1
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
o0o
BCH TRN QUÝ NHI
NÂNG CAO HIU QU MUA BÁN N
TI VIETCOMBANK
LUN VN THC S KINH T
TP. H Chí Minh Nm 2012
2
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
o0o
BCH TRN QUÝ NHI
NÂNG CAO HIU QU MUA BÁN N
TI VIETCOMBANK
Chuyên ngành: Kinh t Tài chính Ngân hàng
Mã s : 60340201
LUN VN THC S KINH T
NGI HNG DN KHOA HC:
GS.TS DNG TH BÌNH MINH
TP. H Chí Minh Nm 2012
3
MC LC
CH VIT TT
DANH MC CÁC BNG BIU
LI M U 1
CHNG 1: C S LÝ LUN V MUA BÁN N VÀ TH TRNG MUA BÁN N4
1.1.C s lý lun v mua bán n 4
1.1.1. nh ngha hot ng mua bán n 4
1.1.2 c im mua bán n 5
1.2 C s lý lun v th trng mua bán n 6
1.2.1 Th trng mua bán n 6
1.2.2 Các bên tham gia mua bán n trên th trng 6
1.2.3 Vai trò ca hot ng mua bán n i vi th trng vn 7
1.2.4. Xác nh giá trong các giao dch mua bán n trên th trng 8
1.2.5 Các phng thc thc hin mua bán n trên th trng 10
1.3 Các yu t nh hng n mua bán n trên th trng 11
1.3.1 Ngun vn 11
1.3.2 Trình nng lc các ch th tham gia trên th trng mua bán n 11
1.3.3 Khung pháp lý 11
1.3.4 Tâm lý ca các ch th tham gia mua bán n 12
1.3.5 Chính sách nh hng ca chính ph 12
1.4 Hot ng mua bán n ca các t chc tín dng và các ri ro 12
1.4.1 Hot ng mua bán n ca các t chc tín dng 12
1.4.2 Ri ro ch yu trong hot ng mua bán n ca t chc tín dng 13
1.5. Hiu qu ca vic mua bán n 15
1.5.1 Hiu qu theo thành phn kinh t 15
1.5.2 Các ch tiêu ánh giá hiu qu mua bán n ca các t chc tín dng 16
1.6 H thng pháp lut v hot ng mua bán n 18
16.1 Khái quát chung quy nh pháp lý v hot ng mua bán n trên th gii 18
16.2 Khái quát v khung pháp lý cho hot ng mua bán n ca Vit nam 19
1.7 Hot ng mua bán n ti mt s nc trên th gii 19
4
1.7.1 Hot ng mua bán n trên th gii nói chung 19
1.7.2 Kinh nghim mua bán n các nc 21
1.7.3 Bài hc kinh nghim cho Vit Nam 25
CHNG 2 THC TRNG HOT NG MUA BÁN N TI
VIETCOMBANK 27
2.1 Thc trng hot ng mua bán n và th trng mua bán n ti Vit Nam 27
2.1.1 C s pháp lý ca hot ng mua bán n ti Vit Nam 27
2.1.2 S hình thành hot ng mua bán n ti Vit Nam: 28
2.1.3 Thc trng th trng mua bán n ti Vit Nam. 30
2.1.4 ánh giá hiu qu hot ng mua bán n ti Vit Nam trong thi gian qua37
2.1.5 Nhng khó khn trong vic mua bán, x lý n 40
2.2 Thc trng mua, bán n ti Vietcombank 42
2.2.1. Khái quát v tình hình d n tín dng, n xu và các bin pháp x lý n ti
Vietcombank 42
2.2.2 Thc trng hot ng mua bán n ca Vietcombank trên th trng 46
2.2.3 i tác thc hin tham gia mua bán n Vietcombank 47
2.2.4 Xác nh giá trong giao dch mua bán n ca Vietcombank 48
2.2.5. Phng thc thc hin giao dch mua bán n ca Vietcombank 49
2.2.6. Các yu t nh hng n mua bán n ca Vietcombank 51
2.2.7 Các ri ro trong mua bán n ca Vietcombank 54
2.2.8.Hiu qu mua bán n ca Vietcombank 55
2.3 ánh giá quy trình mua, bán n ca VCB 55
2.3.1 Nguyên tc mua bán n 55
2.3.2 i tngkhon n c mua bán 56
2.3.3 Thm quyn xem xét, quyt nh mua bán n 56
2.3.4 Quy trình th tc bán n, mua n 58
2.4 Mt s nghip v mua bán n ti Vietcombank 61
2.4.1 Mt s trng hp bán n 61
2.4.2 Mt s trng hp mua n 63
5
2.5 ánh giá thc trng mua, bán n ti Vietcombank 65
CHNG 3: CÁC GII PHÁP NÂNG CAO HIU QU MUA BÁN N TI
VIETCOMBANK 69
3.1. nh hng hot ng mua bán n ti Vietcombank 69
3.2 Các gii pháp nâng cao hiu qu mua bán n ti Vietcombank 69
3.2.1 Nhóm gii pháp thuc v b ngành có liên quan 69
3.2.2 Nhóm gii pháp thuc v ngân hàng nhà nc. 74
KT LUN 82
TÀI LIU THAM KHO 83
1. Gii thiu s lc v hot ng ca Vietcombank 88
1.1 Quá trình hình thành và phát trin 88
1.2 S lc hot ng kinh doanh ca Vietcombank 89
1.3 nh hng hot ng và mc tiêu phát trin ca Vietcombank 92
2. Ph lc quy trình mua bán n 94
6
CH VIT TT
AMC : Công ty qun lý n và khai thác tài sn trc thuc t chc tín dng
BTC : B tài chính
CPH : C phn hóa
DN : Doanh nghip
DNNN : Doanh nghip nhà nc
DATC : Công ty mua bán n và tài sn tn ng ca doanh nghip
HTDTW : Hi ng tín dng trung ng
M&A : Mua bán sát nhp doanh nghip
MBN : Mua bán n
LBOs : Mua li doanh nghip bng vn vay
NHTM : Ngân hàng thng mi
NHTMCP : Ngân hàng thng mi c phn
NHTMQD : Ngân hàng thng mi c phn quc doanh
NHT : Ngân hàng Trung ng
NHNN : Ngân hàng Nhà nc
NHLD : Ngân hàng liên doanh
NHNNVN : Ngân hàng Nhà nc Vit Nam
RRTD : Ri ro tín dng
TCTD : T chc tín dng
TSB : Tài sn bo m
TSTC : Tài sn th chp
TS : Tài sn
VCB (Vietcombank): Ngân hàng TMCP Ngoi thng Vit Nam
7
DANH MC CÁC BNG BIU
Biu 1.1 : nh hng ca mua bán n i vi th trng vn
Biu 2.1 : S lng AMC c thành lp theo thi gian và quy mô vn iu l
Bng 2.2 : S liu tng hp mua bán n và tái c cu DN ca DATC
Bng 2. 3 : Bng s liu mua bán n ca DATC qua các thi k
Bng 2.4 : S liu mua bán n gia DATC và các TCTD
Bng 2. 5 : Bng s liu nhóm n Vietcombank nm 2009-2011
Bng 2. 6 : S liu nhóm n Vietcombank theo loi hnh DN nn 2009-2011
Biu 2.7 : D n tín dng ngn, trung và dài hn nm 2009-2011
Bng 2.8 : Kt qu x lý, thu hi n có vn nm 2009-2011
Bng 2.9 :
So sánh bin pháp thu n vi các bin pháp khác
Bng 2.10 : So sánh gia quy trình mua n và cho vay
1
LI M U
1. S cn thit ca tài
Khng hong kinh t toàn cu ã tác ng xu n hu ht các doanh nghip.
Nhiu doanh nghip lâm vào tình trng thua l và không có kh nng thanh toán n
vay ngân hàng. iu này ã nh hng n hot ng ca các t chc tín dng, làm t
l n xu ca các ngân hàng tng cao và Vietcombank cng không phi là mt ngoi
l.
Là mt trong các bin pháp x lý n có vn , mua bán n c xem là mt bin
pháp khá hu hiu x lý n tn ng do u th v thi gian x lý nhanh và x lý n
c dt im, góp phn gim t l n xu, làm lành mnh tình hình tài chính ca
ngân hàng. Thông qua bin pháp này, ngân hàng cng có th c cu li danh mc u
t và/hoc danh mc cp tín dng. Mt khác, bin pháp này cng có tác ng tích cc
v mt kinh t - xã hi.
Mc dù hot ng mua bán n trên th gii ã tn ti hàng chc nm nay và phát
trin rt mnh các quc gia phát trin nh Anh, M, Hàn Quc. Hu ht các ngân
hàng nc ngoài u hot ng trong lnh vc này và mang li hiu qu cho vic tái c
cu doanh nghip và tái c cu nn kinh t. Tuy nhiên th trng n và mua bán n
Vit Nam n nay vn còn rt hn ch. Hin nay nhng vng mc v c ch, chính
sách là nhng khó khn ch yu làm nh hng ln n hot ng mua bán n, tái cu
trúc doanh nghip.
Trong tình hình n ca doanh nghip ti ngân hàng ngày càng gia tng, vic to
dng th trng mua bán n là xu hng tt yu. Vit Nam không th không phát trin
th trng mua bán n, bi ó là mt òi hi khách quan ca nn kinh t, mt trong
nhng gii pháp giúp lành mnh hóa tài chính cho các doanh nghip và ngân hàng
thng mi.
Trc nhu cu cp thit ó, Lun vn Gii pháp nâng cao hiu qu mua bán
n ti Vietcombank s nghiên cu thc trng tình th trng mua bán n ti Vit
nam nói chung và ra các gii pháp nâng cao hiu qu mua bán n trong h thng
Vietcombank nói riêng.
2
2. Mc ích và nhim v nghiên cu ca tài
Mc ích ca tài này là tìm hiu bn cht ca hot ng mua bán n, ánh giá
khách quan thc trng các quy nh iu chnh hot ng mua bán n, xác nh iu
kin c th ca Vietcombank khi thc hin hot ng này. T ó, tài s xut
phng hng và nhng gii pháp phát trin tình th trng mua bán n ti Vit nam
nói chung và h thng Vietcombank nói riêng.
3. i tng và phm vi nghiên cu
3.1. i tng nghiên cu
Vi mc tiêu nghiên cu t ra trên, i tng nghiên cu ca tài là các vn
v bn cht hot ng mua bán n, nguyên tc, phm vi, thm quyn, trình t, th
tc mua bán n
3.2. Phm vi nghiên cu
Hot ng mua bán n trong thc tin rt a dng vi các mc ích khác nhau.
Trong phm vi tài này, ch nghiên cu hot ng mua bán n di góc là mt
bin pháp x lý n xu ca ngân hàng. Ch th chính ca hot ng bán n trong
nghiên cu này là tình hình mua bán n ti Vietcombank t nm 2006 n nay.
4. Phng pháp tin hành nghiên cu và c s nghiên cu
Phng pháp mô t nhm a ra cái nhìn tng quan v tình hình mua bán n ti
các nc trên th gii và Vit Nam.
Phng pháp lch s nhm so sánh, i chiu các thông tin trong quá kh tìm
hiu nguyên nhân và có các kt lun phù hp.
Phng pháp phân tích : phân tích kt qu x lý thông tin thu thp c
Phng pháp tng hp thông tin: tp hp các d liu thông tin thu thp tng
hp kt qu nghiên cu.
* Các vn cn nghiên cu
Phn ánh thc trng tình hình mua bán n ti Vit Nam
Nhng vng mc v c ch, chính sách trong quá trình thc hin mua bán n
ti Vit Nam
Phân tích thc trng tình hình mua bán n trong h thng Vietcombank.
3
5. óng góp mi v khoa hc và ý ngha thc tin ca tài
Là tài nghiên cu mt cách h thng nhng vn lý lun c bn v hot
ng mua bán n.
Góp phn làm sáng t s cn thit khách quan ca hot ng mua bán n ti
Vit Nam và vic hoàn thin nghip v bán n ti Vietcombank.
tài phân tích khách quan, khoa hc v thc tin hot ng bán n ca
Vietcombank trong thi gian qua.
xut phng hng và gii pháp c th hoàn thin hot ng bán n ti
Vietcombank.
6. Ngun thông tin d liu : c ly t các ngun trong và ngoài nc nh:
Tài liu mua bán n trong và nc ngoài
Tài liu vn bn quy nh v hot ng mua bán n trong nc
D liu tình hình mua bán n ca Vietcombank.
7. Nhng im mi ca lun vn:
Hin nay ti Vit Nam cha có nhiu tài nghiên cu v mua bán n ti Vit
Nam. Hot ng mua bán n vn còn là mt khái nim dng nh l lm vi rt nhiu
ngi, nhng thc t nó li rt ph bin trên th gii, nht là ti các nc có nn kinh
t phát trin nh M, Anh, Hàn Quc,
im mi ca lun vn là nêu ra c nhng li ích và s cn thit phát trin
nghip v mua bán n nht là trong tình hình hin nay, khi Vit nam gia nhp vào th
trng thng mi quc t. Lun vn cng trình bày c các gii pháp thit thc
nhm nâng cao hiu qu mua bán n trong h thng ca Vietcombank.
8. Kt cu lun vn
Ngoài phn Li m u, Kt lun và Danh mc tài liu tham kho, ni dung lun vn
trình bày theo 3 chng gm:
Chng 1: C s lý lun v mua bán n và th trng mua bán n
Chng 2: Thc trng hot ng mua bán n ti Vietcombank
Chng 3: Các gii pháp nâng cao hiu qu mua bán n ti Vietcombank
4
CHNG 1
C S LÝ LUN V MUA BÁN N VÀ TH TRNG MUA BÁN N
1.1.C s lý lun v mua bán n
1.1.1. nh ngha hot ng mua bán n
* Theo T in kinh t (Dictionary of EconomicChristopher Pass & Bryan Lones):
Mua bán n là mt s dàn xp tài chính, qua ó mt công ty tài chính chuyên
nghip (công ty mua n) mua li các khon n ca mt công ty vi s tin ít hn giá tr
ca khon n ó. Li nhun phát sinh t s chênh lch gia tin thu c ca s n ã
mua và giá mua thc t ca món n ó. Li ích ca công ty bán n là nhn c tin
ngay thay vì phi ch n lúc con n tr n, hn na li tránh c nhng phin toái
và các chi phí trong vic theo ui các con n chm tr.
* Theo T in thut ng Ngân hàng Hans Klaus:
Mua bán n là mt loi hình tài tr di dng tín dng chuyn nhng n. Mt
công ty chuyn toàn b hay mt phn khon n cho mt công ty tài chính chuyên
nghip (công ty mua n, thông thng là mt công ty trc thuc ngân hàng). Công ty
này m nhn vic thu các khon n và theo dõi các khon phi thu hng th tc
phí và có lúc ng trc các khon n.
* Tin s kinh t Edward W. Reed và Edward K. Gill cho rng:
Mua bán n là vic mua li các khon n. Các công ty mua n mua các khon n
ca khách hàng trên c s không truy òi và tin hành mt s các dch v khác ngoài
vic ng trc các khon n. Công ty mua n ánh giá mc tín dng trong hin ti và
tng lai ca khách hàng (ngi bán) và xác lp các hn mc tín dng ng trc. Các
khách hàng c yêu cu gi trc tip cho công ty mua n bn sao hoá n. Khon
ng trc thng t 80% - 90% tr giá hoá n.
* nh ngha v hot ng mua bán n theo Quyt nh s 59/2006/Q-NHNN
ngày21/12/2006 ca Thng c Ngân hàng Nhà nc Vit Nam quy nh nh sau:
Mua, bán n là vic chuyn nhng khon n, theo ó, bên bán n chuyn giao
quyn ch n ca khon n cho bên mua n và nhn thanh toán t bên mua n.
5
Nói cách khác, hot ng mua bán n là quan h hp ng mua bán gm hai ch
th chính, là bên mua n và bên bán n. i tng ca Hp ng mua bán n là các
khon n T chc tín dng ã cho khách hàng vay nay c chuyn quyn ch n t
bên bán n sang bên mua n. Bên bán n nhn thanh toán t bên mua n. Vic bán n
có th theo nguyên tc có truy òi hoc không có truy òi. Quyn òi n sau khi
chuyn giao có th tip tc mua i bán li trên th trng hoc có th chuyn thành tài
sn góp vn khi thành lp doanh nghip hoc làm tài sn bo m khi thc hin ngha
v. i vi n có tài sn bo m, vic chuyn nhng quyn òi n bao gm c
chuyn nhng các quyn, li ích gn vi bo m ca khon n nh quyn phát mi
tài sn th chp, cm c, quyn yêu cu bên bo lãnh tr n thay
1.1.2 c im mua bán n
Các khon n c mua, bán: là khon n ngân hàng hoc các khon n thng
mi, có th là khon n trong chun hoc khon n di chun.
Bên bán n là tt c các cá nhân, t chc có nhu cu bán n
Bên mua n là các t chc và cá nhân có nhu cu mua khon n t bên bán n,
tr thành ch s hu mi ca khon n.
Bên n là các t chc, cá nhân có khon n c mua, bán.
Bên môi gii là các t chc kinh t, t chc tín dng làm chc nng trung gian,
dàn xp vic mua, bán n gia các bên mua, bán n và c hng phí dch v
môi gii theo tha thun;
Giá tr khon n c mua, bán là tng giá tr n gc, n lãi (k c lãi pht) và các
chi phí khác liên quan n khon n (nu có) ti thi im mua, bán n.
Giá mua, bán n là s tin bên mua n phi thanh toán cho bên bán n theo hp
ng mua, bán n.
Bán n có truy òi là vic mua, bán n mà bên bán n cam kt bo m kh nng
thanh toán khon n ca bên n và tha thun vi bên mua n trong thng hp
bên n không tr n khi n hn thanh toán, thì bên mua n có quyn truy òi
thanh toán khon n i vi bên bán n, bên bán n phi chu trách nhim thanh
toán khon n ó cho bên mua n.
6
Hp ng mua, bán n là vn bn tha thun gia bên mua n, bên bán n và các
bên có liên quan (nu có) v vic mua bán n, chuyn quyn ch n t bên bán n
sang bên mua n và các tha thun khác liên quan.
1.2 C s lý lun v th trng mua bán n
1.2.1 Th trng mua bán n
Th trng mua bán n là ni din ra các hot ng mua bán các khon n trên
th trng tài chính và c phân ra thành 2 loi nh sau:
* Th trng mua bán n s cp: là hot ng mua bán n gia ch n và các nhà
u t mua n; các bên tham gia gm có bên bán n, khách n và bên mua n.
* Th trng mua bán n th cp: là hot ng mua bán các khon n gia các nhà
u t trên th trng; các bên tham gia trên th trng bao gm có bên bán n, khách
n, bên mua n và các nhà u t mua bán n.
1.2.2 Các bên tham gia mua bán n trên th trng
Mua bán n là vic chuyn quyn òi n t ch th bán n (ch n c) sang ch
th mua n (ch n mi). Công ty mua n m bo vic thu n, tránh các ri ro v
không tr n hoc không có kh nng tr n ca khách n. T ó hình thành mt quan
h tài chính liên quan ti ba bên gm bên mua n, bên bán n và khách n. Chi tit các
bên tham gia vào hot ng mua bán n gm:
1.2.2.1 T chc tín dng và Công ty qun lý n và khai thác tài sn
*Các t chc tín dng và ngân hàng u t:
Hu ht các Ngân hàng thng mi tham gia bán n và mt phn mua n nhm
tái c cu danh mc u t, tng hiu qu hot ng kinh doanh. c bit, khi hot
ng tín dng ca các ngân hàng mang nhiu ri ro cao, t l n xu ln thì vic phát
trin nghip v mua bán n ca Ngân hàng thng mi nhm thu hi vn ngay tng
tính thanh khon, gim thiu ri ro tín dng. Trong khi ó, các ngân hàng u t li là
nhng ngi mua n ch yu trên th trng do có kinh nghim và k nng trong
ngành tài chính.
* Các công ty mua qun lý n và khai thác tài sn thuc TCTD:
7
Nhm tái c cu các Ngân hàng, tránh s sp ca h thng Ngân hàng, chính
ph các nc u cho phép thành lp thêm các công ty mua bán n, x lý n nhm
mua li các khon n xu ca Ngân hàng. Các công ty này có th trc thuc Ngân
hàng thng mi (tip nhn, mua bán n t chính các Ngân hàng thng mi này) hoc
trc thuc Chính ph (tip nhn, mua bán n t tt c các Ngân hàng). Vic to ra các
công ty này nhm mua bán, x lý n Ngân hàng có th tp trung vào hot ng kinh
doanh nòng ct ca mình. Còn các công ty sau khi mua n ca Ngân hàng s tp trung
vào x lý khon n thông qua hoàn thin h s khon n, bán tài sn bo m, c cu
li n hoc chuyn n thành vn góp hoc tip tc bán li n.
1.2.2.2 Các công ty u t, qun lý qu
Các Công ty này tham gia mua n nhm tái c cu, ánh bóng khon n và tip
tc bán li các khon n này mt ln na. Mt khác, các công ty u t mua n nhm
chuyn thành ch n ln nht có tính chi phi ti doanh nghip hoc chuyn n thành
vn góp doanh nghip.
1.2.2.3 Các cá nhân, t chc mua n
i vi các ch th này, vic mua n vi giá chit khu và thu òi toàn b
khon n t khách n là hot ng kinh doanh chính. i vi các cá nhân t chc này,
li nhun c hình thành t phn chênh lch gia giá mua n và giá tr thu òi t
khon n. ây là các công ty có nghip v thu n tt, có thông tin khách hàng, có k
thut ánh giá khách hàng và ánh giá khon n. T ó, h có th a ra giá mua
khon n m bo khon n có kh nng thu hi và thu n có li nhun.
1.2.3 Vai trò ca hot ng mua bán n i vi th trng vn
Theo Giáo S Peter S.Rose (M), nh hng ca mua bán n i vi th trng
vn c th hin qua s sau:
Ngân hàng thng mi Th trng vn, th trng tin
t Thu nhp bán n
Bán các khon n
hoc khon phi thu
Biu 1.1. nh hng ca mua bán n i vi th trng vn
Tng d n tín dng trên s
sách gim xung khi bán n các
HTD. Ngân hàng có th có
thu nhp t vic bán các khon
vay.
Các cá nhân và t chc u t
mua khon n hay khon phi
thu t khon n.
8
Nh vy, vic mua bán n làm luân chuyn vn trên th trng. Ngân hàng có th
huy ng vn t th trng thông qua vic bán các khon n ca mình. Các t chc
mua n thì mua các khon n này và coi ó là các khon u t mi ca mình. Nhiu
ngân hàng phát trin mng kinh doanh các khon n thm chí còn hn nghip v cho
vay truyn thng. T chng khoán hóa các khon n, các nhà u t chuyn sang mua
bán các khon n quc gia ca các nc ang phát trin. Ngi mua các khon n này
là nhng công ty, t chc u t có kinh nghim, am hiu tình hình phát trin, kinh t
ca các nc này. Vic mua các khon n này u em li li nhun ln do tình hình
kinh t ca các nc này hi phc hoc do chính ph các nc này mua li khon n
ca h.
Tuy nhiên, ti M nhng nm qua, chng kin s sp ca th trng tài chính
do vic mua bán các khon n có kèm tài sn bo m là bt ng sn. Các Ngân hàng
bán n khi bán thng là bán nhng khon n có vn hoc thm chí không nm
c tình trng khon n ó. Các t chc mua n thì ngc li, do tin tng vào kh
nng thu n t tài sn bo m là bt ng sn nên cng không chú trng n kh nng
thu n t khách hàng. Khi xy ra bong bóng bt ng sn nhng nm 2007-2009 ti
M, các cá nhân gp khó khn trong vic thu hi n. Các t chc tín dng cho vay mua
nhà không thu c n. iu này ã gây ra khng hong th trng tín dng th cp
(th trng mua bán n) ti M. Tác ng ca nó làm cho hàng lot ngân hàng b phá
sn, mua li, sáp nhp. Các th trng chính có quan h mt thit vi M cng b nh
hng theo gây ra suy thoái kinh t, gim tng trng và khng hong n
1.2.4. Xác nh giá trong các giao dch mua bán n trên th trng
Cùng vi quá trình phát trin ca hot ng mua bán n, các nhà nghiên cu v
kinh t và tài chính ã c gng a ra rt nhiu các mô hình khác nhau v nh giá
khon n. Bn thân các ngân hàng thng mi, các công ty tham gia mua bán n cng
xây dng cho mình nhng nguyên tc riêng xác nh giá tr khon n giao dch. Tuy
nhiên, vic xác nh giá tr khon n c mua bán cn c phân chia làm 2 loi c
bn là khon n t chun và khon n di tiêu chun.
9
+ i vi khon vay nm trong din t chun: bên mua và bán xác nh giá tr theo
nguyên tc thm nh cp tín dng thông thng. Mc dù vy, vn có nhng khon
khác bit nht nh so vi thm nh cp tín dng thông thng vì iu khon v lãi
sut ã c quy nh sn trong hp ng vay vn c giao dch. Thông thng, tùy
theo các yu t thun li hay không thun li v mc lãi sut trong hp ng so vi
mc lãi sut th trng ti thi im giao dch cng nh k vng v lãi sut cho n
khi khon vay áo hn mà giá tr giao dch có th cao hn hay thp hn giá tr s sách
ca khon vay.
+ i vi các khon n di tiêu chun: vic xác nh giá tr là mt thách thc ln cho
c bên mua và bên bán. Thông thng, các phng pháp thm nh cp tín dng rt
khó áp dng thành công trong trng hp này. Vì vy, a s các bên s s dng
phng pháp xác nh giá tr hin ti ca dòng tin có kh nng thu hi n trong tng
lai kt hp vi vic nh giá tài sn m bo và ánh giá kh nng thu hi phát mãi tài
sn nu cn.
Vic xác nh dòng tin thu hi n trong tng lai òi hi phi có kh nng thm
nh tình hình tài chính, hot ng sn xut kinh doanh ca khách hàng vay vn, tình
hình công n ca khách hàng. Bên cnh ó, các thông tin phi tài chính cng cn c
thm tra nh thái hp tác ca khách hàng trong vic tr n, tình hình lãnh o ca
doanh nghip, các d án có th tác ng xu n hot sn xut kinh doanh ca doanh
nghip.
i vi các khon vay có m bo bng tài sn, vic xác nh hin trng, h s
pháp lý, giá tr s dng cng nh tính thanh khon ca tài sn rt quan trng. Nu tình
hình tài chính ca khách hàng xu thì tài sn m bo chính là c s quan trng nht
trong vic nh giá khon n c mua bán cho phù hp.
Có th nói vic nh giá tài sn là c s quan trng các bên mua bán n có th
tham gia giao dch và giao dch thành công. Tuy nhiên, giá tr giao dch thc t còn
ph thuc vào k nng àm phán và tình hình ca các bên ti thi im din ra giao
dch.
10
1.2.5 Các phng thc thc hin mua bán n trên th trng
* Bán u giá thông qua Trung tâm bán u giá
Trng hp này Trung tâm bán u giá tip nhn h s khon n bao gm h s
tín dng, h s tài sn bo m, thông tin khách n và t chc bán u giá. Thông tin
bán n c ng ti trên các phng tin thông tin i chúng. Các khách hàng có nhu
cu mua n np h s mua n ti Trung tâm bán u giá và b giá mua. Khon n s
bán cho bên tr giá cao nht.
* Ch n t bán u giá
Ch n có khon n cn bán có th t thc hin vic bán n, không cn qua
Trung tâm bán u giá. T chc bán n có th thông báo trên báo, ài, website v vic
bán n ca mình. Các khách hàng mua n có th liên lc vi bên bán n tìm hiu
thông tin v khon n nh bán. Trình t, th tc bán n thc hin nh bán n thông
qua Trung tâm bán u giá.
* Các bên mua, bán n thông qua môi gii
Các bên có nhu cu mua bán n có th thông qua bên môi gii tìm kim ngi
mua, ngi bán các khon n phù hp vi yêu cu ca mình ra. Bên môi gii s là
ngi trung gian nhm thc hin hoàn thin yêu cu ca các bên a ra nhm m bo
vic mua bán n thành công.
* Các bên mua, bán n t tha thun vic mua bán n
Trong mt s trng hp c bit, các khon n ca các công ty mang tính cht
c thù ch có các công ty cùng ngành ngh, cùng lnh vc hot ng sn xut kinh
doanh mi quan tâm n vic mua n ca các công ty này nhm m rng phát trin sn
xut hoc s dng tài sn bo m t khon n phc v mc ích riêng ca h. Ch các
công ty này có nhu cu mua n và khon n ch có th bán cho các công ty này. Do
vy, các bên mua, bán n t làm vic, t tha thun vi nhau thc hin vic mua,
bán n.
Nh vy, hot ng mua bán n ã tri qua thi gian dài, di nhiu hình thái
khác nhau phát trin hoàn thin cho n ngày nay. Hot ng mua bán n ã h tr
rt nhiu trong hot ng kinh doanh tài chính ngân hàng vi nhng u im vt tri
11
ca nó. Chính t nhng li ích này mà các ch th tham gia th trng mua bán n rt
a dng t các ngân hàng, t chc tài chính u t, qun lý qu thc hin nghip v
u t n các công ty kinh doanh mua bán n, các công ty thc hin nghip v thu òi
n. Nghip v mua bán n còn c chia thành nhiu hình thc mua bán n khác nhau
nhm t hiu qu cao nht trong giao dch mua bán n. Tuy nhiên, ngoài nhng li
ích hot ng mua bán n em li, hot ng này cng phát sinh nhng ri ro cho các
bên tham gia. Do vy, vic xác nh giá mua bán n phi cn c trên giá tr vt cht
ca khon n cng nh các li ích và ri ro tim nng ca giao dch xác nh.
1.3 Các yu t nh hng n mua bán n trên th trng
Các yu t nh hng n th trng này gm có th xem xét n các yu t
vn, trình nhân viên nng lc ca các ch th tham gia mua bán n, khung pháp lý,
các chính sách nh hng phát trin ca th trng mua bán n ca quc gia.
1.3.1 Ngun vn
Mt yu t quan trng nh hng hot ng mua bán n là ngun vn. Vic có
ngun vn mnh s giúp cho các công ty tham gia mua bán n ch ng hn trong
các giao dch.
1.3.2 Trình nng lc các ch th tham gia trên th trng mua bán n
Trình nng lc chuyên môn ca các ch th tham gia trên th trng mua bán
n s nh hng ln n hot ng mua bán n. Trên thc t, m
c dù xác nh khon
n là mt loi hàng hoá c giao dch trên th trng nhng pháp lut v thm nh
giá li không có quy nh c th nào v vic nh giá khon n. Vì vy, trình
chuyên môn và kinh nghim ca các nhân viên cán b chuyên trách thc hin nh giá
các khon n s óng vai trò ch o thúc y hot ng mua bán n din ra nhanh
hn, hiu qu hn.
1.3.3 Khung pháp lý
Mt khung pháp lý hoàn chnh s to iu kin cho các t chc tín dng có c s
thc hin hot ng mua bán n nh các quy nh v phm vi mua, bán n; phng
thc mua, bán n; quyn và ngha v các bên tham gia quan h mua, bán n; qun lý
và x lý tài chính i vi khon n mua, bán Ngc li, nu khung pháp lý cha
12
hoàn chnh, cha áp ng c yêu cu ca thc tin, s dn n nhiu trng hp t
chc tín dng cng nh các bên liên quan còn gp lúng túng khi thc hin bán n
chng hn nh vn nh giá n, cp hoá n trong hot ng mua bán n, hch toán
k toán v.v làm hn ch s phát trin ca th trng mua, bán n.
1.3.4 Tâm lý ca các ch th tham gia mua bán n
Tâm lý e ngi, s trách nhim ca các ch thêm tham gia mua bán n làm cho th
tc bán n tr nên chm chp hn, chng hn nh vic yêu cu ng thông báo công
khai mt cách máy móc hoc yêu cu bt buc phi có mt bên th ba c lp nh giá
bán n Nhng th tc này trong mt s trng hp là cn thit bo m tính
khách quan minh bch nhng nu vn dng thiu linh hot thì li gây chm tr, làm
mt c hi bán n thành công.
1.3.5 Chính sách nh hng ca chính ph
Tùy thuc vào các chính sách hin hành v nh hng phát trin th trng mua
bán n ca mt quc gia s làm cho hot ng mua bán n trên th trng có xu hng
phát trin hay trì tr.
1.4 Hot ng mua bán n ca các t chc tín dng và các ri ro
1.4.1 Hot ng mua bán n ca các t chc tín dng
Hot ng mua bán n gm mt s loi c bn sau:
* Bán n theo hình thc bán n mt phn (Participation loan): Bên mua n s mua
mt phn d n ca hp ng vay. Hp ng vay vn c ký gia ngân hàng cho vay
và bên n. Bên mua n mi s không tham gia vào Hp ng tín dng. Bên mua phi
chu ri ro nu ngân hàng cho vay b phá sn hoc ngi i vay không có kh nng tr
n. Bên mua phi theo sát c ngân hàng bán n và c ngi vay.
* Bán n theo hình thc chuyn nhng khon n t ch n c sang ch n mi
(Assignment): Ngân hàng s hu khon vay chuyn cho ngi mua. Bên mua n có
quyn trc tip i vi ngi i vay liên quan n khon vay. Nh vy, ngi i vay
cng ng ý vic bán khon vay trc khi nó c chuyn nhng.
* Bán n theo hình thc chia nh tng phn (Loan strip): Ngân hàng chia khon n dài
hn, nhiu k hn tr n thành nhiu phn n ngn hn vi mi khon n là mt hoc
13
hai k tr n. Bên mua n s mua mt trong nhng phn n ngn hn ó và nhn tin
khi áo hn gm gc và lãi ca nhng các k hn n ã mua. Vi loi này, ngân hàng
vn chu ri ro i vi phn n cha bán còn li và vn phi dành mt phn vn ca
mình h tr cho k hn n cha bán cho n khi chúng áo hn thanh toán.
* Bán n không truy òi: Bên mua n s t chu trách nhim trong vic thu òi n t
khách n. Nu có ri ro phát sinh, bên mua n s t chu tn tht do không thu òi
c n/ không phát mi c tài sn bo m, th chp mà không th òi li nó t
Ngân hàng bán n.
* Bán n có truy òi: Có th Ngân hàng bán n ng ý hoàn tr cho bên mua n nhng
khon n không th thu hi. Tc là, bên mua có mt hp ng quyn bán (put option)
cho phép h bán các khon n kém cht lng li cho ngân hàng bán n. Hp ng
này bt buc c ngi bán và ngi mua chia s ri ro v n. Ngày nay, cam kt hoàn
tr (recourse agreement) không còn ph bin trong th trng n vì nh vy các ngân
hàng bán n vn phi có d tr cho các khon vay ã bán có cam kt hoàn tr và các
khon n này nh vy vn c coi là mt phn trong bng tng kt tài sn ca Ngân
hàng. Ngân hàng bán n có th b bt buc phi nhn li các khon n kém cht lng
khi ã bán cho t chc mua n.
1.4.2 Ri ro ch yu trong hot ng mua bán n ca t chc tín dng
Theo Palour và Plantin (2008) có 03 trng hp in hình mà mt t chc tín
dng s xem xét bán các khon cho vay ca mình:
Trng hp 1: T chc tín dng bán khon n mà h ánh giá là khon n xu
hoc có nguy c xu (ngi mua n có th bit hoc không bit thông tin này).
Trng hp 2: T chc tín dng gp khó khn v thanh khon hay khó khn v
tài chính buc phi bán khon n dù bit ó là khon n tt.
Trng hp 3: T chc tín dng gp khó khn v thanh khon hay khó khn v
tài chính buc phi bán nhng khon n mà h không có li th v thông tin ca
ngi vay.
Trong c ba trng hp trên, luôn tim n ri ro i vi c ngi bán n và ngi
mua n cng nh có th nh hng dây chuyn n th trng tài chính nói chung nu
14
quy mô giao dch ln và liên quan ti nhiu t chc. V c bn có mt s các ri ro
ch yu sau:
* Ri ro do mt cân xng thông tin: Ri ro này c bit liên quan ti các giao dch mua
bán khon n không có truy òi. Bán n là nghip v trong ó các ngân hàng kinh
doanh bng nng lc ca mình xác nh c kh nng thanh toán ca ngi i vay và
bán kh nng này cho các nhà u t khác. c thù ca hot ng mua bán n là ngân
hàng kim soát ngi vay và có th nm rõ s thành công hay tht bi ca d án.
Trong khi ó các nhà u t(ngi mua n) không th bit chính xác ngân hàng có che
du ri ro tim n ca d án hay không. Vì ó là nhng thông tin mang tính ni b
(Palour và Platin, 2008).
* Ri ro o c: Mt khác các khon n khi c bán t ngân hàng này sang ngân
hàng hoc ch n khác thì s tim n ri ro t chính hot ng cho vay trc tip vi
khách hàng do ngân hàng bán khon tín dng khi thm nh ban u có th không u
t nhiu vào ánh giá tình hình tài chính ca ngi i vay khi khon n có th nhanh
chóng chuyn sang mt ch n khác. ây là vn v ri ro o c và nó ã phn
nào phn ánh ti cuc khng hong tài chính th gii nm 2008 xut phát t khng
hong n di chun và các công c chng khoán hóa. Do vy, khi mua các khon vay
có sn, các t chc mua n phi xem xét tình hình tài chính không ch ca nhng
khách hàng vay vn và c tình hình tài chính, trình qun tr cng nh uy tín ca t
chc tín dng bán n.
* Ri ro trong vic xác nh giá tr khon n: Vic xác nh giá tr giao dch ca khon
n có th em li ri ro và thit hi v tài chính cho c bên bán n và bên mua n. Nh
lit kê trên, trong ba trng hp mua bán n in hình, trng hp nào cng xut
hin ri ro v giá. Trng hp th nht, ri ro nhiu kh nng thuc v t chc mua n
do vn thông tin không cân xng. T chc mua n có th ánh giá sai mc ri ro
ca khon n dn n vic tr giá quá cao cho khon n, và khi khon n tr nên xu
hn, thit hi tài chính ca bên mua là áng k. Tuy vy, trong trng hp này, t chc
bán n vn có ri ro nu có nhng ánh giá quá bi quan v khon n dn ti vic chp
nhn giá bán quá thp cho khon n. Trng hp th hai, ri ro rõ ràng thuc v t
15
chc bán n do sc ép v vn tài chính ni ti có th dn n phi bán r các khon
n tt. Trng hp th ba thì ri ro cng thiên v t chc bán n do không có thông
tin v tình hình khách hàng vay cng nh khó khn v tài chính dn n vic bán n
vi giá tr thp hn giá tr thc ca khon n. Ngoài ra, vic mua bán n còn có mt s
ri ro khác nh ri ro pháp lý, ri ro thay i tình hình nn kinh t,
1.5. Hiu qu ca vic mua bán n
1.5.1 Hiu qu theo thành phn kinh t
- i vi các t chc tín dng, công ty mua bán n
Nghip v mua bán n s giúp các Ngân hàng thay i danh mc u t, thay i
quy mô các khon cho vay, thc hin x lý n xu, n tn ng và làm gia tng thu
nhp cho Ngân hàng. Mua bán n nhm x lý n xu trong Ngân hàng cng rt ph
bin do thi gian x lý nhanh và dt im c khon n, tit kim c các chi phí
cng nh thi gian qun lý và thu òi n xu, thu hi c vn và nâng cao kt qu
kinh doanh.
Vic mua bán n s làm gim các tài sn có mc ri ro cao ca ngân hàng và tng
cng vn cho ngân hàng. Nó giúp cho các ngân hàng hn ch ri ro, gim chi phí
vn, tng cng a dng hóa u t do các khon cho vay c, ri ro ã c thay bng
các khon cho vay mi.
i vi các t chc tín dng công ty mua n, ây s là mt c hi u t có chi
phí thp nhng thu nhp trong tng lai s rt kh quan.
-i vi doanh nghip
Vic mua bán các khon n có vn giúp tái c cu, làm lành mnh hóa tình
hình tài chính ca doanh nghip, DN s c giãn n, tránh khi b phá sn, không
nhng vy doanh nghip còn có th c tip cn ngun vn mi tip tc duy trì
sn xut và hi phc phát trin.
-i vi th trng vn
Vic bán các khon n sau ó u t vào các tài sn khác có tính thanh khon cao
hn nh chng khoán chính ph, làm tng kh nng thanh khon ca ngân hàng, áp
ng tt nhu cu rút tin gi và chi tr tin mt. Nh vy, vic mua bán n làm luân
16
chuyn vn trên th trng. Ngân hàng có th huy ng vn t th trng thông qua
vic bán các khon n ca mình.
Thc t, trên th gii ã cho thy s phát trin mnh m ca nghip v mua bán
n và c xem là mt kênh u t, huy ng vn ca các t chc tín dng trên th
trng.
-i vi nn kinh t
Th trng mua bán n phát trin s làm cho các khon tín dng ca ngân hàng
tr nên thanh khon hn to iu kin cho các ngân hàng nhanh chóng thu hi vn
u t vào các c hi kinh doanh tt hn cng nh tng c hi phòng nga các cú sc
tiêu cc ca nn kinh t.
V mt xã hi, vic mua li các khon n này có th các DN vt qua nguy c
lâm vào tình trng phá sn, giúp mt lng ln lao ng ti các DN tránh c tht
nghip. iu này rt quan trng i vi vic m bo an sinh xã hi trong s phát trin
chung ca nn kinh t.
- i vi các c quan nhà nc
Vic các doanh nghip c cu thoát s gi li cho nhà nc mt ngun thu ln
trong tng lai thông qua thu. Thc vy, trong bt c nn kinh t nào u có s óng
góp rt ln ca khi doanh nghip va và nh, mà các DN này rt d nh hng tiêu
cc t cú sc ca nn kinh t nên rt d dn n phá sn. Nu các doanh nghip này
vt qua c khó khn tài chính tm thi, chính là ng lc thúc y nn kinh t,
óng góp rt ln vào ngân sách quc gia, ng thi to ra nhiu vic làm cho xã hi.
1.5.2 Các ch tiêu ánh giá hiu qu mua bán n ca các t chc tín dng
Theo Saunders (2000), các giao dch mua bán n gia các ngân hàng là ct lõi
ca th trng mua bán n c bit là giao dch gia các ngân hàng có quan h i
lý vi nhau. Lý do các ngân hàng mua li n ca các ngân hàng khác là mun a
dng hóa danh mc các khon vay, ti M trong nhng nm 80 và u nhng nm
90 th k 20, các ngân hàng b hn ch trong vic thc hin cung cp dch v ngân
hàng trên toàn quc, do vy vic mua bán n s giúp cho các ngân hàng có c s
a dng v trí a lý i vi các danh mc u t tín dng ca mình. Ngày nay, các
17
giao dch mua bán n gia các ngân hàng vn tip tc phát trin mnh m do vic
mua bán n em li nhiu li ích cho ngân hàng. Hiu qu ca vic mua bán n ca
các TCTD c ánh giá các ch tiêu say ây :
Gim t l n xu
Vic bán các khon n có vn giúp tái c cu ngân hàng, làm lành mnh
hóa tình hình tài chính ca ngân hàng, ng thi giúp gim thiu c ri ro tín
dng, vic bán các khon n xu s giúp làm gim t l n xu ca các TCTD.
H tr thanh khon, khi thông ngun vn cho TCTD
Vic bán các khon n sau ó u t vào các tài sn khác có tính thanh khon
cao hn nh chng khoán chính ph, làm tng kh nng thanh khon ca ngân
hàng, áp ng tt nhu cu rút tin gi và chi tr tin mt. Khi bán n, s tin thu v
t bán n làm tng thêm ngun vn kh dng ca ngân hàng, to ra s luân chuyn
vn nhp nhàng trong nn kinh t. Theo Greenspan (2004) th trng mua bán n
phát trin s làm cho các khon tín dng ca ngân hàng tr nên thanh khon hn
to iu kin cho các ngân hàng nhanh chóng thu hi vn u t vào các c
hi kinh doanh tt hn cng nh tng c hi phòng nga các cú sc tiêu cc ca
nn kinh t.
Tng thu nhp t hot ng mua bán n
Các TCTD có th tìm kim li nhun thông qua vic khi to các khon vay và
nhanh chóng bán li các khon vay này và nhanh chóng bán li các khon vay này
thu v các khon phí hoc chênh lch, thông thng là các khon n ca các
khách hàng c ánh giá là cht lng khá tr lên. Bng cách này, các ngân hàng
có th tng thêm thu nhp t nghip v mua bán n.
a dang hóa danh mc u t, gim thiu ri ro
Vic bán các khon cho vay c, ri ro ã c thay bng các khon cho vay
mi. Các ngân hàng mua n cng có th a dng hóa danh mc cho vay, m
rng danh mc cho vay sang các lnh vc mi bên ngoài lnh vc truyn thng.
18
1.6 H thng pháp lut v hot ng mua bán n
16.1 Khái quát chung quy nh pháp lý v hot ng mua bán n trên th gii
Hot ng mua bán n trên th gii ã tn ti hn 100 nm và phát trin mnh
m t nhng nm 80, các giá tr khon n giao dch trên th trng th gii cng rt
ln. Vì vy các quy nh mua bán n các nc trên th gii cng c ban hành khá
cht ch và bài bn nht là các quc gia có th trng mua bán n lâu i trên th gii
nh M, Anh Nghiên cu mt s lut v mua bán n ti mt s nc trong khu vc,
chúng ta có th hình dung phn nào v khung pháp lý mua bán n trên th gii hin
nay nh:
+ Ti trung quc : Nm 2000 Trung quc ban hành các quy nh pháp lý riêng cho
qun lý tài sn, u ãi chính sách, nh giá, t tng, thu trong hot ng mua bán
n nhm nhanh chóng x lý n xu ca các ngân hàng trong mt thi gian ngn,
ngn chn khng hong và nguy c phá sn các ngân hàng, ây cng chính là to c
hi cho th trng mua bán n phát trin mnh m.
+ Hàn Quc: Chính ph Hàn Quc ã ban hành mt o lut riêng v mua bán n
chuyên môn hóa x lý n xu ca các Ngân hàng. Ngoi ra Hàn Quc ã ban hành
nhiu o lut khác nhau quy nh cách thc, phng án x lý n xu nh : lut v u
thu quc t, lut v chng khoán hóa có tài sn bo m, lut v thành lp công ty có
mc ích c bit, lut v tái c cu theo tha thun, hành lang pháp lý v mua bán
n ca Hàn quc khá y và cht ch, to tin tt cho s phát trin ca th
trng mua bán n trong nc
+ Malaysia: chính ph Malaysia ban hành mt o lut riêng dành cho công ty x lý n
tn ng gi là Lut Danaharta. Lut này quy nh c th rõ ràng chc nng quyn hn
ca công ty x lý n nh: quyn tip nhn, thu hi n tn ng: c trao quyn
hp pháp quyn thu hi, tip nhn các khon n; c can thip vào ngân hàng i
vi tài sn kê biên; Có quyn mua khon n; có quyn a ra toàn án x lý. Vì vy
hot ng mua bán n x lý n xu ca Malaysia ã t c nhiu kt qu kh
quan.