ỨNG DỤNG LÝ THUYẾT VỀ HÀNH VI CÓ KẾ HOẠCH (TPB) ĐẾ PHÂN TÍCH Ý ĐỊNH ĐẦU TƯ CỔ PHIẾU CỦA NHÀ ĐẦU TƯ CÁ NHÂN KHẢO SÁT TẠI TPHCM GIAI ĐOẠN ĐẦU NĂM 2012.PDF

B GIÁO DCăVẨăẨOăTO
TRNGăI HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
฀฀

BÙI TH HNG HÀ



NG DNG LÝ THUYT V HÀNH VI CÓ K
HOCHă(TPB)ă PHỂNăTệCHăụăNHăUăTăC
PHIU CAăNHẨăUăTăCÁăNHỂNăKHO SÁT
TI THÀNH PH H CHệăMINHăGIAIăONăU
NMă2012


LUNăVNăTHCăSăKINHăT



TP. H CHÍ MINH, THÁNG 10 NMă2012



B GIÁO DCăVẨăẨOăTO
TRNGăI HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
฀฀

BÙI TH HNG HÀ

NG DNG LÝ THUYT V HÀNH VI CÓ K
HOCHă(TPB)ă PHỂNăTệCHăụăNHăUăTăC
PHIU CAăNHẨăUăTăCÁăNHỂNăKHO SÁT
TI THÀNH PH H CHệăMINHăGIAIăONăU
NMă2012

Chuyên ngành: Kinh t Tài chính ậ Ngân hàng
Mã s: 60.31.12

LUNăVNăTHCăSăKINHăT


Ngiăhng dn khoa hc: TS. NguynăVnăLng

TP. H CHÍăMINH,ăNMă2012




LIăCAMăOAN


Tôiăxinăcamăđoanărng lunăvnă“ng dng lý thuyt v hành vi có k hoch (TPB)
đ phơnătíchăýăđnhăđuătăc phiu caănhƠăđuătăcáănhơnăkho sát ti thành ph
H ChíăMinhăđuănmă2012”ălƠăcôngătrìnhănghiên cu ca riêng tôi và có s h tr
t Thyăhng dn là TS NguynăVnăLng.
Các thông tin, d liuă đc s dng trong lună vnă lƠă trungă thc, các ni
dung trích dnăđuăđc ghi rõ ngun gc và các kt qu nghiên cuăđc trình

bày trong lunăvnănƠyăchaăđc công b ti bt k công trình nghiên cu nào
khác. Ngoài ra, trong lunăvnăcònăs dng mt s nhnăxét,ăđánhăgiáăcngănhăs
liu ca các tác gi khác,ăcăquanăt chcăkhác,ăvƠăđu có chú thích ngun gc sau
mi trích dnăđ d tra cu, kim chng.
Nu phát hin có bt k s gian ln nào tôi xin hoàn toàn chu trách nhim
trc Hiăđng,ăcngănhăkt qu lunăvnăca mình.



Tp. H ChíăMinh,ăngƠyă….ăthángă….ănmă2012
Ngiăcamăđoan




Bùi Th Hng Hà










LI CMăN
uătiên,ătôiăxinăđc bày t lòng bitănăvƠătriăơnăđi vi ba m tôi,ăngi
đƣ nuôiădngătôiătrng thành và luôn h tr cho vic hc tp ca tôi rt nhiu.
Sau mt thi gian hc tp, nghiên cu tài liuăvƠăđiu tra thu thp thông tin,

đnănayăăýăătng trong lunăăvnăătt nghip cao hc viăăđ tƠi:ăă“ng dng lý
thuyt v hành vi có k hochă(TPB)ăđ phơnătíchăýăđnhăđuătăc phiu ca nhà
đuătăcáănhơn kho sát ti thành ph H ChíăMinhăđuănmă2012”ăăăđƣăđc thc
hinăthƠnhăcông.ăCóăđc kt qu này là nh côngănătoăln ca toàn th Quý Thy
Cô, gia đìnhăvƠăbnăbèăđng nghipăđƣănhitătìnhăgiúpăđ tôi trong quá trình thc
hinăăđ tƠi.ăăc bit, tôi xin chân thành gi liăăcámăănăăsơuăăscăăđn: TS.
NguynăVnăLngăthyăđƣăhng dn tôi t nhngăbcăđiăđuătiênălƠmăđ cngă
choăđn khi hoàn thành lunăvnăcaoăhc.ăng thiăcngălƠăngiăđng viên và
giúpăđ tôi rt nhiu trong vicăđiu tra thu thp s liu, phân tích, x lý tt b d
liu ca mình.
Tôiăxinăđc gi liăcámănăđn bnăbè,ăđng nghip và nhng ngăviênăđƣă
tham gia tr li nhng bngăđiu tra ca tôi, mang li kt qu nghiên cu chính ca
lunăvn.ăă

Bùi Th Hng Hà






MCăLC
TịMăTT 1

MăU 2
1.ăLýădoăchnăđătƠi 2
2.ăMcăđíchănghiênăcu 3
3.ăMcătiêuănghiênăcuă 4
4.ăCơuăhiănghiênăcu 4
5.ăBăccăcaălunăvn 5

6.ăNhngăđóngăgópăcaălunăvn 7

CHNGă1:ăTNGăQUANăLụăTHUYTăVăHẨNHăVIăCịăKăHOCHă
(TPB)ăVẨăHẨNHăVIăUăTăCăPHIU 8
1.1ăLýăthuytăvăhƠnhăviăcóăkăhochă(TPBă- Theory of planned behaviour) 8
1.1.1 Thái đ v hành vi (Ab) 10
1.1.2 Chun ch quan (SN) 11
1.1.3 Nhn thc kim soát (PBC) 12
1.1.4 Các nim tin nn tng ni bt 12
1.1.5 Ý đnh hành vi (BI) và các yu t chi phi BI 13
1.1.6 Kinh nghim quá kh (PE) 14
1.2 Quytăđnhăđuătăcăphiu 15
1.2.1 Quyt đnh đu t 15
1.2.2 C phiu và c đông 15
1.2.3 Công ty c phn 16
1.2.4 Nguyên nhân chính công ty li phát hành c phiu 16
1.2.5 Nhà đu t 17
1.2.6 Mc đích chính khi đu t c phiu ca nhà đu t 17
KTăLUNăCHNGă1 18




CHNGă2:ăPHNGăPHÁPăNGHIểNăCU 19
2.1.ăCáchătipăcnăvnăđănghiênăcu 19
2.2.ăGiăthuytăvƠămôăhìnhănghiênăcu 19
2.3.ăKăhochăthităkămuăvƠăthuăthpădăliu 22
2.3.1. ám đông 22
2.3.2 Thit k chn mu 22
2.3.3 Phng pháp thu thp d liu 22

2.4ăPhngăphápănghiênăcu và lp bng câu hi kho sát 23
2.4.1 Nghiên cu thm dò 23
2.4.2 Nghiên cu đnh lng 24
2.4.3 Cu trúc bng câu hi nghiên cu 24
2.5ăCácăphngăphápăđoălng 25
2.5.1 Các bin đc lp và bin ph thuc 25
2.5.2 Các ch báo v nim tin nn tng ni bt 26
2.6.ăPhngăphápăphân tích 27
KT LUNăCHNGă2 27

CHNGă3:ăPHỂNăTệCHăVIC NG DNG LÝ THUYT V HÀNH VI
CÓ K HOCH VÀO VICăPHỂNăTệCHăụăNHăUăTăC PHIU
CAăNHẨăUăTăCÁăNHỂNăKHO SÁT TI THÀNH PH H CHÍ
MINH GIAIăONăUăNMă2012 29
3.1 Phân tích mu và các kt qu thng kê mô t 29
3.1.1 T l phn hi 29
3.1.2 Thng kê các bin nhân khu hc 30
3.1.3 Phân tích s khác bit v thái đ TCP da vào yu t nhân khu hc 32
3.1.3.1 S khác bit v tháiăđ TCP theo gii tính 32
3.1.3.2 S khác bit v tháiăđ TCP theoăđ tui, thu nhp và ngh nghip 35




3.1.4. Kim đnh đ tin cy ca thang đo 39
3.1.6. Kim đnh phân phi chun 40
3.2 Kt qu phân tích d liu ng dng Lý thuyt hành vi có k hoch (TPB) 41
3.2.1 Hi quy đánh giá mô hình TPB tiêu chun 43
3.2.2 Hi quy đánh giá mô hình TPB m rng 44
3.2.2.1ăPhơnătíchăhiăquyăđánhăgiáămôăhìnhăTPBămărngăgmăAb, SN, PBC

và thêm PE 44
3.2.2.2ăPhơnătíchăhiăquyăđánhăgiáămôăhìnhăTPBămărngăgmăAb,ăPBCăthêm
PEăvƠăbăbtăSN 45
3.2.3 S khác bit gia đáp viên có kinh nghim đu t c phiu nhiu và ít 46
3.2.4 Mi quan h gia bin đc lp tng và các nim tin nn tng 47
KT LUNăCHNGă3 50

CHNGă4:ăKT LUN 53
4.1. Giá tr thc tinăvƠăđóngăgópăcaăđ tài 53
4.2 Hn ch caăđ tài 55
4.3ăCácăhng nghiên cu tip theo 56
KT LUNăCHNGă4 57

TÀI LIU THAM KHO 58

PH LC 61
Ph lc 1: Bng câu hiăthmădò 61
Ph lc 2: Quy trình thao tác trên phn mm NEWACT 64
Ph lc 3: Bng câu hi nghiên cu 70
Ph lc 4: Thng kê mô t tt c các phn hi 72
Ph lc 5: Biuăđ tháiăđ v đuătăc phiu so sánh gia nam và n 74
Ph lc 6: Kt qu mô t cu trúc mu theo nhân chng hc 75
Ph lc 7: Kimăđnhăđ tin cy caăthangăđoăchoăcácăbin 77




Ph lc 8: Kt qu mô t thng kê ca các nhân t 87
Ph lc 9: Biuăđ th hin phân phi chun ca các bin tng 88
Ph lc 10: Chi tit kimăđnh phân phi chun ca các bin tng 89

Ph lc 11: Kt qu hi quy mô hình TPB chun 90
Ph lc 12: Kt qu hi quy theo mô hình TPB m rng, thêm bin PE 91
Ph lc 13: Phân tích hi quy mô hình TPB m rng thêm PE và b SN 92
Ph lc 14: Phân tích hiăquyăđi vi nhngăngi ít có kinh nghim 93
Ph lc 15: Phân tích hiăquyăđi vi nhngăngi có nhiu kinh nghim TCP . 94
Ph lc 16: Kim đnh miătngăquanăgia các nim tin ni bt và các binăđc lp
ca mô hình TPB chun 95




















DANH MC T VIT TT
- Abă(Attitudeătowardăbehaviour):ătháiăđ đi vi hành vi
- BIă(Behavioralăintention):ăýăđnh hành vi

- CB (Control beliefs): các nim tin kim soát
- CP: c phiu
- CTCK: công ty chng khoán
- TCP:ăđuătăc phiu
- GDCK: giao dch chng khoán
- HASTC: S giao dch chng khoán Hà Ni ậ HNX
- HOSE: S giao dch chng khoán thành ph H Chí Minh
- NT:ănhƠăđuăt
- OB (Outcome beliefs): các nim tin kt qu
- PBC (Perceived Behavioral Control): nhn thc kim soát
- PE (Past experience): kinh nghim trong quá kh
- SN (Subjective Norm): chun ch quan
- RB (Referent beliefs): các nim tin tham kho
- TP.HCM: thành ph H Chí Minh
- TPB (Theory of Planned Behavior): lý thuyt v hành vi có k hoch
- TRA (Theory of Reasoned Action): lý thuyt v hƠnhăđng hp lý
- TTCK: th trng chng khoán
- VN: Vit Nam
- VN: VităNamăđng
- VN-Index (Vietnam Index): ch s th trng chng khoán Vit Nam




DANH MC BNG
 Bng 3.1: Thng kê mô t v bin Gii tính
 Bng 3.2: Thng kê mô t v bin Tui và Ngh nghip
 Bng 3.3: Thng kê mô t bin Thu Nhpă(VN/tháng)
 Bng 3.4: So sánh giá tr trung bình ca nam và n v tháiăđ chung cho vic
đuătăc phiu

 Bng 3.5: Kimăđnh ANOVA vi nhóm tui, thu nhp và ngh nghip
 Bngă3.6:ăTháiăđ chung v đuătăc phiu gia các nhóm tui
 Bng 3.6: Kimătraătínhăđng nht caăphngăsaiă(Homogeneityăofă
Variance) ậ nhóm thu nhp
 Bng 3.8 : Kimăđnh bngăphngăphápăScheffeăchoăyu t thu nhp và thái
đ chung v đuătăc phiu
 Bng 3.10: Kimătraătínhăđng nht caăphngăsaiăậ nhóm ngh nghip
 Bng 3.11: Nhóm ngh nghipăvƠătháiăđ chung v đuătăc phiu
 Bng 3.12: Kt qu Cronbach‟săAlphaăca các bin tng
 Bng 3.13: Kt qu Cronbach‟săAlphaăca các ch báo nim tin nn tng
 Bng 3.14 Kimăđnh v phân phi chun ca các bin tng
 Bngă3.15:ăTngăquanătuyn tính gia các cp bin ca mô hình TPB chun
 Bng 3.16: Tng hp h s tngăquanătuyn tính (Correlation) gia các cp
bin
 Bng 3.17: Tng hp các ch s phân tích hi quy tuyn tính cho các cp
bin
 Bng 3.18 :Kt qu kimăđnh các gi thuyt trong nghiên cu chính thc





DANH MC HÌNH V
 Hìnhă0.1:ăSăđ b cc bài lunăvn
 Hình 2.1: Các gi thuyt v phơnătíchăýăđnhăđuăt c phiu caănhƠăđuătă
cá nhân kho sát ti thành ph H ChíăMinhăgiaiăđonăđuănmă2012ătheoălýă
thuyt hành vi có k hoch (TPB)
 Hìnhă2.2:ăSăđ nghiên cu thc nghim và phân tích d liu

1

TịMăTT
Bài lunăvnănghiênăcu v ng dng ca lý thuyt v hành vi có k hoch
(Theory of Planned Behaviour ậ TPB) caă Ajzen‟să (1991)ă và các nghiên cu b
sung, phát trin caăôngăchoăđn nay vào phơnătíchăýăđnhăđuătăc phiu ca nhà
đuătăcáănhơn kho sát ti thành ph H Chí Minh giaiăđonăđuănmă2012.ăÝăđnh
thc hin hành vi (BI - Behavioral Intention) theo lý thuyt hành vi có k hoch
(TPB) đc gii thích biătháiăđ đi vi hành vi (Ab - Attitude toward behavior),
chun ch quan (SN ậ Subjective norm) tc là ý kin tham kho ca nhngăngi
xung quanh và nhn thc kim soát (PBC ậ Perceived Behavioral Control) và kinh
nghim trong quá kh (PE - Past experience). Chi tităhn,ăcácăbinăđc lp chi phi
ýăđnh này b nhăhng bi mt lot các nim tin liên quan: các nim tin v kt qu
(OB), các nim tin v tham kho (RB) và các nim tin v kim soát (CB), gi chung
là các nim tin nn tng ni bt.
Bài nghiên cuăđƣălng hoá và phân tích mi quan h các nim tin nn tng
ni bt và các binăđc lp caămôăhình.ăQuaăđó,ănhìn chung tháiăđ đi vi hành vi
(Ab), chun ch quan (SN), nhn thc kim soát (PBC) và kinh nghim trong quá
kh (PE)ăđuăcóătácăđngăđnăýăđnhăđuătăc phiu theo th t tháiăđ (Ab)> nhn
thc kim soát (PBC)> kinh nghim quá kh (PE)> chun ch quan (SN). Bên cnh
đó,ătácăgi còn phân tích chi tit các mô hình chun theo lý thuyt TPB và mô hình
m rng. Kt qu th hin ttăđ phù hp ca mô hình vi d liu và ng h v mt
thc nghim.
2




M U
1. Lý do chnăđ tài

uătăc phiu (TCP) tr thành mt khái nim quen thuc và là hình thc
đuătăđcăchúăýătrongăhnă10ănmăva qua ti Vit Nam. Song song vi nhng
phát trin và hi nhp ca nn kinh t nóiăchung,ălnhăvc tài chính ca Vit Nam
cngăcóă nhiuăbc tinăđángă k trong thi gian qua. Bên cnhă cácă kênhă đuătă
trongălnhăvcătƠiăchínhănhăbtăđng sn, vàng, ngoi t,ăkênhăđuătăc phiuăcngă
là mt hình thcăđuătăhp dn thu hút nhiuănhƠăđuătăcáănhơnăvƠăt chc quan
tâm. Sau thi gian suy thoái kinh t t nmă2008ăchoăđn nay,ăđuănmă2012,ănn
kinh t vămôăđangădn năđnh và s tham gia mnh m caăcácănhƠăđuătănc
ngoài và nhiu yu t khácănhăni lng chính sách tài khóa, nhiuăvnăbn pháp lý
đc ban hành nhm phát trin th trng chng khoán, khin nhiuănhƠăđuătăs
cân nhc v quytăđnhăđuătăc phiu ca mình.
Trong bi cnhăkhóăkhnăchungăca kinh t Vit Nam và th gii,ănmă2011ă
đƣăchng kin xu th gimăđim là ch đo trên th trng c phiu niêm yt Vit
Nam.ăángăchúăýălƠăbcăsangănmă2012,ănn kinh t vămôătrongăncătuyăchaă
hoàn toàn htăkhóăkhnănhngăcngăđƣăchoăthy nhng du hiu chuyn bin tích
cc,ăđc bit là vic kim ch và năđnh lm phát. Th trng c phiu vì vyăcngă
đƣă lp tc phn ánh nhng k vng lc quan k trên qua hotă đng giao dch.
488,07 là mcăđim cao nht mà Vn-Indexăđtăđcătrongă6ăthángăđuănmănayă(xácă
lp ngày 8/5/2012) và mcăđim thp nht là 336,73 (ngày 6/1/2012).ăNhăvy, Vn-
Index tng có thiăđimăđt mcătngătrng ti 44,94%. Tuy nhiên, din bin tâm
lýăvƠăýăđnh caăcácănhƠăđuătăhin nay vn rt phc tp và b chi phi bi nhiu
yu t.
Hin nay có rt nhiuăđ tài, công trình nghiên cu kt hp yu t tâm lý vào
hành vi caănhƠăđuăt.ăTƠiăchínhăhcăhƠnhăviălƠălnhăvc tài chính s dng các lý
thuytăcăbn daătrênătơmălýă conăngiăđ gii thích nhng btă thng trên th
trng chngăkhoán.ăNgi ta gi đnh trong tài chính hc hành vi cu trúc thông
tinăvƠăđcăđim caănhƠăđuătăthamăgiaăth trng nhăhngăđn quytăđnhăđuătă
3

caănhƠăđuătăkhác mt cách h thngăcngănhiuănhăs tácăđng ca th trng.
C th hn,ătheoăLýăthuyt v hành vi có k hoch (TPB) ca tác gi Ajzen (1991),
mtăngiăcóătháiăđ ng h, tán thành, kèm s đng tình ca nhngăngi tham
kho quan trng và có kh nng d dàng thc hin hành vi thì h s cóăýăđnh thc
hin mt hành vi đó.ăLýăthuyt này áp dng rt tt và phù hp vi nhngăýăđnh
mang tính t nguyn và la chn,ătheoăđó,ăýăđnhăđuătăc phiu nm trong nhóm
này. Trong phm vi bài nghiên cu, hành vi có k hoch  đơy đcăxácăđnh rõ là
đuă tă vƠoă c phiu là mt tài snă tƠiă chínhă đc quan tâm nhiu nht trên th
trng chng khoán hin nay.
Vì vy, nghiên cu v ng dng ca lý thuyt v hành vi có k hoch
(Theory of Planned Behaviour ậ TPB) ca Ajzen‟să(1991)ăvƠoăphơnătíchăýăđnhăđu
tăc phiu caănhƠăđuătăcáănhơnăkho sát ti thành ph H Chí Minh giaiăđon
đuănmă2012 là mtăđ tài thú v và có tính thc tin. Giúp tác gi kim chng tính
ng dng lý thuyt TPB vào thc tin ti Vit Nam, phơnătíchăcácăđng lc tâm lý
tácăđngăđnăýăđnhăđuătăc phiu và phn nào giúp choăcácănhƠăđuătăcóădp
nhìn li nhng quytăđnhăđuătăca mình và giúp cho các công ty niêm yt hiu rõ
hnănhng yu t tácăđngăđnăýăđnh caănhƠăđuătăkhiăh quytăđnh chn kênh
đuătălƠăc phiu.

2. Mcăđíchănghiênăcu
Mcăđíchăca bài nghiên cuănƠyălƠăđiuătraăcácăđng lcăvƠăýăđnh ca các
nhƠăđuă tăVit Nam v quytăđnhă đuă tăvƠoă c phiu bng cách ng dng lý
thuyt Hành vi có k hoch (Theory of Planned Behaviour -TPB) làm khuôn kh
chính. TPB là mt trong nhngă môă hìnhă đc kim chng v tính d đoánă bi
nhiu công trình nghiên cu v nhiuălnhăvcăkhácănhauănh:ămarketing,ătơmălýă
hc, sinh hcăvƠăđc bitălƠătrongălnhăvc tài chính ậ đuătă(RobertăEast,ă1993).ăă
Trong khuôn kh bài nghiên cu cho mcăđíchălunăvnăthcăs,ătácăgi s nghiên
cu v vnăđ mang tính c th và chi tit: ng dng lý thuyt hành vi có k hoch

4




(TPB)ăvƠoăýăđnhăđuătăc phiu caăcácănhƠăđuătăcáănhơn kho sát ti thành ph
H ChíăMinhăgiaiăđonăđuănmă2012.

3. Mc tiêu nghiên cu
 Nhm nghiên cu và kimăđnh các yu t tâm lý nào có nhăhng mnh
m đnăýăđnhăđuătăc phiu theo lý thuyt v hành vi có k hoch (TPB).
  điu tra h thng các nim tin nn tng ni btăcóăliênăquanăđnăýăđnh
đuătăc phiu.
 Phân tích nh hng ca các yu t nhân khu hcăđnătháiăđ v đuătăc
phiu.
  kimăđnh mi quan h gia kinh nghim trong quá kh và các thành
phn trong lý thuyt v hành vi có k hoch (TPB).
  đánhă giáă kh nngă d đoánă ýă đnhă đuă tă c phiu caă môă hìnhă “Lýă
thuyt v hành vi có k hochă(TPB)”ă và tính ng dng ca mô hình này
trongălnhăvc tài chính ậđuătăti Vit Nam.

4. Câu hi nghiên cu:
 Yu t tâm lý nào có nhăhngăđnăýăđnh đuătăc phiu caănhƠăđuăt
theo lý thuyt v hành vi có k hoch (TPB)?
 Mcăđ và chiuăhng nhăhng ca các yu t tơmălýăđnăýăđnhăđuătă
c phiu caănhƠăđuăt?
 Kinh nghimăđuătăc phiu trong quá kh có nhăhngăđnăýăđnhăđuătă
c phiu caănhƠăđuătăhayăkhông?
 Các yu t nhân khu hc có nhăhngănhăth nƠoăđnătháiăđ đuătăc
phiu?

 Các nimătinănƠoătrongăsuyănghăcaănhƠăđuătăcóănhăhng ni btăđn ý
đnhăđuătăc phiu?

5




5. B cc ca lunăvn
Ngoài li m đu, gii thiu, kt lun, tài liu tham kho và ph lc, b cc
ca lunăvnăgm bn phn sau:
 Phn mt: Tng quan lý thuyt v hành vi có k hoch (TPB) và vic ng
dng lý thuyt này vào nghiên cuă phơnătíchăýăđnh v hƠnhăviăđuă tă c
phiu.
 Phn hai: Phngăphápănghiênăcu
 Phn ba: Phân tích vic ng dng lý thuyt v hành vi có k hoch vào vic
phơnătíchăýăđnhăđuătăc phiu caănhƠăđuătăcáănhơnăkho sát ti thành
ph H ChíăMinhăgiaiăđonăđuănmă2012.ă
 Phn bn: Kt lun v các ni dung chính ca bài lunăvn,ăđóngăgóp và tính
thc tin caă đ tài, các hn ch ca bài lună vnă vƠă đ xută cácă hng
nghiên cu tip theo.

6




Hìnhă0.1:ăSăđ b cc bài lunăvn

1
• VNăăNGHIểNăCU
• ngădngălýăthuytăvăhƠnhăviăcóăkăhochă(TPB)ăđăphơnătíchăýă
đnhăđuătăcăphiuăcaănhƠăđuătăcáănhơnăkhoăsátătiăthƠnhă
phăHăChíăMinhăgiaiăđonăđuănmă2012
2
• CăSăLụăTHUYT
• LýăthuytăvăhƠnhăviăcóăkăhochă(TPBă- Theory of planned
behaviour)
• Quytăđnhăđuătăcăphiu
3
• PHNGăPHÁPăNGHIểNăCU
• GiăthuytăvƠămôăhìnhănghiênăcu
• KăhochăthităkămuăvƠăthuăthpădăliu
• PhngăphápănghiênăcuăvƠălpăbngăcơuăhiăkhoăsát
• Cácăphngăphápăđoălng
• Phngăphápăphơnătích
4
• PHNGăPHÁPăXăLụăDăLIU
• PhơnătíchămuăvƠăcácăktăquăthngăkêămôăt
• PhơnătíchăhiăquyăđăkimăđnhăcácăgiăthuytăchínhăcaăbƠiă
nghiênăcuăchoămôăhìnhăTPB
• Phơnătíchăsătngăquanăgiaăcácăbin
5

• KTăLUN
• GiáătrăthcătinăvƠăđóngăgópăcaăđătƠiă
• HnăchăcaăđătƠi
• Cácăhngănghiênăcuătipătheo

7




6. Nhngăđóngăgópăca lunăvn
Th nht, lunăvnăđƣăcungăcp thêm mtăphngăphápăđ d đoán ýăđnh v
đuătăc phiu bng vic ng dng lý thuyt v hành vi có k hoch (TPB) đ đoă
lng mcăđ nhăhng caătháiăđ đi vi hành vi (Ab), chun ch quan (SN), s
kimăsoátăđi viăhƠnhăviăđc nhn thc (PBC) và kinh nghim quá kh (PE)ăđn
ýăđnhăđuătăc phiu ca nhƠăđuătăcáănhơnăkho sát ti thành ph H Chí Minh
giaiăđonăđuănmă2012.
Th hai, lunăvnăđƣăxácăđnhăđcăxuăhng binăđng và đoălng mcăđ
nhăhng caătháiăđ đi vi hành vi (Ab), chun ch quan (SN), s kimăsoátăđi
viăhƠnhăviăđc nhn thc (PBC) và kinh nghim quá kh (PE)ăđnăýăđnhăđuătă
c phiu,ăcácăđng lcătơmălýănƠyăđu có nhă hng cùng chiu và mcăđ nh
hng theo th t là Ab>PBC>PE>SN.
Th ba, lunăvnăđƣălngăhoáăđc các nim tin chi phi lên các binăđc lp
ca mô hình: nim tin v kt qu, nim tin v s tham kho, nim tin v s kim
soátăđi vi hành vi và phân tích mi quan h ca các nim tin nn tng ni bt này
đn các bin gii thích ca mô hình TPB. Kt qu cho thy tt c các nim tin nn
tng ni btăđu có miătngăquanăcùngăchiuăvƠăkháăcaoăđi vi các binăđc lp
tngăng.



8

CHNGă1
TNG QUAN LÝ THUYT V HÀNH VI CÓ K HOCH (TPB) VÀ
HẨNHăVIăUăTăC PHIU
u tiên, phn này s cung cp mt cái nhìn tng quan v khuôn kh lý
thuyt cho bài nghiên cuănƠyăvƠăsauăđóătácăgi s tho lun v các tài liu nghiên
cuăcóăliênăquanăđn vic ng dngăTPBătrongălnhăvc tài chính ậ đuăt.ăThêmă
vƠoăđó,ăphn tho lun v s ng dng ca lý thuyt TPB trong vicăđiu tra và
phơnătíchăýăđnhăđuătăs cung cpăchoăngiăđc các nguyên nhân v vic xây
dng mô hình nghiên cu và các gi thuytă cngă nhă lƠă vic xem xét các kinh
nghim trong quá kh nhălƠămt binăđc lp ca mô hình TPB. Sauăđó,ătácăgi s
trình bày các khái nim và thut ng v đuătăc phiu.

1.1 Lý thuyt v hành vi có k hoch (TPB - Theory of planned behaviour)
Lý thuyt hành vi có k hoch ca Ajzen (1991) là mt phát trin lý thuyt
trcă đóă v hƠnhă đng hp lý (Theory of reasoned action - TRA) ca Ajzen và
Fishbein (1980) có kh nngăápădng và d đoánătrongăphm vi khá rng. C hai lý
thuytăđu có th áp dng cho các hành vi t nguynăvƠăđc ng h biăcácăýăđnh
vƠăsuyănghăhp lý. Hin nay, lý thuyt này vnăđc tác gi Ajzen và các cng s
nghiên cu là liên tc cp nht trên website:
Bên cnhăđó,ălýăthuytănƠyăcngăđc nhiu nhà nghiên cu s dng trong
nhiuălnhăvcăkhácănhauănh:ămarketing,ătơmălý,ăqun tr, y hc,ăvƠătrongăđóăcó
lnhăvc tài chính.
Lý thuyt v hƠnhăđng hpălýă(TRA)ăđc phát trin bi Ajzen và Fishbein
vƠoănmă1975ăvƠă1980ăvƠătr thành mt trong nhngămôăhìnhăđc s dng ph
bin trong vic d đoánăhƠnhăviăcaăconăngi. Tuy nhiên, các d đoánăb gii hn
bi hành vi mà ch đc hoàn ttădiăđiu kin ca ý chí.
Da vào các kt qu ca lý thuytătrcăđó,ăAjzenă(1991)ăđƣăgii thiu Lý
thuyt Hành vi có K hoch (the Theory of Planned Behaviour - TPB)) và có nhiu
uăđimăđ vt qua gii hn caămôăhìnhătrcăđó.ăV căbn, lý thuyt TPB là

9




mt dng m rng ca lý thuyt TRA vi phn b sung mt thành phn mi vi tên
gi là nhn thc kim soát (Perceived Behavioural Control-PBC) bên cnh Tháiăđ
đi vi hành vi (Attitude-Ab) và chun ch quan tc là ý kin tham kho ca nhng
ngi xung quanh (Subjective Norm -SN) theo Ajzen (1991).
TPB vi bin b sung là nhn thc kim soát (PBC) đƣăchngăminhăđc giá
tr và s hiu qu trong hàng lot các nghiên cu v tơmălýăliênăquanăđn hành vi
caăconăngi (theo Armitage and Conner, 2001)
Quanăđim chính ca hai lý thuyt và hai mô hình này là loi b các hành
đng mang tính bcăđng, hành vi ca mi cá nhân là kt qu ca s cân nhc mt
cách hpălýăvƠăđcăxácăđnh biăýăđnh v hành vi ca chính anh ta hoc cô ta
(Wang và cng s, 2009). Binăýăđnh v hành vi (BI - BehaviouralăIntention)ăăđc
chi phi bi 3 binăđc lp tháiăđ (Ab), chun ch quan (SN) và nhn thc kim
soát (PBC) (Lin và cng s, 2009) và (Liao và cng s, 2010).
Theoă đó,ă TPB không phù hp vi ng dng khi vic tiêu dùng không t
nguyn,ă đc yêu cu caă quyă c xã hi (ví d nhă công ty tr lngă vƠoă tƠiă
khon ca mt ngân hàng thì bt buc bn phi m tài khon  ngơnăhƠngăđó,ăphi
cóăđin thoi bàn  bàn làm vic) hoc bt buc bi các cam ktătrc (sau khi mua
xe tt nhiên phiămuaăxngăhoc du),ăvƠăcóăítăsuyănghăliênăquană(víăd ítăcóăngi
nƠoăsuyănghăchn laăthngăhiu caăcơyăxngămƠăh chnăđ nuălúcăđóătrênă
đng h ch thy mtăcơyăxngăngayălúcăgn htăxng), (East, 1993).
Tuy nhiên, vn còn mt nhóm các quytăđnhăthngămi mà các lý thuyt v
hành vi có k hoch nên và có th áp dng, các ng dngănhăvy bao gm quyt
đnhătrongăcácălnhăvcăniămƠăcácăthngăhiuălƠăđc bit (ví d nhănhiuăthngă
hiu ca các loi thc phmăvƠăđ dùng lâu bn: ví d nhă muaă hƠngă siêu th
Coop Mart hay big C, mua tivi Sony hay Samsung), các quytăđnh phân loi th

cp (ví d nhăxngăkhôngăphaăchìăsoăviăxngăphaăchì, chnăxngă92ăhayă95, bt
git dng cht lng so vi bt), vic mua các loi hàng tùy ý (ví d nhă nc
khoáng,ănc ngt), và mt lot quytăđnh dch v (ví d nhăv la chn chuyn
du lch, nhà hàng, niămuaăsm hoc xemăcácăchngătrìnhătruyn hình c th).
10




uătătƠiăchínhăc th lƠăđuătăc phiu và các quytăđnh tit kim khác
thuc v nhóm này, (East,1993). East. R, 1993 nghiên cu ca v đuătăc phiu
tiăAnh.ă Ôngăđƣă tin hành lnă lt ba nghiên cu v vică đt mua c phiu ca
ngành công nghipăAnhăđcătănhơnăhoáăđc báo cáo. Các nghiên cu v hành vi
đuătăvƠoăcôngătyăđinăRECS,ăcôngătyăphátăđin GENCOS và công ty vin thông
British Telecom. Vi quy mô nghiên cu  mcăđ chi tit, bài nghiên cu cho thy
có mt s tácăđng ln t phía bnăbèăvƠăđiu quan trng là kh nngătip cn ngun
vn d dƠngăhayăkhôngăcngănhălƠăcácătiêuăchun tài chính v li nhun và tính an
toàn ca khonăđuăt.ăBƠiănghiênăcuăđƣăkimăđnh các yu t ca lý thuyt hành
vi có k hoch bao gmătháiăđ (Ab), chun ch quan (SN), nhn thc kim soát
(PBC) và kinh nghim quá kh (PE). Kt qu cho thy các yu t nƠyăcóătácăđng
đnăýăđnhăđuătăc phiu caăcácănhƠăđuătăAnhălúcăby gi, bên cnhăđó,ăEast.ăRă
cònăđoălng s tngăquanăca các nim tin nn tng ni bt và các yu t mà
chúng chi phi, và kt qu cho thy s tngăquanălƠăcóăxut hinănhngăchaăthc
s nht quán và cao lm.
Ajzen và Fishbein chp nhn rng các yu t nhăcáătínhăvƠănhơnăkhu hc
khác nhau có liên quan viăýăđnhănhngălp lun rng tp hpănƠyăđc trung gian
thông qua nim tin và lnălt nhăhngăđnătháiăđ (Ab), chun ch quan (SN) và
nhn thc kimăsoátă(PBC),ătrongăđóăcácăyu t nhân khu hc nhăhng mnh m
nhtăđnătháiăđ (Ab).
Mi thành phn chính nhăhngăđnăýăđnhăđuătăđcăđnhănghaănhăsau:ă

1.1.1ăTháiăđ v hành vi (Ab)
uătiên,ătháiăđ ch cm giác ca mt cá nhân là thin chí hoc không thin
chí v các kt qu ca hành vi c th (Ajzen, 1991). Các yu t quytăđnhătháiăđ
hành vi (Ab) là kt qu ca nim tin kt qu,ăđơyălƠănhng giá tr d kin phát sinh
t hƠnhăđng. Vic d đoánăđcăđoănhălƠămt kh nngăca kt qu xy ra nu
hƠnhăđngăđc thc hin và giá tr đoălng kh nng ca kt qu khi nó xy ra.
Ajzen và Fishbein cho rng nhngăsuyănghăkhôngăsn sàng ny sinh trong tâm trí
11




ca mtăngi thì không có kh nngănhăhngăđn hành vi. Vì vy, mt khía cnh
đc bit caă phngă phápă tip cn vică đoă lngă tháiă đ đi vi hành vi theo
Fishbein là nhngăsuyănghăv kt qu tích cc hay tiêu cc ni bt nhtămƠăngi
ta có th suyănghăngayăkhiăcóăýăđnh thc hin mtăhƠnhăviănƠoăđó.

1.1.2 Chun ch quan (SN)
Bin đcălp thăhai là chunăchăquană(SN)ătcălƠăýăkinăcaănhngăngiă
xungă quanhă điă dină choă ápă lcă mƠă cáă nhơnă cmă nhnă tă nhngă cmă nhnă caă
nhngăngiăkhácăcóătácăđngăquanătrngăvăvicăchpănhnăhayăkhôngăchpănhnă
văvicăthcăhinăhƠnhăviă(Ajzen,ă1991).ăSNăđcăđoălngăbiăcácănimătinăchungă
văsăthamăkhoăbaoăgmătínhăkhăthiăcaănhngăngiăthamăkhoănmăgiănimătină
chung vƠăđngălcăcaăngiăthcăhinăhƠnhăđngăđăphùăhpăviăcmănhnăcaă
ngiăthamăkho.
Các ý kin ca nhngăngiăxungăquanhă(SN)ăcngăda trên nim tin ni bt,
đc gi là bn quy phm nim tin, v vic nhngăngi có kh nngănhăhng
quan trngănghărngăngi tr li nên hay không nên làm mt hành vi c th nào
đó.

VămcăđătinăcyăcaăSN,ăcóănhngăcucătranhălunăđángăkăvătínhătinăcyă
caăSNătăkhiăcóănhiuăbƠiănghiênăcuătìmăthyărngăSNăcóăđóngăgópăkhôngăđángă
kătrongăvicăgiiăthíchăhƠnhăviă(CronanăandăAl-Rafee, 2008; Liao và cngăs, 2010,
ArmitageăandăConner,ă2001).ăVìăvy,ămtăsăhcăgiăđƣăbăbtăbinănƠyăraăkhiămôă
hìnhănhă Sparksă cngă s (1995).ă Tuyănhiên,ă Armitageăandă Conneră (2001)ă chăraă
rngăvnăđăkhóăkhnăcóăthănăchaătrongăvicăđoălng:ăcóănhiuăbƠiănghiênăcuă
đoălngăSNăbngăcácădungăthangăđoăđnălƠmăméoămóăgiáătrăbinăSNăậthayăvìăsă
dngăthangăđaăđaăđimăđángătinăcy.ăMt s gii thích khác là hành vi khác nhau
hoc cùng mt hành vi  nhng bi cnh và thiăđim khác nhau s có th có nhng
nhn thc xã hi khác nhau. Ví d, trong s nhng loiăhìnhăđuătăkhácănhau,ăcó
th có nhu mcăđ đaădng ca áp lc xã hi hoc ý kin tham kho v đuătăc
phiu s khác nhau vào thiăđimănmă2012ăsoăvi nhngănmătrc.
12




1.1.3 Nhn thc kim soát (PBC)
Bin mi nht đcăđaăvào sau, nhn thc kim soát (PBC) đi din cho
nim tin nhn thc v kh nngăd dƠngăhayăkhóăkhnăđ thc hin mt hành vi
(Peace và cng s, 2003) PBC đcăđoăbng nim tin v vic kim soát thông qua
khai thác các yu t toăđiu kin thun li hoc c ch (c hai bên - kh nng,ăk
nng,ăs t tin và các yu t bên ngoài - s sn có ca ngun lc cn thit,ăcăhi
điu kin; và sc mnh nhn thc ca tng yu t kim soát (East,1992).
Cácăđoălng v nhn thc v vic kim soát (PBC) cngăda trên các nim
tin nn tng ni bt,ăđc gi là nim tin kim soát. Nim tin kim soát có th đc
đoălng gm: các yu t h tr hƠnhăđng, ví d: Bao nhiêu kin thc v mua và
bán c phn ng dng tr giúp cho vic t tinăđuătăc phiu, và kh nngăkim
soát vic tip cn hành vi, ví d: kh nngăđt lnhăđuătăc phiu d dàng.

1.1.4 Các nim tin nn tng ni bt
Theo lý thuyt TPB thì mi cá nhân s có rt nhiu nim tin v nhiu khía
cnh khác nhau: v kt qu d kin khi h thc hin mt hành vi, nim tin v ý kin
tham kho ca nhngăngi quan trng, nim tin v kim soát h nhn thcăđc
đi vi hành vi. Tuy nhiên, các nim tin s rtăkhácănhauăvƠăđaădng tu thuc vào
nhiu ngi khác nhau. S có nhiuă ngi có cùng nhng nim tin khác nhau,
nhngăcóăngi có nhng nim tin khác nhau.
C hai nhà nghiên cu East (1992) và Ajzen (1991) nhn mnh s ni bt
ca các nimătinăđc la chn cho vicăđoălng tháiăđ (Ab), chun ch quan
(SN) và nhn thc kim soát (PBC). Nói cách khác, mc dù miăngi có th có rt
nhiu nim tin v mt hành vi nhtăđnhănhngăchúngătaăch chúăýăđn có nhng
nimătinăđc sn sàng và d dàng ny sinh suyănghătrongătơmătríăcaăđápăviên. Vì
vy, bt k s la chn trc quan hoc ch quan ca các nhà nghiên cu v tp hp
các nim tin có th làm suy yu tính chính xác ca kh nngătiênăđoánăca mô hình
TPBăsauăđó.
13




Bên cnhăđó,ăvì nhng hn ch v thi gian, không gian và chi phí nên hu
ht các nhà nghiên cu không th đaătt c các nim tin ca mi cá nhân vào mô
hìnhăđ đoălng, mà h ch có th da vào nghiên cuăthmădòăvƠăkhámăpháăđ tìm
ra nhng nim tin nào là ni bt nht và chung nht ca nhiuăngiăđi viăýăđnh
thc hin mt hành vi nƠoăđó.ăTngăt, trong bài lunăvn,ătácăgi cngăs tin
hành khoăsátăthmădòăđ tìm ra các nim tin ni bt caănhƠăđuătăcáănhơnăđi vi
ýăđnhăđuătăc phiu.

1.1.5ăụăđnh hành vi (BI) và các yu t chi phi Ủăđnh hành vi (BI )
Ba thành phn: thái đ (Ab), chun ch quan (SN) và nhn thc kim soát

(PBC) là cácăđng lcătácăđngăđn ýăđnh hành vi (BI - behavioural intention) cho
thy mcăđ mt ngi snăsƠngăđ th và làm th nào h c gng thc hin mt
hành vi nhtăđnhă(Ajzen,ă1991).ăBanăđu, lý thuytăhƠnhăđng hp lý (TRA) gi
đnh rng hành vi caăconăngiălƠădi s kim soát caăýăchí,ăvƠătrongătrng hp
cóăýăđnh mt mình có th d đoánăhƠnhăviă(Liaoăvà cng s, 2010). Tuy nhiên,
trong mt s trng hp, hành vi quan tâm vn không th đc thc hin, mc dù
c hai bin Ab và SN là mnh m (Cronan và Al-Rafee, 2008). Chínhăđiu này cn
b sung thêm bin nhn thc kim soát (PBC) giúp lpăđy khong cách ca TRA
và TPB bng cách cung cp các thông tin toăđiu kin thun liăđ nâng cao ý đnh
hành vi (Armitage và Conner, 2001).
Tht vy,ă điuă nƠyă đƣă đc chng minh trong nghiên cu nmă 1991 ca
Beck và Ajzen v hƠnhăđng không trung thc. H đƣăs dng hi quy phân cpăđ
kim tra kh nngătiênăđoánăca lý thuyt hành vi có k hoch (TPB) và tìm thy s
b sung caăPBCătng h s gii thích mô hình R2 t 8%ăđn 29% so vi bin ban
đuăTRA.ăiu này là phù hp vi Ajzen (1991) phát hin rng các cá nhân càng có
nhn thc kim soát tình hình, h càng có kh nngăthc hin hành vi.
Ngoài ra, khi Ab và SN yu, tcălƠătrongăđiu kin không tiău,ăTPBătha
nhn rngăPBCătácăđng nhăhng trc tipăvƠoăhƠnhăviăđ khuyn khích thc hin
hƠnhăđngă(Azjen,ă1991).ăóălƠăkhiăPBCănm bt s kim soát thc t ca hành vi.
14




Sheeran và cng s. (2003) cng đng tình vi lp lunănƠy,ănhngăh làm ni bt
s cn thit ca mt s bi cnh năđnhătrongăcácăhƠnhăviăđcăđiu tra. Tuy nhiên,
điu này có th là rtăkhóăkhnăvìăngi tiêu dùng có nim tin v hƠnhăviăđi vi s
la chn sn phm có th b quy ry bi các hotăđng tip th, theo ghi nhn ca
Castleberry và cng s (1994)ăvƠăBambergăvƠăđng s. (2003). Ví d khiăngi tiêu
dùngăbanăđu có nim tin là mua sn phm A là ttănhngădoănhăhng ca qung

cáo hoc tip th, khuyn mãi, h li quytăđnh chn sn phm B.
Bên cnhăđóăTPBălƠămt mô hình linh hot,ăchƠoăđónăs tham gia ca bt k
bin mà các nhà nghiên cuăquanătơmăđ giúp h gii thích mt hành vi (Ajzen,
1991). Theo nghiên cuătrc kia ca nhiu hc gi vƠăđc bit theo East, 1993,
kinh nghim quá kh là mt yu t quan trng có nhăhngăđnăýăđnh thc hin
hành vi.

1.1.6 Kinh nghim quá kh (PE)
Kinh nghim quá kh (PE), theo Bentler và Speckart (1979), Bagozzi (1981)
và Marsh và Matheson (1983) là mt trong nhngăngiăđƣătin hành nghiên cu
cho thy có s liên kt trc tip giaăPEăvƠăýăđnh, tc là khi b sung thì có s thay
điătrongăýăđnh xy ra khi kinh nghim nhăhng tngăquanăđn tháiăđ (Ab),
chun ch quan (SN) và nhn thc kim soát (PBC).
Kinh nghim quá kh (PE)ăđc da trên kinh nghim hc tp hoc có th
có đcăđoămt cách riêng bit nƠoăđó, ví d: kinh nghim caăđuătătrcăđơyă
hocăđc tin tc tài chính. Kinh nghim c th cngăcóăth cóăđc do nghiên cu
theo McQuarrie (1988).
Hành vi trong quá kh đc nghiên cu vi hàng lotăcácăhƠnhăđngănhă
vic s dng th tín dng (Kidwell and Jewell, 2008); vic la chn hình thc du
lch (Bamberg và cng s, 2003.); Hành vi không trung thc chng hnănhănăcp,
nói di và gian ln (Beck và Ajzen,1991), s dng phiu gim giá (Bagozzi và cng
s, 1992) và hành vi vi phm bn quyn trc tuyn (Cronan và al-Rafee, 2008;.
Coyle và cng s, 2009; Taylor và cng s, 2009;. d'Astous và cng s, 2005),