SINH KẾ CHO CÁC HỘ DÂN BỊ THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP TRƯỜNG HỢP KHU KINH TẾ ĐỒNG NAI - NGHỆ AN.PDF

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. HCM

CHNG TRÌNH GING DY KINH T FULBRIGHT



VNG TH BÍCH THY


SINH K CHO CÁC H DÂN B THU HI T NÔNG NGHIP
TRNG HP KHU KINH T ÔNG NAM - NGH AN



LUN VN THC S KINH T






TP. H Chí Minh – Nm 2012
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. HCM

CHNG TRÌNH GING DY KINH T FULBRIGHT

VNG TH BÍCH THY

SINH K CHO CÁC H DÂN B THU HI T NÔNG NGHIP

Trng hp KKT ông Nam – Ngh An
Chuyên ngành: Chính sách công
Mã s: 603114


LUN VN THC S KINH T



NGI HNG DN KHOA HC:
TS. TRN TIN KHAI




TP. H Chí Minh – Nm 2012
LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan Lun vn này hoàn toàn do tôi thc hin. Các đon trích dn và
s liu s dng trong Lun vn đu đc trích ngun và có đ chính xác cao nht trong
phm vi hiu bit ca tôi. Lun vn này không nht thit phn ánh quan đim ca Trng
i hc Kinh t Thành ph H Chí Minh hay Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright.
TP. HCM, ngày 24 tháng 04 nm 2012
Tác gi
Vng Th Bích Thy
1
LI CM N
Trc ht, tôi xin cm n ba m, chng, con và nhng ngi thân trong gia đình
đã luôn  bên cnh tôi, quan tâm, khuyn khích đng viên và to điu kin tt nht đ tôi
hoàn thành Chng trình thc s chính sách công Khóa 3 cng nh giúp tôi vt qua khó
khn trong cuc sng.

 hoàn thành  tài lun vn, tôi xin đc gi li tri ân đn toàn th thy cô 
Chng trình ging dy kinh t Fulbright vì đã truyn đt cho tôi nhng kinh nghim và
kin thc trong quá trình hc ti Chng trình.
c bit, vi tm lòng bit n sâu sc, tôi xin chân thành cm n TS. Trn Tin
Khai đã tn tình hng dn giúp đ, ch bo cho tôi hoàn thành lun vn này.
Tôi xin chân thành cm n PGS.TS Phm Duy Ngha, TS. inh Công Khi và cô
inh V Trang Ngân đã đóng góp cho tôi nhiu li khuyên b ích trong thi gian đu
làm lun vn.
Tôi xin chân thành cm n Ông Võ Vn ình, Ch tch UBND xã Nghi Xá; Ông
Hoàng Công Trng, Phó ch tch UBND xã Din An và các h dân đã to mi điu kin
tt nht cho tôi kho sát, tìm hiu v sinh k h gia đình.
Cui cùng tôi xin cm n các anh ch, các bn  Lp MPP2 và MPP3 đã giúp đ
tôi trong quá trình hc tp cng nh hoàn thành lun vn.
TP. HCM, ngày 24 tháng 04 nm 2012
Tác gi
Vng Th Bích Thy
2
TÓM TT LUN VN
Lun vn này s dng phng pháp nghiên cu tình hung và phân tích đnh tính, da
theo khung phân tích ca DFID (1999) đ tìm hiu sinh k ca các h dân sau khi b thu
hi đt ti Khu kinh t ông Nam, ni mà các h dân s phi đi mt vi vic b thu hi
hu ht din tích đt canh tác.
Khu kinh t ông Nam đc thành lp vi mong mun tr thành đng lc phát trin kinh
t ca tnh Ngh An.  làm đc điu đó, cn phi chuyn đi mc đích s dng mt
din tích rt ln đt nông nghip sang đt phi nông nghip. iu này đng ngha vi vic
thay đi sinh k truyn thng ca 83,6% dân c trong Khu kinh t.
Khi thc hin đ tài này, tác gi đã đi kho sát, phng vn sâu các h dân b thu hi đt,
tìm hiu xem sinh k ca h hin nay thay đi nh th nào. Kt qu cho thy, c nm loi
tài sn sinh k đu đã có s thay đi đáng k. Trong đó, ngun vn t nhiên (đt đai) b
gim đã chuyn sang ngun vn tài chính (tin bi thng); ngun vn vt cht tng nh

ngi dân dùng tin bi thng v mua đt làm nhà, mua sm trang thit b sinh hot
trong gia đình. Tuy nhiên, ngun vn con ngi có vai trò quan trng nht, đc đánh
giá thông qua giáo dc, sc khe tt và k nng làm vic li không thy s thay đi cn
bn. Sau khi b thu hi đt các yu t này không đc đu t nhiu cho lc lng lao
đng chính trong các h dân. Lý do, hu ht dân c  khu vc này đu có trình đ thp,
tui đi cao và ch quen lao đng nông nghip thun túy. Vì vy, nâng cao trình đ lao
đng đ đi phó vi cú sc thay đi c cu sn xut là khó thc hin trong ngn hn. Quá
trình chuyn hng và thay đi tài sn sinh k nh trên đã tác đng ln đn sinh k ca
h. Sau khi b thu hi đt, đã có s chuyn dch c cu sn xut rõ rt: t sn xut nông
nghip đn thun sang các công vic khác: nh đu t sn xut kinh doanh nh, làm thuê
và thm chí mt b phn đã di c sang khu vc khác đ tìm vic làm mi. Mt vn đ
đc phát hin ra trong quá trình kho sát là rt nhiu ngi đã chp nhn làm thuê
không n đnh, thu nhp tht thng; mt phn là do h không đc đào to ngh và
phn khác là do thói quen sn xut không mun bó buc theo t chc.
Qua kho sát, tác gi cng nhn thy rng các chính sách h tr ngi dân chuyn đi
ngh nghip gn nh không có hiu qu ti KKT ông Nam. Các khuyn ngh trong đ
3
tài này, da trên s phân tích và x lý kt qu điu tra, hy vng s to ra chính sách nhm
đm bo cho ngi dân có đc sinh k bn vng trong tng lai.
MC LC
LI CAM OAN i
LI CM Nii
TÓM TT LUN VN iii
MC LC iv
DANH MC CÁC KÝ HIU VÀ CH VIT TT vii
DANH MC BNG viii
DANH MC HÌNH ix
DANH MC HP ix
DANH MC PH LC x
Chng 1 GII THIU 1

1.1 Bi cnh nghiên cu 1
1.2 Mc tiêu nghiên cu 2
1.3 Câu hi nghiên cu 2
1.4 Ý ngha thc tin ca nghiên cu 2
1.5 Phng pháp nghiên cu 3
1.6 i tng và phm vi nghiên cu 3
1.7 Kt cu ca nghiên cu3
Chng 2 TNG QUAN V C S LÝ THUYT 5
2.1 Các khái nim: 5
4
2.1.1 nh ngha sinh k (livelihood): 5
2.1.2 Sinh k bn vng: 5
2.1.3 Thu hi đt5
2.1.4 Bi thng 5
2.2 Khung phân tích sinh k bn vng (Sustainable Livelihood Framework). 6
2.3 C s pháp lý v bi thng và chuyn đi vic làm cho các h dân b thu hi đt
9
2.4 Nhng nghiên cu trc và kinh nghim 10
2.5 Tóm tt Chng 2 11
Chng 3 PHNG PHÁP NGHIÊN CU 13
3.1 a đim nghiên cu 13
3.1.1 iu kin t nhiên 13
3.1.2 iu kin kinh t xã hi 15
3.1.3 Bi cnh d tn thng ca các h sn xut nông nghip trong KKT 15
Ngun: Tác gi tng hp qua quá trình điu tra 16
3.2 Phng pháp kho sát 16
3.3 C mu và phng pháp ly mu 17
3.3.1 C mu 17
3.3.2 Quy trình chn mu 17
5

3.4 Phng pháp thu thp s liu 18
3.4.1 S liu s cp 18
3.4.2 S liu th cp 18
3.5 Phng pháp phân tích và x lý s liu 19
Chng 4 KT QU KHO SÁT VÀ PHÂN TÍCH D LIU 20
4.1 Tình hình nhóm h điu tra và phn ng ca ngi dân 20
4.1.1 Tình hình c bn ca các nhóm h điu tra 20
4.1.2 Phn ng ca ngi dân v cú sc thu hi đt nông nghip 21
4.2 S thay đi v sinh k ca ngi dân b thu hi đt 23
4.2.1 Ngun vn t nhiên 23
4.2.2 Ngun vn con ngi 26
4.2.3 Thay đi ngun vn tài chính 28
4.2.4 Thay đi v ngun vn vt cht 30
4.2.5 Thay đi v ngun vn xã hi 31
4.3 Sinh k ca các h dân b thu hi đt 32
4.3.1 Vic làm ca các thành viên trong h gia đình b thu hi đt 32
4.3.2 Sinh k ca h gia đình b thu hi đt 33
4.3.3 Chin lc sinh k ca các h b thu hi đt 34
4.3.4 Kt qu sinh k 35
6
4.4 Tóm tt chng 4 36
Chng 5 KIN NGH CHÍNH SÁCH 37
5.1 Thc trng v vic khc phc sinh k cho ngi dân ti KKT ông Nam hin nay
37
5.2 Kin ngh chính sách 38
5.2.1 Kin ngh đi vi Chính quyn Trung ng 38
5.2.2 Kin ngh đi vi UBND tnh Ngh An 39
5.2.3 Kin ngh đi vi Ban qun lý KKT ông Nam 39
5.2.4 Kin ngh đi vi UBND huyn Nghi Lc và Din Châu 40
5.3 Tính kh thi ca các kin ngh chính sách 40

5.4 Nhng hn ch ca nghiên cu40
KT LUN 41
TÀI LIU THAM KHO 42
PH LC 45
7
DANH MC CÁC KÝ HIU VÀ CH VIT TT
DFID : Department of International Development
C quan Phát trin Quc t Vng quc Anh
GPMB : Gii phóng mt bng
KKT : Khu kinh t
Nhóm 1 : Thu hi 100% din tích đt nông nghip
Nhóm 2 : Thu hi di 100% din tích đt nông nghip
PTCS : Ph thông c s
PTTH : Ph thông trung hc
QL : Qun lý
SH : Trình đ sau đi hc
TC : Tái đnh c
8
DANH MC BNG
Bng 41: Kt qu ly mu kho sát 20
Bng 42: Thành phn ca giá đn bù 21
Bng 43: Giá bi thng đt nông nghip ti KKT ông Nam 21
Bng 44: Phn ng ca ngi dân khi b thu hi đt nông nghip 22
Bng 45: Thay đi v din tích nông nghip 23
Bng 46: c đim ca các nhóm h gia đình theo nhóm tui 27
Bng 47: Trình đ giáo dc đi vi ngi trong đ tui lao đng 28
Bng 48: Thay đi ngun vn tài chính t ngun vn t nhiên 29
Bng 49: S dng tin đn bù29
Bng 410: S h dân s dng tin đn bù làm nhà 31
Bng 411: Sinh k h gia đình trc và sau khi b thu hi đt nông nghip33

Bng 412: Tình hình tit kim tin  các h dân 35
9
DANH MC HÌNH
Hình 21: Khung sinh k bn vng 6
Hình 31: V trí vùng nghiên cu 14
Hình 32: Bi cnh d tn thng ca các h dân b thu hi đt 16
Hình 41: Phân b din tích đt b thu hi 24
Hình 42: Din tích đt nông nghip bình quân ca các h dân 25
Hình 43: Tình hình các h s dng tin bi thng 30
Hình 51: Quy trình thc hin thu hi đt và h tr đào to cho các h dân 37
DANH MC HP
Hp 41: Vì sao ngi dân không đng ý vi vic thu hi đt nông nghip? 22
Hp 42: Mt đt sn xut nông nghip nh hng nh th nào đn đi sng làng xã?
32
10
DANH MC PH LC
Ph lc 1: Bng hin trng dân s ca KKT ông Nam 45
Ph lc 2: Hin trng ngun nhân lc khu kinh t ông Nam 45
Ph lc 4: Khung sinh k bn vng cho các h dân b thu hi đt46
Ph lc 5: Bng tng hp hin trng s dng đt (1/1/2007) 47
Ph lc 6: Cân bng đt đai 49
Ph lc 7: Mt s ch tiêu v thc trng phát trin KKT ông Nam 52
Ph lc 8: Bng hi phng vn sâu53
Ph lc 9: Trình đ giáo dc ca các h điu tra 64
Ph lc 10: Tài sn sn xut 64
Ph lc 11: Vic làm chính trc khi b thu hi đt ca các h dân 64
Ph lc 12 : Vic làm chính sau khi b thu hi đt ca các h dân đc phng vn
64
Ph lc 13: K hoch công vic trong tng lai ca thành viên h dân 65
Ph lc 14 : Chin lc sinh k ca các h gia đình 66

Ph lc 15: Cách ly mu kho sát 66
11
GII THIU
Bi cnh nghiên cu
Vic thu hi đt nông nghip và di di mt b phân dân c sang ni  mi nhm thc
hin các d án ln, góp phn xây dng phát trin kinh t, đã đy mt b phn ngi dân
không còn phng tin truyn thng đ kim sng. Nông dân đi mt vi mt cú sc ln
trong vic mt đt sn xut, thay đi mt s tp tc sinh hot trc đây đ thích nghi vi
điu kin mi. Nghiên cu và to sinh k bn vng cho ngi dân b thu hi đt nông
nghip là đ tài có ý ngha thc tin cao và đang tr thành vn đ bc xúc trong xã hi.
Vi mong mun to đng lc phát trin kinh t ca tnh, Khu kinh t (KKT) ông Nam
đc thành lp theo Quyt đnh s 85/2007/Q-TTg ngày 26/7/2007 ca Th tng
Chính ph, vi tng din tích 18.826,47 ha bao gm 18 xã, phng thuc 3 huyn th
(Din Châu, Nghi Lc, Ca Lò). Theo  án quy hoch chung KKT ông Nam (2007),
đt dành cho sn xut nông nghip chim ch yu ti 71,05% (Ph lc 1). Ti thi đim
kho sát lp quy hoch chung KKT, tng dân s là 123.923 ngi. Trong đó dân s đô th
là 20.336 ngi (chim 16,4%), dân s nông thôn là 103.587 ngi (chim 83,6%). Dân
s trong đ tui lao đng chim tng đi cao (66.563 ngi, chim 53,4%). Lc lng
lao đng hu ht làm vic trong lnh vc nông nghip, lao đng dch v du lch – thng
mi chim t l nh, ch yu là lao đng ca h gia đình không qua đào to (Ph lc 2,
Ph lc 3).
Vic thu hi đt đã khin phn đông s dân  KKT ông Nam ri vào tình trng mt đt
sn xut, hay mt ngh do vic di chuyn sang đa đim khác. Cho đn thi đim hin
nay, vn cha có báo cáo và đánh giá v tác đng ca vic thu hi đt nh hng đn đi
sng ca ngi dân. Vic gii phóng mt bng ngày càng gp nhiu khó khn do không
còn đc ngi dân ng h nh giai đon đu ca quá trình này, ngi dân lo lng v
vic mt đt sn xut khin cuc sng ca h tr nên bp bênh, kém bn vng. Nu
không gii quyt tt vn đ sinh k cho ngi dân, quá trình xây dng KKT ông Nam
12
s gp nhiu khó khn và khó đt đc mc tiêu đ ra. Vic nghiên cu đánh giá tác

đng v mt sinh k ca các h dân b thu hi đt là điu ht sc cn thit, góp phn phát
trin KKT ông Nam toàn din trên các lnh vc, đm bo công bng và gim thiu các
bt n xã hi.
Mc tiêu nghiên cu
Nghiên cu chính sách này nhm đn các mc tiêu (1) xem xét vic thu hi đt nông
nghip và tác đng ca nó đi vi đi sng ca ngi nông dân, đc bit là sinh k ca
h trong giai đon hin nay; (2) thông qua các phân tích, đ xut nhng ci tin đi vi
cách thc thc hin v chuyn đi vic làm cho ngi dân b thu hi đt hin nay, giúp
cho sinh k ca h bn vng, đm bo an sinh xã hi.
Câu hi nghiên cu
Câu hi 1: Sinh k ca ngi ngi dân sau khi b thu hi đt nông nghip  Khu kinh
t ông Nam hin nay nh th nào?
Câu hi 2: Cách thc h tr ngi dân chuyn đi vic làm sau khi b thu hi đt và
gii pháp nào đ ngi dân có đc sinh k bn vng, đm bo đi sng n đnh lâu
dài?
Ý ngha thc tin ca nghiên cu
 xây dng h tng theo đúng quy hoch đc duyt, KKT ông Nam cn gii phóng
mt bng (GPMB) mt din tích rt ln. Tuy nhiên, hin nay công tác GPMB gp rt
nhiu tr ngi khó khn do ngi dân ngày càng ít ng h vic giao đt cho chính quyn
đa phng. Ngh An là mt tnh đông dân s, thu nhp đu ngi thp, ch yu sn xut
nông nghip vì vy nu nh không còn đt sn xut, ngi dân b lâm vào mt ngun thu
nhp chính. Bên cnh đó, các doanh nghip hot đng trên đa bàn li thiu lao đng có
k nng, có tay ngh và đc đào to. Nghiên cu này đc thc hin trong giai đon
tnh Ngh An và Ban qun lý KKT ông Nam đang tìm ra gii pháp hu hiu đy nhanh
quá trình gii phóng mt bng to qu đt sch, nhng vn đm bo phát trin bn vng,
công bng cho mi ngi dân trong vic to cho h mt cuc sng tt đp hn trc. Kt
qu nghiên cu ca đ tài s đc s dng trong vic đ xut chính sách cng nh c
13
quan h tr thông tin cho ngi dân b thu hi đt.
Phng pháp nghiên cu

 tài nghiên cu s dng phng pháp phân tích đnh tính và phng vn sâu các h dân
b thu hi đt trong đa bàn KKT ông Nam đ xem xét tình hình sinh sng ca các h
dân sau khi b thu hi đt, t đó đa ra các khuyn ngh chính sách cho các câu hi đã đt
ra. Ngoài ra tác gi còn s dng phng pháp thng kê mô t, tng hp, phân tích so sánh
da trên các ngun s liu s cp và th cp, các vn bn chính sách liên quan ca Nhà
nc đ xem xét vai trò ca chính quyn và cách thc thc hin chuyn đi ngành ngh
cho các h dân b thu hi đt. Các phân tích này đc da vào khung lý thuyt v sinh k
bn vng ca C quan phát trin quc t Vng quc Anh (DFID) và s liu thông qua
phng vn sâu các h dân.
i tng và phm vi nghiên cu
- i tng: Các tài sn sinh k theo lý thuyt ca DFID bao gm ngun nhân lc, ngun
lc tài chính, ngun lc t nhiên, ngun lc xã hi và ngun lc vt cht; chin lc sinh
k ca các h dân khi đi din vi cú sc mt đt.
- Phm vi nghiên cu ca đ tài: Các h dân b thu hi đt nông nghip  KKT ông
Nam Ngh An. a bàn nghiên cu tp hp các xã có din tích đt nông nghip b thu
hi, bao gm các xã Din An và Nghi Xá.
Kt cu ca nghiên cu
Nghiên cu bao gm phn dn nhp (Chng 1) và 4 chng chính, c th:
Chng 1 Trình bày nhng ni dung c bn ca nghiên cu bao gm bi cnh ca
nghiên cu, mc đích nghiên cu, câu hi nghiên cu, đi tng và phm vi nghiên cu.
Chng 2 Trình bày tng quan v c s lý thuyt v sinh k và khung phân tích sinh k
bn vng DFID, tóm tt các nghiên cu trc v ch đ có liên quan t đó mô t khung
phân tích mà tác gi s s dng đ phân tích nghiên cu này.
Chng 3  cp phng pháp nghiên cu, phng pháp chn mu và phng pháp
phân tích d liu kho sát.
Chng 4 Trình bày kt qu nghiên cu da trên c s lý thuyt ca Chng 2 và d
14
liu thu đc nhm tr li các câu hi nghiên cu.
Chng 5 a ra các đ xut và chính sách có th giúp ngi dân b thu hi đt có đc
sinh k bn vng trong thi gian ti t kt qu nghiên cu.

Kt lun
15
TNG QUAN V C S LÝ THUYT
Các khái nim:
•
nh ngha sinh k (livelihood):
Sinh k là mt khái nim rng, đc hiu theo nhiu cách khác nhau. Mt đnh ngha ph
bin theo DFID (1999) thì sinh k bao gm các kh nng, các tài sn (bao gm c các
ngun lc vt cht và xã hi) và hot đng cn thit đ kim sng. Trong t đin Oxford
sinh k là phng tin đ đm bo nhu cu thit yu ca cuc sng.
•
Sinh k bn vng:
Mt sinh k bn vng là nó có kh nng đi phó và phc hi khi b tác đng hay có th
thúc đy các kh nng và tài sn  c thi đim hin ti hay trong tng lai trong khi
không làm xói mòn nn tng ngun lc t nhiên (Nguyn Vn Su, 2010, trích trong Tim
Hanstad, Robin Nielsn and Jennifer Brown, 2004). Theo DFID (1999) cho rng “Mt
sinh k đc xem là bn vng khi nó có th đi phó và phc hi vt qua nhng cng
thng, các cú sc; duy trì và tng cng hn na nng lc và các ngun tài sn  hin ti
cng nh trong tng lai mà không phá hoi các ngun tài nguyên thiên nhiên”.
•
Thu hi đt
Theo đnh ngha ca World Bank, thu hi đt là quá trình mt ngi phi b quyn s
hu, kim soát hoc s dng tt c hoc mt phn đt đai, tài sn và nhà ca h. Theo
quy đnh ti Lut đt đai nm 2003 thì thu hi đt là vic Nhà nc ra quyt đnh hành
chính đ thu li quyn s dng đt hoc thu li đt đã giao cho các cá nhân, t chc s
dng.
•
Bi thng
Bi thng là vic Nhà nc tr li giá tr quyn s dng đt khi Nhà nc thu hi đt
đi vi din tích b thu hi cho ngi b thu hi đt (Lut đt đai 2003). Quá trình bi

16
thng đc xem nh là đánh giá, đo lng nhng tn tht ca nhng ngi b thu hi
đt bng hình thc tin hoc hin vt và đc chi tr mt ln cho ngi s hu đt.
Khung phân tích sinh k bn vng (Sustainable Livelihood Framework).
Khung phân tích sinh k bn vng là mt công c trình bày các yu t chính nh hng
đn sinh k ca ngi dân và mi quan h gia các yu t đó. Nó có th đc s dng
trong c hai hot đng phát trin trong tng lai và các hot đng hin ti đi vi sinh k
bn vng. Tác gi phân tích da vào khung phân tích sinh k bn vng ca DFID nh
sau:
Hình 2: Khung sinh k bn vng
Ngun: DFID, sustainable livelihoods guidance sheets, 1999
- Bi cnh d b tn thng: Theo DFID (1999) thì bi cnh d b tn thng là môi
trng bên ngoài mà trong đó con ngi, sinh k ca con ngi và các tài sn sn
có ca h b nh hng c bn bi các xu hng, các cú sc hay tính mùa v mà
h hn ch đc hoc không có kim soát. Các yu t ca bi cnh d b tn
thng bao gm:
+ Xu hng: Xu hng dân s, xu hng tài nguyên bao gm c xung đt trong
17
vic s dng; xu hng kinh t bao gm c trong nc ln quc t; xu hng k
thut; xu hng trong qun tr bao gm c chính tr.
+ Cú sc: Thay đi v sc kho ca con ngi, thay đi t nhiên, thay đi v kinh
t, các xung đt và vic thay đi quá trình phát trin trong trng trt và chn nuôi.
+ Tính thi v: Liên quan đn giá c, sn xut, sc kho và các c
hi vic làm.
Vic nghiên cu các nhân t ca bi cnh d tn thng ht sc quan trng vì qua
đó xác đnh các tác đng sâu sc bt li đn đi sng ca ngi dân, t đó s đa
ra các gii pháp hn ch tiêu cc và chuyn hng làm sao các tác đng này ít nh
hng nht đi vi nhóm ngi d b tn thng trong xã hi.
- Tài sn sinh k: Theo DFID (1999), tài sn sinh k là vic kt hp 5 loi tài sn gm
ngun vn con ngi (H), ngun vn t nhiên (N), ngun vn tài chính (F), ngun vn

vt cht (P), ngun ngun vn xã hi (S) đ to ra sinh k tích cc cho đi sng. Gia
chúng có hai mi quan h quan trng là xác đnh trình t (sequencing) và thay th
(Substitution). Nm loi tài sn này đc xem là yu t c bn trong khung phân tích v
sinh k bn vng.
+ Ngun vn con ngi (Human capital): Vn con ngi đi din cho các k nng, tri
thc, kh nng làm vic và sc khe tt, tt c cng li to điu kin giúp con ngi theo
đui các chin lc sinh k khác nhau và đt đc các mc tiêu sinh k.  cp đ h gia
đình, vn con ngi là yu t v s lng và cht lng lao đng ca h; yu t này khác
nhau tùy thuc vào kích c ca h, trình đ giáo dc và k nng ngh nghip, kh nng
qun lý, tình trng sc khe, tri thc v các cu trúc s hu chính thng và phi chính
thng (nh các quyn, lut pháp, chun mc, cu trúc chính quyn, các th tc).
Ngun vn con ngi là quan trng nht trong tài sn sinh k, vì vn con ngi là yu t
cn thit đ s dng và to ra bn tài sn còn li. Vn con ngi đc nâng cao thông
qua đu t trong giáo dc, hun luyn các k nng lao đng đ có th đáp ng vi mt
hoc nhiu ngh nghip.
+ Ngun vn tài chính (Financial capital): Vn tài chính ng ý v các ngun lc tài
chính mà con ngi s dng đ đt đc các mc tiêu sinh k ca mình. Nó bao gm tin
mt và các khon tài chính tng đng nh tin gi ngân hàng hoc các tài sn nh gia
18
súc và đ trang sc. ây cng là loi tài sn linh hot nht trong nm loi tài sn, có th
chuyn đi vi các mc đ khác nhau mt cách d dàng, đóng vai trò trung gian và có ý
ngha quan trng trong vic s dng hiu qu bn loi tài sn kia.
+ Ngun vn t nhiên (Natural capital): Vn t nhiên là tt c nhng nguyên vt liu t
nhiên đ to dng sinh k. Có rt nhiu ngun lc to thành vn t nhiên bao gm c các
ngun lc đt đai, nc, rng, bin, các tài nguyên hoang dã, cht lng không khí, mc
đ đa dng sinh hc, cht thi
+ Ngun vn vt cht (Physial capital): Vn vt cht bao gm c s h tng và các loi
hàng hóa mà ngi sn xut cn đ hu thun sinh k. C s h tng bao gm thay đi
môi trng vt cht mà mi ngi giúp đ đ đáp ng nhu cu c bn ca h, bao gm
chi phí lu thông, cht lng ca nhà , h thng cp nc và v sinh môi trng, giá c

ca nng lng, cht lng ca truyn thông.
+ Ngun vn xã hi (Social capital): Là các ngun lc xã hi mà con ngi s dng đ
theo đui các mc tiêu sinh k ca mình. Chúng đc phát trin thông qua các mng
li, hp tác gia các thành viên nhóm chính thc; các mi quan h đc thc hin da
trên nim tin, s ph thuc ln nhau, trao đi và nh hng ln nhau.
- Chin lc sinh k: Là các k hoch làm vic dài hn ca cng đng đ kim sng. Nó
th hin s đa dng cng nh kt hp nhiu hot đng và la chn mà con ngi tin
hành nhm đt đc mc tiêu sinh k ca mình. Ngi dân s phi thích nghi và la chn
sinh k phù hp vi bn thân mình khi xy ra cú sc đ to đc sinh k bn vng.
- Kt qu ca sinh k: Là nhng thay đi có li cho sinh k ca cng đng, nh các
chin lc sinh k mang li, c th nh thu nhp cao hn, cuc sng n đnh hn, gim
ri ro, đm bo tt hn an toàn thc phm, và s dng bn vng hn ngun tài nguyên
thiên nhiên.
Da vào khung phân tích ca DFID (1999) và d liu kho sát, tác gi đa ra khung phân
tích sinh k bn vng cho các h dân b thu hi đt ti KKT ông Nam (Ph lc 4).
- u, nhc đim ca khung phân tích sinh k bn vng DFID
•
+ u đim
19
Khung phân tích sinh k bn vng DFID hin nay đc xem nh khung phân tích chun
đc áp dng trên toàn th gii v phân tích đói nghèo. Vi cách tip cn khá tng quát
khi nghiên cu đn các khía cnh sinh k ca con ngi, khung phân tích DFID đã đa ra
đc bc tranh khá toàn din, làm c s đ đa ra các gii pháp giúp ngi nghèo có
đc cuc sng tt hn. Không ch có ý ngha v mt nghiên cu, khung phân tích này
còn có ý ngha thc tin tng đi cao. i vi các nghiên cu  Vit Nam cng nh các
nc đang phát trin, khung phân tích sinh k bn vng DFID đã có nhiu đóng góp
trong công cuc xóa đói gim nghèo.
•
+ Nhc đim
Hin nay khung phân tích sinh k bn vng ca DFID ch yu đc nghiên cu trong

vn đ đói nghèo mà cha phi đc áp dng rng rãi cho tt c mi trng hp. Bên
cnh đó, khung phân tích còn bc l nhng hn ch khi đánh giá tài sn sinh k  nm
khía cnh ca tài sn sinh k: Tài chính, con ngi, vt cht, xã hi và tài sn t nhiên.
Trong mi loi tài sn ch tp trung mt s ni dung chính. iu này dn đn khi nghiên
cu sinh k ti mt đa phng s không đánh giá tng quát các yu t nh hng đn
sinh k.
Mt nhc đim na ca Khung phân tích ch yu đc áp dng nghiên cu  nông
thôn, ni tp trung t l đói nghèo cao. Tài sn t nhiên là đt đai sn xut có vai trò ht
sc quan trng. Tuy nhiên nu xem xét sinh k cho các h  thành th thì đt đai sn xut
li không còn xut hin. Vic thay đi ngun tài sn này cng ch mi dng li thay đi
v s lng mà cha đánh giá đc thay đi cht lng, hay tác đng ca các chính sách
nhà nc. Khung phân tích này cng không th khng đnh mi quan h nhân qu gia
các ngun vn và mc đ giàu nghèo ca h gia đình.
C s pháp lý v bi thng và chuyn đi vic làm cho các h dân b thu hi
đt
Vic bi thng, h tr, tái đnh c (TC) khi Nhà nc thu hi đt đc thc hin trên
c s nhng vn bn pháp lut gm Lut đt đai nm 2003; Ngh đnh 181/2004/N-CP
ngày 29/10/2004; Ngh đnh 197/2004/N-CP ngày 3/12/2004; Thông t 116/2004/TT-
20
BTC ngày 7/12/2004 và 69/2006/TT-BTC ngày 2/8/2006 c th hóa các qui đnh trong
Ngh đnh 197/2004/N-CP; Ngh đnh 84/2007/N-CP ngày 25/5/2007; Ngh đnh
123/2007/N-CP ngày 27/7/2004; Ngh đnh 69/2009/N-CP ngày 13/8/2009; Thông t
14/2009/TT-BTNMT ngày 1/10/2009. Vn bn quy đnh quyn hn ca các Ban qun lý
Khu kinh t ti Ngh đnh s 29/2007/N-CP ngày 14/3/2008, Quyt đnh 85/2007Q-
TTg ngày 26/8/2007 ca Th tng Chính ph v vic thành lp KKT ông Nam, Quyt
đnh 104/2010/Q.UBND ca UBND tnh Ngh An v công tác GPMB trên đa bàn tnh.
Vn bn h tr đào to ngh cho lao đng áp dng theo Quyt đnh s 1956/2007/Q-
TTg ngày 28/12/2007 v vic phê duyt  án “ào to ngh cho lao đng nông thôn
đn nm 2020”. Tnh Ngh An ban hành vn bn riêng áp dng cho tnh ti Quyt đnh
s 3846/Q-UBND ngày 30/8/2010 v vic phê duyt đ án đào to ngh cho lao đng

nông thôn tnh Ngh An đn nm 2020.
Nhng nghiên cu trc và kinh nghim
Theo tìm hiu ca tác gi, hin nay  Vit Nam vn cha có thng kê và nghiên cu mt
cách đy đ v cuc sng ca ngi dân sau khi b mt đt sn xut, cng nh tìm hiu
nhng tác đng ca vic thay đi ngun sinh k truyn thng đn đi sng ca h. c
bit  KKT ông Nam, hin cha có đánh giá các tác đng này. Vì vy, vic xem xét các
nghiên cu trc đây là điu ht sc cn thit đ có cái nhìn tng quan v sinh k bn
vng, tài sn sinh k đ t đó nhn đnh xem đi vi các h dân b thu hi đt nông
nghip, tài sn sinh k nào có tác đng mnh nht và cách thc khc phc khi b mt tài
sn này.
Theo báo cáo “Các nhân t h tr và cn tr h nghèo tip cn các ngun vn sinh k đ
gim nghèo bn vng” ca Vin chính sách và chin lc phát trin nông thôn – B nông
nghip và phát trin nông thôn (Phm Bo Dng, 2009) đã điu tra kho sát ti các tnh:
Hà Giang, Yên Bái, Qung Tr nhm tr li câu hi nghiên cu, ngi nghèo đang b hn
ch trong tip cn các ngun lc sinh k nh th nào và nên điu chnh hay ci tin
nhng gì trong chính sách chính ph đ giúp ngi nghèo tip cn tt hn các ngun sinh
k. Qua kho sát điu tra và phân tích thng kê mô t, tác gi đã đa ra các nhân t thúc
đy và các nhân t cn tr đi vi mi loi tài sn sinh k theo khung phân tích sinh k
21
bn vng ca DFID. T đó đa ra các gii pháp nhm ci thin mc sng và gim nghèo
cho các đa phng này nói riêng và các vùng min kém phát trin  Vit Nam nói chung
nh gim thiu tình trng b tn thng, nâng cao thu nhp, s dng tài nguyên thiên
nhiên bn vng, trao quyn và to điu kin cho ngi dân tip cn th ch và thông tin,
tng cng minh bch và bình đng gii.
Nghiên cu ca Nguyn Vn Su (2008) vi đ tài “Tác đng ca công nghip hóa và đô
th hóa đn sinh k nông dân Vit Nam: trng hp mt làng ven đô Hà Ni”. Tác gi
nghiên cu ngi nông dân s làm gì sau khi b thu hi phng tin sn xut truyn
thng. Da vào khung phân tích sinh k ca DFID và d liu th cp thu đc ti làng
Phú in (Hà Ni), tác gi ch ra mc dù sau khi b thu hi đt, ngi dân có mt khon
tin ln đu t vào vic xây nhà tr cho thuê và mua sm trang thit b sinh hot. Nhiu

lao đng tr không th tìm đc vic làm n đnh và có thu nhp nh h mong đi.
Nghiên cu ch ra ngi nông dân làm nông nghip thiu vn xã hi và vn con ngi
nên không th tìm đc vic làm, hay không đ vic làm đ đm bo sinh k bn vng
sau khi b thu hi đt. ng thi cng ch ra nhng hn ch ca các chính sách đào to
ngh và vic làm ca nhà nc cha đáp ng đc nhu cu thc s ca ngi dân. Hn
ch ca nghiên cu này  ch ch s dng s liu th cp và phân tích da trên các c s
lý thuyt, bên cnh đó làng Phú in  Hà Ni, ni có nhu cu v nhà  rt cao nên hình
thc cho thuê phòng tr là tng đi hiu qu. Vi hình thc thay đi sinh k này rt khó
áp dng rng rãi cho các đa phng khác vì không có cùng điu kin nh đã nêu trên.
Mt nghiên cu khác cng v nh hng ca vic chuyn đt nông nghip sang đt phi
nông nghip đn sinh k ca ngi nông dân Hunh Vn Chng và Ngô Hu Hoch
(2010) v trng hp  Thành ph Hi An, tnh Qung Nam. Nghiên cu s dng s liu
th cp và s liu s cp thông qua phng vn h nông dân có đt b thu hi bng bng
câu hi phng vn sâu, nhm xem xét s thay đi v các ngun vn to sinh k ca ngi
dân trc và sau thu hi đt nông nghip ti mt s phng ca ngoi ô Thành ph Hi
An, t đó đ xut gii phát đ phát trin n đnh và bn vng sinh k cho ngi dân b
thu hi đt  nhng vùng có điu kin tng t. Nghiên cu cho rng vic thu hi đt
nông nghip đ chuyn đi sang đt phi nông nghip làm thay đi tài nguyên to sinh k
là mt cú sc gây xáo đng cuc sng ca ngi nông dân. Các tác gi ch ra rng tài sn
22
đt đai ca ngi nông dân chuyn thành vn con ngi và vn vt cht, rt ít trng hp
chuyn thành vn xã hi và ngun vn con ngi trong nhóm các ngun tài nguyên to
sinh k. Mt s h dân mc dù có thu nhp cao hn so vi trc khi b thu hi đt nhng
ngi dân vn không yên tâm do thu nhp không n đnh và tim n nhiu bt n. T đó,
các tác gi kin ngh cn có nhng gii pháp c th hn v to vic làm, t vn s dng
ngun vn bi thng, h tr đn bù và tái đnh c t phía Nhà nc đ ngi dân b thu
hi đt có đc sinh k bn vng sau khi b thu hi đt.
Tóm tt Chng 2
Bt đu bng nhng đnh ngha quan trng, Chng 2 đã tng quan c s lý thuyt và
khung phân tích sinh k bn vng, c s pháp lý đ thc hin vic thu hi đt nông

nghip ca các h nông dân và c ch chính sách nhm hn ch nhng tn tht do vic
thu hi đt gây ra. Trong chng này cng đ cp đn các nghiên cu trc và kt qu
cho thy, trong nm nhân t ca khung phân tích sinh k bn vng, vn con ngi và vn
xã hi là nhng ngun nhân t chính tác đng đn kh nng khc phc sinh k b mt ca
các h dân. Vic ngi dân cm thy có cuc sng tt hn nh gia tng thit b sinh hot
và c s vt cht trong gia đình vi vic có nhiu tin ngh hn nhng vn tim n ri ro,
bt an do sinh k truyn thng b phá v.
23