Luận văn thạc sĩ Gỉải pháp nâng cao khả năng vận dụng tính trọng yếu trong kiểm toán báo cáo tài chính của các công ty kiểm toán độc lập vừa và nhỏ tại khu vực phía Nam Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHệ MINH
oOo


VÕ TH HIN NHI



GII PHÁP NÂNG CAO KH NNG VN DNG TệNH
TRNG YU TRONG KIM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHệNH
CA CÁC CÔNG TY KIM TOÁN C LP VA VÀ NH
TI KHU VC PHệA NAM VIT NAM





LUN VN THC S KINH T










TP. H CHệ MINH - NM 2012

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHệ MINH
oOo


VÕ TH HIN NHI



GII PHÁP NÂNG CAO KH NNG VN DNG TệNH
TRNG YU TRONG KIM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHệNH
CA CÁC CÔNG TY KIM TOÁN C LP VA VÀ NH
TI KHU VC PHệA NAM VIT NAM


Chuyên ngành: K toán
Mã s : 60340301


LUN VN THC S KINH T



Ngi hng dn khoa hc: PGS.TS Trn Th Giang Tân

TP. H CHệ MINH - NM 2012
LI CM N

Li đu tiên, tôi xin gi li cm n chân thành và lòng bit n sâu sc nht đn
PGS.TS. Trn Th Giang Tân, ngi đã tn tình hng dn tôi trong sut quá trình
thc hin lun vn.
Tôi cng xin cám n các Thy Cô ca Trng i hc Kinh t TP.HCM đã ging
dy, truyn đt kin thc quý báu cho tôi.
Tôi cng xin cm n các Anh/Ch trong các công ty kim toán và các bn bè đã
đóng góp ý kin và giúp tôi thu thp tài liu cho lun vn này.
Li cui cùng, tôi xin cm n gia đình đã ht sc ng h và đng viên tôi trong sut
thi gian làm lun vn.
Xin chân thành cm n!
TP. H Chí Minh, tháng 11/2012
Võ Th Hin Nhi
LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu đc lp ca tôi di s hng dn ca
Ngi hng dn khoa hc. Tt c các ngun tài liu tham kho đã đc trình bày đy
đ. Ni dung ca lun vn là trung thc.
Tác gi lun vn

Võ Th Hin Nhi
MC LC
LI M U 1
CHNG 1: TNG QUAN V TRNG YU VÀ VN DNG TRNG YU
TRONG KIM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TI CÁC DOANH NGHIP
KIM TOÁN C LP VA VÀ NH 4
1.1. Tng quan v DN va và nh và Doanh nghip kim toán va và nh 4
1.1.1. Tng quan v doanh nghip va và nh (DNVVN) 4
1.1.2. Tng quan v doanh nghip kim toán đc lp va và nh 9

1.2. Tng quan v trng yu trong kim toán báo cáo tài chính 10
1.2.1. Khái nim v trng yu trong k toán và kim toán 10
1.2.2. Tm quan trng tính trng yu trong kim toán báo cáo tài chính 11
1.2.2.1. Trong giai đon lp k hoch kim toán 12
1.2.2.2. Trong giai đon thc hin kim toán 12
1.2.2.3. Trong giai đon hoàn thành kim toán 12
1.2.3. Các nhân t nh hng đn vic xét đoán tính trng yu 13
1.2.3.1. Quy mô, đc đim, kt qu hot đng kinh doanh và tình hình tài chính ca
doanh nghip 13
1.2.3.2. Ri ro kim toán 13
1.2.3.3. Cân đi gia chi phí và li ích 14
1.3. Các nghiên cu v trng yu 14
1.3.1. Yêu cu có hng dn rõ ràng v khái nim trng yu 14
1.3.2. Tp trung vào khía cnh đnh lng 14
1.3.3. Tp trung vào nhân t đnh tính 17
1.4. Lch s ra đi và phát trin chun mc kim toán quc t v tính trng yu 19
1.5. Kinh nghim vn dng tính trng yu trong kim toán ti Hoa K 24
1.5.1. Trong giai đon lp k hoch 25
1.5.2. Trong giai đon thc hin kim toán 25
1.5.3. Trong giai đon hoàn thành kim toán 26
1.6. Bài hc kinh nghim cho Vit Nam 27
1.6.1. Cn cp nht các chun mc kim toán nói chung và chun mc v tính trng
yu nói riêng 27
1.6.2. Cn có hng dn chi tit v xác lp mc trng yu 28
CHNG 2: THC TRNG VIC VN DNG TÍNH TRNG YU TRONG
KIM TOÁN BCTC  CÁC CÔNG TY KIM TOÁN C LP VA VÀ NH
TI KHU VC PHÍA NAM VIT NAM HIN NAY 30
2.1. Các quy đnh liên quan đn tính trng yu trong kim toán báo cáo tài chính ti
Vit Nam 30
2.1.1. Các quy đnh pháp lut liên quan đn hot đng kim toán đc lp 30

2.1.2. Các quy đnh liên quan đn tính trng yu 30
2.2. Thc trng ca vic vn dng tính trng yu trong thc hin kim toán BCTC
ti các công ty kim toán đc lp va và nh ti khu vc phía Nam Vit Nam hin
nay 36
2.2.1. i tng kho sát 36
2.2.2. Phng pháp kho sát 36
2.2.3. Kt qu kho sát 39
2.2.3.1. Thông qua bng tr li câu hi và phng vn KTV 39
2.2.3.1.1. Ti các công ty kim toán có quy mô va 39
2.2.3.1.2. Ti các công ty kim toán có quy mô nh 42
2.2.3.2. Thc trng áp dng tính trng yu qua báo cáo kim soát cht lng ca b
tài chính và hi ngh nghip 45
2.2.3.2.1. i vi các công ty kim toán va 45
2.2.3.2.2. i vi các công ty kim toán nh 46
2.2.3.3. Phân tích mi quan h trng yu vi các nhân t khác 47
2.3. ánh giá chung 51
CHNG 3: GII PHÁP NÂNG CAO VIC VN DNG TÍNH TRNG YU
TRONG KIM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TI CÁC CÔNG TY KIM
TOÁN VA VÀ NH 54
3.1. Quan đim xác lp gii pháp 54
3.1.1. Tng bc hi nhp quc t 54
3.1.2. Phù hp đc đim, điu kin ca Vit Nam 54
3.1.3. Phi phù hp vi xu th tin hc hóa 55
3.2. Gii pháp v phía các công ty kim toán 55
3.2.1. Quy đnh bng vn bn hng dn v vic áp dng tính trng yu trong kim
toán và tng cng kim soát cht lng hot đng kim toán 55
3.2.1.1. Vn dng tính trng yu trong giai đon lp k hoch kim toán 56
3.2.1.2. Vn dng tính trng yu trong giai đon thc hin kim toán 61
3.2.1.3. Vn dng tính trng yu trong giai đon hoàn thành kim toán 62
3.2.2. Cp nht chng trình đào to, hun luyn ni b nhm hng dn cho KTV

thc hin vn dng tính trng yu trong kim toán 66
3.3. Mt s kin ngh h tr nâng cao kh nng vn dng tính trng yu trong kim
toán báo cáo tài chính ca các công ty kim toán đc lp va và nh 67
3.3.1. i vi công ty kim toán 67
3.3.2. i vi Hi Kim toán viên hành ngh Vit Nam (VACPA) 68
3.3.2.1. Tng cng kim soát cht lng trong đó kim soát v vic vn dng
trng yu trong kim toán 69
3.3.2.2. Cn yêu cu các công ty kim toán nh tuân th chng trình kim toán
mu do VACPA xây dng 70
3.3.2.3. VACPA cn hoàn thin chng trình kim toán mu 71
3.3.2.4. VACPA cn ng dng công ngh thông tin vào vic vn dng tính trng
yu 72
3.3.3. i vi nhà nc 73
3.3.4. i vi nhà trng và các t chc đào to 75
3.3.5. Kin ngh khác 76
KT LUN 78
TÀI LIU THAM KHO
PH LC
DANH MC CÁC CH VIT TT
AICPA: Hc vin k toán công chng Hoa K
BCTC: Báo cáo tài chính
CMKiT: Chun mc kim toán
DN: Doanh nghip
DNVVN: Doanh nghip va và nh
IAASB: y ban quc t v chun mc kim toán và dch v đm bo
IAG: Nguyên tc ch đo kim toán quc t
IAPC: y ban thc hành kim toán quc t
IASB: y ban chun mc k toán quc t
ISA: Chun mc kim toán quc t
IFAC: Liên đoàn k toán quc t

HSKTM: H s kim toán mu
KTV: Kim toán viên
VACPA: Hi Kim toán viên hành ngh Vit Nam
VSA: Chun mc kim toán Vit Nam


DANH MC CÁC BNG
Bng 1.1: Tiêu chí phân loi DNVVN ca mt s quc gia và khu vc 4
Bng 1.2: Bng tiêu chí đ phân loi DN thành siêu nh, nh và va ti các quc gia
thuc cng đng chung Châu Âu 5
Bng 1.3: Tiêu chí phân loi doanh nghip nh  Hoa K theo ngành ngh hot
đng 6
Bng 1.4: Tiêu chí phân loi doanh nghip va, nh và siêu nh  Hàn Quc theo
ngành ngh hot đng 6
Bng 1.5: Tiêu chí phân loi doanh nghip va, nh, siêu nh theo ngh đnh s
56/2009/N-CP 8
Bng 1.6: Bng xác đnh mc trng yu tng th theo ch tiêu li nhun gp 16
Bng 1.7: D liu tài chính ca Enron và mc trng yu theo quy tc ngón tay cái 23
Bng 2.1: Bng tính mc trng yu ca Công ty Kim toán Cnh Xuân 43
Bng 2.2 : Bng thng kê kt qu kho sát bng phn mm SPSS 47
Bng 2.3: Bng h s tng quan 48
Bng 2.4: Bng các ch tiêu phân loi nhóm nghiên cu 49
Bng 2.5: Bng kt qu phân tích bng kim đnh tham s trung bình hai mu (hai
mu đc lp) 50

1
LI M U
1. Tính cp thit ca đ tài
Kim toán đc lp ra đi là nhu cu tt yu khách quan trong nn kinh t th
trng nhm nâng cao cht lng thông tin, giúp ngi s dng ra quyt đnh thích

hp. Hot đng kim toán đc lp đã rt phát trin ti các quc gia trên th gii. Ti
Vit Nam, kim toán đc lp ra đi t nm 1991. Cho đn nay, đã hình thành mt
h thng các quy đnh pháp lý, các chun mc kim toán và các công ty kim toán
vi đy đ các thành phn kinh t (đu t nc ngoài, trách nhim hu hn, hp
danh) và đã đt đc mt s thành công c bn và đáng khích l: to lp môi trng
đu t thông thoáng, thun li, thúc đy đu t, đc bit là đu t nc ngoài. Kim
toán đc lp đã góp phn tng trng kinh t và phát trin th trng dch v tài
chính, tin t trong giai đon m ca và hi nhp.
Kim toán BCTC là vic xác minh và bày t ý kin v tính trung thc, hp lý
ca các thông tin trên BCTC. Thc trng hot đng tài chính và các nghip v kinh
t phát sinh trong đn v đc kim toán rt đa dng và trên thc t không th kim
toán đc tt c các thông tin đã đc phn ánh hoc cha đc phn ánh trên các
tài liu k toán. Hn na, ngi s dng cng ch quan tâm ti bn cht ca thc
trng tài chính và hiu qu hot đng. T đó, dn ti tính tt yu phi la chn ni
dung kim toán ti u, va đánh giá đúng bn cht ca đi tng kim toán, va
đáp ng nhu cu ca ngi quan tâm vi giá phí kim toán thp trên c s thc hin
tt chc nng kim toán. Vn đ này ch có th gii quyt trên c s la chn đúng
và đ nhng điu ct yu, c bn đc coi là trng yu, phn ánh bn cht ca đi
tng kim toán.
Nhng nm qua, quy mô kinh doanh ca các công ty và s toàn cu hóa hot
đng thng mi càng phát trin. S phát trin kéo theo s phc tp ca công tác k
toán và kim toán và làm ny sinh không ít các v kin có liên quan đn trách
nhim pháp lý ca kim toán viên và công ty kim toán. Trong thc t mi cuc
kim toán đu có ri ro. Vn đ đt ra kim toán viên phi vn dng “tính trng
yu” th nào đ có th bao quát ht các khía cnh trng yu ca cuc kim toán t
2
đó góp phn gim thiu ri ro kim toán. Vn dng tính trng yu giúp kim toán
viên đt đc s cân bng gia tính hu hiu và hiu qu ca mt cuc kim toán.
i vi các công ty kim toán ln, vic vn dng tính trng yu trong kim
toán đã đi vào n np. Th nhng, đi vi các công ty kim toán va và nh, vic

vn dng tính trng yu còn nhiu bt cp. Nguyên nhân chính là vì các công ty
kim toán này thng có s lng nhân viên ít (s ngi có chng ch KTV cng
ít), vn đu t thp (trên di 1 t đng), nên vic vn dng tính trng yu không
đc quan tâm đúng mc. iu này làm nh hng đn cht lng thông tin công
b trên BCTC t đó nh hng đn quyt đnh ca các đi tng s dng kt qu
kim toán.
Vi các lý do nêu trên, vic “Nâng cao kh nng vn dng tính trng yu trong
kim toán báo cáo tài chính ca các công ty kim toán đc lp va và nh ti khu
vc phía Nam Vit Nam” là mt vn đ cn thit hin nay, nhm góp phn phát
trin và hoàn thin dch v kim toán trong giai đon hi nhp nn kinh t quc t.
2. i tng nghiên cu
i tng nghiên cu là các công ty kim toán đc lp va và nh ti khu vc
phía Nam Vit Nam.  tài không nghiên cu 4 công ty kim toán 100% vn nc
ngoài và các công ty kim toán đc lp có quy mô ln cng nh các loi hình kim
toán khác nh kim toán nhà nc và kim toán ni b.
3. Phm vi nghiên cu
Phm vi nghiên cu ca đ tài ch gii hn trong vn đ tính trng yu trong
kim toán BCTC. Nghiên cu vic vn dng tính trng yu trong giai đon lp k
hoch, thc hin kim toán và đánh giá các sai sót phát hin trong quá trình kim
toán.
4. Mc đích nghiên cu
Nghiên cu nhng vn đ lý lun c bn v tính trng yu trong kim toán
BCTC.
Tìm hiu thc trng v vn dng tính trng yu ti mt s công ty kim toán
va và nh đin hình ti khu vc phía Nam.
3
a ra các gii pháp đ hoàn thin vic vn dng tính trng yu cho các công
ty kim toán va và nh.
5. ụ ngha thc tin ca đ tài
Trên c s thông tin thu thp đc t kt qu kho sát kt hp vi lý lun,

ngi vit đã tin hành tng hp phân tích, đánh giá thc trng vn dng tính trng
yu trong kim toán ca các công ty kim toán đc lp va và nh ti khu vc phía
Nam, t đó đ xut các gii pháp mang tính kh thi nhm nâng cao kh nng vn
dng tính trng yu ca loi hình doanh nghip trên.
6. Phng pháp nghiên cu
Phng pháp phng vn và gi bng câu hi đ kho sát thc tin: nhm đánh
giá thc trng và thu thp thông tin nhm phc v nghiên cu.
Phng pháp phân tích: trên c s thông tin và tài liu thu thp đc tin hành
phân tích.
Phng pháp tng hp: kt qu phân tích đc tng hp theo tng mng vn
đ, đánh giá tng th và thc trng.
Phng pháp din gii và quy np.
Phng pháp so sánh và đi chiu: đi chiu gia lý lun và thc tin.
Phng pháp suy lun logic.
7. B cc ca lun vn
Ngoài phn m đu và phn kt lun, ni dung ca lun vn gm 3 chng
sau:
Chng 1: Tng quan v trng yu và vn dng tính trng yu trong kim
toán báo cáo tài chính ti các công ty kim toán đc lp va và nh.
Chng 2: Thc trng ca vic vn dng tính trng yu trong kim toán báo
cáo tài chính  các công ty kim toán đc lp va và nh ti khu vc phía Nam Vit
Nam hin nay
Chng 3: Gii pháp nâng cao vic vn dng tính trng yu trong kim toán
báo cáo tài chính ca các công ty kim toán va và nh.
4
CHNG 1: TNG QUAN V TRNG YU VÀ VN DNG TÍNH
TRNG YU TRONG KIM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH TI CÁC
DOANH NGHIP KIM TOÁN C LP VA VÀ NH
1.1. Tng quan v Doanh nghip va và nh và Doanh nghip kim toán va
và nh

1.1.1. Tng quan v doanh nghip va và nh (DNVVN)
Doanh nghip có th phân chia thành doanh nghip có quy mô ln, va và
nh. Th nhng, tiêu chí đ phân loi DN không đng nht gia các quc gia trên
th gii. Ngay trong cùng mt quc gia, nhng tiêu chí này cng có th thay đi
theo thi gian ph thuc vào s phát trin ca doanh nghip, đc đim nn kinh t
hay tc đ phát trin kinh t ca quc gia đó Tuy nhiên, các tiêu chí ph bin nht
đc nhiu quc gia s dng là: s lng lao đng bình quân mà doanh nghip s
dng trong nm, tng mc vn đu t ca doanh nghip, tng doanh thu hàng nm
ca doanh nghip.
Bng 1.1: Tiêu chí phân loi DNVVN ca mt s quc gia và khu vc
Quc gia/
Khu vc
Phân loi DN va
và nh
S lao đng bình
quân
Vn đu t
Doanh thu
A. Nhóm các nc phát trin
1. Hoa k*
Nh và va
0-500
Không quy
đnh
Không quy
đnh
2. Australia*
Nh và va
< 200
Không quy

đnh
Không quy
đnh
3. New
Zealand*
Nh và va
< 50
Không quy
đnh
Không quy
đnh
4. Korea*
Nh và va
< 300
Không quy
đnh
Không quy
đnh
5. Taiwan*
Nh và va
< 200
< NT$ 80
triu
< NT$ 100
triu
5
Quc gia/
Khu vc
Phân loi DN va
và nh

S lao đng bình
quân
Vn đu t
Doanh thu
B. Nhóm các nc đang phát trin
1. Thailand*
Nh và va
Không quy đnh
< Baht 200
triu
Không quy
đnh
2. Philippine*
Nh và va
< 200
Peso 1,5-60
triu
Không quy
đnh
3. Indonesia*
Nh và va
Không quy đnh
< US$ 1 triu
< US$ 5
triu
C. Nhóm các nc kinh t đang chuyn đi
1. Russia**
Nh
Va
1-249

250-999
Không quy
đnh
Không quy
đnh
2. China*
Nh
Va
50-100
101-500
Không quy
đnh
Không quy
đnh
3. Poland***
Nh
Va
< 50
51-200
Không quy
đnh
Không quy
đnh
Ngun: 1) Doanh nghip va và nh, APEC, 1998 (*);
2) nh ngha doanh nghip va và nh, UN/ECE, 1999 (**)
3) Tng quan v doanh nghip va và nh, OECD, 2000 (***)
Ti các quc gia thuc cng đng chung Châu Âu (EU), các DNVVN li
đc phân chia thành DN va, nh và siêu nh. Tiêu chí đ phân loi nh sau:
Bng 1.2: Bng tiêu chí đ phân loi doanh nghip thành siêu nh, nh và va
ti các quc gia thuc cng đng chung Châu Âu

Tiêu chí
Va
Nh
Siêu nh
S lng lao đng ti đa
250
50
10
Tng doanh thu ti đa (triu đôla M)
50
10
2
Ngun tài sn ti đa (triu đôla M)
43
10
2
Ngun: www.europa.eu.int
6
Ti Hoa K, tiêu chun chung ca DNVVN là DN có s nhân viên di 500
ngi. Ngoài ra, ngoài tiêu chí ngi lao đng còn phi da vào các tiêu chí khác
nh ngành ngh hot đng, doanh thu. Ví d:
Bng 1.3: Tiêu chí phân loi doanh nghip nh  Hoa K theo ngành ngh hot
đng
Ngành
Doanh thu hàng
nm
S lng lao
đng ti đa
Nông lâm ng nghip
$500.000

9
Kin trúc, thit k, xây dng
$2.000.000
30
Giáo dc, tài chính, bo him, bt đng sn
$1.000.000
9
Ch to, sn xut
$2.000.000
99
Ngun: KPMG’s Department (07/2009), IASB Issues Simplified Version of IFRS
that U.S.Nonpublic companies may use.
Ti Hàn Quc: tiêu chun chung ca DNVVN là DN có s nhân viên di 300
ngi, tng vn không quá 8 t Won. Song, đi vi mi ngành, mi lnh vc c th
khác nhau, có tiêu chí không hoàn toàn ging nhau. Ví d:
Bng 1.4: Tiêu chí phân loi doanh nghip va, nh và siêu nh  Hàn Quc
theo ngành ngh hot đng
Ngành ngh
DN va
DN nh
DN siêu
nh
S lng
lao đng
Vn và doanh
thu
S lng lao
đng
S lng
lao đng

Sn xut, ch to
<300 ngi
Vn ≤ 8 t Won
<50 ngi
<10 ngi
Khai khoán, Xây dng,
Giao thông vn ti
<300 ngi
Vn ≤ 3 t Won
<50 ngi
<10 ngi
Khách sn, vin thông,
bnh vin
<300 ngi
Doanh thu ≤ 30
t Won
<10 ngi
<5 ngi
Nhiên liu, ngh cá,
đin, gas, nc
<200 ngi
Doanh thu ≤ 20
t Won
<10 ngi
<5 ngi
Ngun: Asia – Pacific Research and Training Network on Trade (4/2009), Small
and Medium Enterprises Adjustments to Information Technology in Trade
Facilitation: The South Korean Experience.
7
T s liu  các bng trên cho thy, đa s các quc gia ch s dng 1 trong 3

tiêu thc: hoc s lng lao đng, hoc vn, hoc doanh thu đ đánh giá. Mt s
quc gia khác s dng kt hp 2 trong 3 tiêu thc nói trên. Mt s ít quc gia s
dng kt hp c 3 tiêu thc. Ngoài 3 tiêu thc nói trên, mt s quc gia còn phân
loi DN da vào lnh vc hot đng.
Ngân hàng th gii (World Bank) và mt s t chc quc t s dng tiêu chí
s lao đng đ phân loi DN. Theo World Bank, doanh nghip đc chia thành 4
loi tng ng vi s lng lao đng nh sau: doanh nghip siêu nh (s lao đng
< 10 ngi), doanh nghip nh (s lao đng t 10 ngi đn di 50 ngi), doanh
nghip va (s lao đng t 50 ngi đn 300 ngi), doanh nghip ln (s lao đng
> 300 ngi).
Bên cnh các tiêu thc mang tính đnh lng đc mi quc gia xác đnh
riêng bit nh trên, các t chc k toán và kim toán quc t cng đa ra các tiêu
chun v DNVVN:
+ y ban quc t v chun mc kim toán và dch v đm bo (IAASB) vi
mc đích hng dn thc hin chun mc kim toán ti DNVVN, cho rng
DNVVN có nhng đc đim sau:
- Ch DNVVN thng là mt hoc mt vài cá nhân
- Phm vi hot đng ca DNVVN hp và ch kinh doanh mt hoc mt s mt
hàng nht đnh, vì th không th chi phi toàn b th trng hàng hóa
- T chc b máy k toán đn gin, b máy k toán ch có mt hoc mt vài
nhân viên (nhiu DN ch có 2-3 ngi làm k toán).
+ y ban chun mc k toán quc t (IASB) vi mc đích xây dng h thng
chun mc k toán quc t đnh ngha DNVVN là DN mà:
- Không có trách nhim báo cáo cho công chúng nhng phi báo cáo cho
ngi s dng bên ngoài (DN có trách nhim báo cáo cho công chúng là nhng DN
có các công c n hoc công c vn đang đc giao dch trên th trng hay DN
đang trong quá trình cung cp chúng trên th trng công khai).
8
- DN không kinh doanh mt s ngành ngh sau: ngân hàng, tín dng, bo
him, môi gii chng khoán, qu đu t và ngân hàng đu t.

Các đnh ngha trên cho thy mi quc gia đu thit lp nhng tiêu chun đ
phân loi DNVVN. i vi lnh vc k toán, kim toán, IASB và IAASB đã đa ra
tiêu chun da vào tính cht ngh nghip và đc đim ca ngi s dng thông tin
trên BCTC đ xác đnh DNVVN nhm đt hiu qu cao nht trong vic thc hin
công tác k toán và kim toán.
Ti Vit Nam, khái nim v DNVVN đc tìm thy trong nhiu quy đnh
pháp lý khác nhau. Tuy nhiên, vn cha có s thng nht v tiêu chun DNVVN
trong ch đ k toán dành cho DNVVN và trong quy đnh pháp lý liên quan.
Theo ngh đnh s 56/2009/N-CP ngày 30/06/2009, DNVVN đc đnh
ngha nh sau: DNVVN là c s kinh doanh đã đng ký kinh doanh theo quy đnh
pháp lut, đc chia thành 3 cp: siêu nh, nh, va theo quy mô tng ngun vn
hoc s lao đng bình quân nm (tng ngun vn là tiêu chí u tiên), c th nh
sau:
Bng 1.5: Tiêu chí phân loi doanh nghip va, nh, siêu nh theo ngh đnh s
56/2009/N-CP
Quy mô
DN siêu nh
DN nh
DN va
Khu vc
S lao đng
Tng ngun
vn
S lao đng
Tng ngun
vn
S lao đng
Nông, lâm
nghip và
thy sn

10 ngi tr
xung
20 t đng
tr xung
T trên 10
ngi đn
200 ngi
T trên 20
t đng đn
100 t đng
T trên 200
ngi đn
300 ngi
Công
nghip và
xây dng
10 ngi tr
xung
20 t đng
tr xung
T trên 10
ngi đn
200 ngi
T trên 20
t đng đn
100 t đng
T trên 200
ngi đn
300 ngi
Thng

mi và
dch v
10 ngi tr
xung
10 t đng
tr xung
T trên 10
ngi đn
50 ngi
T trên 10
t đng đn
50 t đng
T trên 50
ngi đn
100 ngi
9
Trong khi đó theo quyt đnh s 48/2006/Q-BTC ngày 14/09/2006 v ch đ
k toán áp dng cho DNVVN thì khái nim v DNVVN không đc quy đnh c
th. DNVVN trong quyt đnh này bao gm công ty TNHH, công ty c phn, công
ty hp danh, doanh nghip t nhân và hp tác xã; không bao gm doanh nghip nhà
nc, công ty TNHH nhà nc mt thành viên, công ty c phn niêm yt trên th
trng chng khoán, hp tác xã nông nghip và hp tác xã tín dng.
nh ngha v DNVVN theo Ngh đnh 56 (ch yu cn c vào quy mô vn
hoc lao đng) đc s dng đ thc hin các bin pháp, chng trình tr giúp cho
s phát trin ca các DNVVN. Trong khi đó, quyt đnh do B Tài chính ban hành
v khái nim DN nh, va và ln đc s dng khi la chn ch đ k toán áp
dng, không hoàn toàn ph thuc vào quy mô vn hoc lao đng ca DN mà ph
thuc hình thc pháp lý. Chính vì vy, nu cn c vào quy mô vn hoc lao đng
thì s có trng hp mt DN đc xp vào thuc loi DNVVN, nhng khi áp dng
ch đ k toán DNVVN thì không đc xp vào nhóm này (ví d: nu xét v quy

mô vn hoc lao đng thì mt DN nhà nc nào đó có th đc xp vào DNVVN,
nhng xét theo ch đ k toán thì không đc áp dng ch đ k toán dành cho
DNVVN).
1.1.2. Tng quan v doanh nghip kim toán đc lp va và nh
Qua nghiên cu  phn trên cho thy, trên th gii không có tiêu chí riêng v
DNVVN cho công ty kim toán và càng không có nhng tiêu chí đ phân loi
doanh nghip kim toán có quy mô siêu nh, nh và va.
Do vy, cn s dng các tiêu chí chung nêu trên v DNVVN cho công ty kim
toán đc lp. Tuy nhiên, vic áp dng tiêu chí chung nêu trên cng có mt s bt
cp. Chng hn, nu áp dng tiêu chí chung v vn, DN kim toán va và nh là
DN có mc vn không quá 43 triu đô la M thì không phù hp vì công ty kim
toán không cn đu t nhiu tài sn. Nu áp dng tiêu chí s lao đng trung bình
hàng nm không quá 300 ngi vào công ty kim toán cng không phù hp. Bi l,
công vic kim toán là s dng cht xám, s lng lao đng không cn nhiu nh
nhng DN sn xut. Bên cnh đó, vic thc hin kim toán cn thc hin theo nhóm
10
và quy trình soát xét ti thiu phi thông qua 3 cp. Vì th, s lng lao đng nhiu
hay ít không quan trng mà tiêu chun quan trng là công ty đm bo rng công
vic kim toán phi đc ngi có đy đ nng lc thc hin, thc hin theo đúng
chun mc, quy đnh pháp lý liên quan và quy trình soát xét phi cht ch.
Trong thc t, mt tiêu chí khác thng đc các quc gia s dng, (chng
hn khi tin hành kim soát cht lng hot đng kim toán t bên ngoài), đó là
xem xét quy mô ca công ty đc kim toán. Chng hn ti Hoa K, khi thit lp
quy ch kim soát cht lng, các công ty kim toán thng đc chia thành 2
nhóm. Nhóm công ty kim toán kim cho các công ty niêm yt và các công ty còn
li. Thông thng các công ty kim toán kim cho các công ty niêm yt là nhng
công ty thành lp lâu nm, có uy tín, s lng kim toán viên cao, còn nhóm công
ty kim toán còn li thì kim toán cho các khách hàng có quy mô va và nh. ây
cng là tiêu chun có th đc s dng đ phân loi công ty kim toán.
Qua nghiên cu  trên cho thy, trên th gii cng nh  Vit Nam không có

tiêu chí riêng v DNVVN cho công ty kim toán và càng không có nhng tiêu chí
đ phân loi doanh nghip kim toán có quy mô siêu nh, nh và va. Do vy, cn
s dng các tiêu chí chung v DNVVN ngành thng mi dch v kt hp vi xem
xét đc đim riêng ca công ty kim toán đc lp đ phân nhóm công ty kim toán.
Chng hn, VACPA trong đt kim tra cht lng hot đng ca 30 công ty kim
toán nm 2011, đã da trên tiêu chí s lng nhân viên đ phân nhóm các công ty
kim toán. Theo đó, các công ty kim toán có trên 100 nhân viên thuc nhóm công
ty có quy mô ln, công ty kim toán t 50-100 nhân viên thuc nhóm có quy mô
va, công ty kim toán di 50 nhân viên thuc nhóm có quy mô nh. Cách phân
loi này ca VACPA cng phù hp vi cách phân loi doanh nghip va, nh, siêu
nh da vào tiêu chí lao đng theo ngh đnh s 56/2009/N-CP.
1.2. Tng quan v trng yu trong kim toán báo cáo tài chính
1.2.1. Khái nim v trng yu trong k toán và kim toán
Theo t đin ting Vit, trng yu là thut ng ch s quan trng thit yu ca
mt vn đ nào đó [6].
11
Khái nim v tính trng yu đc đ cp rng rãi trong chun mc k toán và
chun mc kim toán ti nhiu quc gia trên th gii.
Khái nim trng yu trong k toán
Theo khuôn mu ca chun mc k toán quc t thì trng yu đc hiu nh
sau: “Thông tin đc coi là trng yu trong trng hp nu thiu thông tin hoc
thiu chính xác ca thông tin đó có th làm sai lch đáng k BCTC, làm nh hng
đn quyt đnh kinh t ca ngi s dng BCTC. Tính trng yu ph thuc vào đ
ln và tính cht ca thông tin hoc các sai lch đc đánh giá trong hoàn cnh c
th”.
Nh vy, có th thy rng tính trng yu ca thông tin phi đc xem xét trên
c phng din đnh lng và đnh tính.
Khái nim trng yu trong kim toán
Theo d tho Chun mc Kim toán Vit Nam s 320, “Mc trng yu trong
lp k hoch và thc hin kim toán” đon 2, mc trng yu đc hiu nh sau:

“Nhng sai sót, bao gm vic b sót, đc coi là trng yu nu nhng sai sót
này, tính đn l hoc tng hp, đc xem xét  mc đ hp lý, có th gây nh
hng nht đnh ti quyt đnh kinh t ca ngi s dng báo cáo tài chính;
Nhng xét đoán v mc trng yu đc thc hin trong tng trng hp c
th và b nh hng bi quy mô hay bn cht ca sai sót, hoc tng hp ca c hai
yu t trên; và
Nhng xét đoán v các vn đ trng yu đi vi ngi s dng báo cáo tài
chính cn phi tính đn đa s nhng ngi có nhu cu s dng thông tin trên báo
cáo tài chính, nh các nhà đu t, ngân hàng, ch n,…Nhng nh hng có th có
ca các sai sót đn mt s ít ngi s dng thông tin trên báo cáo tài chính mà nhu
cu ca h có nhiu khác bit so vi phn ln nhng ngi s dng báo cáo tài
chính s không đc xét đn”.
1.2.2. Tm quan trng tính trng yu trong kim toán báo cáo tài chính
Vic trình bày ý kin ca kim toán viên v báo cáo tài chính ch gii hn 
mc đ đm bo hp lý rng báo cáo tài chính không có sai sót trng yu. Vì vy
12
vic xác lp mc trng yu trong kim toán báo cáo tài chính có mt vai trò ht sc
quan trng, mang ý ngha quyt đnh đi vi cuc kim toán. Vai trò này đc th
hin nh sau:
1.2.2.1. Trong giai đon lp k hoch kim toán
Khi tin hành kim toán, kim toán viên không th tin hành kim tra 100%
các khon mc vì b gii hn v thi gian, chi phí và ngay c khi kim tra 100%
cng vn có th không phát hin ht sai sót gian ln do ri ro tim tàng và ri ro
kim soát. Vì vy, vic thit lp mc trng yu cho tng cuc kim toán là rt quan
trng. Trong giai đon lp k hoch, trng yu giúp kim toán viên thit lp mt k
hoch kim toán phù hp nhm đm bo phát hin đc các sai sót có th nh
hng trng yu đn báo cáo tài chính. Da vào mc trng yu đã xác lp, kim
toán viên s xác đnh đc khon mc nào là trng yu, d xy ra sai sót và gian
ln, t đó thit lp các th tc kim toán thích hp, tp trung vào các khon mc đó.
Do đó, làm tng kh nng phát hin ra sai lch trng yu ca báo cáo tài chính và

hiu qu ca cuc kim toán.
1.2.2.2. Trong giai đon thc hin kim toán
Kim toán viên s da trên mc trng yu khi la chn các phn t đ kim
tra và khi xác đnh c mu khi kim tra chi tit các đi tng (mi quan h gia
mc trng yu và c mu là mi quan h nghch bin) sao cho ri ro xy ra sai lch
trng yu trong các đi tng này  mc chp nhn đc.
1.2.2.3. Trong giai đon hoàn thành kim toán
Tính trng yu là c s đ KTV đa ra ý kin v báo cáo tài chính đc kim
toán. Theo d tho chun mc kim toán s 200 “Mc tiêu tng th ca kim toán
viên và công ty kim toán khi thc hin kim toán theo chun mc kim toán Vit
Nam” đon 3, “mc đích ca kim toán là làm tng đ tin cy ca ngi đc đi vi
báo cáo tài chính, thông qua vic kim toán viên đa ra ý kin v tính trung thc,
hp lý ca báo cáo tài chính đã đc lp, trên các khía cnh trng yu, phù hp vi
quy đnh hin hành v lp và trình bày báo cáo tài chính”.
13
Còn theo d tho chun mc kim toán 450 “ánh giá các sai sót phát hin
trong quá trình kim toán”: Tính trng yu đc s dng trong vic đánh giá nh
hng ca các sai sót đc phát hin trong cuc kim toán và đánh giá nh hng
ca nhng sai sót không đc điu chnh, nu có, đi vi BCTC.
1.2.3. Các nhân t nh hng đn vic xét đoán tính trng yu
1.2.3.1. Quy mô, đc đim, kt qu hot đng kinh doanh và tình hình tài chính
ca doanh nghip
Khi xem xét tính trng yu, cn da vào hoàn cnh c th ca tng công ty
đc kim toán. Các nhân t cn quan tâm là: quy mô, đc đim, kt qu hot đng
kinh doanh và tình hình tài chính ca đn v đc kim toán. Mun vy, thì kim
toán viên phi có mt s hiu bit nht đnh đi vi đn v đc kim toán. Kim
toán viên không th hiu bit đn v nh Ban giám đc, nhng nh nhng hiu bit
này mà kim toán viên s tin hành đánh giá và phân tích các s kin, nghip v và
thc tin hot đng ca đn v đc kim toán mà theo kim toán viên thì có nh
hng trng yu đn báo cáo tài chính, đn vic kim tra ca kim toán viên hoc

đn báo cáo kim toán.
1.2.3.2. Ri ro kim toán
Nh đã đ cp, công vic kim toán luôn cha đng ri ro kim toán. Do
nhng hn ch tim tàng ca kim toán mà kh nng phát hin ra mi sai lch trng
yu là không th. Vì vy, trong thc t ch có th làm gim ri ro này đn mc thp
nht bng cách lên k hoch cn thn và tuân th chun mc kim toán ch không
th loi b hoàn toàn nó. Và do đó vic nghiên cu mi quan h gia trng yu và
ri ro kim toán có vai trò rt quan trng.
Mc trng yu và ri ro kim toán có mi quan h t l nghch: nu mc
trng yu càng cao thì ri ro kim toán càng thp và ngc li. Kim toán viên cn
chú ý đn mi quan h này khi xem xét ni dung, phm vi và thi hn ca các th
nghim kim toán mt cách thích hp.
14
1.2.3.3. Cân đi gia chi phí và li ích
Ngoài các nhân t đã nói  trên, khi xem xét tính trng yu, cn phi đt
trong mi quan h gia chi phí b ra và li ích thu đc khi thc hin các th tc
kim toán. Trong giai đon lp k hoch nu kim toán viên xác lp mt mc trng
yu thp, đng ngha vi vic đòi hi đ chính xác cao ca s liu thì khi tin hành
cuc kim toán, kim toán viên s phi thc hin nhiu th tc kim toán đ có th
thu thp nhiu bng chng kim toán, nhm tng kh nng phát hin các sai lch
trng yu. iu này đòi hi kim toán viên phi b nhiu công sc và thi gian hn
cho cuc kim toán và ngc li.
Bên cnh đó cng cn xem xét mi quan h ca vn đ này vi các nhân t
khác nh: Các quy đnh pháp lut có liên quan, mc tiêu ca cuc kim toán, ngun
nhân lc, mi quan h gia các khon mc trên báo cáo tài chính…đ t đó có th
xác lp mt mc trng yu phù hp nht.
1.3. Các nghiên cu v trng yu
Vn dng tính trng yu là bc quan trng trong kim toán bi vì nó tác
đng ti toàn b quy trình kim toán. Vn dng không đúng tính trng yu có th
gây hu qu tiêu cc cho c công ty đc kim toán và công ty kim toán. Nhiu

nghiên cu nhm làm rõ tính trng yu trong kim toán và áp dng chúng vào thc
t. Các nghiên cu tp trung vào các vn đ sau:
1.3.1. Yêu cu có hng dn rõ ràng v khái nim trng yu
Vào 1967, nghiên cu ca Bernsetin đã ch ra rng: vic áp dng khái nim
trng yu vào thc t ti các công ty kim toán cng nh ti các công đc kim
toán là rt khác nhau. Và s khác nhau này là do kt qu ca vic thiu nhng
hng dn rõ ràng v khái nim trng yu. Do vy, nghiên cu đã đi đn kt lun
rng cn thit phi có nhng hng dn đy đ hn đ giúp kim toán viên thc
hin kim toán.
1.3.2. Tp trung vào khía cnh đnh lng
Tính trng yu v mt đnh lng là khía cnh vn có ca thc hành kim
toán. Nhiu nghiên cu đã tp trung vào khía cnh này nhm giúp gim thiu các
15
xét đoán v tính trng yu. Nghiên cu sm nht v vn đ này đc thc hin bi
Woolsey vào nm 1954 bng cách s dng phiu điu tra cho các kim toán viên đ
kim tra c s xác đnh mc trng yu do các công ty kim toán áp dng. Woolsey
nhn thy rng phn ln các công ty kim toán s dng mc trng yu t 5% đn
15% thu nhp trc thu. Mt vài công ty kim toán xác đnh mc trng yu t 5%
đn 10% thu nhp thun. Sau đó, vào 1975, L Dyer s dng cùng phng pháp
nghiên cu ca Woolsey, ông đã đa ra kt qu là li nhun sau thu là bin quan
trng trong vic xác đnh tính trng yu. Nhng kt qu này đc đ cp bi:
- Nghiên cu ca Woolsey (1973), Patillo và Siebel (1976), Nelson et al.
(2002) đc thc hin bng bng câu hi.
- Nghiên cu ca Frishkoff Paul (1970), Bernstein A (1974), Robinson and
Fertuck (1985), Chewning et al. (1989), Icerman and Hillison (1991), Costigan và
Simon (1995), Iskandar and Iselin (1996), Wright and Wright (1997), Gleason and
Mills (2002) nghiên cu d liu trong quá kh đó là ý kin kim toán và báo cáo tài
chính ca đn v đc kim toán.
- Boatsman and Robertson (1974), Moriarity and Barron (1976), Hofstedt and
Hughes (1977), M.Firth (1979), Moriarity and Barron (1979), Emery et al. (1981),

Krogstad et al. (1981), William Messier (1981), Bates et al. (1982), William
Messier (1983), Krogstad et al. (1984), Jennings et al. (1984), Jennings et al.
(1987), Carpenter and Dirsmith (1992), Karen W.Braun (2001), Nelson et al. (2005)
s dng phng pháp thc nghim.
Sau đó, các nghiên cu khác tip tc làm rõ c s xác đnh mc trng yu
trong giai đon lp k hoch mà c th:
Phng pháp mt giá tr:
Holstrum và Messier, 1982 đã thc hin mt cuc kho sát các KTV và kt
lun rng t l phn trm li nhun sau thu là nhân t quan trng nht c tính
mc trng yu, đng thi KTV thng xem sai sót nm trong khong 5% đn 10%
li nhun sau thu thng là trng yu.
16
Leslie, 1985, rà soát các nghiên cu ti M và Canada, đng thi thc hin
phng vn các KTV và k toán viên ti hai quc gia này. Leslie đa ra phng pháp
xác đnh mc trng yu tng th là ly mt t l nht đnh trên mt ch s tài chính
đ tính mc trng yu ban đu. Theo đó ông đ xut 4 nguyên tc khác da vào 4
ch tiêu khác trên BCTC là li nhun trc thu, tng tài sn, tng vn ch s hu,
tng doanh thu. Theo đó, mc c lng ban đu v trng yu s đc tính bng:
5% tng li nhun trc thu; 0,5% tng tài sn; hoc 1% tng vn ch s hu;
hoc 0,5% tng doanh thu.
Phng pháp chui giá tr:
Leslie, 1985, trong nghiên cu cng nhn mnh rng, trc đó, Hip hi K
toán viên công chng Canada (CICA) đã đ ngh phng pháp xác đnh mc trng
yu tng th da trên ch tiêu li nhun gp. Theo nguyên tc này, mc trng yu
tng th đc xác đnh bng cách dùng mt ch s tài chính nhng s có mt
khong giá tr đ chn. Mc trng yu tng th đc xác đnh theo 1 trong 4 trng
hp tùy thuc vào giá tr ca ch tiêu li nhun gp. Phng pháp này cng đc đ
cp trong nghiên cu ca Pany and Wheeler, 1989, p.72 nh sau:
Bng 1.6: Bng xác đnh mc trng yu tng th theo ch tiêu li nhun gp
Li nhun gp

Mc trng yu
Nh hn 20.000 USD
T 2% đn 5% li nhun gp
T 20.000 USD đn 1.000.000 USD
T 1% đn 2% li nhun gp
T 1.000.000 USD đn 100.000.000 USD
T 0,5% đn 1% li nhun gp
Ln hn 100.000.000 USD
0,5% li nhun gp

Phng pháp bình quân: Phng pháp này đc đ xut bi Leslie 1985, đó
là mc c lng ban đu v trng yu s đc tính bng cách dùng mt công thc
bình quân s hc hoc bình quân gia quyn đ cho kt qu là s bình quân gia 4-5
ch s khác nhau. Các ch s này đc tính da trên phng pháp mt giá tr hoc
phng pháp chui giá tr.