Luận văn thạc sĩ Các nhân tố tác động đến mức độ công bố thông tin công cụ tài chính trên báo cáo tài chính của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH





HÀ TH M





CÁC NHÂN T TÁC NG N MC  CÔNG B
THÔNG TIN CÔNG C TÀI CHÍNH TRÊN BÁO CÁO
TÀI CHÍNH CA CÁC NGÂN HÀNG THNG MI
TI VIT NAM







LUN VN THC S KINH T

TP. H Chí Minh – Nm 2012
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH





HÀ TH M





CÁC NHÂN T TÁC NG N MC  CÔNG B
THÔNG TIN CÔNG C TÀI CHÍNH TRÊN BÁO CÁO
TÀI CHÍNH CA CÁC NGÂN HÀNG THNG MI
TI VIT NAM




Chuyên ngành: K TOÁN
Mã s: 60.34.30


LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC
TS. NGUYN TH THU HIN






TP. H Chí Minh – Nm 2012
LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi. Các s liu
đc s dng trong lun vn có ngun gc rõ ràng, đc thng kê, tng hp
và phân tích t kt qu kho sát thc tin. Nhng kt lun ca lun vn cha
đc công b trong bt c công trình nào.

Tác gi



HÀ TH M

LI CM N

Tôi xin kính gi li cm n chân thành ti Ban giám hiu, Quý thy cô
Trng i hc Kinh t TP H Chí Minh đã nhit tình, tâm huyt và truyn
đt kin thc, h tr cho tôi trong sut thi gian theo hc ti trng.
c bit, tôi xin gi li cm n đn cô Tin s Nguyn Th Thu Hin đã

ng h, tn tình hng dn tôi thc hin và hoàn thành lun vn cao hc này.
Lun vn này chc chc không th tránh khi nhng thiu sót, tôi rt
mong nhn đc nhng ý kin đóng góp chân thành ca Quý thy cô và các
bn.

Trân trng


Hà Th M

MC LC
CHNG 1: TNG QUAN 1
1.1. Cn c chn đ tài 1
1.2. Mc tiêu nghiên cu 3
1.3. i tng, phm vi, thi gian nghiên cu 3
1.4. Phng pháp nghiên cu 3
1.5. óng góp ca nghiên cu 4
1.6. Các công trình nghiên cu liên quan 5
1.7. Quy trình nghiên cu 8
1.8. Ni dung ca lun vn 9
CHNG 2: C S LÝ THUYT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU 10
2.1. Công c tài chính trong ngân hàng thng mi 10
2.1.1. nh ngha v công c tài chính 10
2.1.2. Công c tài chính trong ngân hàng thng mi 12
2.1.3. Yêu cu công b thông tin v công c tài chính trên
Báo cáo tài chính ca ngân hàng thng mi 16
2.2. Tng kt các lý thuyt liên quan 21
2.2.1. Lý thuyt y nhim (Agency theory) 21
2.2.2. Lý thuyt tín hiu (Signalling theory) 23
2.2.3. Lý thuyt các bên liên quan 23

2.3. Mô hình nghiên cu đ ngh 24
2.3.1. Mô hình nghiên cu đ ngh 24
2.3.2. Các đi tng liên quan đn công b thông tin công c tài chính
ca các ngân hàng thng mi 26
CHNG 3: ÁNH GIÁ KHÁI QUÁT H THNG NGÂN HÀNG
THNG MI TI VIT NAM VÀ CÔNG C TÀI CHÍNH TI CÁC
NGÂN HÀNG 28
3.1. Gii thiu khái quát h thng ngân hàng thng mi Vit Nam 28
3.2. ánh giá khái quát công c tài chính ti ngân hàng thng mi
Vit Nam 33
3.2.1. S phát trin ca công c tài chính ti các ngân hàng thng mi 33
3.2.2. ánh giá khái quát thc trng công c tài chính ti các ngân hàng

thng mi 35
3.2.2.1. ánh giá c cu và xu hng tài sn tài chính 36
3.2.2.2. ánh giá n tài chính và công c vn ch s hu 38
3.3. Thc trng công b công c tài chính trong ngân hàng thng mi 40
CHNG 4: PHNG PHÁP NGHIÊN CU 46
4.1. Xây dng h thng ch báo đo lng các khái nim trong mô hình 46
4.1.1. Nhân t “Quy mô” 46
4.1.2. Nhân t “Công ty kim toán” 47
4.1.3. Nhân t “Tình trng niêm yt” 49
4.1.4. Nhân t “òn by tài chính” 49
4.1.5. Nhân t “Li nhun kinh doanh” 49
4.1.6. Nhân t “Loi hình s hu” 51
4.1.7. Nhân t “Hi đng qun tr” 52
4.1.8. Nhân t “Ch s công b công c tài chính” 53
4.2. Xây dng bng câu hi và phng pháp thu thp thông tin 55
CHNG 5: KT QU NGHIÊN CU 57
5.1. Mô t tng th và mu điu tra 57

5.1.1. Mô t tng th 57
5.1.2. Mô t v mu kho sát 57
5.2. Các bc phân tích d liu 58
5.3. Thng kê mô t 59
5.4. Ma trn h s tng quan 60
5.5. Phân tích phng sai – ANOVA 62
CHNG 6:  XUT VÀ KIN NGH 65
6.1. Các đ xut và kin ngh 65
6.1.1. Xây dng chun mc công b công c tài chính 65
6.1.2. Các kin ngh liên quan đn công ty kim toán 71
6.1.3. Nâng cao cht lng ngun nhân lc k toán 72
6.1.4. Tng cng c ch qun tr ngân hàng 72
6.2. Hn ch và đ xut cho hng nghiên cu tip theo 73
6.2.1. Hn ch ca nghiên cu 73
6.2.2. Hng nghiên cu tip theo 74
DANH MC CH VIT TT
Vit tt
Vit đy đ ting Vit
Vit đy đ ting Anh
ABB
Ngân hàng thng mi c phn An
Bình
An Bình Commercial Joint Stock
Bank
AC

Nguyên giá phân b

Amortised cost

ACB
Ngân hàng thng mi c phn Á
Châu
Asia Commercial Bank
BCTC
Báo cáo tài chính
financial statements
BIDV
Ngân hàng u t và phát trin Vit
Nam
Bank for Investment and
Development of Viet Nam
CCTC
Công c tài chính
Financial instruments
CTG
Ngân hàng Thng mi c phn Công
thng Vit Nam
Vietnam Joint Stock Commercial
Bank for Industry and Trade
DAB
Ngân hàng Thng mi c phn i Á
Dai A Commercial Joint Stock Bank
EAB
Ngân hàng Thng mi c phn ông
Á
ong A Commercial Joint Stock
Bank
EIB
Ngân hàng Thng mi c phn Xut

nhp khu Vit Nam
Vietnam Export Import
Commercial Joint Stock Bank
FVOCI

Ghi theo giá tr hp lý vi thay đi giá
tr hp lý ghi nhn vào thu nhp hoãn
li
Fair value through other
comprehensive income)
FVPL

Ghi theo giá tr hp lý vi thay đi giá
tr hp lý ghi nhn vào kt qu kinh
doanh
FVPL: Fair value through profit or
loss)
GDP
Tng sn phm quc ni
Gross domestic product
HDB
Ngân hàng Thng mi c phn Phát
trin nhà thành ph H Chí Minh
Housing Development Commercial
Joint Stock Bank
HSBC
Ngân hàng Thng mi TNHH mt
thành viên HSBC Vit Nam
The Hong Kong and Sanghai Banking
Corporation

IAS
Chun mc k toán Quc t
International Accounting Standards
IFRS
Chun mc báo cáo tài chính quc t
International fiannacial reporting
Standards
KLB
Ngân hàng Thng mi C phn Kiên
Long
Kienlong Rural Commercial Joint
Stock Bank
MB
Ngân hàng Thng mi c phn Quân
đi
Military Commercial Joint Stock
Bank
MDB
Ngân hàng Thng mi c phn Phát
trin Mê Kông
Mekong Development Joint Stock
Commercial Bank
MSB
Ngân hàng Thng mi c phn Hàng
Hi Vit Nam
Vietnam Maritime Commercial Stock
Bank
NAB
Ngân hàng Thng mi c phn Nam
Á

Nam A Commercial Joint Stock
Bank
NVB
Ngân hàng Thng mi c phn Nam
Vit
Nam Viet Commercial Joint Stock
Bank
NHNN
Ngân hàng Nhà nc

NHTM
Ngân hàng thng mi
commercial banks
PGB
Ngân hàng Thng mi c phn xng
du Petrolimex
Petrolimex Group Commercial Joint
Stock Bank
PNB
Ngân hàng Thng mi c phn
Phng Nam
Southern Commercial Joint Stock
Bank
PTB
Ngân hàng Thng mi c phn
Phng Tây
Western commercial joint stock Bank.
OJB
Ngân hàng Thng mi c phn i
Dng

Ocean commercial joint stock bank.
OTC
Phi tp trung
Over the couter
RKB
Ngân hàng Thng mi c phn i
Tín
Great Trust joint stock commercial
Bank.
ROE
T s li nhun trên vn ch s hu
Return on Equity
ROA
T s li nhun trên tài sn
Return on Asset
SGB
Ngân hàng Thng mi c phn Sài
Gòn Công thng
Saigon Bank for Industry and
Trade
SHB
Ngân hàng Thng mi c phn Sài
Saigon Hanoi Commercial Joint
Gòn Hà Ni
Stock Bank
STB
Ngân hàng Thng mi c phn Sài
Gòn Thng Tín
Saigon Thuong Tin Commercial
Joint Stock Bank

TCB
Ngân hàng Thng mi c phn K
Thng
Technological and Commercial
Joint Stock Bank
TCTD
T chc tín dng

VAB
Ngân hàng Thng mi c phn Vit
Á
Viet A Commercial Joint Stock
Bank
VAS
Chun mc k toán Vit Nam
Vietnamese Accounting Standards
VCCB
Ngân hàng thng mi c phn Bn
Vit
Viet Capital Commercial Joint Stock
Bank
VIB
Ngân hàng Thng mi C phn
Quc t Vit Nam
Vietnam International Commercial
Joint Stock Bank
VPB
Ngân hàng thng mi c phn Vit
Nam Thnh vng
Vietnam Prosperity Joint Stock

Commercial Bank
WTO
T chc Thng mi Quc t
World Trade Organization

DANH MC S , BNG BIU
Bng 2.1: Công c tài chính trong ngân hàng thng mi 14
Bng 3.1. D n tín dng ca h thng ngân hàng đi vi nn kinh t
(giai đon 2000 – 2010) 30
Bng 3.2. C cu h thng ngân hàng thng mi Vit Nam
(Giai đon 1990 – 2012) 31
Bng 3.3. C cu vn điu l ca ngân hàng thng mi ti Vit Nam
đn tháng 06 nm 2012 32
Bng 3.4. Khái quát tài chính ca các ngân hàng thng mi Vit Nam
(giai đon 2008 – 2011) 35
Bng 3.5. C cu tài sn tài chính trong ngân hàng thng mi Vit Nam
(Giai đon 2008 – 2011) 36
Bng 3.6. Khái quát n tài chính và vn ch s hu ca các ngân hàng thng mi
Vit Nam (giai đon 2008 – 2011) 38
Bng 3.7. C cu n tài chính ca các ngân hàng thng mi ti Vit Nam
(giai đon 2008 -2011) 38
Bng 4.1. Bng tng hp các nhân t tác đng 49
Bng 5.1. Phân b mu điu tra 54
Bng 5.2. Bng thng kê mô t 56
Bng 5.3. Ma trn h s tng quan gia các bin đo bng thang đo t l 57
Bng 5.4. Kt qu phân tích phng sai – ANOVA 60
S đ: 1.1: Quy trình nghiên cu 8
S đi 2.2: Mô hình nghiên cu 25
Biu đ 4.1. Doanh thu các công ty kim toán 44
1

CHNG 1
TNG QUAN
1.1. Cn c chn đ tài
Thi gian qua, cùng vi đi mi nn kinh t, ngành ngân hàng ngày càng
phát trin và hi nhp vi kinh t quc t. Thc t này đã làm thay đi môi trng
kinh doanh ngân hàng ti Vit Nam, t ch các NHTM Nhà nc gi v trí đc
quyn trên th trng tin t đn nay h thng ngân hàng đã đc đa dng hóa hình
thc s hu. ó là s gia tng nhanh chóng v s lng cng nh quy mô các ngân
hàng thng mi c phn và s tham gia góp vn ngày càng nhiu ca các nhà đu
t nc ngoài vào các ngân hàng thng mi Vit Nam. c bit, s gia tng chi
nhánh ngân hàng nc ngoài và s hin din các ngân hàng có 100% vn nc
ngoài là nhân t quan trng đa các giao dch tài chính hin đi vào th trng tài
chính Vit Nam.
Mc dù có nhng tin b đáng k, nhng các ngân hàng thng mi ti Vit
Nam vn còn khá khiêm tn v quy mô so vi các ngân hàng trong khu vc và quc
t. Vì vy vic tng quy mô vn ch s hu và sau đó là tng huy đng vn t
khách hàng gi tin luôn là các vn đ bc xúc ca ngân hàng. Trong quá trình này,
thông tin k toán ngân hàng gi vai trò đi vi các nhà đu t, ngi gi tin, vì
vy đòi hi đc ngân hàng công b mt cách trung thc, hp lý nhm đm bo
hu ích cho ngi s dng. Hot đng trong lnh vc tài chính, tin t, các ngân
hàng thng mi cng nh các đnh ch tài chính khác vi vai trò trung gian tài
chính nên thng xuyên to lp và s dng các công c tài chính di nhiu hình
thc phát hành và đu t khác nhau. Vì vy, công c tài chính gi v trí quan trng
đi vi tình hình tài chính cng nh kt qu kinh doanh ca ngân hàng. Hay nói
cách khác, thông tin k toán ngân hàng cung cp cho ngi s dng ph thuc phn
ln vào thông tin v công c tài chính.
Bn cht công c tài chính là hp đng làm phát sinh tài sn tài chính cho
mt bên và n phi tr tài chính hay vn ch s hu ca đi tác. Nh vy, mi quan
2

h gia các bên liên quan đn hp đng s là cn c đ hiu đc bn cht công c
tài chính thông qua cam kt v lung tin cng nh các li ích khác. S thay đi ca
môi trng kinh doanh khin cho các mi quan h gia các bên liên quan ngày càng
phc tp di các hình thc công c tài chính khác nhau. Tht vy, ti các ngân
hàng thng mi  Vit Nam thi gian qua cho thy, bên cnh các công c tài chính
c s nh cho vay, tin gi, phát hành trái phiu, k phiu, … đã xut hin và ngày
càng gia tng các loi công c tài chính phc hp (nh cho vay tin đng Vit Nam
có đm bo bng ngoi t, trái phiu chuyn đi) hay công c tài chính phái sinh
tin t, phái sinh lãi sut…. Bên cnh đó, Hip đnh thng mi Vit M (2001) và
vic gia nhp WTO (2006) m ra c hi cho các ngân hàng nc ngoài gia nhp th
trng tài chính, tin t ti Vit Nam. Các ngân hàng này đã b sung đáng k các
công c tài chính hin đi cho th trng (nh công c phái sinh tín dng…).
S xut hin và ngày càng gia tng các loi công c tài chính mi trong xu
hng hi nhp kinh t quc t đòi hi các ngân hàng thng mi kht khe hn
trong vic công b thông tin đáp ng nhu cu các nhà đu t (trong nc và quc
t), ngi gi tin và qun lý nhà nc. Hn na, các công c tài chính có v trí đc
bit quan trng, chim đa s đi tng k toán ngân hàng nên các thông tin công b
v công c tài chính chi phi ch yu đn cht lng thông tin trên báo cáo tài
chính mà ngân hàng cung cp cho các đi tng s dng. Nh vy, vic la chn
thông tin cn phi công b v công c tài chính trên BCTC ca ngân hàng là mt
vn đ phc tp, nhm va đáp ng đc nhu cu ca đi tng s dng thông tin
va đm bo chi phí hp lý cho ngân hàng khi cung cp thông tin. Vic đánh giá
các nhân t tác đng đn công b thông tin v công c tài chính giúp cho các t
chc lp quy, nhà điu hành thy đc các tác đng này đ có th có nhng quy
đnh phù hp và kh thi.
Xut phát t thc tin nh vy, ngi nghiên cu xác đnh ni dng nghiên
cu “Các nhân t tác đng đn mc đ công b thông tin công c tài chính trên
báo cáo tài chính ca các ngân hàng thng mi ti Vit Nam”.

3

1.2. Mc tiêu nghiên cu
Nghiên cu tp trung vào ba mc tiêu chính:
- Xây dng mô hình các nhân t tác đng đn mc đ công b thông tin v
công c tài chính ti các NHTM Vit Nam.
- Kim đnh mô hình các nhân t tác đng đn mc đ công b thông tin công
c tài chính ti các NHTM bng d liu thc nghim.
-  xut mt vài kin ngh da trên kt qu nghiên cu.
1.3. i tng, phm vi, thi gian nghiên cu
- i tng nghiên cu ca đ tài là mc đ công b thông tin ca k toán
các ngân hàng thng mi ti Vit Nam v công c tài chính.
- Phm vi nghiên cu là các ngân hàng thng mi Vit Nam. Trong đó, đ
tài ch kho sát các ngân hàng thng mi c phn và ngân hàng thng mi Nhà
nc.
- Thi gian nghiên cu: D kin t tháng 10 nm 2011 đn tháng 10 nm
2012.
1.4. Phng pháp nghiên cu
 tài s dng phng pháp đnh tính và phng pháp đnh lng trong gii
quyt các vn đ liên quan đn quá trình nghiên cu.
Phng pháp đnh tính: (Giai đon này hình thành các ch tiêu, các nhân t
trong mô hình nghiên cu). Ni dung c th nh sau:
Tng quan lý thuyt và các công trình nghiên cu liên quan, t đó đa ra mô
hình nghiên cu d kin.
4

Phng vn các chuyên gia (các chuyên gia thuc lnh vc lp báo cáo tài
chính là k toán trng các ngân hàng thng mi, các kim toán viên là ngi
kim tra báo cáo tài chính và các nhà nghiên cu) đ khng đnh li mô hình. Bng
câu hi phng vn th hin trong phc lc 1.

Tham kho các nghiên cu liên quan hình thành các ch báo cho các nhân t
tác đng vào bin mc tiêu trong mô hình nghiên cu.
Phng pháp đnh lng:(Giai đon này s nghiên cu chính thc, kim
đnh mô hình nghiên cu đã đ ra).
Thu thp d liu thông qua điu tra chn mu, s lng mu là 28 Ngân
hàng thng mi Vit Nam. ây là nhng ngân hàng cung cp đy đ báo cáo tài
chính nm 2010 và 2011 thông qua Website ca ngân hàng. Danh sách ngân hàng
trong mu nghiên cu th hin trong phc lc 2.
Phng pháp thu thp d liu: Hoàn thành bng câu hi thông qua t thu
thp thông tin các ngân hàng thng mi công b chính thc. Các thông tin đc
thu thp t Báo cáo thng niên, Báo cáo tài chính, Website ca Ngân hàng Nhà
nc và ca các Ngân hàng thng mi kho sát.
Phng pháp phân tích d liu: S dng các k thut phân tích thng kê mô
t, phân tích h s tng quan và phân tích phng sai (ANOVA).
1.5. óng góp ca nghiên cu
V mt khoa hc: Kt qu nghiên cu cng c và b sung c s lý thuyt v
các nhân t nh hng đn công b thông tin công c tài chính ca Ngân hàng
thng mi.
V mt thc tin: Kt qu nghiên cu là cn c khoa hc cho các ngân hàng
lp BCTC; NHNN, B Tài chính đa ra các quy đnh, chun mc hng dn và các
Công ty Kim toán liên quan đn các phát hin thông tin sai lch ng thi,
5

nghiên cu cng là tài liu tham kho cho các đi tng s dng báo cáo tài chính
ca các ngân hàng hiu hn v các thông tin k toán ca ngân hàng đ đa ra các
quyt đnh thích hp.
i vi ngi nghiên cu: Nghiên cu hoàn thành giúp cng c nng lc
bn thân ca ngi nghiên cu, trau di đc kinh nghim nghiên cu.
1.6. Các công trình nghiên cu liên quan
• Các nghiên cu ti Vit Nam

n nay, các công trình nghiên cu trong nc v k toán công c tài chính
trong ngân hàng không nhiu, ch có mt s nghiên cu ca Nguyn Th Thanh
Hng (2008), Hà Th Tng Vy (2009) và Nguyn Th Thu Hin (2009).
Nghiên cu ca Nguyn Th Thanh Hng (2008) [8] đ cp đn k toán
công c tài chính trong ngân hàng. Tác gi tóm tt các ni dung ch yu ca các
chun mc quc t là IAS 32, IAS 39 và IFRS 7 (trc khi ban hành IFRS 9) mt
cách riêng bit. Nghiên cu đ cp đ cp các vn đ v k toán công c tài chính
phân loi, ghi nhn, xóa b ghi nhn, đo lng, tn tht, trình bày và công b công
c tài chính.
Nguyn Th Tng Vy (2009) [13] “K toán công c tài chính ca th
trng chng khoán Vit Nam” đ cp đn các đi tng k toán công c tài chính
nh phân loi, ghi nhn, xóa b ghi nhn, đo lng, tn tht, nhng gii hn  th
trng chng khoán Vit Nam.
Nguyn Th Thu Hin (2009) [7] vi đ tài “Hoàn thin k toán công c tài
chính trong ngân hàng thng mi ti Vit Nam” đã đ cp đn các nguyên tc k
toán đi vi công c tài chính: đo lng, ghi nhn, trình bày và công b công c tài
chính. Tác gi tóm tt các ni dung ch yu ca IAS 32, IAS 39 và IFRS 7 v công
6

c tài chính. Cách tip cn ca tác gi đánh giá s hài hòa ca k toán công c tài
chính ca các TCTD vi IAS/IFRS. Nhìn chung, công trình nghiên cu đã khái quát
toàn b các vn đ k toán v công c tài chính là phân loi, ghi nhn, xóa b ghi
nhn, đo lng, tn tht, k toán phòng nga ri ro, k toán giá tr hp lý, trình bày
và công b công c tài chính.
Tuy nhiên, các nghiên cu ch đa ra nhng yêu cu và nguyên tc công b
v công c tài chính theo chun mc k toán quc t. Cho nên, các nghiên cu cha
đa ra xây dng mô hình và kim đnh mô hình nh hng ca các nhân t đn mc
đ công b thông tin v công c tài chính ca các ngân hàng thng mi. Vì th,
nghiên cu các nhân t tác đng đn mc đ công b thông tin công c tài chính ti
các ngân hàng thng mi Vit Nam là ni dung mi và cha đc nghiên cu

nghiên cu trc đây ti Vit Nam.
• Các nghiên cu th gii
 nc ngoài, mt s tác gi tp trung nghiên cu các vn đ ca k toán
công c tài chính.
Vi mu kho sát là các ngân hàng thng mi, nghiên cu v công b công
c tài chính ca Tadesse (2006) vi nghiên cu "The economic value of regulated
disclosure: evidence from the banking sector (Giá tr kinh t ca các quy đnh v
công b thông tin: Bng chng t lnh vc ngân hàng)” chng minh các quy đnh
v công b công c tài chính có nh hng tích cc đn tính n đnh ca ngân hàng.
Tadesse (2006) nhn thy, ri ro h thng ngân hàng s thp  các quc gia có các
quy đnh v công b thông tin nhiu hn, đm bo d hiu, đáng tin cy và kp thi
[29].

7

Bên cnh đó, Caedo & Tirado (2004) [16] vi nghiên cu “The disclosure of
risk in financial statements (Công b ri ro trên báo cáo tài chính)” cho rng đo
lng và công b ri ro tác đng đn doanh nghip s ci thin thông tin k toán
cung cp cho các đi tng s dng.
Cebado & Tirado (2004) [16] cho rng các
thông tin v ri ro tác đng đn doanh nghip cùng vi vic đo lng tác đng ca
các ri ro này s ci thin tính hu ích ca báo cáo tài chính đi vi ngi s dng.
Lopes & Rodrigues (2005) [24] vi nghiên cu“Accounting for Financial
Instruments: An Analysis of the Determinants of Disclosure in the Portuguese Stock
Exchange (K toán công c tài chính: Phân tích nhân t tác đng đn công b
thông tin công c tài chính trên th trng chng khoán B ào Nha” đã phân tích
các nhân t tác đng đn công b thông tin công c tài chính ca các doanh nghip
trên th trng chng khoán B ào Nha. Nghiên cu đã kim đnh mi quan h
gia mc đ công b thông tin và mt vài đc đim ca doanh nghip nh: quy mô,
loi doanh nghip, loi công ty kim toán, tình trng niêm yt, Nghiên cu da

trên yêu cu công b thông tin công c tài chính ca IAS 32 và IAS 39. Nghiên cu
rút ra kt lun, mc đ công b thông tin có mi quan h vi quy mô, tình trng
niêm yt và đòn by tài chính.
Mt đim chung ca các nghiên cu trên là mu nghiên cu ch yu ti các
quc gia phát trin, cha chú trng đn ngân hàng thng mi ti các nc đang
phát trin và hu ht các quc gia này đu đã vn dng chun mc k toán quc t
v công b thông tin liên quan đn công c tài chính. Chính vì vy, nghiên cu các
nhân t tác đng đn công b thông tin công c tài chính trong các NHTM ti các
quc gia đang phát trin nh Vit Nam cn thit đc thc hin.


8

1.7. Quy trình nghiên cu
 thc hin đc ni dung và mc tiêu ca đ tài, ngi nghiên cu thc
hin quy trình nghiên cu th hin qua S đ 1.1. Quy trình nghiên cu.

S đ 1.1: Quy trình nghiên cu


VN  NGHIÊN CU
Các nhân t tác đng đn công b thông tin công c tài chính ca
các ngân hàng thng mi ti Vit Nam
Quan h: Các nhân t tác đng đn nhân t b tác đng

C S LÝ THUYT
Các công trình nghiên
cu trc
NGHIÊN CU NH
TÍNH
Phng pháp Chuyên gia
MÔ HÌNH NGHIÊN CU
Mô hình đo lng các nhân t tác đng
Mô hình các nhân t tác đng đn ch s công b công c tài chính
NGHIÊN CU NH LNG
Thng kê mô t
Phân tích h s tng quan và phân tích phng sai (ANOVA)

9

1.8. Ni dung ca lun vn
Vi quy trình nghiên cu đc đa ra trong mc 1.7, ngi nghiên cu xây
dng ni dung lun vn gm 6 chng:

Chng 1: Tng quan.
Chng 2. C s lý thuyt và mô hình nghiên cu.
Chng 3: ánh giá khái quát h thng ngân hàng thng mi ti Vit Nam
và công c tài chính ti các ngân hàng.
Chng 4: Phng pháp nghiên cu .
Chng 5: Kt qu nghiên cu.
Chng 6 : Các kin ngh và đ xut.
Kt lun chng 1:
Ngi nghiên cu đã khái quát ni dung, ý ngha, đi tng, phm vi,
phng pháp nghiên cu toàn lun vn. Bên cnh đó, ngi nghiên cu đã lit kê và
phân tích s b các công trình nghiên cu liên quan nhm khng đnh cha có
nghiên cu nào đc thc hin vi ni dung nh nghiên cu hiên ti ca tác gi.
Quy trình nghiên cu cng đã h thng hóa đc toàn b các ni dung mà các
chng tip theo s trình bày.





10

CHNG 2
C S LÝ THUYT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU
2.1. Công c tài chính trong ngân hàng thng mi
2.1.1. nh ngha v công c tài chính
IAS 32 “Công c tài chính: Trình bày ” đnh ngha: “Công c tài chính là bt
c hp đng nào mang li tài sn tài chính cho mt doanh nghip và n phi tr tài
chính hay công c vn cho doanh nghip khác. Các hp đng hàng hóa c s mà
đem li cho mt bên quyn thanh toán mt lng tin hay mt vài công c tài chính
khác s đc tính nh các công c tài chính”. Trong đnh ngha này, các khái nim

quan trng liên quan đn công c tài chính là tài sn tài chính, n tài chính và công
c vn ch s hu.
Theo IAS 32, tài sn tài chính bao gm:
- Tin;
- Công c vn ch s hu ca đn v khác, nh đu t vào c phiu ca đn
v khác;
- Quyn theo hp đng nhn tin hay tài sn tài chính khác (nh các khon
cho vay, phi thu, đu t vào công c n ca đn v khác, ), hoc trao đi tài sn
tài chính hay n phi tr tài chính vi đn v khác trong điu kin có li (nh các
công c tài chính phái sinh);
- Mt s hp đng đc thanh toán bng công c vn ca chính đn v.
Theo IAS 32, n phi tr tài chính bao gm:
- Các ngha v theo hp đng giao tin (N phi tr, cho vay, phát hành công
c n) .
11

- Các ngha v theo hp đng chuyn giao mt tài sn tài chính khác, hoc
trao đi tài sn tài chính hay n tài chính vi đn v khác theo điu kin bt li.
- Mt s hp đng đc thanh toán bng công c vn ca chính đn v.
Công c vn ch s hu là hp đng cho phép hng li ích còn li trong
các tài sn ca mt đn v sau khi tr ht n phi tr ca đn v đó.
Ngoài ra, xét v ngun gc ca hp đng, công c tài chính bao gm các
công c tài chính c s, nh các khon phi thu, phi tr, trái phiu, c phiu… và
các công c tài chính phái sinh (còn gi là là công c phái sinh), nh các giao dch
hoán đi, k hn, tng lai và quyn chn. Trong đó, các công c tài chính phái
sinh có ngun gc là các hp đng c s. S d gi các công c này là công c phái
sinh (derivatives) vì các lung tin ca chúng bt ngun (derive) t s thay đi đi
lng c s (underlying), nh t giá hi đoái, lãi sut, giá hàng hoá, xp hng tín
dng, (George Pennacchi, 2008) [6]. Theo IAS 39 - Công c tài chính – Ghi nhn
và đo lng và IFRS 9 - Công c tài chính thì công c tài chính phái sinh là công c

tài chính đáp ng đng thi ba điu kin sau:
- Có giá tr thay đi theo các đi tng c s c th nh lãi sut, t giá, giá
c hàng hóa, ch s giá, xp hng tín nhim, …
- Không đòi hi hoc đòi hi giá tr thun đu t ban đu rt thp.
- c thanh toán trong tng lai.
Các công c phái sinh cn bn nh các hp đng k hn (forward), hoán đi
(swap), quyn chn (option) và tng lai (future). Nh vy vi mi loi phái sinh
cn bn đc kt hp vi nhau cng nh gn vi các đi tng c s khác nhau to
nên th trng các công c phái sinh ht sc phong phú và phc tp.
Hn na, cn c vào tính phc tp ca hp đng, công c tài chính bao gm
các công c tài chính đn l và công c tài chính phc hp/hp th
(compound/hybrid instruments). Trong đó, các công c tài chính phc hp
12

(compound instruments) thng là các hp đng va mang đc đim ca công c
n va mang đc đim ca công c vn, chng hn trái phiu chuyn đi. Còn công
c hp th (hybrid instrument) là công c tài chính bao gm mt hp đng c s và
công c tài chính phái sinh gn kèm (đc gi là công c phái sinh chìm -
Embedded derivative), chng hn nh hp đng cho vay/gi tin bng đng Vit
Nam đc đm bo bng ngoi t hay vàng,
Tóm li, công c tài chính là các hp đng, trong đó các đi tác cùng tha
thun trc tip hoc đc quy đnh chung bi ngi phát hành v phng thc trao
đi các lung tin hay công c tài chính khác trong tng lai. Cách thc tính toán
và trao đi các lung tin hay công c tài chính th hin mi quan h tài chính gia
các bên tham gia hp đng và là c s đ quyt đnh bn cht ca công c tài chính.
Giá tr ca công c tài chính ph thuc vào cam kt thanh toán ca ngi phát hành,
tính thanh khon cng nh các yu t th trng.
2.1.2. Công c tài chính trong ngân hàng thng mi
Vi chc nng to tin, chc nng trung gian và chc nng kinh doanh, hot
đng ca các ngân hàng ht sc đa dng, phc tp và chu s điu hành cht ch ca

Ngân hàng Nhà nc. Trc ht, nh mi doanh nghip khác, ngun lc đu tiên
ca ngân hàng đc huy đng t ch s hu góp vn. Tuy nhiên, so vi các doanh
nghiêp sn xut kinh doanh, ngun vn ch s hu ca ngân chim t trng rt
khiêm tn (t 5% đn 10% tng ngun vn ca ngân hàng). Nh vy, thông qua
chc nng trung gian tín dng, ngun vn ch yu ca ngân hàng đc huy đng t
các tác nhân khác nhau trong nn kinh t. Hay nói cách khác, hot đng tín dng
huy đng vn mang li ngun vn ch yu cho ngân hàng, đó là tin gi ca khách
hàng, tin gi tit kim ca khách hàng và phát hành giy t có giá. Ngc li, hot
đng tín dng ngân hàng đc thc hin di nhiu hình thc khác nhau nhm
cung cp vn cho các đi tác có nhu cu vn dùng cho các hot đng sn xut kinh
doanh và tiêu dùng, nh cho vay, cho thuê tài chính, chit khu giy t có giá, bao
thanh toán, …
13

Bên cnh đó, th trng vn ngày càng phát trin, to thêm kênh đu t cho
các ngân hàng thông qua các hot đng đu t và kinh doanh chng khoán. Ngoài
ra, va đ đáp ng nhu cu ngoi t ca các khách hàng xut, nhp khu và tìm
kim li nhun cho ngân hàng thông qua kinh doanh chênh lch t giá khin cho
mt phn ngun lc huy đng đc các ngân hàng tham gia vào th trng ngoi
hi.
Cui cùng, th trng các công c tài chính phái sinh trên th gii trong vài
thp k qua có nhng bc phát trin mnh cng to c hi cho các ngân hàng tham
gia vào th trng này vi các mc đích khác nhau, nh kinh doanh và phòng nga
ri ro. Nh vy cho thy, hu ht các hot đng ca ngân hàng đu liên quan đn
vic to lp và s dng các công c tài chính. Các hot đng này cng nh các công
c tài chính trong ngân hàng thng mi đc tóm tt trong Bng 2.1- Các hot
đng ngân hàng và các công c tài chính.
Bng 2.1: Công c tài chính trong ngân hàng thng mi
Hot đng ngân hàng Công c tài chính
i tng k

toán
Huy đng vn
C phiu/vn góp ca ch s hu
Tin gi khách hàng
Tin gi tit kim
Các công c n do ngân hàng phát hành
Công c phc hp do ngân hàng phát hành
N phi tr tài
chính
Tín dng ngân hàng
Cho vay và ng trc cho khách hàng
Tài sn tài chính
u t, kinh doanh
chng khoán
Chng khoán kinh doanh
Chng khoán đu t

Tài sn tài chính
Kinh doanh sn phm
phái sinh và hot đng
phòng nga ri ro
Các công c phái sinh tin t
Các công c phái sinh lãi sut
Các công c phái sinh tín dng
Tài sn tài chính
– N phi tr tài
chính

14

Nh vy, ngoài tin mt và tin gi ca ngân hàng ti Ngân hàng Nhà nc
và ti các t chc tín dng khác thì các công c tài chính ch yu ca ngân hàng bao
gm:
Vn ch s hu và n phi tr tài chính:
Hot đng huy đng vn to ra ngun vn cho ngân hàng qua phát hành các
công c tài chính là công c vn (nh c phiu), công c n (phát hành k phiu,
trái phiu, chng ch tin gi), tin gi và tin gi tit kim ca khách hàng,
Trong đó, các công c vn (nh c phiu hay vn góp ca ch s hu) do ngân
hàng phát hành to nên ngun vn góp ca ch s hu vào ngân hàng. Tin gi
khách hàng bao gm tin gi không k hn (tin gi thanh toán và tin tit kim
không k hn), tin gi có k hn và tin gi tit kim có k hn đc ngân hàng
huy đng thng xuyên, nên còn đc gi là ngun vn huy đng vn thng
xuyên. Các công c n do ngân hàng phát hành nh trái phiu, k phiu, chng ch
tin gi và tin vay ca Ngân hàng Nhà nc hay các t chc tín dng khác. Ngun
vn này đc ngân hàng huy đng theo đt khi có nhu cu và đòi hi có điu kin
(nh đc cp phép ca Ngân hàng Nhà nc) nên gi là ngun vn huy đng
không thng xuyên. Ngoài ra, đ đáp ng nhu cu khác nhau, ngân hàng còn huy
đng vn thông qua phát hành các công c phc hp, nh trái phiu chuyn đi, trái
phiu gn kèm chng quyn. Vi các công c này, ngoài vic ngân hàng tr cho bên
nm gi mt khon tin xác đnh tng t các công c n thông thng thì ngi
s hu các công c tài chính phc hp này còn đc phép chuyn đi thành công c
vn ca ngân hàng hay quyn mua c phiu ca ngân hàng.
Tài sn tài chính t hot đng tín dng ngân hàng
Hot đng tín dng ngân hàng là hot đng quan trng đi vi ngân hàng.
Vi các hình thc khác nhau, nh: cho vay, chiu khu thng phiu, cho thuê tài
chính, bo lãnh và bao thanh toán, hot đng tín dng ngân hàng mang li tài sn tài
chính là cho vay, ng trc khách hàng (bao gm c mua trái phiu ca bên phát
hành mà trái phiu này không giao dch trên th trng th cp).