Kết quả sinh kế của người dân sau thu hồi đất thuộc dự án cầu và tuyến tránh Chợ Lách, Bến Tre

BăGIỄOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTHĨNHăPHăHăCHệăMINH




PHMăANHăLINH

KTăQUăSINHăKăCAăNGIăDÂNăSAUăTHUăHIăT
THUCăD ỄNăCUăVĨăTUYNăTRỄNHă
CHăLỄCH,ăBNăTRE




LUNăVNăTHCăSăKINHăT






ThƠnhăphăHăChíăMinhă- nm 2015

BăGIỄOăDCăVĨăĨOăTO
TRNGăIăHCăKINHăTăTHĨNHăPHăHăCHệăMINH





PHMăANHăLINH

KTăQUăSINHăKăCAăNGIăDÂNăSAUăTHUăHIăT
THUCăDăỄNăCUăVĨăTUYNăTRỄNHă
CHăLỄCH,ăBNăTRE


LUNăVNăTHCăSăKINHăT

NGIăHNGăDNăKHOAăHC:
TS NGUYNăQUNHăHOA


ThƠnhăphăHăChíăMinhă- nm 2015





LIăCMăN
Li đu tiên hc viên xin bài t lòng bit n sâu sc đn TS. Nguyn Qunh

Hoa, ngi đã tn tình hng dn tôi trong sut thi gian làm lun vn. Cô đã dành
nhiu thi gian hng dn, giúp đnh hng nghiên cu và cho nhiu li khuyên b
ích giúp tôi tng bc hoàn thành lun vn này.
Xin gi li cm n đn quỦ thy cô Trng i hc Kinh t TP.HCM, đc
bit là các thy cô thuc Khoa Kinh t Phát trin, nhng ngi đã truyn đt kin
thc quỦ báu cho tôi trong thi gian hc cao hc va qua.
Tôi xin cm n anh N, anh Lut hin đang công tác ti Trung tâm Phát trin
Qu đt huyn Ch Lách; y ban Nhân dân xã Sn nh, xã Hòa Ngha và Th
Trn Ch Lách đã giúp đ cung cp nhng thông tin, s liu đng thi to điu kin
đ tin hành kho sát, điu tra h.
Tôi cng xin chân thành cm n anh em oàn kho sát thuc các đn v
phòng Tài chính K hoch, phòng Kinh t H tng, các Ban ngành xã Vnh Bình đã
nhit tình tham gia kho sát điu tra h.
Cui cùng xin cm n s giúp đ, đng viên v mt tinh thn ca nhng
ngi thân trong gia đình, bn bè và đng nghip!

LIăCAMăOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca tôi, có s h tr ca cô
hng dn khoa hc. Các s liu, ni dung nghiên cu và kt qu nêu trong lun
vn là hoàn toàn trung thc và cha tng đc ai công b trong bt k công trình
nào khác.

TP. ả Chí Minh, tháng 4 nm 2015
Tác gi



Phm Anh Linh




i





MCăLC
LI CMăN iii
LIăCAMăOAN iv
MC LC i
DANH MC CÁC BNG iv
DANH MC CÁC HÌNH v

DANH MC CH VIT TT vi
CHNGă1:ăPHN M U 1
1.1.ăt vnăđ 1
1.2. Mc tiêu nghiên cu 2
1.2.1. Mc tiêu chung 2
1.2.2. Mc tiêu c th 2
1.3. Câu hi nghiên cu 3
1.4.ăiătng và phm vi nghiên cu 3
1.4.1. i tng nghiên cu 3
1.4.2. Phm vi nghiên cu 3
1.5. ụănghaăkhoaăhc và thc tin caăđ tài 3
1.6.ăPhngăphápănghiênăcu 4
1.6.1. Phng pháp thng kê mô t 4
1.6.2. Phng pháp nghiên cu đnh lng 4
1.7. Cu trúc caăđ tài: 4
CHNGă2:ăCăS LÝ THUYT 5
2.1. Mt s khái nim: 5
2.1.1. Khái nim thu hi đt 5
2.1.2 Bi thng, h tr, tái đnh c cho ngi b thu hi đt 5
2.1.3 n bù 6
2.1.4 C s tính toán lp phng án bi thng ti d án: 6
2.2. Khung lý thuyt v sinh k bn vng: 7
2.2.1 Khái nim v sinh k bn vng: 7
2.2.2. Khung phân tích sinh k bn vng 9
2.2.2.1 Khung lý thuyt sinh k bn vng ca UNDP 10
ii

2.2.2.2 Khung lý thuyt sinh k bn vng ca CARE 11
2.2.2.3 Khung lý thuyt sinh k bn vng ca DFID 12
2.3. Nhng khuyn cáo ca các T chc Quc t v thu hiăđtăvƠătáiăđnhăc
14
2.4.ăCácăđ tài nghiên cuătrcăcóăliênăquanăhng nghiên cu 15
2.5. Khung phân tích caăđ tài 21
CHNGă3:ăPHNGăPHỄPăVĨăMỌăHỊNHăNGHIểNăCU 24
3.1.ăPhngăphápăthuăthp s liu 24
3.1.1. Thu thp s liu th cp 24
3.1.2. Thu thp s liu s cp 24
3.2.ăPhngăphápăchn muăvƠăxácăđnh c mu 24
3.3. Làm sch và x lý d liu 26
3.4. Thng kê mô t 26
3.5.ăPhngăphápăphơnătích 27
3.5.1. Thng kê mô t 27
3.5.2. Mô hình kinh t lng 27
3.5.3. Mô t các bin 30
CHNG 4: KT QU NGHIÊN CU 34
4.1. Tng quan v d án xây dng cuăvƠăđng dn vào cu Ch Lách trên
Quc l 57, huyn Ch Lách, tnh Bn Tre 34
4.1.1 Gii thiu d án 34
4.1.2 Mc tiêu d án 34
4.2. Tng quan v tình hình thu hiăđt ca d án nghiên cu 35
4.3. Mô t đcăđim kinh t - xã hi ca h 36
4.3.1.Các ngun lc sinh k 36
4.3.1.1. Ngun nhân lc 36
4.3.1.2.Ngun lc xã hi 43
4.3.1.3. Ngun lc t nhiên 44
4.3.2. Nhng vn đ khác liên quan đn chính sách thu hi đt 45

4.4. Kho sát các yu t nhăhngăđn sinh k ca h sau thu hiăđt 52
4.4.1. Quan h gia các tài sn sinh k ca h gia đình 52
iii





4.4.2. Mi liên h gia các bin 53
4.5. Mô hình hiăquyăđaăbin OLS v nhng yu t nhăhngăđn sinh k
ca h sau thu hiăđt 55
4.5.1. Mô hình OLS vi thu nhp 55
4.5.2. Mô hình OLS vi chi tiêu 57
4.5.3. Mô hình OLS vi ngun lc vt cht 60
CHNGă5:ăKT LUN VÀ KHUYN NGH 64
5.1. Kt lun v nhng phát hin ca nghiên cu 64
5.2. Nhng hn ch ca nghiên cu 66
5.3. Khuyn ngh chính sách 67
DANH MC TÀI LIU THAM KHO 69

iv





DANHăMCăCỄCăBNG
Bng 3.1: Phng pháp khác bit trong khác bit 30
Bng 3.2: Nhng yu t nh hng đn thu nhp h 32
Bng 4.1: Quy mô h gia đình 36
Bng 4.2: Tui ca ch h 37
Bng 4.3:Trình đ hc vn ca ch h 37
Bng 4.4: S ngi ph thuc trong h 39
Bng 4.5: S lao đng có vic làm trong h 40
Bng 4.6: Ngh nghip ca lao đng chính 41
Bng 4.7: K nng ca lao đng chính 42
Bng 4.8: Quan h láng ging 43
Bng 4.9: Din tích đt bình quân ca h 44
Bng 4.10: Ngun thông tin d án 46
Bng 4.11: ánh giá phng án tng th bi thng gii phóng mt bng 46
Bng 4.12: Thông tin v phng án bi thng gii phóng mt bng 47
Bng 4.13: Nhn bit v mc đích thu hi đt 47
Bng 4.14: Quy trình và hình thc bi thng gii phóng mt bng 48

Bng 4.15: V giá bi thng 49
Bng 4.16: V quy đnh mt đ cây trng 50
Bng 4.17: V mc đ hài lòng 50
Bng 4.18: S dng tin bi thng 51
Bng 4.19: Thu nhp bình quân theo s nm đi hc ca lao đng chính 53
Bng 4.20: Thu nhp và chi tiêu bình quân theo ngh nghip lao đng chính
54
Bng 4.21:Tình trng tín dng vi thu nhp và chi tiêu bình quân 54
Bng 4.22: Các mô hình OLS vi thu nhp 56
Bng 4.23: So sánh thu nhp bình quân h có t l thu hi đt cao 57
Bng 4.24:Các mô hình OLS vi chi tiêu 58
Bng 4.25: Mô hình 4 vi chi tiêu 60
Bng 4.26: Các mô hình OLS vi ngun lc vt cht 61
Bng 4.27: Mô hình 4 vi ngun lc vt cht 62





v





DANHăMCăCỄCăHỊNH

Hình 2.1: Khung lý thuyt sinh k bn vng ca UNDP 11
Hình 2.2: Khung lý thuyt sinh k bn vng ca CARE 12
Hình 2.3: Khung lý thuyt sinh k bn vng ca DạID 13

Hình 2.4: Khung phân tích nghiên cu 22
Hình 4.1: Trình đ hc vn ch h 38
Hình 4.2: S ngi ph thuc trong h 39
Hình 4.3: S lao đng có vic làm trong h 40
Hình 4.4: Ngh nghip ca lao đng chính 42
Hình 4.5: K nng lao đng chính 43
Hình 4.6: Quan h láng ging 44
Hình 4.7: Din tích đt bình quân ca h 45
Hình 4.8: S dng tin bi thng 52



















vi

DANHăMCăCHăVITăTT

ADB: Ngân hàng phát trin Châu Á
CARE: T chc nghiên cu và giáo dc
DFID: B phát trin toàn cu Vng quc Anh
DID: Khác bit trong khác bit
GPMB: Gii phóng mt bng
IDS: Vin nghiên cu phát trin
ODA: H tr phát trin chính thc
UEH: i hc Kinh t thành ph H Chí Minh
UNDP: Chng trình phát trin ca Liên hip quc
WB: Ngân hàng th gii


1






CHNGă1:ăPHNăMăU
1.1. tăvnăđ
Vit Nam là mt nc đang phát trin, cho nên nhu cu ca Nhà nc v đt
đai cho các d án đu t xây dng kt cu h tng, công trình phúc li xã hitrong
giai đon hin nay cng nh v sau là rt ln. Vic thu hi đt phc v cho mc tiêu

phát trin đt nc là không th tránh khi. Khi thu hi đt tt yu s liên quan đn
quyn li ca ngi s dng đt và quyn li đó s đc gii quyt tha đáng nh
th nào là vic ngi dân đc bit quan tâm.
Nhà nc ta đã ban hành nhiu chính sách và đã đc các đa phng n lc
vn dng đ gii quyt vn đ bi thng, tái đnh c, bo đm vic làm, thu nhp
và đi sng ca ngi dân có đt b thu hi. Song tình trng thiu vic làm, tht
nghip, không chuyn đi đc ngh nghip, khó khn trong cuc sng sinh hot
ni  mi, đc bit đi vi ngi b thu hi đt đã và đang din ra ti nhiu đa
phng. Nguyên nhân này mt phn do nhiu ni thc hin đn bù, tái đnh c, đào
to, gii quyt vic làm cho ngi dân có đt b thu hi còn cha hp lỦ dn đn
tình trng khiu kin gây mt trt t an ninh, xã hi. Bên cnh đó, bn thân ngi
dân b thu hi đt còn th đng trông ch vào nhà nc, cha tích cc t đào to đ
thích ng.
Không nm ngoài nhng vn đ chung đó, Huyn Ch Lách là mt trong
bn huyn thuc Cù lao Minh ca tnh Bn Tre vi đc đim sông ngòi chng cht,
đ phá th cô lp v mt đa lỦ nhm phát trin kinh t thì nhu cu ca Nhà nc v
đt đai là rt ln không ch cho các d án đu t sn xut mà còn cho nhu cu xây
dng các công trình c s h tng đô th, giao thông thy li . . T nm 2005 đn
nay huyn đã và đang trin khai nhiu công trình d án ln nh Khu nông nghip
k thut cao, ch đu mi trái cây Sn nh, Trung tâm hành chính huyn, xã,
trng mu giáo xã Phú Sn, Trm Y t xã Phú Sn, nhà vn hóa Sn nh, kè
sông Hòa Ngha, đng tnh 884, đng t quc l 57 đn cn Phú Bình, tuyn du
lch sinh thái Cái Mn, các cu trên tuyn quc l 57, cu và đng tránh Ch Lách
2

trên tuyn quc l 57 . . . Tng s h b thu hi đt lên đn 2003 h vi tng din
tích b thu hi là 51,2917 ha.
1

Trc khi trin khai các công trình d án thì công tác thu hi đt gii phóng
mt bng là khâu đu tiên, tuy nhiên sau khi b thu hi đt đi sng ca ngi dân
s b nh hng nh th nào? tr ngi và khó khn nào h phi đi mt? gii pháp
nào góp phn đm bo cho ngi dân có cuc sng tt hn hoc ít nht cng bng
vi thi đim trc khi b thu hi đt. Vic đánh giá so sánh đúng thc trng trc
và sau thu hi đt là rt quan trng nhm đm bo s phát trin kinh t bn vng và
n đnh xã hi.
 tìm hiu rõ hn nhng Ủ tng trên, hc viên chn đ tài nghiên cu:
“Sinh k ca ngi dân sau thu hi đt, trng hp nghiên cu: d án cu và
tuyn tránh Ch Lách trên quc l 57, huyn Ch Lách, tnh Bn tre”
1.2.ăMcătiêuănghiênăcu
1.2.1. Mc tiêu chung
Nhn dng và lng k tác đng ca vic thu hi đt, gii phóng mt bng
thuc d án cu và tuyn tránh Ch Lách đn sinh k các h dân sau thu hi đt, t
đó tác gi đa ra nhng gi ý cn thit trong vic thc hin chính sách thu hi đt.
1.2.2. Mc tiêu c th
- Mô t thc trng sinh k ca ngi dân trc và sau khi b thu hi đt, phân
tích nhng thay đi.
- Xác đnh các yu t nh hng đn sinh k ca ngi dân sau thu hi đt
gm các vn đ chuyn đi ngh nghip, thu nhp, bin đi tài sn, cht lng cuc
sng, cách thc sng, ngun lc sinh k.
-a ra kt lun nghiên cu và đ xut nhng khuyn ngh cn thit nhm
phát huy hiu qu chính sách thu hi đt đm bo gim thiu bt li đn đi sng
ngi dân sau khi b thu hi đt.

1

Trung tâm Phát trin qu đt huyn Ch Lách, biu thng kê các công trình GPMB t nm 2005 đn nay
3






1.3. Cơuăhiănghiênăcu
- Thc trng sinh k ca ngi dân trc và sau khi b thu hi đt thay đi
nh th nào?
- Các yu t nào nh hng đn sinh k ca ngi dân sau thu hi đt thuc
d án cu và tuyn tránh Ch Lách.
1.4.ăiătngăvƠăphmăvi nghiênăcu
1.4.1.ăiătng nghiên cu
- Sinh k ca h dân sau thu hi đt thuc d án cu và tuyn tránh Ch
Lách.
1.4.2. Phm vi nghiên cu
Do điu kin v thi gian và ngun lc có hn ch, nên hc viên gii hn
phm vi nghiên cu nh sau:
a.ăPhmăviănghiênăcuăvăkhôngăgian:
Lun vn nghiên cu gii hn trong phm vi các h dân dc theo vùng d án
xây dng cu và tuyn tránh Ch Lách.
b.ăPhmăviănghiênăcuăvăthiăgian:
 tài nghiên cu trong khong thi gian t tháng 11 nm 2014 đn cui
tháng 03 nm 2015.
1.5.ăụănghaăkhoaăhcăvƠăthcătinăcaăđătƠi
 tài tp trung mô t sinh k ca h dân sau thu hi đt ti d án xây dng
cu và tuyn tránh Ch Lách, qua đó phát hin ra nhng khó khn mà h dân phi
đi din sau thu hi đt t đó tìm ra nguyên nhân ca nhng khó khn này.

Trên c s kt qu nghiên cu, đ tài gi Ủ mt s gii pháp v vic thc
hin thu hi đt ca d án cu và tuyn tránh Ch Lách và các d án xây dng kt
cu h tng ca huyn.

4







1.6. Phngăphápănghiênăcu
1.6.1.ăPhngăphápăthng kê mô t
Phng pháp thng kê mô t nhm mô t, nhn din, phân tích và đánh giá
các yu t nh hng đn sinh k ca h dân sau thu hi đt.
1.6.2.ăPhngăphápănghiên cuăđnhălng
Phng pháp nghiên cu đnh lng xây dng mô hình hi quy nhm phân
tích lng hóa các yu t nh hng đn sinh k ca h dân sau thu hi đt.
Phn mm Stata SE 11 đc s dng đ thc hin các kim đnh.
1.7.ăCuătrúcăcaăđătƠi:
Chngă1:ăPhnămăđu
t vn đ, mc tiêu nghiên cu, câu hi nghiên cu, phm vi nghiên cu,
đi tng nghiên cu, phng pháp nghiên cu và cu trúc ca lun vn.
Chngă2:ăCăsălỦăthuyt
Trình bày c s lỦ lun áp dng cho vn đ nghiên cu, các khái nim,
nhng vn đ có liên quan đn công tác thu hi đt. Các kt qu nghiên cu trc
đây v tác đng ca thu hi đt đn sinh k h dân.
Chngă3:ăPhngăphápănghiênăcuăvƠădăliu
Trình bày cách tin hành và thc nghim nghiên cu, khung phân tích, công

c và mô hình áp dng trong phân tích đánh giá tác đng.
Chngă4:ăKtăquănghiênăcuăvƠăthoălun
Tóm tt kt qu nghiên cu, tng quan v sinh k ca h dân sau thu hi đt
thuc d án.
Chngă5:ăKtălunăvƠăgiăỦăchínhăsách
Rút ra mt s kt lun t kt qu nghiên cu, t đó đ xut mt s khuyn
ngh chính sách nhm đm bo sinh k bn vng h dân sau thu hi đt, nêu lên
nhng hn ch ca đ tài và gi Ủ cho nghiên cu tip theo.
5






CHNGă2:ăCăSăLụăTHUYT
2.1. Mtăsăkháiănim:
Lut t đai 1993, Lut t đai sa đi 2003 và gn đây nht là Lut t đai
sa đi nm 2013 Nhà nc giao đt cho ngi dân có đy đ các quyn nh quyn
s dng, chuyn nhng, chuyn đi, tha k, cho thuê và th chp. Ngi đc
Nhà nc cp giy chng nhn quyn s dng đt và đc nhà nc bi thng
nu nh Nhà nc thu hi li đt đã giao cho ngi dân
2
.

2.1.1. Khái nim thu hiăđt
Thuăhiăđt là vic Nhà nc ra quyt đnh hành chính đ thu li quyn s
dng đt ca ngi đc Nhà nc trao quyn s dng đt hoc thu li đt ca
ngi s dng đt vi phm pháp lut v đt đai
3

. Nhà nc thu hi đt đ phát trin
kinh t - xã hi vì li ích quc gia, công cng trong các trng hp nh: D án xây
dng kt cu h tng k thut cp quc gia gm giao thông, thy li, cp nc,
thoát nc, đin lc, thông tin liên lc; h thng dn, cha xng du, khí đt; kho
d tr quc gia; công trình thu gom, x lỦ cht thi; d án xây dng kt cu h tng
k thut ca đa phng gm giao thông, thy li, cp nc, thoát nc, đin lc,
thông tin liên lc, chiu sáng đô th; công trình thu gom, x lỦ cht thi
4
.

2.1.2 Biăthng, h tr,ătáiăđnhăc choăngi b thu hiăđt
Theo Ngh đnh 197/2004/N-CP ca Chính ph v bi thng thit hi và
tái đnh c khi Nhà nc thu hi đt thì ngi b thu hi đt là t chc, cng đng
dân c, c s tôn giáo, h gia đình, cá nhân trong nc, ngi Vit Nam đnh c 
nc ngoài, t chc cá nhân nc ngoài đang s dng đt b Nhà nc thu hi đt,
b thit hi tài sn gn lin vi đt b thu hi đc bi thng đt, tài sn, đc h
tr và b trí tái đnh c.

2
Khon 6 iu 166 Lut t đai sa đi nm 2013.
3
Khon 11 iu 3 Lut t đai sa đi nm 2013
4
Khon 2 tit c và Khon 3 tit b iu 62Lut t đai sa đi nm 2013
6

Bi thng v đt là vic Nhà nc tr li giá tr quyn s dng đt đi vi
din tích đt thu hi cho ngi s dng đt
5
.
H tr khi Nhà nc thu hi đt là vic Nhà nc tr giúp cho ngi có đt
thu hi đ n đnh đi sng, sn xut và phát trin
6
.
2.1.3 n bù
Là khái nim dùng đ ch s “đn tr” li nhng thit hi do mt hot đng
ca mt ch th gây ra. Khái nim “đn bù” xut hin t Lut t đai nm 1987 và
Lut t đai nm 1993
7
T khi Lut t đai nm 1993 đc sa đi b sung nm
2001, Quc hi đã thng nht cm t “bi thng” thay cho “đn bù”, “đn bù thit
hi”. Hin nay, mc dù Lut t đai nm 2013 và các vn bn hng dn không
còn s dng khái nim đn bù, mà thay vào đó là các khái nim bi thng, h tr,
tái đnh c. Tuy nhiên, Lut Xây dng nm 2003 vn còn s dng khái nim đn
bù
8
. Chính vì vy, các phng tin thông tin đi chúng vn còn s dng cm t
“đn bù” đ ch tp hp pháp lut và chính sách v bi thng, h tr và tái đnh
c.
2.1.4ăCăs tính toán lpăphngăánăbiăthng ti d án:
Phng án bi thng và h tr tái đnh c ca d án đc thc hin trên c
s áp dng các vn bn quy đnh ca Nhà nc nh: Ngh đnh s 197/2004/N-CP
ngày 03/12/2004 ca Chính ph v vic bi thng, h tr tái đnh c khi Nhà nc
thu hi đt; Ngh đnh s 84/2007/N-CP ngày 25/5/2007 ca Chính ph v qui
đnh b sung v vic cp giy chng nhn quyn s dng đt, thu hi đt, thc hin

quyn s dng đt, trình t, th tc bi thng, h tr, tái đnh c khi Nhà nc thu
hi đt và gii quyt khiu nai v đt đai; Ngh đnh s 69/2009/N-CP ngày
13/8/2009 ca Chính ph v qui đnh b sung quy hoch s dng đt, giá đt, thu
hi đt, bi thng, h tr và tái đnh c; Quyt đnh s 36/2010/Q-UBND ngày

5
Khon 12 iu 3 Lut t đai sa đi nm 2013.
6
Khon 14 iu 3 Lut t đai sa đi nm 2013.
7
Khon 5 iu 49 Lut t đai nm 1987, iu 27 Lut t đai nm 1993.
8
Xem iu 70, 71, 74, 121 Lut Xây dng nm 2003.
7






28/12/2011 ca y ban nhân dân tnh Bn Tre v vic ban hành Bng giá các loi
đt áp dng trên đa bàn tnh Bn Tre nm 2012 và Quyt đnh s 22/2011/Q-
UBND ngày 12/8/2011 ca y ban nhân dân tnh Bn Tre v vic ban hành Quy
đnh v chính sách h tr khi Nhà nc thu hi đt trên đa bàn tnh Bn Tre.
2.2. KhungălỦăthuytăvăsinhăk bnăvng:
2.2.1 Khái nim v sinh k bn vng:
Kháiănimăsinhăkă(livelihood):
Sinh k có th đc hiu và s dng theo nhiu cách khác nhau. Ti hi ngh
th gii vì môi trng và phát trin, ln đu tiên khái nim sinh k (livelihood)
đc đa ra (Krantz, 2001).

Nm 1992, Robert Chambers mt nhà nghiên cu ca Vin Nghiên cu v
phát trin Sussex - Vng quc Anh và Gordon Conway đã đ xut khái nim v
sinh k bn vng theo đó: Sinh k bao gm các kh nng, tài sn và các hot đng
cn thit đ đm bo cuc sng ca con ngi. Sinh k đc xem là bn vng khi
nó có th ng phó và phc hi trc nhng cú sc, thm chí có th duy trì hoc
nâng cao nng lc và tài sn ca mình trong hin ti và cung cp c hi sinh k bn
vng cho th h tng lai, trong khi không hy hoi tài nguyên thiên nhiên, có th
đóng góp li ích ròng thu đc cho sinh k ni khác trong ngn hn cng nh dài
hn (Chambers & Conway, 1992).
Vin nghiên cu phát trin (IDS) và B phát trin toàn cu Vng quc Anh
(DFID) vi cách tip cn mi nghiên cu và đa ra khái nim sinh k bao gm
nhng nng lc, tài sn (c ngun lc vt cht và xã hi) và các hot đng cn thit
cho phng tin sinh sng. Sinh k là bn vng khi nó có th ng phó và phc hi
trc nhng cú sc gp phi, không ch vy mà nó còn có th duy trì và nâng cao
nhng nng lc và tài sn ca mình, trong khi không hy hoi tài nguyên thiên
nhiên (Scoones, 1998).
Mt sinh k bn vng khi nó có kh nng ng phó và phc hi khi b tác
đng, hay có th thúc đy các kh nng và tài sn  c thi đim hin ti và trong
8






tng lai trong khi không làm nh hng đn ngun lc t nhiên (Hanstad et al.,
2004).
Tài sn là cái mà con ngi có th s hu và có th to ra thu nhp. Trong
khung phân tích sinh k DFID thì tài sn bao gm vn xã hi, vn con ngi, vn
vt cht, vn t nhiên và vn tài chính (DFID, 1999). DFID’ Sustainable

Livelihoods Guidance Sheets đã đnh ngha các loi vn tài sn va nêu nh sau:
Vn con ngi bao gm các k nng, kin thc, kh nng lao đng và sc
khe tt cùng nhau cho phép mi ngi đ theo đui các chin lc sinh k khác
nhau và đt đc mc tiêu sinh k ca h.  cp đ h thì vn con ngi là yu t
v s lng và cht lng lao đng, yu t này khác nhau tùy thuc vào hc vn,
tay ngh, nng lc qun lỦ, sc khe, tri thc v cu trúc s hu chính thng, phi
chính thng.
Vn xã hi là tt c ngun lc xã hi mà có th giúp con ngi kim sng
đc. Nh vy vn xã hi có th hiu là: mng li mi quan h mà con ngi có
th làm tng s tin cy ln nhau, c hi vic làm hay s bit đn các c quan, t
chc mt cách rng rãi hn. Vic tham gia các t chc xã hi ngh nghip và có
mi quan h rng giúp các cá nhân d dàng tip nhn thông tin mi, tng đ tin cy
và hiu bit ln nhau cng nh gim chi phí giao dch.

Vn t nhiên là cm t đ ch các ngun lc t nhiên sn có mà con ngi
có th khai thác và s dng nó. Có mt s khác bit ln trong các ngun lc to nên
ngun vn t nhiên, t hàng hóa công cng vô hình nh không khí và đa dng sinh
hc đn các tài sn có th s dng trc tip cho sn xut (cây ci, đt đai, sông,
sui, ao h v.v.).

Vn vt cht bao gm tài sn mà con ngi to ra, bao gm các c s h
tng, chng hn nh mng li đng b, đin, trm xá và bnh vin, trng hc,
các phng tin tip cn thông tin, các công c, phng tin sn xut, hàng hóa và
th trng nhm giúp h tr cho sinh k ca ngi dân.
Vn tài chính tc là ngun tin mà h gia đình có th dùng đ to ra thu
nhp cho gia đình ca h. Ngun vn có th có t vic h gia đình đã tích lu qua
9

nhiu nm di dng tin mt, tin gi ngân hàng, trái phiu, c phiu hoc bng
vàng. Vn tài chính có th cng là dòng tin thu nhp đu đn trong tng lai nh
tr cp ca Chính ph, ngi thân cho, tng.

2.2.2. Khung phân tích sinh k bn vng
Vn đ sinh k và sinh k bn vng đã tr thành mc tiêu phân tích  c cp
đ v mô và vi mô, khung sinh k bn vng đc coi là mt cách tip cn toàn din
v các vn đ phát trin thông qua vic tho lun v sinh k ca con ngi và đói
nghèo. V mt khái nim, cách tip cn này có ngun gc t các nghiên cu phát
trin liên quan đn đói nghèo và gim nghèo, ni bt nht là các phân tích ca
Amartya Sen, Robert Chambers và mt s hc gi khác. Nhn mnh đn tính hiu
qu ca các hot đng phát trin, các tip cn sinh k bn vng là kt qu ca cuc
tranh lun gia các nhà nghiên cu và thc hành phát trin v phát trin nông thôn.
Trong đó, khung phân tích sinh k bn vng do B Phát trin Quc t Anh (DFID)
thúc đy (Carney (ed.), 1998) đc các hc gi và các c quan phát trin ng dng
rng rãi (Bebbington, 1999; Neefjes, 2000; Ellis, 2000).
Ni hàm trong khung sinh k bn vng là mt lỦ thuyt cho rng con ngi
da vào nm loi tài sn vn, hay hình thc vn, đ gim nghèo và đm bo sinh k
ca mình, bao gm: vn vt cht ( physical capital), vn tài chính (financial capital),
vn xã hi (social capital), vn con ngi (human capital) và vn t nhiên (natural
capital), là nhng loi vn va là đu vào va là đu ra. LỦ thuyt sinh k bn vng
cng tha nhn rng các chính sách, th ch và quá trình có nh hng đn s tip
cn và vic s dng các tài sn mà cui cùng nh hng đn sinh k. Khung sinh k
bn vng cng xem đt đai là mt ngun lc t nhiên có vai trò quan trng đi vi
sinh k nông thôn và to c s đ ngi dân tip cn các loi tài sn khác và nhng
s la chn sinh k thay th (Nguyn Vn Su, 2010)

Có nhiu khung lỦ thuyt v sinh k bn vng nh khung lỦ thuyt ca
UNDP, CARE, DFID
10






2.2.2.1 Khung lý thuyt sinh k bn vng ca UNDP
Khung sinh k bn vng ca UNDP tp trung vào hai chin lc c bn đó là
đi phó và thích ng. u tiên là chin lc đi phó tc s đi phó trc mt cú
sc trong ngn hn sau đó là chin lc thích ng bao gm nhng thay đi đ thích
ng vi nhng cú sc trong dài hn.  thit k, thc thi và đánh giá chng trình
sinh k bn vng, UNDP đa ra 5 bc, đó là:
Bc 1: ánh giá có s tham gia nhng ri ro đi mt, nhng loi tài sn,
nhng kin thc bn đa ca cng đng b mt đi trong chin lc đi phó và thích
ng.
Bc 2: Phân tích  cp đ vi mô, v mô và nhng th ch, chính sách tác
đng đn sinh k ca ngi dân.
Bc 3: ánh giá và xác đnh nhng đóng góp tim nng ca khoa hc công
ngh hin đi nhm b sung h thng kin thc bn đa góp phn ci thin kh nng
sinh k ca ngi dân.
Bc 4: Nhn din các c ch đu t v kinh t xã hi ( ví d: tài chính vi
mô, chi tiêu cho y t, giáo dc, . . ) nhm tr giúp cho chin lc sinh k ca ngi
dân.
Bc 5: m bo rng 4 giai đon đu phi din ra thc s, đ bc này là
mt phn ca chng trình tng th phát trin, hn là nhng s kin riêng l.
11

Ngun: (Krantz, 2001)
Hình 2.1: Khung lý thuyt sinh k bn vng ca UNDP
1
2.2.2.2 Khung lý thuyt sinh k bn vng ca CARE
CARE đã s dng nhng gì mà h gi là an ninh sinh k h gia đình (HLS)
nh là mt khung cho vic phân tích chng trình, thit k, giám sát và đánh giá.
CARE tp trung vào vic nâng cao nng lc ca ngi dân mt cách ch đng đ
ng phó hn là th đng nhn s tr giúp t bên ngoài. Mô hình hot đng ca
CARE là mt tin trình tng tác và nng đng đc lp trình sn gm 4 bc:
Bc 1: Tp trung vào vic xác đnh khu vc đa lỦ tim nng, s dng d
liu th cp đ tìm nhng h nguy c.
Bc 2: Nhn dng nhng nhóm d b tn thng và khó khn v sinh k
phi đi mt.
Bc 3: Thu thp d liu phân tích lu Ủ đn các xu th theo thi gian và
nhn dng các ch s s kim đnh.
Bc 4: La chn nhóm cng đng đ thc thi các chính sách can thip.
Khănngăsinhăk
Cucă
sng
TƠiăsn và
tài nguyên
Liăíchăvà
căhi
TƠiăsnăhuăhình

TƠiăsnăvôăhình
12







Ngun: (Krantz, 2001)
Hình 2.2:Khung lý thuyt sinh k bn vng ca CARE
2
2.2.2.3 Khung lý thuyt sinh k bn vng ca DFID
Khung phân tích sinh k bn vng do B Phát trin Quc t Anh
(Department for International Development – DFID) thúc đy đc các hc gi và
các c quan phát trin ng dng rng rãi.
Khung phân tích này đ cp đn các yu t và thành t hp thành sinh k. ó
là: (1) Các u tiên mà con ngi có th nhn bit đc; (2) Các chin lc mà h
la chn đ theo đui các u tiên đó; (3) Các th ch, chính sách và t chc quyt
đnh đn s tip cn ca h đi vi các loi tài sn hay c hi và các kt qu mà h
thu đc; (4) Các tip cn và kh nng s dng hiu qu đi vi nm loi vn; (5)
Bi cnh sng, bao gm các xu hng kinh t, công ngh, dân s, các cú sc và
mùa v (Ashley & Carney, 1999)
.
Vn tài sn Vn xã hi Vn kinh t
Vn con ngi (Li ích và ( Ca hàng
(Kh nng sinh c hi) và ngun
k) lc)
Hăgiaă
đình

Hot đng
sn xut và
thu nhp
Hot đng
tiêu th
Hot đng trao
đi, x lỦ
An ninh:
Lng thc
Dinh dng
Sc khe
Ngun nc
Nhà 
Giáo dc

S tr giúp
ca cng đng


An toàn cá
nhân
Tài nguyên thiên
nhiên
C s h tng
Kinh t
Vn hóa
Chính tr
Môi trng
Cú sc và
va chm

Tình hung Chin lc sinh k Kt qu sinh k
13






Khung phân tích này ly con ngi và sinh k ca h làm trung tâm ca s
phân tích, khung phân tích này tha nhn rng các chính sách, th ch và quá trình
có nh hng đn s tip cn và vic s dng các tài sn mà cui cùng chúng đu
nh hng đn sinh k (Nguyn Vn Su, 2014).

Ngun: (Krantz, 2001)
Hình 2.3: Khung lý thuyt sinh k bn vng ca DạID
3
Theo DFID mô t các thành phn trong khung lỦ thuyt sinh k bn vng
gm:
Kh nng d b tn thng: là bi cnh mà trong đó sinh k con ngi và các
tài sn hin hu ca h b tác đng va tích cc va tiêu cc theo nhng hng,
nhng mùa v, và các cú sc trong xã hi mà h có th hoc không th kim soát
ni.
Các yu t gây tn thng:
Xu hng: nh s bùng n dân s, môi trng b ô nhim, mt công bng
trong s dng tài nguyên thiên nhiên, tác đng kinh t trong ngoài nc, th ch
chính tr quc gia.
Biăcnhă
dăbătnă
thng
- Xu

hng
- Thi v
- Các cú
sc

TƠiăsnăsinhăk
Con ngi
ngingi
Xã
hi
Vt cht
Tài chính
T nhiên
TinătrìnhăvƠă
căcu
Cuătrúc
- Các cp chính
quyn
- Khu vc
t nhân - Lut
pháp
- Chính
sách
- Vn hóa
- Th ch

Tinătrình
Chin
lc
sinh

k
Cácăktăqu
sinhăk
- Thu nhp cao
hn
- Cuc sng tt
hn
- Gim kh nng
tn thng
- An ninh lng
thc ci thin
- S dng ngun
tài nguyên thiên
nhiên bn vng
hn
14






Tính thi v: nh bin đng sn xut, giá c hàng hóa bin đng, tht mùa,
sc khe, nhu cu vic làm.
Nhng cú sc: nh thiên tai, dch bnh, bin đi khí hu, an ninh th gii,
chin tranh . v . v . .
Chin lc sinh k là nhng s kt hp, nhng la chn t nhng c hi và
kh nng tip cn sinh k ca h nhm đt mc tiêu sinh k, tng thu nhp và nâng
cao mc sng, gim kh nng d b tn thng, đm bo an ninh lng thc và s
dng bn vng tài nguyên thiên nhiên.

Trong các khung lỦ thuyt trên thì khung lỦ thuyt ca DFID có hai đóng
góp quan trng trong ci thin sinh k ca ngi dân, mt là h tr trc tip bng
tài sn cho ngi dân và hai là h tr gián tip thông qua vic nâng kh nng tip
cn tài sn và m rng c hi sinh k đ ngi dân la chn (Krantz, 2001).
2.3.ăNhngă khuynăcáoă caăcácă Tă chcăQucă tăvăthuăhiăđtăvƠătáiă
đnhăc
Nhiu nghiên cu đã chng minh rng đt có mt v trí quan trng đi vi
sinh k nông dân, vì th không có đt là mt vn đ ln đi vi nhiu h gia đình.
Xu hng nhn mnh tm quan trng ca loi vn t nhiên này cho thy khung sinh
k bn vng coi đt là mt tài sn t nhiên rt quan trng đi vi sinh k nông thôn.
Quyn đt đai có Ủ ngha v nhiu mt và là c s đ ngi nông dân tip cn các
loi tài sn khác hay các sinh k thay th (Hanstad et al., 2004).

Kinh nghim ch ra rng tái đnh c thuc các d án phát trin, nu không
gim bt, thng làm phát sinh ri ro kinh t, xã hi và môi trng nghiêm trng:
h thng sn xut b phá v; ngi dân phi đi mt vi nghèo đói khi tài sn sn
xut hoc các ngun thu nhp ca h b mt đi; ngi ta b thay đi môi trng mi
ni mà các k nng sn xut ca h có th ít phù hp và s cnh tranh đi vi các
ngun tài nguyên ln hn; các thit ch cng đng và mng li xã hi b phá v;
mi quan h h hàng thân thích b phân tán; và bn sc vn hóa, các yu t truyn
thng, và kh nng h tr ln nhau b gim sút hoc mt đi. Chính sách này bao
15






gm các bin pháp bo v đ gii quyt và gim thiu nhng ri ro bn cùng hóa
(World Bank, 2001).

Theo Ngân hàng Phát trin Châu Á (ADB, 1995), khi mt d án đc trin
khai thì con ngi s b nh hng, nhng thit hi mà ngi b thu hi đt đi mt
nh: c dân ti khu vc tái đnh c thiu thân thin, hoc có s khác bit v vn
hóa, nhng khó khn v công n vic làm ni  mi có th khin cho ngi dân
mun sinh tn phi khai thác ti đa các ngun tài nguyên thiên nhiên dn đn kit
qu môi trng sinh thái. T đó ADB đ ngh nhng chính sách c th nhm giúp
cho h dân sau tái đnh c n đnh và thun li hn. Nu cá nhân hay cng đng
dân c b thu hi đt, mt k sinh nhai, thay đi li sng quen thuc thì h nên đc
t vn, đc đn bù cho nhng mt mát ca h, phi đc bi thng mi tài sn,
thu nhp, sinh k, h tr di di và tái đnh c, đc h tr xây nhà và nhng hot
đng cng đng khác đ đi sng kinh t xã hi đc tt hn hoc chí ít ngang
bng so vi trc. Nhng vn đ này có tm quan trng rt ln nu nhng ngi
nh hng là ngi nghèo, khi mà không có kh nng xoay x thì vic h tr là ht
sc cn thit.
t đai là mt tài sn sinh k c bn. Nhà , sn xut lng thc và hot
đng sinh k khác tt c ph thuc vào nó. Dù  khu vc thành th hay nông thôn,
tip cn tt hn vi đt đai là c s đ đu t sinh k tt hn và ci thin đi sng.
Chính sách đt đai công bng hn giúp ngi nghèo đc hng li t tng trng
kinh t trên din rng. Thông qua sn xut nông nghip ln hn nó có th góp phn,
hoc thm chí thúc đy tng trng (DFID, 2002).
2.4. Các đătƠi nghiênăcuătrcăcó liên quan hngănghiênăcu

 tài nghiên cu ca nhóm tác gi (Nguyn Th Din (a), V ình Tôn
(b) & Lebailly. P (c), 2009)“nh hng ca vic thu hi đt nông nghip cho công
nghip hóa đn sinh k ca các h nông dân  tnh ảng Yên” đã ch ra rng: t
đai luôn là yu t thit yu nht đi vi nông dân và sinh k ca h. Quá trình thu
hi đt nông nghip cho công nghip hóa mang đn nhng c hi và c nhng thách