B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
HÀ TH M HOA
TÁC NG CA M CA THNG MI
LÊN T GIÁ HI OÁI THC
NGHIÊN CU THC NGHIM VIT NAM
Chuyên ngành : Tài chính - Ngân hàng
Mã s: 60340201
LUN VN THC S KINH T
NGI HNG DN KHOA HC: PGS.TS. NGUYN TH LIÊN HOA
Tp. H Chí Minh – Nm 2013
LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan rng đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các ni
dung nghiên cu và kt qu trong đ tài này là trung thc và cha tng đc ai
công b trong bt k công trình nghiên cu nào trc đây. Nhng s liu trong các
bng biu phc v cho vic phân tích, nhn xét, đánh giá đc chính tác gi thu
thp và tng hp t các ngun đáng tin cy.
Tác gi: Hà Th M Hoa
MC LC
TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC
DANH MC CÁC T VIT TT
DANH MC BNG
DANH MC HÌNH
TÓM TT NGHIÊN CU 1
CHNG 1: GII THIU 2
CHNG 2: TNG QUAN LÝ THUYT 5
2.1. Các phng pháp tip cn và nhân t tác đng đn t giá hi đoái 5
2.1.1. Các phng pháp tip cn và gii thích t giá hi đoái 5
2.1.2. Các yu t tác đng đn t giá hi đoái thc 7
2.2. Tng quan các nghiên cu trc đây v tác đng ca đ m ca thng
mi đn t giá hi đoái thc 13
CHNG 3: D LIU VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU 22
3.1. Mô hình nghiên cu 22
3.2. D liu nghiên cu 23
3.2. Phng pháp nghiên cu 25
CHNG 4: KT QU NGHIÊN CU 26
4.1. Mô t thng kê v d liu nghiên cu 26
4.2. Kim đnh tính dng ca chui d liu 36
4.3. Ma trn h s tng quan gia các bin trong mô hình 38
4.4. Kt qu hi quy gia t giá hi đoái thc và m ca thng mi 39
4.5. Kt qu c lng t mô hình GMM 39
CHNG 5: KT LUN 49
TÀI LIU THAM KHO 52
Ph lc 1: D liu ca các bin trong mô hình . 58
Ph lc 2: Kt qu kim đnh nghim đn v các bin trong mô hình hi quy….66
DANH MC T VIT TT
ADB Ngân hàng Phát trin châu Á
ADF Kim đnh nghim đn v ca Dickey – Fuller
ARIC Trung tâm hi nhp khu vc ông Nam Á
(Asia Regional Integration Center)
ASEAN Hip hi các quc gia ông Nam Á
CPI Ch s giá tiêu dùng
FD N nc ngoài
FDI Vn đu t trc tip nc ngoài
GDP Tng sn phm quc ni
GSO Tng cc thng kê
IFS Thng kê Tài chính Quc t
OECD T chc Hp tác và Phát trin Kinh t
IMF Qu Tin t Quc t
NHNN Ngân hàng Nhà nc
PP Kim đnh nghim đn v ca Phillips – Perron
IT T s mu dch (Trade intensity )
TOT t l mu dch
UNCTAD Hi ngh Liên Hip Quc v Thng mi và phát trin
USD ô la M
VND Vit Nam ng
WTO T chc Thng mi Th gii
DANH MC BNG
Bng 3.1: Tng hp ngun d liu ca các bin đc s dng 24
Bng 4.1: Mô t thng kê ca các bin (Q12000 – Q42012) 26
Bng 4.2. T l mu dch ca mt s nc trong khu vc (2000 – 2012) 33
Bng 4.3. Kt qu kim đnh tính dng 37
Bng 4.4. Ma trn h s tng quan cho các bin trong mô hình hi quy 38
Bng 4.5. Kt qu ca phng trình hi quy (1) bng phng pháp GMM 41
Bng 4.6: Kt qu c lng bng phng pháp GMM cho các phng trình 42
DANH MC HÌNH
Hình 4.1: T giá thc và t giá danh ngha VND/USD theo quý t nm 2000-2012
( nm 2000 là nm gc) 28
Hình 4.2: m ca thng mi ca Vit Nam theo quý t 2000-2012 29
Hình 4.3: Vn đu t trc tip nc ngoài ròng t 2000-2012 30
Hình 4.4: T l mu dch ca Vit Nam giai đon 2000 – 2012 32
Hình 4.5: N nc ngoài ca Vit Nam (% GDP) 2000-2012 34
Hình 4.6: N nc ngoài ca mt s quc gia châu Á (%GDP) 35
Hình 4.7. N nc ngoài và n nc ngoài ngn hn ca Vit Nam 36
Hình 4.8: Hi quy gia t giá hi đoái thc và m ca thng mi 39
1
Tóm tt
Bài nghiên cu tin hành nghiên cu tác đng ca m ca thng mi
đn t giá hi đoái thc Vit Nam bng vic s dng d liu quý cho giai
đon quý 1 nm 2000 đn quý 4 nm 2012. Bng vic s dng k thut c
lng Generalized Method of Moments (GMM) đ c lng phng trình t
giá hi đoái thc, bài nghiên cu tìm thy tác đng cùng chiu có ý ngha ca
m ca thng mi lên t giá hi đoái thc. Kt qu này là bn vng khi thay
đi các thông s khác nhau trong mô hình. Kt qu cng nhn mnh vai trò
ca các bin v mô khác trong vic xác đnh t giá hi đoái thc. T l mu
dch, đu t trc tip nc ngoài, chi tiêu ca chính ph có mt tác đng
ngc chiu lên t giá hi đoái thc.
2
Chng 1: GII THIU
Toàn cu hóa, hi nhp kinh t quc t và t do hóa thng mi đư và
đang là xu th ni bt ca kinh t th gii đng đi. Phù hp vi xu th đó,
t nm 1986 đn nay, Vit Nam đư tin hành công cuc đi mi và gia tng
mc đ hi nhp kinh t quc t thông qua vic ch đng tham gia vào các
mi quan h gn kt, m rng quy mô, tng cng các hot đng kinh t vi
các nc, vùng lãnh th và trên phm vi toàn th gii. cp đ song phng,
Vit Nam đư thit lp quan h ngoi giao vi hn 170 quc gia trên th gii,
m rng quan h thng mi, xut khu hàng hóa ti trên 230 th trng ca
các nc và vùng lãnh th. cp đ đa phng Vit Nam đư có mi quan h
tích cc vi các t chc tài chính tin t quc t nh Ngân hàng phát trin
Châu Á, Qu tin t th gii, Ngân hàng th gii; gia nhp các t chc kinh
t, thng mi khu vc và th gii, ký kt hip đnh hp tác kinh t đa
phng nh Hip Hi các nc ông Nam Á (ASEAN), Khu vc mu dch
t do ASEAN (AFTA), Khu vc mu dch t do ASEAN – Trung Quc, T
chc hp tác kinh t Châu Á Thái Bình Dng (APEC), Liên Minh Châu Âu
(EU)… và mt s kin đc bit quan trng là Vit Nam chính thc tr thành
thành viên ca T chc thng mi Th gii (WTO) vào ngày 7 tháng 11 nm
2006. Tham gia vào WTO, cng có ngha là hot đng thng mi ca Vit
Nam s đc t do hn to điu kin cho Vit Nam có th m rng hot đng
kinh t ra nc ngoài cng nh thâm nhp vào th trng nc ngoài d dàng
hn. Hi nhp sâu rng vào nn kinh t th gii cng nh ngày càng có đ
m ca ln vi kinh t th gii nh vy đư đem đn cho Vit Nam nhng li
ích nht đnh đư đc minh chng qua s phát trin ngày càng đi lên ca nn
kinh t Vit Nam trong thi gian qua. Tuy nhiên, không th ph nhn nhng
thách thc mà nn kinh t phi đi mt nh s cnh tranh khc lit hn do có
3
s tham gia nhiu hn, sâu hn, rng hn ca các đi tác nc ngoài vào Vit
Nam. Bên cnh đó, m ca thng mi cng gây ra nhng bt n kinh t v
mô kéo dài mà đc bit quan trng là nhng bin đng ln trong t giá hi
đoái đư đc th trng ngoi hi minh chng rõ ràng k t sau khi gia nhp
WTO. Nh chúng ta đư bit t giá hi đoái là nhân t rt quan trng đi vi
bt k quc gia nào vì nó nh hng đn giá tng đi gia hàng hóa sn xut
trong nc vi hàng hóa trên th trng quc t. Vi xu th m ca thng
mi nh ngày nay, t giá ngày càng đc s dng nh mt công c chính đ
điu tit các quan h kinh t quc t bi s tác đng đn kh nng cnh tranh
ca hàng hóa sn xut trong nc. Vy mt câu hi đt ra đây là liu m
ca thng mi có tác đng đn t giá hi đoái thc Vit Nam hay không
và nu có thì nó tác đng nh th nào đn t giá hi đoái thc Vit Nam?
Trên th gii hin nay có rt nhiu nghiên cu v tác đng ca m ca thng
mi lên t giá hi đoái thc. Tuy nhiên, hin nay nghiên cu thc nghim
trong vic gii thích s tác đng ca m ca thng mi đn t giá hi đoái
thc vn đang còn hn đn. Mt vài nghiên cu cho thy m ca thng mi
có s nh hng cùng chiu lên t giá hi đoái thc và nó gim sau khi t do
hóa thng mi (Edwards, 1993; Elbadawi, 1994; Hau, 2002…). Ngc li,
mt s nghiên cu nhn thy s tác đng không có ý ngha thng kê ca m
ca thng mi lên t giá hi đoái thc (Edwards, 1987). Còn nghiên cu ca
Li (2004) đư ch ra rng t do hóa thng mi đáng tin dn đn s gim giá t
giá hi đoái thc, nhng không đáng tin có th dn ti mt s tng giá t giá
hi đoái thc trong ngn hn.
Còn Vit Nam, có rt nhiu nghiên cu v các nhân t tác đng đn
t giá hi đoái thc nh H Th Thiu Dao (2012), Tô Trung Thành
(2010)…Tuy nhiên cho ti thi đim này Vit Nam vn cha có mt nghiên
4
cu thc nghim c th nào v tác đng ca m ca thng mi lên t giá hi
đoái thc. Do đó, bài nghiên cu “Tác đng ca đ m ca thng mi lên
t giá hi đoái thc ậ nghiên cu thc nghim Vit Nam” s cung cp
mt bng chng thc nghim v tác đng ca m ca thng mi lên t giá
hi đoái Vit Nam và xác đnh chiu hng ca s tác đng đó.
Mc tiêu ca bài nghiên cu tr li cho hai câu hi sau: (1) M ca
thng mi có tác đng đn t giá hi đoái thc Vit Nam hay không? (2)
Nu có tn ti s tác đng này thì m ca thng mi tác đng cùng chiu
hay ngc chiu đn t giá hi đoái thc Vit Nam.
tr li cho nhng câu hi này, bài nghiên cu s dng k thut c
lng Generalized Method of Moments (GMM) đ c lng phng trình t
giá hi đoái thc. GMM có th kim soát hin tng ni sinh ca đ tr bin
ph thuc và hin tng ni sinh tim n ca các bin gii thích khác trong
mô hình. tr ca các bin ngoi sinh đc s dng nh là bin công c
trong phng pháp này.
Phn còn li ca bài nghiên cu đc trình bày nh sau. Phn k tip
gii thiu tng quan các nghiên cu lý thuyt và thc nghim v tác đng ca
m ca thng mi đn t giá hi đoái thc, chng 3 trình bày d liu và
phng pháp nghiên cu, chng 4 mô t kt qu nghiên cu và chng 5 là
kt lun.
5
Chng 2: TNG QUAN LÝ THUYT
2.1. Các phng pháp tip cn vƠ nhơn t tác đng đn t giá hi đoái
2.1.1. Các phng pháp tip cn và gii thích t giá hi đoái
Theo lý thuyt, có hai phng pháp tip cn chính v mô hình t giá
hi đoái, phng pháp tin t (monetary approach) và phng pháp cân bng
danh mc đu t (portfolio balance approach). Cách tip cn theo phng
pháp tin t cho rng t giá bin đng là đ các th trng tin t ni đa và
nc ngoài tr nên cân bng. Nhng nhân t tác đng đn cung cu trên các
th trng tin t ni đa và nc ngoài (ví d nh thay đi trong chính sách
tin t ca Ngân hàng Trung ng, hay thay đi trong tng quan thu nhp
thc t gia các quc gia…) làm cho th trng tin t tr nên mt cân bng,
do đó t giá phi bin đng đ thit lp li s cân bng cho th trng tin t.
Trong khi hình thành mi liên h gia s bin đng ca t giá và s cân bng
ca th trng tin t, phng pháp tin t đư da trên gi thuyt cho rng: các
trái phiu ni đa và nc ngoài là thay th hoàn ho cho nhau, các danh mc
đu t đc t do hoán đi cho nhau. iu kin đ các chng khoán thay th
hoàn ho cho nhau bao gm: vn quc t đc t do di chuyn, các chng
khoán đu có ri ro nh nhau, các chng khoán đu có mc lãi sut thc d
tính là nh nhau, b qua mi chi phí giao dch và thu. Cách tip cn theo
phng pháp tin t đư da trên mt s mô hình đ tip cn s hình thành và
bin đng t giá, nhng có ba mô hình quan trng nht: mô hình giá linh hot,
mô hình giá cng và mô hình chênh lch lãi sut thc. Cách tip cn t giá
theo phng pháp tin t đc bt đu mt cách rt cn bn t đnh ngha v
t giá: t giá là giá c ca tin t nc ngoài (ngoi t) đc biu hin bng
mt s đn v tin t trong nc (ni t). Vì là giá c gia hai đng tin, nên
t giá cng đc xác đnh bi các lc lng cung cu v hai đng tin này
6
trên th trng. Cách tip cn t giá theo phng pháp tin t da trên đim
xut phát và nhng nhân t chính xác đnh t giá là cu tin và cung tin.
Khác vi phng pháp tin t, phng pháp cân bng danh mc đu
t cho rng, các trái phiu ni đa và nc ngoài không thay th hoàn ho cho
nhau. iu này hàm ý, ngoài yu t cân bng ca th trng tin t, chúng ta
phi tính đn mi quan h gia s bin đng ca t giá và thay đi trong
tng quan cung cu trái phiu ni đa và trái phiu nc ngoài. Nhng nhân
t tác đng làm thay đi tng quan cung cu trái phiu ni đa và nc ngoài
s làm cho th trng trái phiu tr nên mt cân bng, và tác đng đn t giá.
Do đó, mi thay đi trong cung cu trái phiu ca mi nc đu có nh hng
đn mc t giá và mc lãi sut. iu này có ngha là, mô hình cân bng danh
mc đu t không ch đ cp đn nhu cu đi vi các đng tin và các trái
phiu khác nhau mi nc, mà còn ch ra cu tin và cu chng khoán trong
mi quan h vi thu nhp, mc lãi sut và các yu t khác. Phng pháp cân
bng danh mc đu t hình thành trên c s đa dng hóa danh mc đu t và
điu kin cân bng ca các th trng.
Mc dù phng pháp cân bng danh mc và tin t đư đt nn tng
cho mô hình t giá hi đoái, nhng phng pháp này đư l đi vai trò ca m
ca thng mi trong các yu t quyt đnh t giá hi đoái. Toàn cu hóa và
t do hóa đư cho phép hàng hóa và vn di chuyn qua biên gii ca các nc
t do hn, to ra nhiu và nhiu các nhân t có th gây ra nhng thay đi
trong giá tr ca tin t. T giá hi đoái gia hai đng tin đc xác đnh bng
cung và cu ca hai đng tin này. Cung và cu ca tin t trên th trng
quc t đc xác đnh ch yu bng thng mi và đu t quc t. Nhu cu
tng đi ca tin t t nhà đu t s b nh hng bi lãi sut tng đi là
mt trong nhng bin c bn trong mô hình tin t. Tuy nhiên, s nh hng
7
ca thng mi quc t không đc đ cp trong phng pháp cân bng danh
mc và tin t. Vì th, bài nghiên cu này c gng đin vào nhng ch khuyt
đó bng vic thêm m ca thng mi trong mô hình t giá hi đoái bên cnh
nhng yu t thông thng ca phng pháp cân bng danh mc và tin t.
2.1.2. Các yu t tác đng đn t giá hi đoái thc
m ca thng mi (Trade openness)
M ca thng mi là mt phng pháp xác đnh đ m ca ca mt
nn kinh t đi vi thng mi th gii và nhng li ích tng trng thu nhp
có đc t nhng hot đng thng mi trên (Squalli, Wilson 2006).
m ca thng mi là ch s đc s dng đ đo lng chính sách
m ca thng mi ca mt quc gia, chính sách thng mi càng theo
hng t do hóa, thì đ m thng mi càng ln.
m ca thng mi đc đo lng bi rt nhiu cách trong hàng
trm bài nghiên cu, nhng hu ht các phng pháp đu đa ra mt đc
đim chung, th hin t l mu dch ca thu nhp ca mt đt nc. Bng 2.1
cung cp bng tóm tt mt vài phng pháp đo lng đ m ca đư đc s
dng. Thêm vào đó Alcal´a and Ciccone (2004) gn đây đư đa ra mt
phng pháp chun đ đo đ m ca thng mi, Trade intensity (IT), có th
mang li c tính trên thu nhp b lch theo hng gim bi vì tác đng ca
phi mu dch v nng sut ( non-tradeables on productivity). Vì vy, h đ
ngh mu dch danh ngha đc chia bi thu nhp điu chnh bi ngang giá
sc mua, hoc GDP thc. Không phân bit vi các phng pháp đo lng đ
m ca đư đc s dng, trong mi trng hp, phng pháp đo lng khác
nhau s cung cp mt phng pháp xác đnh đ m ca thng mi ca quc
gia đó đi vi thng mi quc t và nhng li ích tng trng thu nhp bt
8
ngun t thng mi. Mt cách đn gin, ví d TI ca mt quc gia c th,
mt nn kinh t càng m ca thì s đt đc nhiu li ích thng mi.
Bng 2.1: Phng pháp đo lng đ m ca thng mi
M
i
/ GDP
i
T l mu dch nhp khu (Import trade
intensity); đc đo lng bi nhp khu
(M) chia cho GDP
X
i
/GDP
i
T l mu dch xut khu (Export trade
intensity), đc đo lng bi xut khu
(X) chia cho GDP
(X +M)
i
/GDP
i
T s mu dch (Trade intensity); đc đo
lng bi tng xut khu và nhp khu
chia cho GDP
1 − [(X +M)
i
/2*GDP
i
] × 100
T s mu dch điu chnh, và phng
pháp thay đi đ gii quyt các yu t b
b sót theo đ ngh ca Frankel (2000)
M/GDP
i
−( 1 – GDP
i
/ * GDP
i
)
T s mu dch hiu chnh, mt phng
pháp tip cn bi Frankel (2000), đ ngh
bi Li và các cng s (2004)
(X +M)/ r GDP
i
T s mu dch thc, mà mu s GDP
điu chnh bi ngang giá sc mua (GDP
thc) đc đa ra bi Alcal´a and
Ciccone (2004)
Ngun nghiên cu ca Squalli, J., and Wilson, K., (2007)
9
Tuy nhiên theo các cách tính thông thng vn s dng trong nhiu bài
nghiên cu trc đây, bài nghiên cu la chn cách tính đi vi đ m ca
thng mi bng t s gia tng giá tr thng mi (nhp khu cng vi xut
khu) so vi GDP.
V mt lý thuyt các tác đng ca đ m ca thng mi đn t giá là
không chc chn và do đó không th d đoán đc. M ca thng mi có
th thay đi khi có s gim thu hoc tng hn ngch. Gim thu hoc tng
hn ngch có th làm gim giá hàng hóa trong nc và do đó dn ti c hiu
ng thu nhp và thay th. Hiu ng thay th trong ngn hn hay dài hn đu
kích thích nhu cu nhp khu hàng hóa t đó làm tng giá hàng hóa mu dch
dn đn s suy gim trong cán cân thng mi và t giá hi đoái thc gim.
Tuy nhiên hiu ng thu nhp ca m ca thng mi đn hàng phi mu dch
là không rõ và còn tùy thuc vào xu hng ca tiêu dùng trong nc. Nu thu
nhp tng lên đc chi nhiu hn cho hàng hóa phi mu dch thì t giá thc
đang đc đnh giá cao. Connolly và Devereux (1995) lp lun rng hiu ng
thay th ca đ m ca thng mi chi phi hiu ng thu nhp trong trng
hp này. Vì vy tng đ m ca thng mi trong trng hp này (gim thu
hoc tng hn ngch) có th dn đn t giá hi đoái gim thông qua cán cân
thng mi gim (nhp khu tng). Mt khác nu đ m ca thng mi tng
thông qua gim thu xut khu nh lp lun ca Connolly và Devereux
(1995), hiu ng thu nhp và thay th có xu hng bin đi cùng chiu vi
xut khu. Trong trng hp này cán cân thng mi s đc ci thin và dn
ti t giá thc đc đánh giá cao. Do đó, chiu hng tác đng ca m ca
thng mi đn t giá hi đoái thc còn ph thuc vào hiu ng thay th và
hiu ng thu nhp to ra.
10
T l mu dch (TOT-terms of trade)
T l mu dch đc đnh ngha là giá tng đi ca hàng xut khu so
vi hàng nhp khu ca quc gia đó, đc tính bng t l gia ch s giá hàng
hóa và dch v xut khu vi ch s giá hàng hóa và dch v nhp khu ca
quc gia. TOT thng đc s dng đ đánh giá nhng thay đi trong môi
trng kinh t quc t. Theo Edwards (1988b) và Edwards và Wijnbergen
(1987), thay đi ca t l mu dch trong ngn hn và dài hn có th gây ra
hiu ng thay th và hiu ng thu nhp. Do đó, tác đng ca TOT đi vi t
giá thc là không rõ ràng có th cùng chiu (+) hoc ngc chiu ( - ) ph
thuc vào hiu ng thay th và hiu ng thu nhp.
u tiên là hiu ng thu nhp, d báo rng khi t l mu dch đc ci
thin (giá xut khu tng tng đi so vi giá nhp khu), thu nhp t xut
khu s tng dn ti nhu cu đi vi hàng hóa phi mu dch tng theo và giá
hàng hóa phi mu dch cng tng, do đó dn đn mt s đánh giá cao đng
tin t. Tip theo là hiu ng thay th, d báo rng mt s ci thin trong t l
mu dch có ngha là nhp khu s r hn và mt phn nhu cu trong nc vi
hàng hóa phi mu dch s đc thay th bi hàng nhp khu, do đó giá ca
hàng hóa phi mu dch s gim. iu này s dn đn s mt giá ca đng ni
t. Nh vy tùy thuc vào đ ln tác đng ca hiu ng thu nhp và hiu ng
thay th mà t giá hi đoái thc s gim (tác đng ca hiu ng thu nhp ln
hn tác đng ca hiu ng thay th) hay tng (tác đng ca hiu ng thu nhp
nh hn tác đng ca hiu ng thay th) khi TOT tng. i vi các nc sn
xut hàng hóa, hiu ng thu nhp nhìn chung vt tri hn hiu ng thay th.
S d, tác đng ca hiu ng thay th không đáng k là do hàng hóa nhp
khu và hàng hóa xut khu các quc gia này rt khác nhau, ngi tiêu
dùng không d thay th mt loi hàng hóa này bng mt loi hàng hóa khác
11
trong r tiêu dùng ca h trong trng hp có s thay đi v giá. Theo đó, khi
TOT tng, thông thng t giá hi đoái thc s gim.
Chi tiêu chính ph (GEXP- Government expenditure)
Chi tiêu ca chính ph đc tính bng t l tng chi tiêu chính ph so
vi GDP, ch tiêu này đi din cho chính sách tài khóa ca chính ph.
Mi quan h gia chi tiêu chính ph và t giá thc đư đc nghiên cu
t trc v mt lý thuyt và thc nghim. Theo đó, GEXP tác đng đn tiêu
dùng t nhân và t giá hi đoái thc thông qua hai hng: nu chi chính ph
bao gm phn ln là hàng hóa phi ngoi thng, GEXP tng s làm tng áp
lc cu ni đa, gia tng giá tng đi ca hàng hóa phi ngoi thng dn đn
tng t giá hi đoái thc; nu phn ln chi tiêu chính ph là hàng hóa ngoi
thng GEXP tng s làm cán cân thng mi xu đi, t gía hi đoái thc
gim. Vì vy khó d đoán hng tác đng ca GEXP lên t giá hi đoái thc.
Các nghiên cu thc nghim v hng tác đng ca GEXP lên t giá
hi đoái thc cho kt qu khác nhau. Nghiên cu thc nghim ca Balvers và
Bergstrand (2002) trên các nn kinh t thuc OECD cho rng GEXP có tác
đng đn t giá hi đoái thc qua c hai hng và đ ln tác đng này qua hai
hng này tng đng nhau. Nghiên cu ca Connolly và Devereux (1995)
cho thy s thay đi trong t giá hi đoái thc các nc Châu M Latinh
cho giai đon 1960 - 1985 có th đc gii thích bi chi tiêu ca chính ph và
chi tiêu ca chính ph cng làm tng t giá hi đoái bng vic chi tiêu ch
yu vào hàng hóa phi ngoi thng. Nghiên cu ca Ricci (2008) trên 48
quc gia (bao gm các nc phát trin và th trng mi ni) kt lun 1%
tng ca GEXP so vi GDP s làm t giá hi đoái thc tng 3%. Kt qu
nghiên cu ca Edward (1998) trên 12 quc gia đang phát trin cng cho thy
12
tng GEXP dn đn t giá hi đoái thc tng. Nh vy, tác đng ca GEXP
đn t giá hi đoái thc ph thuc vào t trng hàng hóa ngoi thng và phi
ngoi thng trong c cu chi tiêu ca chính ph.
u t trc tip nc ngoài (FDI)
Tác đng ca đu t trc tip nc ngoài lên t giá hi đoái ph thuc
vào s tin thu đc t đu t trc tip nc ngoài đc s dng đ mua hàng
hóa ngoi thng hay phi ngoi thng. Nu s tin thu đc s dng cho
hàng hóa ngoi thng (ví d nh nhp khu máy móc, nguyên liu vt
liu…) sau đó t giá hi đoái thc s gim giá v giá tr thc thông qua vic
làm xu đi tình trng ca tài khon vưng lai. Ngc li nu s tin thu đc t
đu t trc tip nc ngoài đc dùng đ mua hàng hóa phi ngoi thng thì
dn đn t giá hi đoái thc s tng. Phn ng ca t giá hi đoái thc đi vi
đu t trc tip nc ngoài ph thuc vào vn tích ly trong các ngành công
nghip có đnh hng xut khu hay các ngành công nghip thay th nhp
khu. Do đó, không th xác đnh tác đng ca đu t trc tip nc ngoài lên
t giá hi đoái thc mt cách chính xác và rõ ràng theo lý thuyt.
N nc ngoài
Tác đng ca n nc ngoài ti t giá hi đoái thc không th tiên
nghim đc. S tích ly n nc ngoài cng có th dn ti s tng giá hoc
gim giá ca t giá hi đoái thc tùy thuc vào vic n nc ngoài đc s
dng cho vic tiêu dùng các hàng hóa mu dch hoc phi mu dch.
2.2. Tng quan các nghiên cu trc đơy v tác đng ca đ m
ca thng mi đn t giá hi đoái thc
T giá hi đoái là mt yu t đóng vai trò quan trng trong nhiu hot
đng kinh t ca quc gia, đc bit trong thng mi quc t và các quyt
13
đnh đu t. T giá hi đoái đc quyt đnh bi các lc lng th trng,
cung và cu tin t. Chính vì th, t trc đn nay đư có mt lng ln các
nghiên cu tìm hiu v mi quan h gia t giá hi đoái và các yu t kinh t
c bn, đc bit là tác đng ca m ca thng mi đn bin đng t giá hi
đoái thc, trong khi đó cng có nhiu nghiên cu v tác đng ca s bin
đng t giá hi đoái lên thng mi (Hau, 2002).
Holden, Holden and Suss (1979) là mt trong s nhng ngi đu tiên
đa ra rng đ m ca ca thng mi tác đng không tt đn s bin đng
ca t giá hi đoái. H nghiên cu các yu t tác đng đn thay đi t giá và
tác đng tng th ca các bin lên chính sách t giá. Kt qu mô hình v đ
m ca thng mi có l là cn thit (bi vì mc ý ngha tng đi thp) và
có l tác đng ca đ m ca lên t giá không mnh nh d đoán bi lý
thuyt khu vc đng tin ti u ca Mundell (Mundell’s optimum currency
area theory).
Connolly, M., and Devereux J., (1995) nghiên cu mô hình t giá hi
đoái thc cân bng. Bài nghiên cu tóm tt t các nhân t tài chính và tin t
ngn hn gây ra s sai lch tm thi trong t giá hi đoái thc ngn hn so vi
mc cân bng t nhiên. Kt qu thc nghim cho thy s chuyn đng ca t
giá hi đoái thc các nn kinh t Châu M Latinh giai đon 1960 – 1985 có
th đc gii thích bi tc đ tng trng, đ m ca thng mi, chi tiêu ca
chính ph, và t l mu dch nc ngoài. c bit, tin b k thut và tng lên
trong vn c phn có xu hng làm tng t giá hi đoái thc, cng ging nh
t do hóa thng mi bng s tng lên trong m ca thng mi. Tuy nhiên
sau đó mt s tng lên trong chính sách bo h làm gim t giá hi đoái thc.
Kt qu này có th hp lý hóa da trên hiu ng thu nhp vt tri hn so vi
hiu ng thay th, do đó làm gim t giá hi đoái thc.
14
Hau (2002) đng ti bài báo đu tiên v s bin đng ca t giá hi
đoái thc và đ m thng mi, nghiên cu này cung cp toàn din nht
nhng nghiên cu v tác đng ca m ca thng mi lên s bin đng ca t
giá. Vào thi đim này toàn cu hóa và t do hóa thng mi tr thành vn đ
kinh t quan trng liên quan đn t giá. Ti cùng thi đim nhiu quc gia
trên th gii đư chn t giá hi đoái th ni vi mc đ khác nhau, chính điu
này đư cung cp lý do cho vic nghiên cu s bin đng ca t giá hi đoái.
Hau (2002) đ cp đn tác đng ca bin đng ca t giá hi đoái thc đn
mc đ m ca thng mi ca mt nn kinh t. Hau xem xét nu nn kinh t
hi nhp thông qua m rng mu dch quc t s làm gim s bin đng ca
t giá hi đoái thc thm chí khi không có hi nhp tin t. Vì lý thuyt nn
tng mà Hau s dng là mô hình tin t dài hn (inter-temporal monetary
model) vi s cng nhc v th trng lao đng danh ngha (nominal labor
market rigidities) và nghiên cu s khác nhau v mc đ hi nhp thng
mi tác đng đn t giá hi đoái thc nh th nào trong s hin din ca cú
sc tin t và cú sc thc không cân đi gia hai quc gia. Kt lun chính ca
mô hình là c cú sc thc và cú sc tin t có hiu ng nh hn đn t giá hi
đoái thc nu c hai quc gia nhp khu vi t l phn trm ln hn trong r
hàng tiêu dùng ca h, vì vy hi nhp thng mi thúc đy s n đnh ca t
giá hi đoái thc. Hau nghiên cu s bin đng ca t giá hi đoái thc cho
54 quc gia t nm 1980 và đư tìm thy s tác đng ca m ca kinh t lên đ
bin đng t giá hi đoái thc là có ý ngha v mt thng kê (hu ht các
trng hp ti mc ý ngha 1%) và m ca thng mi gii thích lên đn
52% s thay đi ca t giá hi đoái.
Gandolfo. G., và Nicoletti G., (2002) quan tâm vn đ xác đnh mi
quan h nhân qu gia bin đng t giá hi đoái thc và m ca thng mi.
15
Bài nghiên cu s dng k thut phân tích chui thi gian nh phng pháp
quan h nhân qu ca Geweke. Bài nghiên cu phân tích thc nghim da
trên mu gm 10 quc gia OECD. Phân tích cho thy m ca thng mi
không phi là bin ngoi sinh nh trong các mô hình lý thuyt ca Obstfeld-
Rogo (1995). Kt qu bài nghiên cu tìm ra bng chng cho thy bin đng
ca t giá hi đoái có mi quan h Granger vi bin m ca thng mi. Kt
qu này trái ngc vi kt qu thc nghim đc Hau(2002) đa ra da trên
k thut d liu chéo. Hau(2002) nhn ra rng m ca thng mi là bin ni
sinh và có th b tác đng bi s bin đng ca t giá hi đoái thc. Quan
đim ca h chng minh mi quan h là khá bn vng khi thay th s bin
đng ca t giá hi đoái làm bin đi din. Bài nghiên cu đ xut vic
nghiên cu đ đa ra mt mô hình tt hn v bin đng t giá hi đoái thc là
rt cn thit. K thut Spectral đư chng minh đc có mt công c mnh hn
đ nghiên cu nhng chuyn đng ca các bin. Tuy nhiên trong phm vi bài
nghiên cu này không th xác đnh đc mô hình đng v mi quan h nhân
qu đc nghiên cu. Nghiên cu đa đn kt lun cn phi có các nghiên
cu lý thuyt nhiu hn trong vic xây dng mô hình đng, mà trong đó m
ca thng mi là bin ni sinh chu tác đng bi s bin đng t giá hi đoái
thc.
Calderon là mt trong s ít ngi s dng lý thuyt “new open
macroeconomics” đ gii thích s bin đng ca t giá hi đoái. Vì vy, ông
nhn mnh các nhân t phi tin t là quan trng trong vic gii thích s bin
đng t giá. Calderon (2004) kim đnh gi thuyt: s bin đng ca t giá
hi đoái thc là ít hn các nn kinh t m. Ông suy đoán mi quan h cu
trúc gia s bin đng t giá hi đoái thc và s bin đng ca các yu t c
bn. Kt qu chính ca Calderon là: s bin đng ca t giá hi đoái và s
16
thay đi ca các yu t c bn có bin đng nhiu hn các nc đang phát
trin. S bin đng t giá hi đoái thc các nc đang phát trin bin đng
gp 4 ln so vi các nc công nghip. Sau đó, c ch t giá hi đoái càng
linh hot thì càng d bin đng trong t giá hi đoái thc. T giá hi đoái thc
gia các quc gia đang phát trin vi c ch t giá th ni thì bin đng gp 3
ln so vi các nc đang phát trin có c ch t giá neo cng hoc c đnh.
Thú v là kt qu cho thy có mt mi tng quan nghch bin yu gia m
ca tài chính và s bin đng t giá hi đoái thc.
Tseng, Chen & Lin (2005) đư cung cp bng chng v vic thng mi
quc t có th giúp n đnh s thay đi ca t giá, nh trong mô hình Mundell
(1961). Kt qu nghiên cu ca h cho thy mt s tng lên trong khi lng
mu dch (so vi tng cu trong nc) có khuynh hng làm gim s bin
đng ca t giá hi đoái khi các cú sc làm xáo trn nn kinh t. H đa ra s
mt cân bng mu dch làm t giá bin đng theo chiu hng xu hn
nhng nc công nghip là mt câu hi m cn phi đc gii quyt thông
qua thu thp thêm nhng bng chng thc nghim.
Bleaney (2008) cho rng nhng yu t c bn nh tng sn phm quc
ni, cung tin, tht nghip không h tr quá nhiu trong vic xác đnh t giá
hi đoái trong phm vi quan sát ca h, vic thit lp phm vi nghiên cu
rng là rt quan trng. Mc dù ông hoàn toàn đng ý nghiên cu ca Hau –
nn kinh t càng m ca thì t giá càng ít bin đng. Bleaney lp lun rng
mt phng pháp đo lng đ m ca tt hn là cán cân tài khon vãng lai/
GDP và nó thit lp gii hn cho s bin đng ca t giá hi đoái thc.
Bleaney đư ch ra rng da theo lý thuyt t giá hi đoái thc chuyn đng
gn nh ngu nhiên, nhng ch trong mt s gii hn nht đnh. Nhng gii
hn này là rng hn cho mt nn kinh t ít m ca và vì th nn kinh t càng
17
ít m ca s gp phi s bin đng t giá hi đoái thc càng cao. Phân tích
mu gm 22 nc thuc OECD giai đon 1980 – 2005 ông nhn thy mi
tng quan gia t giá hi đoái thc và m ca thng mi có ý ngha v mt
thng kê và bn vng, vì vy nhng quc gia có t l thng mi/GDP cao
hn thì có s bin đng t giá hi đoái thc thp hn.
Calderón C., và Kubota M., (2009) da trên mô hình the real exchange
rate redux và nhng bin th ca nó (Obstfeld and Rogoff, 1995; Hau, 2002)
chúng tôi đư tìm thy trong đó các bin pháp m ca thng mi và m ca
tài chính s làm tng tính gii thích s bin đng ca các cú sc ca các nhân
t c bn trong mô hình hi quy. Bài nghiên cu thu thp thông tin cho 82
quc gia (trong đó có 22 quc gia có nn kinh t công nghip) cho giai đon
1975 – 2005. Kt qu cho thy nhng quc gia có mc đ hi nhp vi th
trng hàng hóa th gii ngày càng cao thì có xu hng làm cho t giá hi
đoái thc n đnh hn. Kt qu này bt chp vic s dng các bin pháp chính
sách hoc bin pháp hiu qu ca m ca thng mi, và cung cp bng
chng thc nghim hu hiu cho các tác đng ca mô hình the exchange rate
redux (Obstfeld and Rogoff, 1995; Hau, 2002). Lu ý rng thc t các quc
gia có thng mi càng cao thì tác đng làm cho t giá hi đoái đc n đnh
hn phù hp vi các nghiên cu thc nghim trc đây. V mt kinh t, s
tng lên gp đôi ca m ca thng mi s dn đn gim bin đng ca t giá
hi đoái thc t 7 -12%.
ZakariaM.,và Ghauri, A.B., (2011) nghiên cu đ đa ra bng chng
thc nghim v s tác đng ca m ca thng mi lên t giá hi đoái thc
Pakistan bng vic s dng d liu quý t 1972 đn 2010. Vi vic s dng
mô hình c lng GMM –mt phng pháp tip cn khá hin đi, nghiên
cu đư tìm ra mt tác đng cùng chiu có ý ngha thng kê ca m ca
18
thng mi lên t giá hi đoái thc Pakistan, m ca thng mi làm gim
giá đng Rupee. Kt qu này cng ch ra rng chuyn t ch đ t gía hi
đoái c đnh sang th ni cng làm gim giá t giá hi đoái thc Pakistan.
Kt qu là bn vng khi thay đi phng pháp đo lng m ca thng mi
và các mô hình khác nhau. Kt qu cng nhn mnh vai trò ca các bin khác
trong vic xác đnh t giá hi đoái thc. Chi tiêu chính ph và đu t nc
ngoài tác đng cùng chiu mt cách đáng k lên t giá hi đoái; trong khi t
l mu dch, dòng vn, tích ly vn có tác đng ngc chiu có ý ngha lên t
giá hi đoái. iu này không phù hp vi các chính sách kinh t v mô đc
xem là ngun gc ca s mt cân bng ca t giá hi đoái thc (Edwards,
1988b).
Lee Chin and Law Chee-Hong (2013) nghiên cu s tác đng ca m
ca thng mi lên t giá hi đoái ca Malaysia. Vì Malaysia là mt nn kinh
t nh, m có liên quan đn thng mi quc t và lý thuyt kinh t đc đa
ra bi Dornbush (1974) nhn mnh rng vic gim thu (m ca thng mi
sâu rng) s làm mt giá đng ni t bng cách làm gim giá hàng xut khu
và tng giá hàng nhp khu, nghiên cu này c gng kim đnh s tác đng
ca m ca thng mi lên t giá hi đoái Malaysia. Bên cnh bin m ca
thng mi, các bin t cách tip cn theo mô hình tin t và mô hình cân
bng danh mc đc đa ra trong mô hình t giá. Kt qu cho thy hu ht
các bin nh m ca thng mi, sn lng, cung tin M2, cán cân thng
mi, lãi sut, ch s th trng chng khoán đu có ý ngha v mt thng kê và
mang li kt qu nh d đoán theo lý thuyt. Trong đó, đáng quan tâm là mt
s tng lên trong m ca thng mi có th dn ti mt s gim giá trong
đng Ringgit ca Malaysia. Thêm vào đó, mt s tng lên trong cán cân
thng mi có th làm gim giá đng Ringgit.