các vn bn hng dn ban hành kèm theo.
1.2 Các BCTC và vai trò ca BCTC
1.2.1 Gii thiu v các BCTC
BCTC là sn phm ca k toán tài chính, tng hp và phn ánh mt cách
tng quát, toàn din tình hình tài sn và ngun vn ca mt doanh nghip ti mt
thi đim; tình hình và kt qu hot đng kinh doanh; tình hình và kt qu lu
chuyn tin t ca mt doanh nghip trong mt k k toán nht đnh.
H thng BCTC ca các doanh nghip Vit Nam gm:
1. Bng cơn đi k toán;
2. Báo cáo kt qu hot đng kinh doanh;
3. Báo cáo lu chuyn tin t;
4. Bn thuyt minh BCTC;
1.2.1.1 Bngăcơnăđi k toán
-7-


Bng cơn đi k toán là BCTC tng hp, phn ánh tng quát và toàn din tài
sn, n phi tr và vn ch s hu ca doanh nghip ti thi đim lp BCTC
Bng cơn đi k toán cung cp thông tin v tng giá tr tài sn hin có ca
doanh nghip đc phân loi theo c cu tài sn và tng giá tr ngun hình thành
ngun tài sn phân loi theo c cu ngun vn (n phi tr và vn ch s hu ca
doanh nghip ti thi đim lp báo cáo)
Các thông tin phi trình bày trong Bng cơn đi k toán đc quy đnh bi
VAS 21 (xem ni dung chi tit trong Ph lc s 1).

1.2.1.2 Báo cáo kt qu kinh doanh
Báo cáo kt qu kinh doanh phn ánh tình hình và kt qu hot đng kinh
doanh ca doanh nghip, bao gm kt qu kinh doanh và kt qu khác
Các thông tin phi trình bày trong Báo cáo kt qu hot đng kinh doanh cng
đc quy đnh bi VAS 21 (xem ni dung chi tit trong ph lc s 1).
1.2.1.3ăBáoăcáoăluăchuyn tin t
Báo cáo lu chuyn tin t cung cp thông tin giúp ngi s dng đánh giá
các thay đi trong tài sn thun, c cu tài chính, kh nng chuyn đi ca tài sn
thành tin, kh nng thanh toán vƠ kh nng ca doanh nghip trong vic to ra các
lung tin trong quá trình hot đng. Báo cáo lu chuyn tin t lƠm tng kh nng
đánh giá khách quan tình hình hot đng kinh doanh ca doanh nghip và kh nng
so sánh gia các doanh nghip vì nó loi tr đc các nh hng ca vic s dng
các phng pháp k toán khác nhau cho cùng giao dch và hin tng.
Báo cáo lu chuyn tin t dùng đ xem xét và d đoán v kh nng v s
lng, thi gian vƠ đ tin cy ca các lung tin trong tng lai; dùng đ kim tra
li các đánh giá, d đoán trc đơy v các lung tin; kim tra mi quan h gia
kh nng sinh li vi lng lu chuyn tin thun và nhng tác đng ca thay đi
giá c.
-8-


Theo VAS 24, doanh nghip phi trình bày các lung tin trong k trên Báo
cáo lu chuyn tin t theo 3 loi hot đng:
Lung tin t hot đng kinh doanh là lung tin có liên quan đn các hot
đng to ra doanh thu ch yu ca doanh nghip, nó cung cp thông tin c bn đ
đánh giá kh nng to ra tin ca doanh nghip t các hot đng kinh doanh đ
trang tri các khon n, duy trì các hot đng, tr c tc và tin hành các hot đng
đu t mƠ không cn đn các ngun tài tr t bên ngoài.
Lung tin t hot đng đu t lƠ lung tin có liên quan đn vic mua sm,
xây dng, nhng bán, thanh lý tài sn dài hn và các khon đu t khác không

thuc các khon tng đng tin.
Lung tin t hot đng tài chính là lung tin có liên quan đn vic thay đi
v quy mô và kt cu ca vn ch s hu và vn vay ca doanh nghip.
Các ch tiêu c th ca Báo cáo lu chuyn tin t đc trình bày trong ph
lc s 1.
1.2.1.4 Thuyt minh BCTC
Thuyt minh BCTC là mt b phn hp thành không th tách ri ca BCTC
doanh nghip, dùng đ mô t mang tính tng thut hoc phân tích chi tit các
thông tin s liu đƣ đc trình bày trong Bng cơn đi k toán, Báo cáo kt qu kinh
doanh, Báo cáo lu chuyn tin t cng nh các thông tin cn thit khác theo yêu
cu ca các chun mc k toán c th. Bn thuyt minh BCTC cng có th trình
bày các thông tin khác nu doanh nghip xét thy cn thit cho vic trình bày trung
thc, hp lý BCTC.
Bn thuyt minh BCTC ca mt doanh nghip cn phi:
 a ra các thông tin v c s dùng đ lp BCTC và các chính sách k toán
c th đc chn và áp dng đi vi các giao dch và các s kin quan
trng;
-9-


 Trình bƠy các thông tin theo quy đnh ca chun mc k toán mƠ cha đc
trình bày trong các báo cáo khác;
 Cung cp thông tin b sung cha đc trình bày trong các BCTC khác,
nhng li cn thit cho vic trình bày trung thc và hp lý.
Nhng ni dung trình bày trong Bn thuyt minh báo cáo tƠi chính theo hng
dn ca Ch đ k toán Vit Nam đc th hin trong ph lc s 1.
1.2.2ăCácăđiătng phc v ca BCTC
Các đi tng phc v ca BCTC cng chính lƠ đi tng phc v ca k
toán tài chính. i tng phc v thông tin nƠy đc xác lp ngay t đnh ngha ca
k toán tài chính. Tác gi đƣ nghiên cu Lut K toán Vit Nam, Chun mc k

toán Vit Nam, Tuyên b v các nguyên tc k toán tài chính (SFAC) ca y ban
chun mc k toán tài chính Hoa K (FASB), Khuôn mu lý thuyt (CF) ca y
ban chun mc k toán quc t (IASB) đ tìm ra đi tng phc v ca BCTC theo
các quan đim khác nhau.
Theo Lut k toán Vit Nam và Chun mc k toán Vit Nam, đi tng
phc v thông tin ca BCTC không đc lit kê c th, mà ch đc đ cp đn nh
lƠ ắđi tng có nhu cu thông tin ca đn v k toánẰ (iu 4, khon 2, Lut k
toán Vit Nam 2003) hay ắngi s dng BCTCẰ (on 1d, VAS 01-Chun mc
chung), và mc tiêu ca BCTC lƠ ắđáp ng nhu cu hu ích cho s đông ngi s
dng trong vic đa ra các quyt đnh kinh tẰ(on 5, VAS 21- Trình bày BCTC).
Vi nhng yêu cu đó, có th xác đnh, các vn bn pháp quy ca Vit Nam không
đa ra mt u tiên c th cho mt đi tng nào trong vic cung cp thông tin ca
BCTC. Tt c các đi tng có nhu cu s dng thông tin ca đn v k toán, bao
gm các nhƠ đu t, ch n, các c quan qun lỦ nhƠ nc, ngi lao đng hay nhà
qun lỦầ đu lƠ đi tng s dng BCTC. Các vn bn nƠy cng không nêu rõ lƠ
các đi tng đc đ cp ch bao gm đi tng hin hu hay bao gm c đi
tng tim nng.
-10-


i vi Hoa K, trong Tuyên b v k toán tài chính - Nguyên tc s 1
(SFAC1, 1978), y ban Chun mc k toán tài chính M (FASB) xác đnh đi
tng s dng thông tin ca BCTC ch yu lƠ ắđi tng bên ngoài, nhng ngi
không có quyn yêu cu có đc nhng thông tin h mun mà phi da trên thông
tin nhà qun lý cung cp cho hẰ. Cng theo SFAC 1, mc tiêu ca BCTC là
ắBCTC phi cung cp thông tin hu ích cho nhà đu t, các ch n và các đi
tng s dng khác, k c hin hu và tim nng trong vic ra các quyt đnh đu
t, cho vay và các quyt đnh tng tẰ. Nh vy, chúng ta có th thy các quy đnh
ca Vit Nam cng có lun đim tng t nh SFAC 1 ca FASB trong vic xác
đnh đi tng s dng thông tin ca BCTC. Hin nay, trong n lc hòa hp vi k

toán quc t, FASB đƣ thay th SFAC 1 bi SFAC 8, trong đó quan đim v ngi
s dng BCTC đc thay đi ging vi Khuôn mu lý thuyt k toán ban hành bi
y ban chun mc K toán quc t (IASB).
V phía y ban chun mc K toán quc t, Khuôn mu lp và trình bày
BCTC đc tin thân ca IASB (IASC) ban hƠnh đu tiên vƠo nm 1989 đƣ có đ
cp đn nhng ngi s dng BCTC. H bao gm các nhƠ đu t, ngi lao đng,
ngi cho vay, nhà cung cp và nhng ngi có quan h tín dng trong hot đng
thng mi, khách hàng, chính ph, các c quan đi din chính ph, và công chúng,
k c hin hu ln tim nng. H s dng BCTC đ tha mãn các nhu cu khác
nhau v thông tin ca doanh nghip. BCTC có mt s nhu cu thông tin mà tt c
các đi tng đu cn ch không th cha tt c các thông tin mà tt c các đi
tng cn. y ban cho rng, nhƠ đu t lƠ ngi cung cp ngun vn mo him cho
doanh nghip, do vy, thông tin mƠ đi tng nhƠ đu t cn cng s tha mãn nhu
cu thông tin ca các đi tng còn li.
Trong n lc ci thin và hòa hp vi quan đim ca t chc ngh nghip
ca M, Khuôn mu lý thuyt cho BCTC (CF) đƣ đc ban hành bi IASB nm
2010 thay th cho Khuôn mu lp và trình bày BCTC 1989. Khuôn mu lý thuyt
cho BCTC đƣ xác đnh BCTC đc lp đ cung cp thông tin hu ích cho các quyt
-11-


đnh kinh t. y ban nêu rõ đi tng cung cp thông tin ca BCTC s dng cho
mc đích chung đó lƠ ắnhng nhà đu t, ngi cho vay và các ch n khác, bao
gm c các đi tng hin hu và tim nng. Mc đích ca BCTC là cung cp
thông tin tài chính hu ích v đn v k toán cho các đi tng trên đ ra các quyt
đnh v vic cung cp các ngun lc cho đn v. Các quyt đnh này liên quan đn
vic mua, bán, hoc nm gi các công c vn ch s hu và các công c n, quyt
đnh cho vay, thanh toán các khon n và các dng thc cp tín dng khácẰ. (OB2,
CF). Nh vy, trong khuôn mu lý thuyt mi cho BCTC, IASB ch rõ đi tng u
tiên phc v thông tin ca BCTC đó lƠ nhƠ đu t vƠ ch n, k c hin hu ln

tim nng. Mc đích s dng thông tin cng đc xác đnh c th chi tit hn.
Tóm li, liên quan đn vn đ đi tng cung cp thông tin ca BCTC, gia
các quy đnh ca Vit Nam và Khuôn mu lý thuyt hin ti ca IASB có mt s
đim không tng đng. Các quy đnh ca Vit Nam hng ti nhiu nhóm đi
tng phc v hn, bao gm tt c nhng ngi có nhu cu s dng thông tin k
toán; còn đi vi IASB, mc dù có đ cp đn vic ắBCTC đc lp vi mc đích
cung cp thông tin hu ích cho vic ra các quyt đnh kinh tẰ ắđc tin là s phù
hp vi nhu cu ca hu ht nhng ngi s dng BCTCẰ (đon gii thiu, CF);
nhng y ban đƣ xác đnh rõ đi tng u tiên cung cp thông tin đó lƠ nhƠ đu t
và ch n. Mc dù có đim không tng đng nh trên, vn có th thy rõ, trong
bt c vn bn nƠo nêu trên, đi tng ch n đu lƠ đi tng s dng ch yu mà
BCTC hng ti.
1.2.3 Vai trò ca BCTC viăđiătng các ch n
Các ch n đc đ cp  đơy lƠ các ch n hin ti cng nh các ch n
tim nng, bao gm nhng ngi cho vay và các dng ch n khác. H lƠ ngi cn
ra quyt đnh liên quan đn vic cung cp và thanh toán các khon n và các dng
tín dng khác cho doanh nghip, ví d: các ngơn hƠng thng mi, các công ty cho
thuê tài chính, các nhà cung cp hàng hóa dch v, các trái ch ầ
-12-


i vi các ch n, đ quyt đnh cho vay hoc cp các loi hình tín dng
khác hay không, h cn thu thp đc thông tin v doanh nghip đ có th xác đnh
kh nng doanh nghip có th tr n và các khon lãi. Kh nng nƠy đc tính toán
da trên s lng, thi gian vƠ đ chc chn ca dòng tin thun trong tng lai thu
vào doanh nghip.
 đánh giá trin vng ca dòng tin thun trong tng lai, các ch n cn
thông tin v:
 Ngun lc ca doanh nghip
 Tình hình ngun vn

 Tính hiu qu và hu hiu ca các nhà qun tr doanh nghip khi s
dng ngun vn ca doanh nghip.
Yêu cu thông tin trên có th đc đáp ng bi BCTC hoc báo cáo riêng do
ch n yêu cu doanh nghip cung cp. Mt s ch n không có quyn yêu cu trc
tip thông tin t phía doanh nghip, cho nên BCTC tr thành ngun quan trng
cung cp nhiu thông tin mà h cn.
Trong các đi tng ch n, các ngơn hƠng thng mi lƠ đi tng mà lun
vn nƠy tp trung đi sâu nghiên cu. i vi các ngơn hƠng thng mi, đ ra quyt
đnh cho vay hay không, h cn phi thc hin:
 Thu thp thông tin
 Phân tích và x lý thông tin thu thp đc (phân tích tín dng)
 Rút ra kt lun v kh nng hoƠn tr n, c gc và lãi ca khách hàng.
Trong quy trình này, BCTC là ngun cung cp thông tin v tình hình tài
chính và tình hình kinh doanh ca doanh nghip đ phc v cho hot đng phân tích
tình hình tài chính ca doanh nghip. Hot đng phân tích tình hình tài chính này là
mt trong nhng ni dung quan trng trong quá trình phân tích tín dng nhm phc
v cho vic ra quyt đnh cho vay. Tuy nhiên, bên cnh BCTC đc cung cp bi
-13-


khách hàng, vi đc đim ca mình, các ngân hàng còn có th yêu cu doanh nghip
cung cp thêm thông tin v t cách pháp nhơn, k hoch và chin lc sn xut kinh
doanh vƠ phng án sn xut kinh doanh, có quyn thc hin phng vn điu tra
khách hàng, có thông tin t h thng xp hng tín dng và thông tin t các ngun
khácầ Do đó, vi đi tng này, BCTC không phi là ngun thông tin duy nht.
Nh vy, v mt lý thuyt, mc dù vai trò ca BCTC đi vi các đi tng
ch n đƣ đc khng đnh là quan trng nh trên, nhng vai trò thc s ca chúng
đi vi các ngơn hƠng thng mi li là mt vn đ cn đc kim chng t các
nghiên cu thc t.
1.3 Tính hu ích caăthôngătinătrênăBCTCăđi vi quytăđnh cho vay ca các

ch n
Mc dù không có h thng quy đnh v tính hu ích ca thông tin trên BCTC
dành riêng cho quyt đnh cho vay ca các ch n, các nhà lp quy  Vit Nam
cng nh trên th gii đu khng đnh BCTC là ngun thông tin cung cp cho nhiu
đi tng, trong đó có các ch n, đ ra quyt đnh kinh t. iu đó có ngha lƠ, các
quan đim v tính hu ích ca BCTC đc nêu bi các nhà lp quy  c Vit Nam
và th gii hin nay đu thích hp và áp dng đc đi vi các ch n nói chung,
và các ngân hàng nói riêng. Do vy, di đơy, lun vn nêu ra các quan đim v
tính hu ích ca thông tin trên BCTC đi vi quyt đnh kinh t ca tt c các đi
tng s dng vi nh lƠ các quan đim đi vi quyt đnh cho vay ca các ch n.
1.3.1 Tính hu ích caă BCTCă theoă quană đim ca chun mc k toán Vit
Nam
1.3.1.1ăSă lc v lch s hình thành ca các chun mc k toán Vit
Nam th hinăquanăđim v tính hu ích ca BCTC
Ti Vit Nam, không có khuôn mu lý thuyt hay vn bn tng t quy đnh
riêng v nhng đc đim cht lng giúp cho thông tin k toán nói chung và thông
tin trên BCTC nói riêng tr nên hu ích đi vi ngi s dng. Tuy nhiên, VAS 01-
-14-


Chun mc chung và VAS 21-Trình bƠy BCTC cng đƣ đa ra nhng yêu cu v
thông tin k toán và thông tin trên BCTC. Qua nhng vn bn trên, có th thy đc
quan đim ca c quan lp quy ca Vit Nam v tính hu ích ca BCTC.
Chun mc chung VAS 01 đc B Tài Chính theo quyt đnh
165/2002/Q-BTC. Chun mc nƠy đc nghiên cu xây dng trên c s các
chun mc quc t v k toán, có nhng điu chnh phù hp vi trình đ phát trin
ca nn kinh t Vit Nam, phù hp vi h thng lut pháp, trình đ, kinh nghim k
toán kim toán ca Vit Nam. Chun mc chung ra đi nhm mc đích quy đnh và
hng dn các nguyên tc, yêu cu k toán c bn, các yu t và ghi nhn các yu
t ca BCTC doanh nghip theo xu hng quc t hóa. Chun mc VAS 21-Trình

bƠy BCTC đc ban hƠnh sau đó, vƠo nm 2003, đa ra nhng yêu cu v vic lp
vƠ trình bƠy đi vi BCTC. Vn bn hng dn thc hin VAS 21 đc ban hành
ln đu vƠo nm 2005 (Thông t 23/2005/TT-BTC). Hin nay VAS 01 và VAS 21
đu đang còn hiu lc, nhng Thông t 23/2005/TT-BTC đƣ b thay th bi thông
t 161/2007/TT-BTC.
Thông t 23/2005/TT-BTC hng dn VAS 21 đc ban hƠnh vƠo nm
2005 đa ra các quy đnh vƠ hng dn các yêu cu chung v kt cu, ni dung và
nguyên tc lp và trình bày BCTC doanh nghip. Trong đó, yêu cu vi vic lp và
trình bày BCTC là: trung thc, hp lý, và doanh nghip cn la chn và áp dng
chính sách k toán phù hp vi quy đnh ca tng chun mc k toán nhm đm
bo cung cp thông tin thích hp vi nhu cu ra các quyt đnh kinh t ca ngi s
dng và cung cp đc các thông tin đáng tin cy. Sau nƠy, Thông t 23/2005/TT-
BTC đƣ b thay th bi Thông t 161/2007/TT-BTC.
Di đơy, tác gi trình bày các yêu cu đ đm bo tính hu ích ca thông
tin k toán và thông tin ca BCTC theo VAS 01, VAS 21 và Thông t
161/2007/TT-BTC.
-15-



1.3.1.2 Tính hu ích caăBCTCătheoăquanăđim ca Vit Nam
BCTC vn là mt dng thông tin k toán, cho nên, đ đt đc tính hu ích,
chúng phi đt nhng yêu cu c bn đi vi thông tin k toán đc nêu trong
VAS 01, bao gm:
 Trung thc: Các thông tin và s liu phi đc ghi chép và báo cáo
trên c s các bng chng đy đ, khách quan vƠ đúng vi thc t v
hin trng, bn cht ni dung và giá tr ca nghip v kinh t phát sinh
 Khách quan: Các thông tin và s liu phi đc ghi chép và báo cáo
đúng vi thc t không b xuyên tc, không b bóp méo.
 y đ: Mi nghip v kinh t tƠi chính phát sinh liên quan đn k k

toán phi đc ghi chép vƠ báo cáo đy đ, không b b sót.
 Kp thi: Các thông tin và s liu phi đc ghi chép và báo cáo kp
thi, đúng hoc trc thi gian quy đnh, không đc chm tr.
 D hiu: Các thông tin và s liu trình bày trong BCTC phi rõ ràng,
d hiu đi vi ngi s dng. Ngi s dng  đơy đc hiu là
ngi có hiu bit v kinh doanh, v kinh t, tài chính, k toán  mc
trung bình. Thông tin v nhng vn đ phc tp trong BCTC phi
đc gii trình trong phn thuyt minh.
 Có th so sánh: Các thông tin và s liu k toán gia các k k toán
trong mt doanh nghip và gia các doanh nghip ch có th so sánh
đc khi so sánh đc khi tính toán và trình bày nht quán. Trng
hp không nht quán thì phi gii trình trong thuyt minh đ ngi s
dng BCTC có th so sánh thông tin gia các k k toán, gia các
doanh nghip hoc gia thông tin thc hin vi thông tin d toán, k
hoch.
VAS 01 quy đnh rng các yêu cu trên phi đc thc hin đng thi.
-16-


Theo quan đim đc nêu trong VAS 21, BCTC phi trình bày mt cách
trung thc và hp lý tình hình tài chính, tình hình và kt qu kinh doanh và các
lung tin ca doanh nghip.  lp và trình bày BCTC trung thc và hp lý,
BCTC phi đc lp vƠ trình bƠy trên c s tuân th các chun mc k toán, ch đ
k toán vƠ các quy đnh có liên quan hin hành.
VAS 21 hng dn các công vic mà doanh nghip phi thc hin đ lp và
trình bày báo cáo trung thc hp lý, bao gm:
Doanh nghip phi la chn và áp dng các chính sách k toán phù hp vi
quy đnh ca tng chun mc k toán. Trng hp cha có quy đnh  chun mc
k toán và ch đ k toán hin hành, thì doanh nghip phi cn c vào chun mc
chung nhm đm bo BCTC cung cp đc các thông tin đáp ng các yêu cu sau:

thích hp vi nhu cu ra các quyt đnh kinh t ca ngi dùng vƠ đáng tin cy.
Thông tin lƠ đáng tin cy khi trình bày trung thc hp lý, phn ánh đúng bn cht
kinh t ca các giao dch, trình bày khách quan, không thiên v, tuân th nguyên tc
thn trng vƠ trình bƠy đy đ trên mi khía cnh trng yu.
BCTC còn cn trình bày các thông tin nhm cung cp thông tin phù hp,
đáng tin cy, so sánh đc và d hiu; cung cp các thông tin b sung khi quy đnh
trong chun mc k toán không đ đ giúp cho ngi s dng hiu đc tác đng
ca nhng giao dch hoc nhng s kin c th đn tình hình tài chính, tình hình và
kt qu kinh doanh ca doanh nghip.
C th hn, Thông t 161/2007/TT-BCTC hng dn VAS 21 đa ra các
yêu cu cho vic lp BCTC nh sau:
 Trung thc, hp lý:
BCTC phi trình bày trung thc và hp lý tình hình tài chính, kt qu kinh
doanh và các lung tin ca doanh nghip.  đm bo yêu cu trung thc và hp
lý, các BCTC phi đc lp vƠ trình bƠy trên c s tuân th các Chun mc k toán,
Ch đ k toán vƠ các quy đnh có liên quan hin hành.
-17-


Trng hp doanh nghip s dng chính sách k toán khác vi quy đnh ca
chun mc và ch đ k toán Vit Nam thì không đc coi là tuân th chun mc
và ch đ k toán hin hƠnh, dù đƣ thuyt minh đy đ trong chính sách k toán
cng nh trong Bn thuyt minh BCTC
 Thích hp:
BCTC phi đáp ng yêu cu thích hp vi nhu cu ra quyt đnh kinh t ca
nhng ngi s dng. Thông tin trên BCTC phi phù hp vi mi quan tâm ca
nhng ngi s dng, giúp h có nhng cn c đ tìm hiu, đánh giá các s kin,
tình hình xy ra trong quá kh, hin ti vƠ tng lai đ có th đ ra các quyt đnh
kinh t phù hp. Vì BCTC có mc đích s dng chung cho nhiu đi tng khác
nhau, có mi quan tơm khác nhau, do đó, yêu cu thích hp ca BCTC đc xem

xét vƠ quy đnh trên c s mc tiêu s dng chung ca BCTC, tc là mt h thng
BCTC bt buc, thng nht đáp ng nhu cu cung cp thông tin cho nhiu đi
tng s dng.
 ángătinăcy
BCTC phi đáp ng yêu cu cung cp thông tin tin cy cho nhng ngi s
dng.  đm bo đ tin cy ca thông tin, BCTC phi trình bày trung thc hp lý
tình hình tài chính, tình hình và kt qu kinh doanh ca doanh nghip. Vic la
chn và áp dng các chính sách k toán cho vic lp và trình bày BCTC phi trên c
s tuân th quy đnh ca tng chun mc k toán đi vi giao dch và s kin phát
sinh. Trng hp cha có quy đnh  chun mc k toán và ch đ k toán hin
hành thì doanh nghip phi cn c vào chun mc chung đ xây dng các phng
pháp k toán hp lý nhm đm bo BCTC cung cp đc thông tin trung thc, hp
lỦ vƠ đáng tin cy cho ngi s dng.
BCTC phi đc trình bày khách quan, không thiên v; phi phn ánh đúng
bn cht kinh t ca các giao dch và s kin ch không ch đn thun cn c vào
hình thc pháp lý ca chúng. Mi s xuyên tc, bóp méo thông tin v các giao dch,