HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TẠI CÁC DOANH NGHIỆP VIỄN THÔNG DI ĐỘNG VIỆT NAM.PDF

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. HCM



NGUYN TH THANH TRÚC


HOÀN THIN H THNG KIM SOÁT NI B TI CÁC
DOANH NGHIP VIN THÔNG DI NG VIT NAM





LUN VN THC S KINH T







TP. H Chí Minh – Nm 2012
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. HCM



NGUYN TH THANH TRÚC

HOÀN THIN H THNG KIM SOÁT NI B TI CÁC
DOANH NGHIP VIN THÔNG DI NG VIT NAM

Chuyên ngành: K toán
Mã s: 60340301

LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC:
PGS.TS TRN TH GIANG TÂN





TP. H Chí Minh – Nm 2012

LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan lun vn “Hoàn thin h thng kim soát ni b ti các doanh
nghip vin thông di đng Vit Nam” đc thc hin da vào quá trình thu thp và
nghiên cu ca bn thân tôi và hoàn thành di s hng dn ca ngi hng dn
khoa hc.
C s lý lun đc tôi tham kho t các tài liu thu thp đc ca các giáo trình, sách
báo, các nghiên cu đc nêu trong tài liu tham kho. D liu dùng đ
phân tích
đc tôi thu thp thông qua bng câu hi đc gi đn các nhà qun lý, nhân viên
đang làm vic ti các doanh nghip kinh doanh dch v vin thông di đng tiêu biu.
Tôi cam đoan lun vn này cha tng đc công b di bt k hình thc nào.

Tp. H Chí Minh, ngày 30 tháng 12 nm 2012
Ngi vit




Nguyn Th Thanh Trúc

LI CM N

Tôi xin chân thành cm n các Thy Cô đang công tác ti Trng i hc Kinh
t
Tp.HCM đã truyn đt cho tôi nhng kin thc b ích trong sut nhng nm tôi hc
tp  trng.
Tôi xin chân thành cm n các đng nghip và bn bè đang công tác ti các doanh
nghip vin thông di đng
đã giúp đ tôi trong quá trình kho sát
thc hin lun
vn.
Tôi xin chân thành cm n PGS - TS Trn Th Giang Tân đã tn tình hng
dn tôi
hoàn thành tt lun vn này.
Và đc bit, cm n Gia ình đã đng viên, ng h tinh thn và to
mi điu kin tt
nht cho tôi hoàn thành lun vn.
Tp. H Chí Minh, ngày 30 tháng 12 nm 2012
Ngi vit

Nguyn Th Thanh Trúc
MC LC
Trang
Danh mc các ch vit tt
Danh mc các bng biu
Li m đu 1
CHNG I: TNG QUAN V H THNG KIM SOÁT NI B 4
1.1 Lch s ra đi và phát trin 4
1.2 nh ngha 7
1.3 Các b phn cu thành h thng KSNB theo COSO 1992 9
1.3.1 Môi trng kim soát 9
1.3.2 ánh giá ri ro 12
1.3.3 Ho
t đng kim soát 17
1.3.3.1 Khái nim 17
1.3.3.2 Mi quan h gia hot đng kim soát và đánh giá ri ro 18
1.3.4 Thông tin và truyn thông 20
1.3.5 Giám sát 21
1.4 Li ích và nhng hn ch tim tàng ca h thng KSNB 21
CHNG II: THC TRNG H THNG KSNB TI CÁC DOANH NGHIP
VIN THÔNG DI NG  VIT NAM 24
2.1 Gii thiu v
 th trng và doanh nghip vin thông di đng Vit Nam 24
2.1.1 Th trng vin thông di đng Vit Nam 24
2.1.2 Mt s đc đim kinh doanh ca các doanh nghip vin thông di đng
Vit Nam 27
2.2 Thc trng h thng KSNB  các doanh nghip vin thông di đng Vit Nam28
2.2.1 Phm vi và đi tng kho sát 28

2.2.2 Ni dung kho sát 28
2.2.3 Phng pháp kho sát 28
2.2.4 Kt qu kho sát 29
2.2.4.1 Môi trng kim soát 29
2.2.4.2 ánh giá ri ro 37
2.2.4.3 Các hot đng kim soát 41
2.2.4.4 Thông tin – truyn thông 46
2.2.4.5 Giám sát 47
2.3 ánh giá chung v h thng KSNB 48
2.3.1 u đim 49
2.3.2 Nhc đim và hn ch 51
CHNG III: GII PHÁP HOÀN THIN H
 THNG KSNB TI CÁC
DOANH NGHIP VIN THÔNG DI NG VIT NAM 54
3.1 S cn thit ca vic hoàn thin 54
3.2 Quan đim hoàn thin 54
3.2.1 Nâng cao tính hu hiu và hiu qu ca hot đng 54
3.2.2 Nâng cao tính đáng tin cy ca báo cáo tài chính 55
3.2.3 Kim soát vic tuân th lut l và quy đnh hin hành 55
3.3 Các đ xut và gii pháp hoàn thin 55
3.3.1.
i vi c quan qun lý Nhà nc 55
3.3.2. i vi các doanh nghip vin thông 56
3.3.2.1 Môi trng kim soát 56
3.3.2.2 ánh giá ri ro 59
3.3.2.3 Các hot đng kim soát 64
3.3.2.4 Thông tin – truyn thông 66
3.3.2.5 Giám sát 67
3.3.2.6 Gii pháp hoàn thin h thng KSNB trong mt s chu trình c
th 68

3.3.2.7 Gii pháp hoàn thin KSNB v báo cáo tài chính 72
Kt lun 74
Tài liu tham kho và Ph lc
DANH MC CÁC CH VIT TT

1. COSO : Committee of Sponsoring Organization (y ban các t
chc đng bo tr)
2. HQT : Hi đng qun tr
3. KSNB : Kim soát ni b
4. VNPT : Tp đoàn Bu chính Vin thông Vit Nam
5. CDMA : Code Division Multiple Access (a truy nhp phân chia
theo mã)
6. GSM : Global System for Mobile Communications (H thng
thông tin di đng toàn cu)
7. B TT&TT : B Thông tin và Truyn thông
DANH MC CÁC BNG BIU

Bng 2.1 Kho sát tính chính trc và giá tr đo đc
Bng 2.2 Kho sát c cu t chc và phân đnh quyn hn, trách nhim
Bng 2.3 Kho sát chính sách nhân s
Bng 2.4 Kho sát trit lý qun lý và phong cách điu hành
Bng 2.5 Kho sát ni dung đm bo nng lc
Bng 2.6 Kho sát Hi đng qun tr và ban kim soát
Bng 2.7 Kho sát vic xác đnh mc tiêu ca đn v

Bng 2.8 Kho sát nhn dng các ri ro tim tàng
Bng 2.9 Kho sát phân tích ri ro
Bng 2.10 Kho sát chung v đánh giá ri ro
Bng 2.11 Kho sát s soát xét và phân tích rà soát
Bng 2.12 Kho sát quá trình x lý thông tin

Bng 2.13 Kho sát s phân quyn trong các nghip v
Bng 2.14 Kho sát kim soát vt cht
Bng 2.15 Kho sát phân chia trách nhim
Bng 2.16 Kho sát thông tin và truyn thông
Bng 2.17 Kho sát Giám sát
1

LI M U

1. S cn thit ca đ tài
Trong bi cnh nn kinh t Vit Nam đang din bin ngày càng phc tp, hàng
lot các doanh nghip ri vào tình trng phá sn, vic duy trì s tn ti là mc tiêu
hàng đu ca các doanh nghip hin nay. Lm phát cao trong nhiu nm liên tc và s
bt n sâu sc ca nn kinh t đã làm cho hiu qu và nng lc cnh tranh ca các
doanh nghip Vit Nam tt gim mnh.
Vi vai trò ch đo, dn dt các doanh nghip  các thành phn kinh t khác
nhau, các Tp đoàn kinh t, Tng Công ty Nhà nc đc Nhà nc giao cho ngun
lc to ln, trc tip qun lý các doanh nghip nhà nc, đ thc hin các nhim v,
mc tiêu vì li ích quc gia. Tuy nhiên, theo báo cáo đánh giá ca Kim toán Nhà
nc, hiu qu sn xut kinh doanh ca các Tp
đoàn kinh t, Tng Công ty Nhà nc
cha tng xng vi ngun lc đc giao. Mt s Tp đoàn, Tng Công ty l liên tc
qua các nm, hoc l t nhng nm trc đn nay vn cha x lý đc, tiêu biu nh
Tp đoàn in lc EVN, Tng Công ty Dâu tm t… hay đin hình là v tht thoát
hàng chc ngàn t đng ca Tp đoàn Công nghip tàu thy Vit Nam Vinashin. Bên
cnh vic chu nh hng bi s bin đng ca nn kinh t, s qun tr tài chính  các
doanh nghip nhà nc còn yu kém. iu này đc th hin  h thng kim soát ni
b cha thc s hu hiu và hiu qu, cha phù hp vi tng đc đim kinh doanh c
a
doanh nghip. Xây dng mt h thng kim soát ni b hu hiu và hiu qu s giúp

doanh nghip tn ti, phát trin và tng trng bn vng.
Hin nay, vi s cnh tranh khc lit trong tình hình nn kinh t va lm phát
va suy thoái, các doanh nghip nhà nc nói chung, doanh nghip vin thông di đng
nói riêng đang phi đi mt vi rt nhiu ri ro trong quá trình kinh doanh vi mc đ
nh hng ngày càng tng cao do s cnh tranh, sc ép công vic, trình đ gian ln
ngày càng tinh vi… Phn ln các doanh nghip vin thông di đng đu là doanh nghip
2

nhà nc. Vì th, ngoài vic hoàn thành nhng mc tiêu, nhim v do Nhà nc giao,
các doanh nghip vin thông di đng còn phi đm bo s n đnh và phát trin hot
đng sn xut kinh doanh ca chính doanh nghip. Do đó, xây dng và hoàn thin h
thng kim soát ni b không ch giúp cho doanh nghip hn ch ti đa các khó khn
mà còn giúp tng cng hot đng kinh doanh ca doanh nghip tt hn. ây chính là
lý do tác gi
 chn đ tài “Hoàn thin h thng kim soát ni b ti các doanh nghip
vin thông di đng Vit Nam” làm lun vn tt nghip thc s kinh t trng i hc
Kinh T Tp. H Chí Minh.
2. Mc tiêu nghiên cu và câu hi nghiên cu
Mc tiêu nghiên cu:
Vic nghiên cu nhm đt nhng mc tiêu c th sau:
- H thng hóa lý lun v h
thng kim soát ni b.
- ánh giá thc trng xây dng h thng kim soát ni b ti các doanh nghip
vin thông di đng Vit Nam.
- Thit lp gii pháp hoàn hin h thng kim soát ni b ti các doanh nghip
vin thông di đng Vit Nam.
Câu hi nghiên cu
im yu kém chính nào gây ra các bt cp trong h thng KSNB ti các doanh
nghip vin thông di đng có th làm cho các doanh nghip này không đt mc tiêu đ
ra.

3. Phng pháp nghiên cu và phm vi nghiên cu
Phng pháp nghiên cu
- S dng phng pháp nghiên cu đnh lng thông qua thng kê mô t đ rút
ra thc trng v KSNB. Ngoài ra, lun vn còn s dng các công c nghiên
cu chính là: bng câu hi, phng vn, phân tích, tng hp
- D liu thu thp:
3



D liu s cp: Các d liu tác gi t thu thp trong các điu tra qua gi
bng câu hi, phng vn ti các doanh nghip vin thông di đng.

Vic nghiên cu đc tin hành ti nm (05) doanh nghip vin thông
di đng
di hình thc điu tra thông qua bng câu hi và phng vn.
Mi doanh nghip đc phát tám (08) phiu kho sát lit kê các câu hi.
Bng
câu hi đc gi đn
k toán trng, nhân viên k toán, nhân viên
kim soát
.
 D liu th cp : thông tin t báo chí, tp chí chuyên ngành k toán –
kim toán, kinh t hc; intenet; thông tin ni b ca công ty, các báo cáo,
các đ tài khoa hc, sách giáo khoa, bài ging và t các ngun thông tin
khác có liên quan.
4. Kt cu lun vn
Ngoài li m đu, kt lun, ni dung chính ca lun vn gm có 03 chng, c
th nh sau:
Chng 1: Tng quan v h thng kim soát ni b.

Chng 2: Thc trng h thng KSNB ti các doanh nghip vin thông di đng 
Vit Nam
Chng 3: Gii pháp hoàn thin h thng KSNB ti các doanh nghip vin thông
di đng Vit Nam.

4

CHNG 1
TNG QUAN V H THNG KIM SOÁT NI B

1.1 Lch s ra đi và phát trin
Bt ngun t cuc đi cách mng công nghip, hàng lot các doanh nghip ra
đi, đc bit là s ra đi ca th trng chng khoán và công ty c phn. Quy mô ca
các doanh nghip ngày càng ln cùng vi nhu cu v vn ngày càng cao. T đó, nhu
cu tng cng qun lý vn và kim tra thông tin v s dng vn cng đc đt lên
hàng đu. Các nhà đu t rt quan tâm đn tình hình tài chính ti doanh nghip đ có
th quyt đnh có nên đu t vào hay không? Do đó, h cn có mt đn v đc lp và
có nng lc đ kim tra các thông tin trên báo cáo tài chính có trung thc và hp lý hay
không. S ra đi ca các công ty kim toán đc lp là đ đáp ng nhng nhu cu trên.
Trong quá trình kim toán báo cáo tài chính, các kim toán viên đã dn dn
nhn thc vic kim tra ht tt c nghip v kinh t phát sinh là không thc t và cng
không cn thit. ng thi các kim toán viên thông qua quá trình nghiên cu và hot
đng thc tin đã hình thành nhng phng thc kim tra mi nh k thut ly mu,
đánh giá h thng kim soát ni b hay k thut kim toán bng máy tính. T đó, các
kim toán viên nhn thy rng vic kt hp k thut ly mu và vic đánh giá h thng
kim soát ni b ca doanh nghip s giúp xác đnh phm vi và phng hng cho
nhng th tc kim toán, tit kim rt nhiu thi gian và công sc.
Ban đu, Kim soát ni b (KSNB) đc các kim toán viên đc lp quan tâm
ch yu là  hình thc kim soát tin. Lúc đó, KSNB ch đc hiu nh là mt bin
pháp đ ngn nga các nhân viên gian ln tin. n nm 1929, thut ng KSNB đc

đ cp chính thc trong Công b ca Cc D tr Liên bang Hoa K. Theo đó, kim
soát ni b đc đnh ngha là công c đ bo v tin và các tài sn khác đng thi
thúc đy nâng cao hiu qu hot đng. Sau đó, Hip hi K toán viên công chng Hoa
K (AICPA) đã đnh ngha KSNB “là các bin pháp và cách thc đc chp nhn và
5

đc thc hin trong mt t chc đ bo v tin và các tài sn khác, cng nh kim tra
s chính xác trong ghi chép ca s sách” trong mt công b nm 1936.
T đó, kim soát ni b ngày càng đc quan tâm hn nht là sau nhng tht
bi trong các cuc kim toán mà y ban chng khoán Hoa K đã ch trích và cho rng
vic tìm hiu kim soát ni b không ch dng li  l
nh vc k toán và cn phi tìm
hiu đy đ hn v cách thc mà các nghip v trên đc thc hin.
Nm 1949, AICPA tip tc công b công trình nghiên cu v kim soát ni b
vi nhan đ: “Kim soát ni b, các nhân t cu thành và tm quan trng đi vi vic
qun tr doanh nghip và đi vi kim toán viên đc lp”. Sau đó, rt nhiu chun m
c
kim toán đã đc AICPA son tho và ban hành.
Cùng vi s phát trin v s lng và cht lng, các hình thc gian ln vi
thit hi ngày càng tng cao. Trong quá trình điu tra v bê bi Watergate -1973, nhiu
hot đng vn đng tranh c trái phép và ra tin đã đc phát hin. Nm 1977, Lut
v chng hi l nc ngoài ra đi. n nm 1979, y ban chng khoán Hoa K (SEC
– Securities and Exchange Commission) bt buc các công ty phi báo cáo v h thng
kim soát ni b đi vi công tác k toán ti đn v mình. Yêu cu này đã gây ra nhiu
tranh lun, nguyên nhân chính là do cha thit lp đc các tiêu chun đ đánh giá tính
hu hiu ca kim soát ni b.
Nm 1985, y ban các t chc đng bo tr (gi tt là COSO) ca Hi đng
Quc gia chng gian ln báo cáo tài chính Hoa K
(y ban Treadway) đc thành lp
vi nhim v là nghiên cu và xây dng mt khuôn mu v KSNB. Báo cáo COSO

1992 là kt qu ca quá trình nghiên cu này. Báo cáo đã cung cp mt cái nhìn toàn
din v KSNB, và là mt h thng lý lun đy đ nht v KSNB tính ti thi đim hin
nay.
Sau đó, hàng lot các nghiên cu phát trin v KSNB trong nhiu lnh vc khác
nhau ra đi, tiêu biu:
- Theo hng qun tr:

6

Báo cáo COSO 1992 đã cung cp mt c s lý thuyt c bn v kim soát ni
b. Tuy nhiên, vic xây dng h thng KSNB ch yu nhm kim soát các mc tiêu
xác đnh mà cha d báo đc nhng tình hung có th xy ra, nht là d báo các ri
ro và qun tr ri ro. Cùng vi s phát trin ca nn kinh t, các doanh nghip phi đi
mt vi nhiu loi r
i ro phc tp và quy mô ngày càng ln. Vì th, khoa hc v ri ro
và qun tr ri ro đc nghiên cu và phát trin. T thc t trên, vào nm 2001, COSO
tin hành trin khai nghiên cu mt lý thuyt giúp các nhà qun lý qun tr đc ri ro
trong hot đng nhm đa ra mt khuôn mu và các k thut đ áp dng vào đc đim
ca mi doanh nghip.
n nm 2004, COSO đã ban hành H th
ng qun tr ri ro doanh nghip (ERM
– Enterprise Risk Management Framework) trên c s báo cáo COSO 1992, nhìn nhn
ri ro mt cách toàn din hn so vi báo cáo COSO 1992. iu này đc th hin
thông qua mc tiêu ca báo cáo COSO 2004, ngoài nhng mc tiêu ging nh báo cáo
COSO 1992, còn có thêm mc tiêu chin lc. Trong báo cáo COSO 2004 cng m
rng tip cn theo hng ri ro và xem xét các cp đ đi vi ri ro.
- Phát trin cho doanh nghip nh:
Nm 2006, COSO nghiên cu và ban hành hng dn “Kim soát n
i b đi vi
báo cáo tài chính – Hng dn cho các công ty đi chúng có quy mô nh”. Hng dn

này vn da trên báo cáo COSO 1992 và trình bày cách thc áp dng kim soát ni b
phù hp vi điu kin ca công ty đi chúng có quy mô nh.
- Theo hng công ngh thông tin::
Vi s phát trin không ngng và ng dng công ngh thông tin, yêu cu đt ra
là cn có mt khuôn kh thng nht v kim soát và kim toán trong môi trng tin
h
c. Nm 1996, Hip hi kim soát và kim toán h thng thông tin (ISACA –
Information System Audit and Control Association) đã ban hành bn tiêu chun “Các
mc tiêu kim soát trong công ngh thông tin và các lnh vc có liên quan” (CoBIT –
Control Objectives for Information and Related Technology), Sau đó, mt lot các
7

phiên bn mi phát trin trên c s phiên bn nm 1996 ra đi nh: phiên bn ln 2
(1998); ln 3 (2000); ln 4 (2005) và m rng (2007); ln 5 (2012).
1.2 nh ngha
Trong quá trình nghiên cu và phát trin lý thuyt kim soát ni b, nhiu đnh
ngha v kim soát ni b đã đc hình thành.
Nm 1929, trong mt công b ca Cc D Tr Liên Bang Hoa K, thut ng
kim soát ni b đ
ã đc đnh ngha là mt công c đ bo v tin và các tài sn khác
đng thi thúc đy nâng cao hiu qu hot đng, và là c s đ phc v cho vic ly
mu th nghim ca kim toán viên.
Vào nm 1949, Hip hi k toán viên công chng Hoa K (AICPA) đã công b
mt công trình nghiên cu v kim soát ni b, trong đó có đnh ngha kim soát ni
b
 là c cu t chc và các bin pháp, cách thc liên quan đc chp nhn và thc hin
trong mt t chc đ bo v tài sn, kim tra s chính xác và đáng tin cy ca s liu
k toán, thúc đy hot đng có hiu qu, khuyn khích s tuân th các chính sách ca
ngi qun lý.
Turnbull (1999) đnh ngha kim soát ni b là mt h thng bao gm các chính

sách, quy trình, nhim v
, hành vi và các khía cnh khác ca mt doanh nghip, nhm:
- Giúp qun lý hu hiu và hiu qu thông qua bin pháp đi phó ri ro hot
đng, ri ro điu hành, ri ro tài chính, ri ro tuân th và các ri ro khác nhm đt đc
mc tiêu ca doanh nghip.
- m bo cht lng ca báo cáo ni b và báo cáo ra bên ngoài ca doanh
nghip
- m bo vic tuân th pháp lut và các quy đnh hin hành cùng vi nhng
chính sách n
i b ca doanh nghip.
Theo Millichamp (2002), kim soát ni b là toàn b h thng kim soát, tài
chính và các hình thc khác, đc thit lp bi nhà qun lý đ thc hin vic kinh
doanh ca doanh nghip theo cách thc trt t và hiu qu, đm bo tuân th đy đ
8

các chính sách qun lý, bo v tài sn ca doanh nghip và tính đy đ và chính xác
ca s liu.
Trong các đnh ngha trên, đnh ngha v kim soát ni b ca COSO vào 1992
là đc chp nhn mt cách ph bin nht cho đn hin nay.
Báo cáo COSO 1992 đc công b vi tiêu đ “Kim soát ni b - Khuôn kh
hp nht” (Internal Control – Intergrated framework) đã đnh ngha v KSNB nh sau:
“KSNB là mt quá trình b chi phi b
i ngi qun lý, hi đng qun tr và các nhân
viên ca đn v, nó đc thit lp đ cung cp mt s đm bo hp lý nhm đt đc
các mc tiêu sau đây:
(1) S hu hiu và hiu qu hot đng.
(2) S tin cy ca báo cáo tài chính.
(3) S tuân th pháp lut và các quy đnh”.
Trong đnh ngha trên, bn ni dung quan trng c
n lu ý, đó là quá trình, con

ngi, đm bo hp lý và mc tiêu; c th:
KSNB là mt quá trình: KSNB là mt chui các hot đng kim soát hin din
trong mi b phn, gn lin vi các hot đng ca đn v. Quá trình kim soát s hu
hiu khi nó đc xây dng nh mt b phn không tách ri ch không phi chc nng
b sung cho các hot đng ca t
 chc hay là mt gánh nng b áp đt bi c quan
qun lý.
Con ngi: KSNB đc thit k và vn hành bi con ngi. ó là hi đng
qun tr, ban giám đc, nhà qun lý và các nhân viên trong đn v. Mi thành viên
trong đn v vi kh nng, kin thc, kinh nghim và nhu cu khác nhau s vn hành
h thng KSNB khác nhau. Do đó, đ KSNB hu hiu, cn phi xác đnh rõ trách
nhim và quy
n hn mi thành viên và cách thc thc hin ca tng thành viên đ đt
đc các mc tiêu ca đn v.
m bo hp lý: KSNB ch cung cp mt s đm bo hp lý cho các nhà qun
tr trong vic đt đc mc tiêu ca đn v ch không th đm bo tuyt đi. Nguyên
9

nhân là do (1) nhng hn ch tim tàng trong quá trình xây dng và vn hành h thng
KSNB (s thông đng, s lm quyn ); (2) mi quan h gia li ích và chi phí cho
KSNB.
Các mc tiêu: có th chia thành ba nhóm mc tiêu
 Nhóm mc tiêu v hot đng: nhn mnh đn s hu hiu và hiu qu
ca vic s dng các ngun lc, bo mt thông tin, nâng cao uy tín, m
rng th phn…

Nhóm mc tiêu v báo cáo tài chính: nhn mnh đn tính trung thc và
đáng tin cy ca báo cáo tài chính mà đn v cung cp.
 Nhóm mc tiêu v s tuân th: nhn mnh đn vic tuân th pháp lut và
các quy đnh ca Nhà nc và ca đn v.

S phân chia các nhóm mc tiêu ch có tính tng đi vì mt mc tiêu trên có
th trùng lp hoc cng có th tách bit nhau vì vic phân loi còn ph thuc vào
nh
ng góc đ kim soát khác nhau. Vic kt hp các góc đ khác nhau s góp phn
xây dng h thng kim soát hu hiu, đm bo đt đc các mc tiêu, tính đáng tin
cy ca báo cáo tài chính, s tuân th pháp lut và các quy đnh. Tuy nhiên, mc tiêu
hot đng, ví d nh th phn, sn phm mi… ph thuc hoàn toàn vào các bin pháp
kim soát ca đn v. Vi nhóm mc tiêu này, KSNB ch cung cp s b
o đm hp lý
trong vic giám sát, vi hành đng kp thi s giúp đn v có th đt đc các mc
tiêu.
1.3 Các b phn cu thành h thng KSNB theo COSO 1992
Theo báo cáo COSO 1992, h thng KSNB bao gm 5 b phn (lúc đu trong
d tho bao gm 9 b phn, sau đó đã đc rút gn) có mi liên h cht ch vi nhau,
đó là:
1.3.1 Môi trng kim soát: phn ánh sc thái chung ca đ
n v, tác đng đn
ý thc kim soát ca toàn b thành viên trong đn v đó và là nn tng cho các b phn
khác ca h thng KSNB. Trong các thành phn ca h thng KSNB, môi trng kim
10

soát là thành phn quan trng nht có ý ngha quyt đnh đn hiu qu ca h thng
KSNB. Các nhân t thuc v môi trng kim soát là:
- Tính chính trc và các giá tr đo đc: đc th hin qua vn hóa ca doanh
nghip. ó chính là cách c x có đo đc và tính trung thc ca tt c các thành viên
trong doanh nghip. Vn hóa ca doanh nghip bao gm các chun mc v cách thc
ng x và giá tr
đo đc; cách thc truyn đt và thc hin trong doanh nghip.
Nhà qun lý cp cao đóng vai trò trong vic xây dng vn hóa ca doanh nghip
và thit lp nn tng đo đc cho doanh nghip đó. Nhà qun lý cn chp nhn quan

đim hành đng tuân th nguyên tc đo đc chính là phng thc kinh doanh đúng
đn.
 đáp ng yêu cu này, các nhà qun lý cp cao phi xây dng nhng chun
mc v đo đc trong đn v và c x đúng đn nhm ngn nga nhng hành vi thiu
đo đc hoc phm pháp. Mun vy, nhà qun lý phi làm gng cho cp di v vic
tuân th và thit lp nhng chính sách, quy đnh ph bin đn mi thành viên bng
nhiu hình thc. Ngi qun lý gng mu, liêm chính trong vic ra các quyt đnh và
c x vi nhân viên là c s quan trng đ thit lp n np và vn hóa ca doanh
nghip. Mt khác, đn v cng cn phi loi tr, gim thiu nhng sc ép và c hi dn
đn nhng hành vi thiu trung thc ca nhân viên trong đn v. Nhng nhân viên chu
nhng áp lc đng thi vi c hi thc hin nhng hành vi không trung thc, phi đo
đc.
 đm bo vic tuân th các chun mc đo đc, mt bin pháp không th thiu
đó là bin pháp k lut đi vi các hành vi vi phm các quy tc ng x đã đc đt ra
và khuyn khích nhân viên báo cáo nhng trng hp vi phm.
- C cu t chc: có th đc hiu là mt h thng phân công trách nhim và
quyn hn ti doanh nghip. Mt c c
u t chc phù hp phi xác đnh rõ ràng, đy đ
chc nng nhim v ca các b phn trong doanh nghip; mi quan h phi hp, s
phân chia quyn lc, nht là quyn kim soát. ó s là c s đ lp k hoch, điu
11

hành, kim soát và giám sát các hot đng. S phân chia trách nhim và quyn hn
gia các b phn s tác đng đn vic thc hin các mc tiêu.
- Phân đnh quyn hn và trách nhim: c th hóa quyn hn và trách nhim ca
tng thành viên hay tng b phn trong các hot đng ca đn v, giúp cho mi thành
viên hay b phn hiu đc h có nhim v gì, tng hot đng c
a h nh hng nh
th nào đn các thành viên khác trong quá trình hoàn thành mc tiêu đ ra ca đn v.
- Chính sách nhân s: nh các chính sách và th tc v tuyn dng, hun luyn,

b nhim, đánh giá, sa thi, đ bt, khen thng, k lut… nh hng đn s hu hiu
ca môi trng kim soát thông qua vic tác đng đn các nhân t khác trong môi
trng kim soát nh tính chính trc và các giá tr
đo đc, đm bo v nng lc…
Vi mt chính sách nhân s phù php, tuyn dng đc nhng nhân viên trung thc và
có nng lc thì dù cho có ít hot đng kim soát thì vn có th đt đc kt qu. Nu
nhân viên không trung thc và không có nng lc thì dù cho có rt nhiu hot đng
kim soát đc s dng thì cng s d dàng b phá v.
- Trit lý qun lý và phong cách điu hành: th hin  quan đim và nhn thc
ca ngi qun lý; qua cá tính, t cách và thái đ khi điu hành đn v. Ngoài ra, đc
đim này còn th hin  cách s dng các kênh thông tin và quan h vi cp di. Mt
h thng KSNB hiu qu hay không ph thuc vào trit lý qun lý và phong cách điu
hành ca ngi lãnh đo. Ngi lãnh đo coi kim soát là quan trng và thông qua hot
đ
ng ca mình cung cp nhng mnh lnh rõ ràng cho nhân viên v tm quan trng
ca kim soát thì nhân viên s nhn thc đc điu đó và nghiêm túc thc hin. Trit
lý qun lý và phong cách điu hành còn th hin thông qua thái đ và quan đim ca
ngi qun lý trong vic lp và trình bày báo cáo tài chính, la chn các chính sách k
toán, c tính k toán, phân công trách nhim ca k toán viên.
- m bo v nng lc: là đ
m bo cho nhân viên có đc nhng k nng và
hiu bit cn thit đ thc hin đc nhim v đc giao. Vì th, ngoài vic tuyn
12

dng nhân viên có trình đ, nhà qun lý cng nên giám sát hun luyn thng xuyên và
đy đ.
- Hi đng qun tr và y ban kim toán:
“Hi đng qun tr là c quan qun lý công ty, có toàn quyn nhân danh công ty
đ quyt đnh, thc hin các quyn và ngha v ca công ty không thuc thm quyn
ca i hi đng c đông”. y ban kim toán gm các thành viên có th trong hoc

ngoài Hi đng qu
n tr nhng không tham gia điu hành đn v; giám sát s tuân th
pháp lut, lp báo cáo tài chính, gi s đc lp ca kim toán ni b. Các nhân t đ
đánh giá s hu hiu ca Hi đng qun tr và y ban kim toán bao gm mc đ đc
lp, kinh nghim và uy tín ca các thành viên và mi quan h ca h vi b phn kim
toán ni b và ki
m toán đc lp.
1.3.2 ánh giá ri ro
Mi đn v phi nhn bit và đi phó các ri ro mình có th gp phi, xy ra 
trong và c ngoài đn v mình. iu kin tiên quyt đ đánh giá ri ro là thit lp mc
tiêu  nhng mc đ khác nhau và phi nht quán vi nhau. ánh giá ri ro là quá
trình nhn dng và phân tích nhng ri ro có th nh hng đn vic đt đc mc
tiêu, t đó có th qun tr đc ri ro. Do điu kin kinh t, đc đim và hot đng kinh
doanh, nhng quy đnh luôn thay đi nên c ch nhn dng và đi phó ri ro phi liên
kt vi s thay đi này.
Ri ro tn ti vi mc đ khác nhau  tt c các doanh nghip. Và cng không
có cách nào đ loi b hoàn toàn r
i ro. Nhà qun lý cn phi xác đnh mc ri ro có
th chp nhn đc và c gng duy trì ri ro trong mc đ đó.
 đánh giá ri ro, nhà qun lý cn phi xác đnh đc mc tiêu. ây không
phi là mt nhân t ca kim soát ni b mà là mt điu kin tiên quyt đ kim soát
ni b có th thc hin đc.
- Xác đnh mc tiêu c
a đn v:
13

Xác đnh mc tiêu có th là quy trình chính thc hay không chính thc. Mc
tiêu có th đc trình bày mt cách rõ ràng hay ngm hiu. Có hai mc đ mc tiêu, đó
là:
 Mc đ toàn doanh nghip: mc tiêu đc trình bày thông qua s mng

ca doanh nghip và các cam kt ca doanh nghip v các giá tr đi vi xã
hi. Da trên mc tiêu này, cùng vi vic đánh giá nhng đim mnh và
đim yu, c hi và thách th
c, doanh nghip s xây dng đc chin lc
tng th. ây là c s đ doanh nghip phân b ngun lc và xác đnh
ngun lc u tiên.
 Mc đ tng b phn, phòng ban: nhng mc tiêu c th ca tng phòng
ban phi đc kt ni, hòa nhp vi nhau và nht quán vi mc tiêu chung.
Mc tiêu có th đc phân thành ba loi nh sau:
 M
c tiêu hot đng: là nhng mc tiêu liên quan đn tính hu hiu và
hiu qu ca hot đng trong doanh nghip.
 Mc tiêu báo cáo tài chính: là nhng mc tiêu liên quan đn vic công b
báo cáo tài chính đáng tin cy, bao gm vic ngn nga và phát hin gian
ln trong vic son tho báo cáo tài chính.
 Mc tiêu tuân th: là mc tiêu liên quan đn s tuân th nhng lut l và
quy đnh trong môi trng kinh doanh và pháp lý mà doanh nghip đang
ho
t đng.
Mt mc tiêu theo cách phân loi trên có th trùng lp hay h tr cho mt mc
tiêu khác. Mi mc tiêu đu không đc lp mà b sung và liên kt vi nhau. Mc tiêu 
mc đ toàn doanh nghip phi phù hp vi nng lc và trin vng ca doanh nghip,
đng thi cng phi phù hp vi mc tiêu ca tng phòng ban chc nng. Và ngc
li, mc tiêu tng b phn, phòng ban là s c th t mc tiêu chung, phi phù hp vi
chin lc chung và có s liên kt vi nhau cùng hng đn đt mc tiêu chung. Khi
14

mc tiêu chung thay đi thì nhà qun lý cn phi điu chnh mc tiêu chi tit cho tng
phòng ban hng đn mc tiêu chung mi.
Nh đã đ cp  trên, xác đnh mc tiêu là điu kin tiên quyt đ kim soát ni

b hu hiu. Tuy nhiên, mt doanh nghip ch có th đm bo hp lý s đt đc mt
s mc tiêu ch không th đt h
t tt c mc tiêu. Trong đó, mc tiêu hot đng không
da vào tiêu chun đ thit lp, mà da t bên ngoài. S thc hin có th thay đi do
s thay đi ca môi trng bên ngoài (môi trng kinh doanh, đi th cnh tranh). Vì
th, doanh nghip s không chc chn thc hin đc ht các mc tiêu hot đng. i
vi mc tiêu tuân th và mc tiêu báo cáo tài chính li da trên nhng tiêu chu
n đc
thit lp t bên ngoài, và vic đt đc các mc tiêu này phn ln nm ngoài tm kim
soát ca doanh nghip.
Da trên mc tiêu đã đc xác đnh, ngi qun lý tin hành nhn dng và phân
tích ri ro đ có th đa ra nhng bin pháp đ qun tr ri ro. ây là mt quá trình lp
đi lp li và là mt nhân t then cht đ kim soát ni b h
u hiu.
- Nhn dng ri ro:
Cn c vào ngun gc ri ro, có th chia ri ro làm hai loi:
 Ri ro t môi trng bên ngoài: là nhng ri ro phát sinh do các yu t t
môi trng bên ngoài doanh nghip nh s phát trin ca khoa hc công
ngh, s thay đi chin lc tip th ca đi th cnh tranh, quy đnh ca
lut pháp, thm ha thiên nhiên,…
 Ri ro t môi trng bên trong: là nhng ri ro phát sinh do các yu t t
môi trng bên trong doanh nghip nh s thay đi ca chính sách tip th
bán hàng, s thay đi quy trình tuyn dng và nhân s, vn hóa ca doanh
nghip,…
Cn c vào loi mc tiêu, có th chia ri ro làm ba loi:
 Ri ro hot đng: là nhng ri ro làm cho doanh nghip không đt đc
mc tiêu hot đng cng nh cam kt ca doanh nghip v
i bên ngoài. Tài
15

sn và ngun lc ca doanh nghip b mt mát, lãng phí, h hng, lm dng
hay b phá hoi.
 Ri ro tuân th: là nhng ri ro do vi phm pháp lut ca Vit Nam hay
quc t, vi phm các quy đnh đt ra.
 Ri ro báo cáo tài chính: đó là nhng ri ro nh tài sn không tn ti,
hoc không thuc quyn s hu ca đn v; đánh giá không đúng giá tr tài
sn và các khon công n; không khai báo đy đ doanh thu và chi phí;
thông tin trình bày không phù hp vi chun mc k toán….
Cn c vào mc đ nh hng ca ri ro đn doanh nghip, có th chia ri ro
làm hai loi:
 Ri ro  mc đ toàn đn v: có th phát sinh do nhân t bên ngoài hoc
bên trong, thng gn lin vi mc tiêu toàn đn v nh s thay đi trong
nn kinh t, hoc trong quy đnh c
a pháp lut có th dn đn chính sách và
chin lc hot đng hay s thay đi ngi qun lý có th có s thay đi
trong h thng kim soát…
 Ri ro  mc đ tng hot đng: là nhng ri ro gn lin vi tng hot
đng, tng b phn, tng chc nng kinh doanh chính, thng gn lin vi
mc tiêu tng b phn nh
: ri ro  b phn kinh doanh, sn xut, tip th…
- Phân tích ri ro:
Sau khi đã nhn dng đc ri ro, các nhà qun lý tin hành phân tích ri ro.
Vic này khá phc tp và có nhiu phng pháp khác nhau. Thông thng mt quy
trình phân tích ri ro bao gm các bc sau:
 Xác đnh tm quan trng ca ri ro (thông qua mc đ thit hi ri ro có
th gây ra).
 ánh giá kh nng (hay xác sut) ri ro có th x
y ra.
 Xem xét phng pháp qun tr ri ro (đó là nhng hành đng cn thc
hin đ gim thiu ri ro).

16

T hai bc đu tiên, các nhà qun lý tính ra đc mc đ ri ro.
Mc đ ri ro = Mc thit hi x Xác sut ri ro
Nu mc đ ri ro thp (mc thit hi không đáng k và ít có kh nng xy ra)
thì các nhà qun lý không cn quan tâm nhiu. Ngc li, nu mc đ ri ro cao (mc
đ thit hi đc đánh giá là trng yu và xác sut xy ra cao) thì nhà qun lý cn phi
tp trung kim soát.
Mt s ri ro không th áp dng phng pháp đnh lng khi tin hành phân
tích ri ro, nhà qun lý có th s dng phng pháp đnh tính thông qua các mc đ:
cao, trung bình, thp.
T vic đánh giá tm quan trng và kh nng xy ra ri ro, nhà qun lý s xem
xét nên la chn phng pháp qun tr ri ro nào là thích hp. Quá trình này bao gm
vic xem xét nhng gi đnh v
 ri ro và s phân tích hp lý, mi quan h li ích và chi
phí b ra, t đó la chn bin pháp thích hp nht. Các bin pháp ph bin đ nhà qun
lý la chn, đó là tránh ri ro, gim thiu ri ro (gim hu qu hoc chia s ri ro) và
chp nhn ri ro. Tuy nhiên, vic la chn bin pháp nào cng không th loi tr hoàn
toàn ri ro mà ch gim thiu nh hng ca ri ro.
Ngoài ra, nhà qun lý cn phi thit lp nhng th tc kim soát đ xem xét s
đy đ và tính hu hiu ca nhng bin pháp đi phó. Trc khi thit lp hay b sung
th tc kim soát, nhà qun lý cn xem xét th tc hin hành có còn thích hp cho vic
nhn dng ri ro và đi phó ri ro hay không. Tuy nhiên, do nhng hn ch tim tàng
trong h thng kim soát n
i b và ngun lc hn ch ca doanh nghip, nhà qun lý
cn nhn thc rng ri ro có kh nng phát sinh sau khi thc hin các bin pháp kim
soát.
- Qun tr s thay đi:
Kim soát ni b có th hu hiu trong điu kin này nhng có th không hu
hiu trong điu kin khác do nên kinh t, đc đim ngành ngh, môi trng pháp lý,