B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
BÙI TH TUYT MAI
TÀI
I SNG CA NGI DÂN
SAU THU HI T THUC D ÁN
KHU CÔNG NGH CAO THÀNH PH H CHÍ MINH
LUN VN THC S KINH T
TP.H Chí Minh, nm 2012
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
BÙI TH TUYT MAI
I SNG CA NGI DÂN
SAU THU HI T THUC D ÁN
KHU CÔNG NGH CAO THÀNH PH H CHÍ MINH
LUN VN THC S KINH T
Chuyên ngành: KINH T PHÁT TRIN
Mã s: 60310105
Ging viên hng dn:
PGS - TS. NGUYN PHÚ T
TP.H Chí Minh, nm 2012
i
LI CÁM N
Li đu tiên xin bày t lòng bit n sâu sc đn PGS-TS. Nguyn
Phú T, ngi Thy đã tn tình hng dn, đnh hng và góp ý giúp cho
Tôi hoàn thành lun vn này.
Xin cm n quý Thy, Cô Trng i hc Kinh t Thành ph H Chí
Minh, nhng ngi đã trang b cho tôi nhng kin thc quý báu trong thi
gian Tôi theo hc ti Trng.
Xin chân thành cm n các anh, ch Ban Bi thng gii phóng mt
bng Qun 9, Thành ph H Chí Minh đã to điu kin và h tr cho tôi trong
vic thu thp các s liu, vn bn có liên quan đn đ tài.
Và cui cùng, Tôi xin chân thành cm n tt c nhng ngi thân trong
gia đình, bn bè và đng nghip đã tn tình h tr, góp ý và đng viên Tôi
trong sut thi gian hc tp và nghiên cu.
Mt ln na xin gi li tri ân đn toàn th quý Thy Cô, đng nghip,
bn bè và gia đình.
Bùi Th Tuyt Mai
ii
LI CAM KT
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các s liu,
kt qu nêu trong lun vn là trung thc và cha tng đc ai công b trong
bt k công trình nào khác.
Các s liu, kt qu do trc tip tác gi thu thp, thng kê và x lý. Các
ngun d liu khác đc tác gi s dng trong lun vn đu có ghi ngun trích
dn và xut x.
TP. H Chí Minh, ngày tháng 11 nm 2012
Ngi thc hin lun vn
Bùi Th Tuyt Mai
iii
MC LC
Trang
DANH MC CÁC BNG v
DANH MC CÁC HÌNH vi
DANH MC CÁC CH VIT TT vii
PHN M U viii
1. S cn thit ca đ tài viii
2. Mc tiêu nghiên cu ix
3. Câu hi nghiên cu ix
4. i tng nghiên cu ix
5. Phm vi nghiên cu x
6. Phng pháp nghiên cu x
7. Kt cu lun vn xi
Chng 1: Lý thuyt sinh k ca dân c 1
1.1. Lý thuyt v sinh k bn vng 1
1.1.1. Khái nim sinh k bn vng 1
1.1.2. Khung sinh k bn vng 2
1.1.3. Các yu t nh hng đn Khung sinh k bn vng
3
1.2. Tng quan v phát trin khu công nghip 5
1.2.1. Khái nim v khu công nghip 5
1.2.2. Ch trng ca ng và Nhà nc v phát trin các khu công nghip, khu
ch xut 6
1.2.3. Tình hình phát trin các khu công nghip ti thành ph H Chí Minh 8
1.3. Thu hi đt, bi thng và tái đnh c 9
1.3.1. Thu hi đt 9
1.3.2. Bi thng, h tr khi thu hi đt 10
1.3.3. Tái đnh c 10
1.3.3.1. Tái đnh c 10
1.3.3.2. Khuyn cáo ca các t chc quc t v tái đnh c 12
iv
1.4. Tng quan v nhng nghiên cu trc đây v thu hi đt và tái đnh c 13
1.5. S đ phân tích ca đ tài 15
Chng 2: i sng ca ngi dân sau thu hi đt thuc d án Khu công ngh
cao thành ph H Chí Minh 16
2.1. Tng quan v Khu công ngh cao thành ph H Chí Minh 16
2.2. Mô hình nghiên cu sinh k ca h gia đình sau thu hi đt thuc d án Khu
công ngh cao thành ph H Chí Minh 18
2.2.1. Mô hình nghiên cu 18
2.2.2. Các gi thuyt 22
2.2.Phng pháp ly mu 26
2.3. Kt qu nghiên cu 27
2.3.1. Thông tin chung v mu điu tra 27
2.3.1.1 V tui ca ch h 27
2.3.1.2. Trình đ ca ch h 27
2.3.1.3. Qui mô ca ch h 28
2.3.1.4. Mc đích s dng tin đn bù
31
2.3.1.5. Thu nhp bình quân ca h 33
2.3.2. Mô t nhng thay đi v đi sng ca ngi dân sau thu hi đt 34
2.3.2.1. V ngun lc kinh t 34
2.3.2.2. V khía cnh xã hi 49
2.3.2.3. V môi trng sng 52
2.3.3. Phân tích các yu t nh hng đn vic ci thin thu nhp ca h 57
Chng 3: Kt lun và gi ý chính sách 62
3.1. Kt lun 62
3.2. Gi ý chính sách 63
3.3. Hn ch ca đ tài 65
3.4. Gi ý nghiên cu tip theo 65
TÀI LIU THAM KHO
PH LC
v
DANH MC CÁC BNG
Bng 2.1. Nhng yu t nh hng đn xác sut ci thin thu nhp ca h 24
Bng 2.2. Qui mô ca h trc và sau thu hi đt 28
Bng 2.3. Tình hình lao đng và ngi ph thuc .28
Bng 2.4. S lao đng ca h trc và sau thu hi đt 29
Bng 2.5. S ngi ph thuc trong h trc và sau thu hi đt 29
Bng 2.6. Mc đích s dng tin đn bù ca h tái đnh c 31
Bng 2.7. Thu nhp bình quân ca h trc và sau thu hi đt 33
Bng 2.8. So sánh c cu vic làm ca h trc và sau thu hi đt 34
Bng 2.9. nh hng ca thu hi đt đn thay đi vic làm theo đ tui 35
Bng 2.10. nh hng ca thu hi đt đn thay đi vic làm theo gii tính 36
Bng 2.11. nh hng ca thu hi đt đn thay đi vic làm theo trình đ 36
Bng 2.12. Thu nhp h gia đình trc và sau thu hi đt 38
Bng 2.13. Thu nhp bình quân ca h trc và sau thu hi đt 41
Bng 2.14. nh hng ca thay đi vic làm đn tng – gim thu nhp 42
Bng 2.15. Ngi to ra thu nhp cho h gia đình trc và sau thu hi đt 43
Bng 2.16. Ngun thu nhp ca h gia đình trc và sau thu hi đt 44
Bng 2.17. So sánh ngun thu nhp ca h trc và sau thu hi đt 45
Bng 2.18. Nhn đnh chi phí sinh hot gia đình so vi trc thu hi đt 46
Bng 2.19. ánh giá ca h tái đnh c v vic tip cn các dch v xã hi 51
Bng 2.20. ánh giá ca h tái đnh c v c s h tng ti ni mi 55
Bng 2.21. Tài sn vt cht và đ dùng ch yu ca h trc và sau thu hi đt 56
Bng 2.22. Tình hình vay vn tín dng ca h tái đnh c so vi trc
56
Bng 2.23. Kt qu c lng mô hình Binary logistic 58
Bng 2.24. c lng xác sut ci thin thu nhp theo tác đng biên tng yu t 59
Bng 2.25. Kt qu kim đnh mô hình thông qua bng giá tr k vng và xác sut 61
vi
DANH MC CÁC HÌNH
S đ 1.1: Khung phân tích sinh k bn vng 3
S đ 1.2: Khung phân tích ca đ tài 15
Hình : Cng Khu công ngh cao thành ph H Chí Minh 16
Biu đ 2.1: tui ca ch h sau thu hi đt 27
Biu đ 2.2: Trình đ hc vn ca ch h sau thu hi đt 28
Biu đ 2.3: Nguyên nhân thay đi vic làm 37
Biu đ 2.4: Nhn đnh ca h v thu nhp so vi trc thu hi đt 39
Biu đ 2.5: Nguyên nhân thu nhp tng ca h tái đnh c 40
Biu đ 2.6: Nguyên nhân thu nhp gim ca h tái đnh c 41
Biu đ 2.7: Nhn đnh v chi phí ca h tái đnh c so vi trc 47
Biu đ 2.8: Nguyên nhân chi phí sinh hot ca h tái đnh c gia tng 48
Biu đ 2.9: Nguyên nhân chi phí sinh hot ca h tái đnh c gim 49
Biu đ 2.10: Nhn đnh ca h tái đnh c v din tích nhà so vi trc
49
Biu đ 2.11: ánh giá ca h tái đnh c v quan h ca láng ging và s giúp đ
tng tr nhau lúc khó khn 50
Biu đ 2.12: ánh giá ca h tái đnh c v s giúp đ ca chính quyn đa
phng ti ni mi 51
Biu đ 2.13: Thi gian thích nghi ca h tái đnh c vi ni mi 52
Biu đ 2.14: ánh giá ca h v h thng giao thông ni b ti ni mi 53
Biu đ 2.15: ánh giá ca h tái đnh c v cnh quan và môi trng sng mi 54
Biu đ 2.16: Nguyên nhân h tái đnh c vay tín dng cao hn trc 57
vii
DANH MC CÁC CH VIT TT
IDS: Vin nghiên cu phát trin
UNDP: Chng trình phát trin Liên hip quc
CARE:
T chc nghiên cu và giáo dc
DFID: B phát trin toàn cu Vng quc Anh
ADB: Ngân hàng phát trin Châu Á
KCX-KCN: Khu ch xut – Khu công nghip
KKT: Khu kinh t
KCNC: Khu công ngh cao
TP. HCM: Thành ph H Chí Minh
GDP: Tng sn phm quc ni
ODA: H tr phát trin chính thc
viii
PHN M U
1. S cn thit ca đ tài
Trong nhng nm gn đây, quá trình công nghip hóa và đô th hóa đang din
ra nhanh chóng nhiu qun, huyn mi ca Thành ph H Chí Minh nh các
Qun 2, 7, 9, 12, Bình Tân, Tân Phú, Th c Quá trình này đc th hin rõ nét
qua công tác qui hoch, thu hi đt nông nghip phc v cho vic phát trin khu
công nghip. Bên cnh nhng tác đng tích cc nh: thu hút đu t, to vic làm,
chnh trang đô th thì vic thu hi đt xây dng các khu công nghip cng có nhng
nh hng rt ln đn đi sng ca ngi dân. Theo thng kê s b ca S Xây
dng Thành ph H Chí Minh, t 1998 đn 2010, thành ph đã và đang trin khai
thc hin 1.093 d án vi 165.176 h b nh hng, trong đó s h t lo ni mi
là 34.237 h và s h yêu cu tái đnh c là 61.777 h. n nay, đã hoàn thành 902
d án và đã b trí tái đnh c 23.531 h, còn li 191 d án d dang vi 38.246 h.
Riêng Qun 9, cho đn nay, trên toàn đa bàn đã và đang trin khai 111 d án vi
5.076 h dân cn phi b trí tái đnh c. S liu t 2003 - 2008, theo thng kê ca
B Nông nghip và Phát trin nông thôn, trung bình mi h b thu hi đt có 1,5
lao đng không có vic làm, mi ha đt nông nghip b thu hi có ti 13 lao đng
mt vic làm phi chuyn đi ngh nghip.
Và thc trng đi sng kinh t xã hi ca ngi dân sau tái đnh c trong thi
gian qua gp nhiu khó khn trong cuc sng v nhiu mt: vic làm, thu nhp, hc
hành ca con em các h gia đình, vic hc ngh ca đa s ngi dân tái đnh c
Nguyên nhân là do các d án, các chng trình tái đnh c ch mi quan tâm chm
lo cho vn đ nhà ca ngi dân mà cha chú trng đn yu t kinh t, vn hóa,
xã hi và môi trng. Theo bà Nguyn Th Thanh Mai - đi din ca S Lao ng
Thng Binh Xã Hi Thành ph H Chí Minh kiêm t trng Qu 156 (qu h tr
vic làm đào to ngh cho ngi b thu hi đt) bon khon: Hin Qun 9 có 1.387
h có nhu cu vay vn đ chuyn đi ngh và đào to ngh, s vn lên đn 77 t
đng nhng cha th đáp ng đc vì thiu tin h tr. Theo ông Dng Minh
Quang - Phó Ch tch Hi Nông dân Thành ph H Chí Minh cho bit: Cuc sng
ix
ca ngi dân tái đnh c không n đnh khi công n vic làm không có, tâm lý
nhiu ngi dân cha n đnh, cha quen vi ni mi. Theo ông Quang, có 15%
h tái đnh c là h có thu nhp kinh t khá, 45% h có đi sng n đnh và 35% h
khó khn sau khi b thu hi đt.
Xut phát t nhng vn đ nêu trên, tác gi thc hin đ tài nghiên cu “i
sng ca ngi dân sau thu hi đt thuc d án Khu công ngh cao Thành ph
H Chí Minh”. Nghiên cu nhm đánh giá thc trng cuc sng ca ngi dân sau
khi b thu hi đt th hin qua sinh k ca ngi dân, đc bit là thu nhp ca h gia
đình sau thu hi đt.
2. Mc tiêu nghiên cu
- Tìm ra nhng s bin đi v đi sng và thu nhp ca các h gia đình sau khi
b thu hi đt.
- Xác đnh các nhân t nh hng đn vic ci thin thu nhp ca ca h dân
sau thu hi đt.
- Gi ý mt s chính sách nhm nâng cao cht lng cuc sng ngi dân sau
thu hi đt.
3. Câu hi nghiên cu
- i sng và thu nhp ca ngi dân sau thu hi đt đ xây dng Khu Công
ngh cao Thành ph H Chí Minh nh th nào?
- Các yu t nào nh hng đn s ci thin thu nhp ca h tái đnh c?
4. i tng nghiên cu
i tng đc kho sát trong đ tài nghiên cu là nhng h gia đình có đt b
thu hi đ xây dng Khu công ngh cao Thành ph H Chí Minh và hin đang tái
đnh c ti 02 phng Tng Nhn Phú A và Tân Phú. tài ch tp trung kho sát
các h gia đình b gii ta trng, tc là sau khi nhn tin đn bù h phi chuyn đn
ni mi đ sinh sng.
x
Vic gii hn đi tng kho sát này nhm hai mc đích: Th nht, nhng h
thuc din gii ta trng là nhng h chu nh hng nhiu nht do vic thu hi đt
gây ra, nhng h này đã có mt thi gian sng nht đnh ti đa phng trc khi b
thu hi đt, tc là h đã xây dng đc mt “cng đng” tng đi rõ nét ni mà
h sinh sng; Th hai, nhng hiu bit, kin thc, cng nh nhng tri nghim ca
nhng đi tng đc kho sát này có th lý gii v tính n đnh trong vic đa ra
kt qu nhn đnh và đánh giá trong sut quá trình điu tra tìm hiu v nhng yu t
đc kho, đc bit là nhng thay đi trong đi sng ngi dân sau thu hi đt.
5. Phm vi nghiên cu
- D án Khu công ngh cao có 5 khu tái đnh c, nhng do gii hn v thi
gian và ngun lc nên nghiên cu ch tp trung kho sát các h gia đình đang tái
đnh c ti Khu tái đnh c phng Tng Nhn Phú A và Tân Phú.
- tài ch tp trung tìm hiu nhng bin đi v đi sng và các yu t nh
hng đn vic ci thin thu nhp ca các h gia đình b thu hi toàn b đt đ xây
dng Khu công ngh cao Thành ph H Chi Minh. tài không nhm nghiên cu
hay đánh giá các chính sách bi thng tái đnh c hin hành mà ch nhm nêu rõ
thc trng đi sng kinh t, xã hi ca ngi dân sau khi b thu hi đt. tài cng
không đ cp đn nhng khía cnh kinh t, xã hi liên quan đn li ích nhà nc,
ban ngành, xã hi…
6. Phng pháp nghiên cu
* Phng pháp thu thp s liu:
- S liu s cp: tin hành kho sát 110 h dân tái đnh c ti 02 khu tái đnh
c thuc phng Tng Nhn Phú A và Tân Phú thông qua phng pháp phng vn
trc tip bng bng câu hi.
- S liu th cp: đc thu thp t các phòng ban chuyên môn ca qun nh
phòng thng kê, Ban bi thng và gii phóng mt bng, Ban qun lý d án và các
s liu thng kê liên quan khác.
xi
* Phng pháp thng kê mô t: là phng pháp thông dng trong nghiên cu,
là cách thu thp thông tin, s liu đ kim chng nhng gi thit hoc đ gii quyt
nhng vn đ có liên quan đn đi tng nghiên cu. Trong nghiên cu này, tác gi
s dng phng pháp thng kê mô t đ phân tích, đánh giá tình hình đi sng, thu
nhp và chi tiêu ca h gia đình (s tng đi, s tuyt đi, s trung bình, phân tích
tng quan…) nhm gii quyt nhng vn đ c bn thuc phm vi ca đ tài.
* Phng pháp hi quy tng quan: là phng pháp nghiên cu nhm lng
hóa mi quan h v lng gia các yu t quan sát. Trong đ tài, tác gi vn dng
phng pháp kinh t lng nhm đánh giá các yu t nh hng đn s ci thin
thu nhp ca h gia đình sau khi b thu hi đt bng mô hình Binary Logistic. S
dng phn mm SPSS 16.0 đ thc hin các kim đnh.
7. Kt cu lun vn
Ngoài phn m đu và kt lun, lun vn này chia thành 03 chng nh sau:
Chng 1: Lý thuyt sinh k ca dân c.
Gii thiu tng quan v sinh k bn vng, các nghiên cu trc v cuc sng
ca ngi dân hu tái đnh c; Tng quan v vn đ phát trin khu công nghip, vn
đ thu hi đt, bi thng và tái đnh c.
Chng 2: i sng ca ngi dân sau thu hi đt thuc d án Khu công
ngh cao Thành ph H Chí Minh.
Gii thiu s lc v Khu công ngh cao Thành ph H Chí Minh. Mô t đi
sng ca ngi dân sau thu hi đt và phân tích nh hng công tác thu hi đt đn
s ci thin thu nhp ca h dân tái đnh c.
Chng 3: Kt lun và gi ý chính sách.
a ra mt s kt lun t kt qu nghiên cu và mt s kin ngh nhm ci
thin thu nhp, phc hi sinh k và n đnh đi sng ngi dân sau thu hi đt.
Nhng hn ch ca đ tài và gi ý cho nghiên cu tip theo.
1
CHNG 1
LÝ THUYT SINH K CA DÂN C
1.1. Lý thuyt v sinh k bn vng
1.1.1. Khái nim sinh k bn vng
Nm 1992, Robert Chambers, mt nhà nghiên cu ca vin nghiên cu v phát
trin Sussex - Vng quc Anh và Gordon Conway đã đ xut mt khái nim v
sinh k bn vng mà nó đc áp dng cp đ h gia đình:
Sinh k bao gm các nng lc, tài sn (ca hàng, tài nguyên, kh nng tip
cn) và các hot đng cn thit cho mt phng tin sinh sng.
Sinh k bn vng là nó có th đng đu và phc hi trc tác đng ca
nhng áp lc và nhng cú sc gp phi, không nhng th nó còn duy trì và tng
cng đc các kh nng và tài sn ca mình và cung cp c hi sinh k bn vng
cho th h sau; có th đóng góp nhng li ích ròng thu đc t các hot đng ca
mình cho sinh k khác đa phng hay trên th gii trong ngn hn cng nh dài
hn. (Chambers & Conway, 1992).
Trong các thành phn khác nhau ca mt sinh k thì thành phn phc tp nht
là danh mc các tài sn mt đi khi mà ngi dân xây dng li cuc sng ca h.
Danh mc tài sn này nó bao gm tài sn hu hình nh ca hàng, tài nguyên và
tài sn vô hình nh quyn li, kh nng tip cn (Krantz, 2001).
Sau này, Vin nghiên cu phát trin (IDS) và B phát trin toàn cu Vng
quc Anh (DFID) đã nghiên cu khái nim và cách tip cn mi v sinh k bn
vng; Ian Scoones, mt nhà nghiên cu thuc Vin nghiên cu phát trin ca
Vng quc Anh đã đ xut mt đnh ngha v sinh k bn vng nh sau:
2
Sinh k bao gm nhng kh nng và tài sn (c tài nguyên vt cht và xã hi)
và các hot đng cn thit cho mt phng tin sinh sng. Sinh k bn vng là khi
mà nó có th đng đu và phc hi khi tri qua nhng tn tht và nhng cú sc
gp phi, không nhng th nó còn duy trì và nâng cao nhng kh nng và tài sn
ca mình, trong khi không làm suy thoái tài nguyên thiên nhiên. (Scoones, 1998).
im khác bit chính gia đnh ngha mi ca Scoones và đnh ngha trc đó
ca Chambers và Conway là ch nó không bao gm nhng yêu cu đ mt sinh
k đc xem là bn vng nh đóng góp li nhun ròng t các hot đng ca mình
cho sinh k ca ngi khác.
1.1.2. Khung sinh k bn vng
Khung lý thuyt v sinh k bn vng đc đnh ngha da trên nhng công c
đc s dng đ phân tích và ci thin kh nng sinh k. Khi xây dng khung lý
thuyt các nhà nghiên cu không có d đnh đi tìm mt mô hình chính xác vi thc
t, nhng nó s đa ra mt cu trúc phân tích đ thun tin trong vic h thng hóa
nhng nhân t khác nhau, mà nó kìm hãm hay nâng cao c hi sinh k (DFID,
1999).
Có nhiu khung lý thuyt v sinh k bn vng nh khung lý thuyt v sinh k
bn vng ca UNDP, CARE, DFID, nhng trong khuôn kh ca lun vn này, tác
gi s dng khung sinh k bn vng đc C quan phát trin quc t Vng quc
Anh (DFID, 1999) đ phân tích các yu t chính nh hng đn sinh k ca ngi
dân.
Khung lý thuyt v sinh k bn vng ca DFID đc xây dng xung quanh 5
hng mc chính ca ti sn sinh k, đc mô t trong hình ng giác, chúng có mi
liên h ln nhau, bao gm: vn vt cht, vn tài chính, vn xã hi, vn con ngi và
vn t nhiên.
3
S đ 1.1: Khung phân tích sinh k bn vng
Ngun: Krantz, 2001
1.1.3. Các yu t nh hng đn khung sinh k bn vng
Th nht, tình hung d b tn thng, tình hung d b tn thng là môi
trng sng bên ngoài ca con ngi. Sinh k và tài sn sn có ca con ngi b
nh hng c bn bi nhng xu hng ch yu, cng nh bi nhng cú sc và tính
thi v. Chính nhng điu này khin sinh k và tài sn tr nên b gii hn và không
kim soát đc.
Tình hung d b tn thng đc cu thành bi các nhân t nh: Xu hng:
Dân s, môi trng thay đi, công ngh, th trng và thng mi, toàn cu hóa; Cú
sc: L lt, hn hán, bão, cht trong gia đình, bo lc hay tình trng bt n dân s,
Chính sách & T chc
Chính sách
T chc
-Lut
-Chính sách
-Vn hóa
-Cp chính quyn
-T chc t
-T chc phi
chính ph
Kt qu sinh k
-Gim nghèo
-Tng thu nhp
-Ci thin c s h tng cng đng
-Ci thin các vn đ kinh t xã hi
-Tng cng phúc li
H= Vn con ngi S= Vn xã hi
N= Vn t nhiên P= Vn vt cht
F= Vn tài chính
+ Tình
hung d b
tn thng
-Cú sc
-Xu hng
-Thi v
H
S
N
Tài sn sinh k
nh
hng
Kh
nng
tip
cn
P
F
Chin lc
sinh k
4
chin tranh, dch bnh; Tính thi v: Bin đng giá c, bin đng sn xut, sc
khe, nhng c hi làm vic.
Nhng nhân t cu thành nên hoàn cnh d b tn thng quan trng vì chúng
có tác đng trc tip lên tình trng tài sn và nhng la chn ca con ngi mà vi
chúng s m ra nhng c hi đ h theo đui nhng kt qu sinh k có li.
Th hai, tài sn sinh k, đc biu hin qua hình dng ca ng giác tài sn
din t kh nng tip cn ca ngi dân vi các loi tài sn nh sau:
Vn con ngi (H = Human capital): ây có l là nhân t quan trng nht.
Vn con ngi th hin k nng, kin thc, nng lc đ lao đng cùng vi sc khe
tt giúp con ngi theo đui nhng chin lc sinh k khác nhau và đt đc mc
tiêu sinh k ca mình. mc h gia đình thì vn con ngi là yu t v s lng và
cht lng lao đng sn có, nng lc thích ng, nng sut làm vic; yu t này thay
đi tùy theo s lng ngi trong h, k nng lao đng, kh nng lãnh đo, tình
trng sc khe…
Vn t nhiên (N = Natural capital): gm các các yu t v đt đai và sn xut;
nc và các ngun li thy sn; cây và lâm sn; đa dng sinh hc; dch v môi
trng.
Vn vt cht (P = physical capital): cp đn tài sn do con ngi to nên
và các dng tài sn vt cht. Ngun vn vt cht bao gm c s h tng c bn và
công c sn xut hàng hóa cn thit đ h tr sinh k bao gm: giao thông-đng
xá, xe c; ni trú n an toàn và các tòa nhà; cp nc và v sinh môi trng; nng
lng; thông tin liên lc; công c và thit b sn xut (ht ging, phân bón và thuc
tr sâu); công ngh truyn thng…
Vn xã hi (S = Social capital): Là các tim lc xã hi mà con ngi vch ra
nhm theo đui các mc tiêu sinh k ca mình. Các mc tiêu này đc phát trin
thông qua các mng li và các mi liên kt vi nhau, tính đoàn hi ca các nhóm
chính thc; và mi quan h da trên s tin tng, s trao đi và nh hng ln
nhau. C ch cho tham gia vào các quyt đnh; lãnh đo….
5
Vn tài chính (F = Financial capital): Vn tài chính ch rõ các ngun lc v
tài chính mà ngi dân s dng đ đt đc mc tiêu sinh k ca h, nó có th gm:
tit kim; tín dng-n; kiu hi, lng hu; tin lng…
Mô hình lý thuyt ca DFID còn so sánh mc đ tip cn tài sn ca các nhóm
xã hi khác nhau, t đó xác đnh nhu cu ca tng nhóm đm bo s cân bng gia
các loi tài sn. Các loi tài sn còn liên kt vi nhau theo nhiu cách đ sinh ra kt
qu thu nhp thc, có hai cách tip cn thông dng nht là:
S tun t: ngi ta bt đu đi phó và vt qua nhng cú sc hay nhng áp
lc bng nhng kt hp tài sn nào? Tip cn mt hay mt vài tài sn c th nào đó
là cn và đ đ vt qua nhng cú sc? Nu nh vy, nó có th cung cp nhng ch
dn quan trng v ni mà nhng h tr sinh k s đt trng tâm, ít nht là lúc bt
đu. Ví d ngi dân dùng tin (tài sn tài chính) đ mua sm vt dng sn xut và
tiêu dùng (tài sn vt cht)
S thay th: Liu mt loi tài sn có th thay th cho mt loi khác? Ví d tng
tài sn con ngi có th bù đp thiu ht vn tài chính trong hoàn cnh c th
không? T đó m rng các la chn đ h tr.
Cng theo nghiên cu này, đt đai là mt tài sn t nhiên rt quan trng đi
vi sinh k ca ngi dân và sinh k ph thuc vào s kt hp ca nhng loi tài
sn khác nhau, nó là phn quan trng đ con ngi gim nghèo và đm bo an ninh
sinh k ca mình. Do đó, nhng chin lc sinh k khác nhau ch đc chn khi mà
nó đ cp đn nhng nguy c hay nhng c hi mà ngi dân phi đi mt trong
quá trình di chuyn đn ni mi.
Ti Vit Nam, đt đai không ch là tài sn ca ngi dân mà còn là phng
tin sn xut – kinh doanh đ to ngun thu nhp, đc bit là đi vi ngi nông
dân. Vì vy, khi nhà nc thu hi đt s nh hng trc tip đn đi sng và sinh k
ca ngi dân.
1.2. Tng quan v phát trin khu công nghip
1.2.1. Khái nim v khu công nghip
6
- Theo iu 2, Ngh đnh 29/CP ngày 14 tháng 3 nm 2008 quy đnh v khu
công nghip, khu ch xut và khu kinh t nh sau:
Khu công nghip là khu chuyên sn xut hàng công nghip và thc hin các
dch v cho sn xut công nghip, có ranh gii đa lý xác đnh, đc thành lp theo
điu kin, trình t và th tc quy đnh ti Ngh đnh này.
Khu ch xut là khu công nghip chuyên sn xut hàng xut khu, thc hin
dch v cho sn xut hàng xut khu và hot đng xut khu, có ranh gii đa lý xác
đnh, đc thành lp theo điu kin, trình t và th tc áp dng đi vi khu công
nghip quy đnh ti Ngh đnh này.
Khu công nghip, khu ch xut đc gi chung là khu công nghip, tr trng
hp quy đnh c th.
Khu kinh t là khu vc có không gian kinh t riêng bit vi môi trng đu t
và kinh doanh đc bit thun li cho các nhà đu t, có ranh gii đa lý xác đnh,
đc thành lp theo điu kin, trình t và th tc quy đnh ti Ngh đnh này.
Khu kinh t đc t chc thành các khu chc nng gm: khu phi thu quan, khu
bo thu, khu ch xut, khu công nghip, khu gii trí, khu du lch, khu đô th, khu
dân c, khu hành chính và các khu chc nng khác phù hp vi đc đim ca tng
khu kinh t.
Khu công ngh cao là ni tp trung, liên kt hot đng nghiên cu và phát
trin, ng dng công ngh cao; m to công ngh cao, m to doanh nghip công
ngh cao; đào to nhân lc công ngh cao; sn xut và kinh doanh sn phm công
ngh cao, cung ng dch v công ngh cao. (Theo iu 31, Lut Công ngh cao
ngày 13/11/2008)
1.2.2. Ch trng ca ng và Nhà nc v phát trin các khu công
nghip, khu ch xut
KCN, KCX hình thành và phát trin gn lin vi công cuc đi mi, m ca
nn kinh t đc khi xng t i hi i biu toàn quc ng Cng sn Vit
Nam ln th VI (nm 1986).
7
u thp k 90 ca th k th 20, trong bi cnh nn kinh t và đi sng xã
hi nc ta b tác đng mnh m bi cuc khng hong kinh t th gii, s sp đ
ca Liên Xô và các nc xã hi ch ngha ông Âu, i hi VII đã kp thi và sáng
sut đ ra nhng đng li, ch trng đi mi mnh m và toàn din nn kinh t,
tin hành công nghip hóa, hin đi hóa đt nc, đc c th hoá bng Chin lc
n đnh và phát trin kinh t - xã hi 1991-2000. Hàng lot các chng trình phát
trin kinh t - xã hi đc trin khai đ thc hin Ngh quyt ca i hi VII, trong
đó có chính sách phát trin KCN, KCX vi s ra đi ca KCX Tân Thun ti Thành
ph H Chí Minh (1991) và vic ban hành Quy ch KCX (Ngh đnh 322/HBT
ca Hi đng B trng ngày 18/10/1991) và Quy ch KCN (Ngh đnh 192/CP
ca Chính ph ngày 08/12/1994).
Tip đó, trong Phng hng, nhim v k hoch phát trin kinh t - xã hi 5
nm 1996 – 2000 đã đc Ban Chp hành Trung ng ng khóa VII thông qua ti
i hi đi biu toàn quc ln th VIII (nm 1996), trong Phn th hai v phng
hng, nhim v, mc tiêu ch yu ca k hoch phát trin kinh t - xã hi 5 nm
1996-2000, Mc 2 (chng trình phát trin công nghip) xác đnh mc tiêu c th:
“Hình thành các KCN tp trung (bao gm c KCX và khu công ngh cao), to đa
bàn thun li cho vic xây dng các c s công nghip mi. Phát trin mnh công
nghip nông thôn và ven đô th các thành ph, th xã, nâng cp, ci to các c s
công nghip hin có, đa các c s không có kh nng x lý ô nhim ra ngoài
thành ph, hn ch vic xây dng các KCN mi xen ln vi khu dân c”.
Báo cáo Chính tr i hi IX (nm 2001) v Chin lc phát trin kinh t - xã
hi 2001-2010 ca Ban Chp hành Trung ng ng khóa VIII, Phn III, Mc 2,
Tiu mc 2.1 tip tc khng đnh: “Quy hoch phân b hp lý công nghip trên c
nc. Phát trin có hiu qu các KCN, KCX, xây dng mt s khu công ngh cao,
hình thành các cm công nghip ln và các khu kinh t m”. Báo cáo chính tr ti
i hi X (nm 2006), Phn IV v đy mnh công nghip hóa, hin đi hóa gn vi
phát trin kinh t tri thc, mt ln na khng đnh ch trng “Phát trin mt s
khu kinh t m và đc khu kinh t, nâng cao hiu qu các KCN, KCX”, đng thi
8
nhn mnh ch trng tng trng kinh t đi đôi vi phát trin bn vng, trong đó
có phát trin bn vng KCN, KCX.
Báo cáo chính tr i hi ng XI (nm 2011) và Chin lc phát trin kinh t
- xã hi 2011-2020 đã đnh hng phát trin KCN, KCX bn vng và theo chiu
sâu. Trong Báo cáo chính tr, Phn III, Mc 2 xác đnh: “B trí hp lý công nghip
trên các vùng; phát huy hiu qu các khu, cm công nghip hin có và đy mnh
phát trin công nghip theo hình thc cm, nhóm sn phm, to thành các t hp
công nghip quy mô ln, hiu qu cao”. Chin lc phát trin kinh t - xã hi 2011-
2020, Phn III, Mc 2, Tiu mc c v môi trng đã đt ra mc tiêu đn nm 2020
“Các đô th loi 4 tr lên và tt c các cm, KCN, KCX có h thng x lý nc thi
tp trung”.
Các Ngh quyt ca ng ti các k i hi t nm 1986 đn nay đã hình
thành h thng các quan đim nht quán ca ng v phát trin KCN, KCX; khng
đnh vai trò ca KCN, KCX là mt trong nhng nn tng quan trng đ thc hin
mc tiêu đn nm 2020 nc ta c bn tr thành nc công nghip theo hng hin
đi nh Ngh quyt i hi X và XI đã nêu rõ. ng thi, ch trng ca ng là
c s đ Chính ph trin khai xây dng quy hoch, k hoch, c ch, chính sách
phát trin KCN, KCX trong 20 nm qua và trong giai đon ti.
1.2.3. Tình hình phát trin các khu công nghip ti Thành ph H Chí
Minh
T khi Khu ch xut Tân Thun đc thành lp nm 1991, đn 12/2011,
Thành ph H Chí Minh có 16 khu công nghip (03 khu ch xut và 13 khu công
nghip) vi din tích 3.748,49 ha; hu ht các khu này đu có t l đt cho thuê t
đt 60% - 100% trên tng din tích đt cho thuê; tng vn đu t ti các KCN, KCX
đt 7,8 t USD; kim ngch xut khu ca khi này chim t trng 12,53% kim
ngch xut khu chung ca thành ph H Chí Minh và gn 255.900 lao đng đã
đc gii quyt vic làm. Theo Hepza, quy hoch phát trin đn nm 2020, thành
ph H Chí Minh s có 24 KCX, KCN vi tng din tích khong 6.152,8 ha.
9
1.3. Thu hi đt, bi thng và tái đnh c
1.3.1. Thu hi đt
Thu hi đt là vic Nhà nc ra quyt đnh hành chính đ thu li quyn s
dng đt hoc thu li đt đã giao cho t chc, U ban nhân dân xã, phng, th trn
qun lý theo quy đnh ca Lut này. (Theo khon 5, iu 4, Lut t đai nm
2003).
Nhà nc có quyn thu hi đt đi vi các trng hp đc quy đnh ti iu
38 ca Lut t đai nm 2003, nh sau:
- Nhà nc thu hi đt đ s dng đt vào mc đích quc phòng, an ninh, li
ích quc gia, li ích công cng, phát trin kinh t;
- T chc đc Nhà nc giao đt không thu tin s dng đt, đc Nhà nc
giao đt có thu tin s dng đt mà tin s dng đt có ngun gc t ngân sách nhà
nc hoc cho thuê đt thu tin thuê đt hàng nm b gii th, phá sn, chuyn đi
ni khác, gim hoc không còn nhu cu s dng đt;
- S dng đt không đúng mc đích, s dng đt không có hiu qu;
- Ngi s dng đt c ý hy hoi đt;
- t đc giao không đúng đi tng hoc không đúng thm quyn;
- t b ln, chim trong các trng hp đt cha s dng b ln, chim; đt
không đc chuyn quyn s dng đt theo quy đnh ca Lut này mà ngi s
dng đt do thiu trách nhim đ b ln, chim;
- Cá nhân s dng đt cht mà không có ngi tha k;
- Ngi s dng đt t nguyn tr li đt;
- Ngi s dng đt c ý không thc hin ngha v đi vi Nhà nc;
- t đc Nhà nc giao, cho thuê có thi hn mà không đc gia hn khi
ht thi hn;
10
- t trng cây hàng nm không đc s dng trong thi hn mi hai tháng
lin; đt trng cây lâu nm không đc s dng trong thi hn mi tám tháng lin;
đt trng rng không đc s dng trong thi hn hai mi bn tháng lin;
- t đc Nhà nc giao, cho thuê đ thc hin d án đu t mà không đc
s dng trong thi hn mi hai tháng lin hoc tin đ s dng đt chm hn hai
mi bn tháng so vi tin đ ghi trong d án đu t, k t khi nhn bàn giao đt
trên thc đa mà không đc c quan nhà nc có thm quyn quyt đnh giao đt,
cho thuê đt đó cho phép.
C quan có thm quyn thu hi đt: U ban nhân dân tnh, thành ph trc
thuc trung ng quyt đnh thu hi đt đi vi t chc, c s tôn giáo, ngi Vit
Nam đnh c nc ngoài, t chc, cá nhân nc ngoài. U ban nhân dân huyn,
qun, th xã, thành ph thuc tnh quyt đnh thu hi đt đi vi h gia đình, cá
nhân, cng đng dân c, ngi Vit Nam đnh c nc ngoài thuc đi tng
đc mua nhà gn lin vi quyn s dng đt ti Vit Nam. Các c quan nhà
nc có thm quyn thu hi đt đc quy đnh trên không đc u quyn cho c
quan khác thc hin vic thu hi đt. (Theo iu 44, Lut đt đai nm 2003).
1.3.2. Bi thng, h tr khi thu hi đt
Ngân hàng th gii (World Bank, Resettlement and Rehabilitation Policy) cho
rng: Ngi dân có đt b thu hi cn đc cung cp đy đ các ngun lc đu t và
đc to c hi hng li t d án. Ngi dân b thu hi đt phi đc bi thng
mi thit hi và mt mát khi phi di di, đc h tr di di và đc tr giúp trong
sut quá trình thích nghi vi ni mi và đc h tr đ nâng cao mc sng và thu
nhp, đ có cuc sng tt hn hay ít nht là ngang bng so vi trc tái đnh c.
Theo Ngân hàng phát trin Châu Á (ADB, 1995), nhng ngi b nh hng
nên đc h tr đ ci thin mc sng sau khi b thu hi đt, ít nht là phc hi
cuc sng ca h bng vi cuc sng c hoc cao hn trc khi h b thu hi đt và
di chuyn đn ni mi.
11
Theo iu 4 ca Lut đt đai nm 2003, bi thng khi Nhà nc thu hi đt
là vic Nhà nc tr li giá tr quyn s dng đt đi vi din tích đt b thu hi cho
ngi b thu hi đt; h tr khi Nhà nc thu hi đt là vic Nhà nc giúp đ
ngi b thu hi đt thông qua đào to ngh mi, b trí vic làm mi, cp kinh phí
đ di di đn đa đim mi.
1.3.3. Tái đnh c
1.3.3.1. Tái đnh c
Theo Ngân hàng Phát trin Châu Á (ADB, 1995), tái đnh c là bin pháp
nhm n đnh, khôi phc đi sng cho nhng ngi b nh hng bi các d án ca
nhà nc, khi mà phn đt ni c b thu hi ht hoc thu hi không ht, phn còn
li không đ điu kin đ tip tc sinh sng, phi chuyn đn ni mi. Tái đnh c
bao gm tái đnh c t nguyn và tái đnh c bt buc. Tái đnh c t nguyn là do
nhu cu cuc sng ngi dân t nguyn di chuyn t ni này sang đnh c ni
khác. Tái đnh c bt buc: d án phát trin dn đn nhng mt mát tái đnh c
không th tránh khi, trong đó nhng ngi b nh hng không còn la chn nào
khác ngoài vic xây dng li cuc sng, thu nhp và c s vt cht bt c mt ni
nào khác.
Theo Võ Kim Cng (2007) trích trong Phm Minh trí (2011), tái đnh c là
di chuyn và thay đi cuc sng ca con ngi, không ch là quá trình chuyn dch
vt cht mà còn là quá trình ct b các quan h c và to lp các quan h mi. Vic
này gn ging vic bng cây trng vào ch mi. Tái đnh c thng là di di và tái
đnh c các cn h, ngha là bên cnh s ràng buc gia các thành viên trong gia
đình, còn có s ràng buc gia mi ngi trong đó vi môi trng xã hi chung
quanh. Các mi quan h chính nh vic làm, ch , ni hc hành, điu kin đi li và
s tip cn các dch v đô th, quan h láng ging Xét v hình thc, tái đnh c có
các dng nh: di dân, tái đnh c ti ch Xét v s nguyn ca ngi dân, tái
đnh c cng có nhiu mc đ nh: tái đnh c t phát, tái đnh c t giác, cng
bc tái đnh c
12
1.3.3.2. Khuyn cáo ca các t chc quc t v chính sách tái đnh c
- V các “chi phí vô hình” trong quá trình tái đnh c:
Ngân hàng Th Gii (World Bank, 2004) cho rng tái đnh c có th dn đn
nhng nguy c nghiêm trng v kinh t, xã hi và môi trng sng nh: h thng
sn xut b phá v, ngi dân phi đi mt vi nguy c đói nghèo khi nhng điu
kin sn xut và nhng ngun to thu nhp ca h mt đi, ngi dân có th b di di
đn nhng ni không có vic làm hay các tài nguyên kim sng không có nhiu, các
thit ch cng đng và mng li xã hi b phá v, các mi quan h h hàng thân
thích cng b nh hng; các yu t truyn thng, vn hoá và tình tng thân tng
ái có th b mt đi. ây chính là nhng chi phí, nhng tn tht “vô hình” mà ngi
dân tái đnh c phi gánh chu bên cnh nhng mt mát v nhà ca, đt đai.
Ngân hàng Phát trin Châu Á (ADB, 1995) còn nêu thêm nhng thit hi khác
mà ngi dân tái đnh c có th gp phi nh: C dân ti ch các khu vc tái đnh
c không thân thin hay không có nhng nét tng đng v vn hoá, nhng khó
khn v công vic làm n ni mi có th khin cho ngi dân tái đnh c phi
khai thác ti đa đn mc kit qu các tài nguyên môi trng đ sinh tn và điu này
gây ra nhng hu qu ht sc tai hi cho môi trng.
- V cuc sng “hu tái đnh c” ca ngi dân.
Ngân hàng Th gii (World Bank, Resettlement and Rehabilitation Policy)
cng khng đnh rng: khi vic di di không th tránh khi, cn phi lên mt k
hoch tái đnh c chi tit. Tt c các hot đng tái đnh c cn đc bàn tho và
thc hin nhm đm bo s phát trin bn vng. Ngi dân tái đnh c phi đc
cung cp đy đ các ngun lc đu t và đc to c hi hng li t d án. Ngi
dân tái đnh c phi đc bi thng mi thit hi và mt mát do phi di di, đc
h tr di di và đc tr giúp trong sut quá trình thích nghi vi ni mi, đc h
tr đ nâng cao mc sng và thu nhp, đ có cuc sng tt hn hay ít nht là ngang
bng so vi trc tái đnh c.