Hoàn thiện mô hình hải quan điện tử tại Việt Nam

B
B




G
G
I
I
Á
Á
O
O


D
D


C
C


V
V
À
À

Đ
Đ
À
À
O
O


T
T


O
O


T
T
R
R




N
N
G
G





I
I


H
H


C
C


K
K
I
I
N
N
H
H


T
T





T
T
P
P
.
.
H
H




C
C
H
H
Í
Í


M
M
I
I
N
N

H
H









L
L
Ê
Ê


H
H
O
O
A
A


M
M
A
A
I

I




 TÀI
HOĨNăTHINăMỌăHỊNH
HIăQUANăINăTăTI VITăNAM



LUNăVNăTHCăSăKINHăT








TP.ăHăChíăMinhăậ Nmă2011



B
B



G
G
I
I
Á
Á
O
O


D
D


C
C


V
V
À
À




À
À
O
O

T
T


O
O


T
T
R
R




N
N
G
G






I
I

H
H


C
C


K
K
I
I
N
N
H
H


T
T




T
T
P
P

.
.
H
H




C
C
H
H
Í
Í


M
M
I
I
N
N
H
H




L
L
Ê
Ê


H
H
O
O
A
A


M
M
A
A
I
I



 TÀI
HOĨNăTHINăMỌăHỊNH HIă
QUANăINăT TI VITăNAM

Chuyên ngành: Kinh t tài chính – Ngân hàng
Mã s: 60.31.12

LUNăVNăTHCăSăKINHăT



NGIăHNGăDNăKHOAăHC:


G
G
S
S
.
.
T
T
S
S
.
.


D
D





n
n
g
g


T
T
h
h




B
B
ì
ì
n
n
h
h


M
M
i
i
n

n
h
h








TP.ăHăChíăMinhăậ Nmă2012



LIăCAMăOAN



Tôi xin cam đoan Lun vn Thc s “HOĨNă THINă MỌă HỊNH HIă
QUANăINăTăTI VITăNAM” là do bn thân t nghiên cu và thc hin
theo s hng dn khoa hc ca
G
G
S
S
.
.
T
T

S
S
.
.


D
D




n
n
g
g


T
T
h
h




B
B
ì
ì

n
n
h
h


M
M
i
i
n
n
h
h
Các thông tin, s liu và kt qu nghiên cu trong lun vn là hoàn toàn
trung thc và chính xác.

Ngiăcamăđoan



L
L
ê
ê


H
H
o

o
a
a


M
M
a
a
i
i







MCăLC

Trang
Trangăphăbìa

Liăcamăđoan

Mcălc

Danhămcăcácăkýăhiu,ăchăvitătt

Danhămcăcácăbng,ăbiu

Danh mcăcácăhìnhăv,ăđăth

LIăCAMăOAN 3
CHNGă1 : TNG QUAN V HI QUAN IN T 5
1.1 Khái quát v Hi quan đin t 5
1.1.1 Khái nim Hi quan đin t 5
1.1.2 Quy trình hi quan đin t 7
1.1.3 So sánh Hi quan đin t và hi quan truyn thng 8
1.1.4 Nhng li ích và hn ch ca Hi quan đin t 11
1.2 Các điu kin đ thc hin mô hình HQT 17
1.2.1 Mc đ phát trin v mô nn kinh t 17
1.2.2 C s pháp lý 18
1.2.3 C s h tng 19
1.2.4 Ngun nhân lc 21
1.3 Kinh nghim thc hin hi quan đin t ca mt s nc trên th gii 22
1.3.1 Singapore 22
1.3.2 Thái Lan 23
1.3.3 Malaysia 26
1.3.4 Nht Bn 28
1.3.5 Nhng bài hc kinh nghim cho HQT Vit Nam 30



CHNGă2 : THCăTRNGăMỌăHỊNHăHIăQUANăINăT TIăVITă
NAM 34
2.1 Khái quát tình hình trin khai mô hình HQT ti Vit Nam 34
2.2 Quy trình HQT ti Vit Nam 36
2.2.1 Quy trình HQT 36
2.2.2 ánh giá quy trình HQT theo các nguyên tc c bn ca qun lý

cht lng toàn din 41
2.2.3 Tác đng ca thc hin mô hình HQT đn nhim v, chc nng
qun lý hi quan 44
2.3 ánh giá thc trng các điu kin đ thc hin mô hình HQT ti Vit
Nam 53
2.3.1 Mc đ phát trin ca nn kinh t Vit Nam 53
2.3.2 C s pháp lý 55
2.3.3 C s h tng 56
2.3.4 V ngun nhân lc 61
2.4 Nhng hn ch trong quá trình trin khai thc hin mô hình HQT ti
Vit Nam 62
CHNG 3 : GIIăPHÁPăHOĨNăTHINăMỌăHỊNH HI QUAN IN
TăTI VIT NAM 65
3.1 nh hng phát trin hi quan đin t đn nm 2020 65
3.2 Gii pháp hoàn thin mô hình HQT ti Vit Nam đn nm 2020 67
3.2.1 Hoàn thin c s pháp lý cho HQT 67
3.2.2 Hoàn thin quy trình HQT 68
3.2.3 Hoàn thin phát trin c s h tng CNTT 72
3.2.4 Xây dng và phát trin ngun nhân lc 76
KTăLUN 81
TĨIăLIUăTHAMăKHO 83
PHăLC 84



DANH MC NHNG CH VIT TT


BTC : B Tài chính
CBCC : Cán b công chc

CNTT : Công ngh thông tin
CO : Chng nhn xut x hàng hóa (Certificate of Origin)
DN : Doanh nghip
EDI : Trao đi d liu đin t (Electronic Data Interchange)
HH : Hin đi hóa
HQ : Hi quan
HQT : Hi quan in t
HTXL DLT : H thng x lý d liu đin t
KTTT : Kim tra thu thu
LAN : Mng cc b
NK : Nhp khu
NSNN : Ngân sách nhà nc
QLRR : Qun lý ri ro
SXXK : Sn xut xut khu
TCHQ : Tng cc Hi quan
TQT : Thông quan đin t
VAN : C quan/ T chc truyn nhn d liu (Value Added
Network)
WAN : Mng din rng (Wide Area networks)
WCO : T chc Hi quan th gii (World Customs Organisize)
WTO : T chc Thng mi th gii (World Trade Organisize)
XK : Xut khu
XLDL TQT : X lý d liu thông quan đin t
XNK : Xut nhp khu
XNC : Xut nhp cnh

DANHăMCăCÁCăBNG,ăBIU
Trang

Bng 2.1: Kt qu s Chi cc thc hin HQT ti 13 Cc 91
Bng 2.2: Kt qu DN trin khai HQT ti 13 Cc 92
Bng 2.3: Kim ngch XNK thc hin HQT ti 13 Cc 93
Bng 2.4: Kt qu t khai thc hin HQT 94
Bng 2.5 : Kt qu v t l phân lung thc hin HQT ti 13 Cc 95
Bng 2.6: S liu các v vi phm khi t hình s giai đon 2005-2010 48
Bng 2.7: Hot đng KTSTQ giai đon 2005- 2010 48
Bng 2.8: Thu NSNN trong lnh vc Hi quan 96
Bng 2.9: S liu v thu thu thc hin HQT 97
Bng 2.10: Trang thit b cho các Cc trin khai HQT 98

DANHăMCăCÁCăHỊNHăV,ăăTH
Trang
S đ 1.1: Minh ha mô hình hi quan đin t 7
S đ 1.2: Th tc hi quan đin t ti Thái Lan đi vi hàng nhp khu 24
S đ 1.3: Th tc hi quan đin t ti Thái Lan đi vi hàng xut khu 25
S đ 1.4: H thng thông tin Hi quan Malaysia 27
S đ 2.1: Trình t thc hin TTHQT 36


1



LIăMăU


1. Lý do chn đ tài

Công tác qun lý nhà nc v Hi quan (HQ) đóng vai trò quan trng vào s
phát trin kinh t - xã hi thông qua vic to thun li cho thng mi, du lch và đu
t; bo v nn kinh t trong nc, đm bo an ninh, an toàn xã hi; đóng góp vào
ngun thu ngân sách nhà nc.
Trong bi cnh Vit Nam đang hi nhp sâu rng vi nên kinh t th gii, c
quan HQ phi đi mt vi nhng thách thc rt ln: S gia tng v quy mô, tính phc
tp ca các hot đng thng mi quc t; nguy c khng b; mi đe da môi trng
và sc khe cng đng; ngha v thc hin cam kt quc t liên quan đn lnh vc
HQ; yêu cu đm bo to thun li ti đa cho các hot đng thng mi hp pháp

đng thi tuân th các quy đnh ca pháp lut.
c s quan tâm ch đo ca Chính ph, B Tài chính (BTC), ngành HQ đã
có nhiu c gng và đt đc mt s kt qu bc đu trong tin trình ci cách th tc
hành chính và hin đi hóa ngành HQ. Rt nhiu gii pháp đã đc ngành HQ trin
khai áp dng trong quá trình qun lý, đc bit là trin khai ng dng công ngh thông
tin (CNTT) vào hot đng qun lý nhà nc v HQ. Các quy trình th tc hi quan
luôn đc ci tin sao cho ngày càng đn gin hn, minh bch hn, to điu kin
thun li nht cho hot đng thng mi, xut nhp khu phát trin.
Thc hin quyt đnh 149/2005/Q-TTg ngày 19/07/2005 ca Th tng
Chính ph, nm 2005 ngành Hi quan đã trin khai thc hin thí đim th tc hi quan
đin t (TTHQT) ti Cc HQ Thành ph H Chí Minh và Cc HQ Hi Phòng t
nm 2005-2009. Nhn thy, đây là mt bc đt phá quan trng ca ngành HQ trong
công cuc ci cách th tc hành chính nhng khó m rng và to sc lan ta. Vì vy,
Tng cc Hi quan (TCHQ) đã ch đng báo cáo BTC trình Th tng Chính ph cho
phép ch trng chuyn đi t mô hình thí đim hp ti mt Chi cc HQT sang áp
dng mô hình các Chi cc HQ thc hin song song 2 phng thc đin t và th công
và trin khai thí đim m rng HQT ti 13 Cc HQ tnh, thành ph theo Quyt đnh
s 103/2009/Q-TTg ngày 12/8/2009. Qua gn hai nm thc hin theo Quyt đnh


2



103, thc t cho thy HQT là mt hình thc mi có nhiu u đim so vi th tc HQ
th công, nh: tit kim thi gian, tit kim chi phí, tit kim nhân lc, thông quan
hàng hóa nhanh chóng, gim bt th tc giy t, tng doanh thu, tng li nhun, tng
uy tín thng hiu cho doanh nghip và nâng cao hiu qu qun lý. Vic làm này đã
đc cng đng doanh nghip, d lun đánh giá cao và đây cng là mt đóng góp
quan trng, thúc đy nhanh quá trình hi nhp ca Vit Nam vi nn kinh t th gii.

Bên cnh nhng u đim nêu trên, vic thc hin HQT cng còn có nhng
hn ch cn phi khc phc đ hoàn thin và phát trin m rng HQT trong thi gian
ti. Chính vì vy, tôi đã chn đ tài “Hoàn thin mô hình hi quan đin t ti Vit
Nam” đ làm lun vn thc s.
2. Mcăđíchănghiênăcu
- H thng hóa nhng vn đ c bn v HQT, rút ra bài hc kinh nghim cho
Vit Nam t vic nghiên cu kinh nghim thc hin HQT ca mt s nc.
- Phân tích, đánh giá mt cách khách quan tình hình thc hin HQT ti 13
Cc HQ tnh, thành ph. Ch rõ nhng u đim, nhc đim ca quy trình th tc và
nhng nhân t tác đng.
-  xut mt s gii pháp nhm hoàn thin, phát trin HQT ti Vit Nam.
3. iătngăvƠăphmăviănghiênăcu
3.1ăiătngănghiênăcu
- Kinh nghim ca mt s nc đã áp dng Hi quan đin t.
- Thc t trin khai thc hin HQT ti Vit Nam trong thi gian qua.
- Thc t trin khai Th tc hi quan đin t ca các doanh nghip trên đa bàn
13 Cc Hi quan tnh, thành ph.
- Quy trình thc hin HQT hin nay và hng hoàn thin.
3.2ăPhmăviănghiênăcu
3.2.1 V mt không gian
- Thc t thông quan đin t ca mt s nc trên th gii, đc bit là các quc
gia trong vùng ông Nam Á (Asean) và ông Bc Á (Nht Bn, Hàn Quc) vì các
quc gia này có nhiu đim tng đng vi Vit Nam và có mô hình tng đi phù
hp vi điu kin phát trin ca Vit Nam.


3

- Quá trình thc hin thí đim th tc hi quan đin t ti Vit Nam ca 13 Cc
Hi quan tnh, thành ph.
3.2.2 V mt thi gian
 tài tp trung nghiên cu khong thi gian t nm 2009 tr li đây, mà trng
tâm là khong thi gian t tháng 12/2009 đn tháng 10/2011 (trin khai theo Quyt
đnh 103/2009/Q-TTg).
4. Phngăphápănghiênăcu
-  tài đc nghiên cu da trên c s các tài liu, lý thuyt mô hình thông
quan đin t ca mt s nc, các s liu thu thp đc t Ban Ci cách Hin đi hóa
-TCHQ, Cc Công ngh thông tin –TCHQ các tp chí nghiên cu chuyên đ nh Thi
báo Tài chính Vit Nam, Nghiên cu Hi quan, báo Hi quan và các trang web…
- Thông qua vic trin khai ng dng mô hình th tc hi quan đin t ti 13
Cc Hi quan tnh, thành ph.
T mô hình lý lun và các s liu thc t thu thp đc thông qua phng pháp
thng kê, ngi vit đã s dng các phng pháp phân tích, phng pháp so sánh,
phng pháp tng hp mt cách h thng, khoa hc, bin chng đ thc hin đ tài.
Các s liu đc x lý bng chng trình ng dng Microsoft Excel đm bo
tính chính xác và khoa hc.
5.ăăTínhămiăcaăđătƠi
i vi nhiu nc trên th gii, thng mi đin t, thông quan đin t là mt
lnh vc, mt đ tài rt bình thng vì nó đã din ra t lâu và din ra mt cách ph
bin. Tuy nhiên, đi vi Vit Nam thng mi đin t, thông quan đin t ch mi bt
đu  giai đon hình thành trong nhng nm gn đây.
Trc đây, cng có mt s đ tài nghiên cu v thng mi đin t và mt s
lnh vc hot đng ca hi quan. Tuy nhiên, nhng đ tài này cha đ cp hoc ch
mi đ cp đn ý tng áp dng thông quan đin t, cha nghiên cu mt cách tp
trung, h thng, sâu rng và toàn din v HQT. Chính vì vy, có th nói đây là mt
đ tài nghiên cu hoàn toàn mi v HQT. Nhng thông tin v HQT đ cp trong
đ tài này là nhng thông tin mi nht đc cp nht. Nó là kt qu nghiên cu, tng
hp t nhiu ngun thông tin khác nhau, mang tính khoa hc và chính xác cao. Kt

4



qu kho sát, nghiên cu thc t t kinh nghim thc hin ca mt s nc, t các
doanh nghip đã tham gia HQT và t các đn v thc hin thí đim là mt nét ni
bt ca đ tài nghiên cu này.
Hy vng rng nhng gii pháp đ xut mang tính kh thi s đc các c quan
qun lý nhà nc, ngành Hi quan xem xét và áp dng trong thc tin nhm phát trin
thông quan đin t trong tng lai, góp phn đy mnh quá trình hin đi hóa và hi
nhp ca Hi quan Vit Nam vi hi quan các nc.
6.ăăBăccăcaăđătƠi
Ngoài phn m đu, kt lun và ph lc, đ tài đc chia thành 3 Chng:
Chng 1: Tng quan v Hi quan đin t.
Chng 2: Thc trng mô hình HQT ti Vit Nam
Chng 3: Gii pháp hoàn thin mô hình HQT ti Vit Nam.

5



CHNGă1
TNGăQUAN VăHIăQUANăINăT

1.1 KháiăquátăvăHi quanăđinăt
1.1.1 KháiănimăHiăquanăđinăt
S phát trin mnh m ca Công ngh thông tin (CNTT) và đc bit là ca
Internet đã và đang to ra mt cuc cách mng trong phng pháp qun lý và cách
thc hot đng ca các c quan Hi quan (HQ) trên th gii. Các phng pháp qun
lý truyn thng da trên vic x lý giy t đc thay th bng phng thc x lý các
giao dch đin t, phng thc “gác cng”- kim tra tt c hàng hoá đc thay th
bng phng thc tp trung ngun lc đ kim tra hàng hóa xut khu, nhp khu có
mc đ ri ro cao (da trên c s phân tích, đánh giá ri ro) và to điu kin thun li
cho hàng hóa ca các DN XNK có mc đ tuân th pháp lut cao.
Trong nhng nm gn đây, trc sc ép phi to điu kin thun li cho
thng mi, đc bit là thng mi quc t phc v cho tin trình hi nhp quc t và
phát trin kinh t ca quc gia buc Hi quan các nc phi tin hành hin đi hóa
hot đng qun lý ca mình và CNTT đã to ra c hi cc k ln giúp c quan HQ
gii quyt đc khó khn ca mình. Mt trong nhng c hi ln nht mà CNTT đem
li đó là cho phép c quan HQ trin khai mô hình hi quan đin t . Vy hi quan đin
t (HQT) là gì?

Trên thc t không có đnh ngha thng nht v HQT. Hi quan các nc, tùy
theo quan đim, đc đim, mc đ phát trin ca đt nc khi tin hành trin khai
HQT đa ra mô hình ca riêng mình v HQT. Tên gi HQT cng đa dng và
mi tên gi cng hàm cha phm vi, chc nng ca nó, chng hn nh HQ Hàn Quc
thì s dng là cm t U-Customs- Hi quan mi lúc-mi ni và mi thit b. Nht Bn
thì dùng NACSS-H thng thông quan Nht Bn, Philippin thì gi là ASYCUDA-H
thng d liu t đng HQ…Tuy có s khác nhau v phm vi, mc đ và kh nng
ng dng nhng các mô hình HQT có nhng đc đim chung nh sau:
- Áp dng CNTT mt cách ti đa, phù hp vi trình đ phát trin CNTT ca
quc gia.


6



- Cung cp các dch v thông quan đin t cho ngi khai HQ nh khai hi
quan đin t, thanh toán đin t, thông quan đin t…
- Vic chia s thông tin, d liu vi các bên liên quan đc thc hin qua các
h thng trao đi d liu đin t.
- Có s h tr các thit b hin đi nh máy soi container, h thng camera
quan sát, giám sát, cân đin t… trong vic kim tra, kim soát hi quan.
Chúng ta có th đnh ngha HQT nh sau:
Theo ngha hp: HQT là vic ng dng CNTT đ x lý thông quan t đng.
Theo ngha rng hn: HQT là môi trng trong đó c quan HQ áp dng các
phng pháp, phng tin, trang thit b hin đi, đc bit là CNTT đ điu hành hot
đng ca mình và cung cp các dch v v thông quan HQ cho ngi khai hi quan,
phng tin, hành khách xut nhp cnh và các bên có liên quan khác.
 thc hin HQT thì tùy vào điu kin, đc đim kinh t, vn hóa, xã hi
ca mi nc đ la chn mô hình trin khai HQT phù hp. Tuy nhiên, hu ht các

nc đu xây dng m hình tp trung thng nht da trên nn tng ng dng CNTT
và áp dng k thut Qun lý ri ro (QLRR). T đng hóa hoàn toàn vic qun lý
thông tin hàng hóa bng vic hoàn thin h thng trao đi d liu đin t vi mt s
c quan ch yu có liên quan đ qun lý hàng hóa, x lý thông tin, quyt đnh hình
thc kim tra Mô hình này cho phép c quan HQ d qun lý, duy trì và bo hành,
d liu đc cp nht kp thi và đm bo thng nht trong thc hin.
Hin nay, các nc trin khai HQT đu tin hành theo mô hình 3 khi x
lý thông tin và thông quan hàng hóa. Bao gm: khi 1 là khi tip nhn thông tin,
x lý thông tin và phn hi thông tin t đng (trung tâm x lý d liu); khi 2 là
khi kim tra s b thông tin khai đin t và kim tra chi tit các chng t thuc b
h s HQ (HQ vùng hoc HQ ca khu); khi 3 là khi kim tra thc t hàng hóa.
H thng HQT s đc xây dng, th nghim và trin khai thí đim t mt Cc
(hay vài Chi cc), sau đó m rng ra các Cc còn li và tng bc m rng theo
tng loi hình.


7




Săđă1.1:ăMinhăhaămôăhìnhăhiăhiăquanăđinăt
1.1.2 Quy trình hiăquanăđinăt
Quy trình HQT thng có 5 bc c bn nh sau:
Bcă1: DN thc hin khai t khai hi quan đin t, t khai tr giá (nu cn)
theo đúng tiêu chí và khuôn dng chun và gi ti h thng ca c quan Hi quan.
Trng hp thông tin khai ca ngi khai HQ gi đn cha phù hp theo
quy đnh, công chc kim tra thông qua h thng hng dn ngi khai HQ điu
chnh cho phù hp hoc t chi đng ký và nêu rõ lý do.
Nu thông tin khai báo phù hp và đy đ thì chp nhn đng ký t khai

HQT, cp nht kt qu kim tra vào h thng đ h thng cp s đng ký, phân
luông t khai.
Bcă2: DN nhn thông tin phn hi t c quan Hi quan v s t khai hi
quan, kt qu phân lung và thc hin mt trong các ni dung sau:
Lung Xanh: Min kim tra h s giy và min kim tra thc t hàng hóa.
Lô hàng đc c quan HQ chp nhn thông quan thì chuyn sang bc 4.


8



Lung Vàng: Kim tra h s HQ. Nu đc yêu cu sa đi, b sung h s
HQ thì DN thc hin theo yêu cu và xut trình h s giy đ c quan HQ kim tra.
Nu lô hàng đc chp nhn thông quan thì thc hin tip bc 4, nu c quan Hi
quan yêu cu kim tra thc t hàng hóa thì chuyn sang bc 3.
Bcă3ăậ Lungă: DN xut trình h s giy và hàng hóa đ c quan Hi
quan kim tra.
Nu kt qu kim tra thc t hàng hóa phù hp vi các quy đnh ca pháp
lut thì công chc kim tra thc t hàng hóa quyt đnh thông quan và chuyn sang
bc 4.
Nu kt qu kim tra thc t hàng hóa không đúng so vi khai báo ca ngi
khai HQ thì công chc kim tra thc t hàng hóa đ xut bin pháp x lý và chuyn
h s cho lãnh đo cp trên xem xét, x lý.
Bcă4: DN in t khai trên h thng ca mình đ ly hàng.
Nu hàng hóa thuc din phi np thu thì DN phi np thu, l phí HQ theo
quy đnh trc khi đc xác nhn “Thông quan”, “Gii phóng hàng”.
Bcă5: Qun lý, hoàn chnh h s
Chi cc HQ ni thc hin HQT b trí công chc theo dõi, qun lý, hoàn
chnh h s ca các lô hàng đã đc “Thông quan”, “Gii phóng hàng”, “cho phép

đa hàng v bo qun”, “Hàng chuyn ca khu” mà còn n chng t đc phép
chm np thuc b h s HQ hoc còn vng mc cha hoàn tt th tc HQ.
Sau khi hoàn chnh h s thì chuyn giao cho công chc đc giao nhim v
qun lý, hoàn tt h s. Công chc qun lý hoàn tt h s kim tra vic hoàn chnh
ca h s, cp nht thông tin vào h thng.
1.1.3 SoăsánhăHiăquanăđinătăvƠăhiăquanătruynăthng
Niădung
Hiăquan đinăt
Hiăquan truynăthng
ngă
kýă tă
khaiăhiă
quan
Thông
tin khai
báo
Yêu cu khai báo dng mã hóa
vào h thng máy tính.
Yêu cu khai báo trên
các mu vn bn c
đnh.
H s
Tp d liu đin t gm các ch
Tp hp các loi chng


9

HQ
tiêu thông tin khai báo và
chng t h tr đc đin t
hóa. Pháp lut chp nhn h s
HQT có giá tr nh h s
thông thng nu đáp ng các
điu kin nht đnh.
t bng giy.
Phng
thc tip
nhn
khai báo
Ngi khai có th gi các ch
tiêu thông tin qua mng đn h
thng thông tin đin t ca c
quan HQ.
Ngi khai HQ trc tip
đn tr s HQ đ np h
s.
Cách
thc x
lý thông
tin
H thng th tc HQT trc
tip kim tra, đi chiu mt
cách t đng hoc bán t đng
đi vi các ch tiêu thông tin.
Trc tip x lý tng
chng t kèm theo t
khai HQ, so sánh, đi

chiu, kim tra tính
chính xác, thng nht
ca ni dung khai báo.
Cách
thc
phn hi
thông tin
X lý thông tin đin t, phn
hi trc tip vào h thng
CNTT ca ngi khai HQ các
thông đip đin t.

Yêu cu s hin din ca
c ngi khai HQ và cán
b HQ. Công chc HQ
thông báo cho ngi
khai HQ v kt qu x
lý và hng dn thc
hin các bc đi tip
theo ca quy trình th
tc HQ.
Kimă
tra
hngă
hoá
Ghi
kt qu
kim tra
Kt qu kim tra đc công
chc kim tra nhp vào h

thng và in ra t h thng phiu
ghi kt qu kim tra hàng hoá.
Kt qu kim tra đc
công chc kim tra ghi
trc tip vào t khai.


10



Duyt
thông
quan
hàng hoá
Sau khi hàng hoá đã đc kim
tra và đã qua khâu kim tra h
s sau kim hoá, lãnh đo chi
cc hi quan duyt thông quan
trên h thng.
i trng đi th tc
ký duyt thông quan trên
t khai giy.






Kimă

tra, xác
đnhăgiáă
và tính
thu
Kim tra
tính thu
DN t khai, t chu trách nhim
v thông tin khai báo. H thng
t kim tra tính thu.
T khai phi qua khâu
kim tra tính thu.
Thông
báo thu
Thông báo thu đc gi kèm
theo thông tin phn hi cho DN
khi duyt phân lung t khai.
Công chc HQ ra thông
báo thu, quyt đnh
điu chnh thu khi DN
đng ký t khai, tính
thu.
Np
l phí
Np đnh k hàng tháng t
ngày 5 đn ngày 10 ti kho bc
nhà nc theo thông báo l phí
ca c quan hi quan gi qua
mng Internet.
Np bng tin mt hoc
chuyn khon theo tng

t khai, np ti ni làm
th tc, trc khi thông
quan hàng hoá. Công
chc hi quan phi vit
biên lai np l phí cho
tng t khai.
Npă
thuă vƠă
các
khonă
phiă
thu
khác
Np thu
và các
khon
phi thu
khác
T đng hóa quá trình thu thu
thông qua vic truyn nhn d
liu np thu bng chng t
đin t gia c quan HQ –
NHTM – KBNN.
Np qua kho bc hoc
np trc tip ti chi cc
hi quan ca khu, hoc
bo lãnh ca ngân hàng.
Phúc tp
Do đi kim tra sau thông quan
thc hin sau khi hàng hoá

đc thông quan.
Do đi k toán thu và
phúc tp h s thc hin
sau khi hàng hoá đc


11



thông quan.
Phúc
tp,ă
luă tră
hăs

Lu tr
h s
C quan hi quan ch lu b h
s kèm theo t khai đi vi
hàng lung vàng và lung đ.
i vi hàng lung xanh: c
quan hi quan ch lu mt t
khai, DN lu mt t khai kèm
b h s và h xut trình khi c
quan hi quan yêu cu. H s
do hi quan sau thông quan lu.
B h s (bn sao) khi
làm th tc xong, c
quan hi quan lu toàn

b, ch tr li DN mt t
khai, b h s bn chính
DN gi. H s do đi k
toán thu và phúc tp h
s lu.

1.1.4 NhngăliăíchăvƠăhnăchăca Hi quanăđinăt
1.1.4.1 Nhngăliăích
Trin khai HQT là mt quá trình phc tp, tn kém và cng đy thách thc,
nhng thc hin HQT là điu kin tiên quyt trong quá trình hi nhp toàn cu
hóa, giúp c quan HQ và DN đnh hình đc mt phong cách làm vic mi theo
hng chun hóa, chuyên nghip, hin đi. Vì vy, có th tng kt li nu trin khai
HQT thành công thì mang đn li ích c bn sau đây:
Th nht: Li ích đi vi nn kinh t - Thúc đy phát trin kinh t đi ngoi
và hi nhp quc t.
Hin nay, các quc gia đã và đang hi nhp sâu rng vào nn kinh t th gii,
đc bit là khi các nc tham gia ký kt các hip c, hip đnh song phng, đa
phng cùng trách nhim phi thc hin nhiu cam kt liên quan đn hot đng HQ 
cp Chính ph; ví d nh: Tha thun v vic hình thành cng đng kinh t ASEAN
ti nm 2015; Hip đnh v xây dng và thc hin c ch mt ca ASEAN ti nm
2012; L trình thc hin các cam kt ct gim thu quan và t do hóa thng mi trong
khuôn kh WTO…. T đó đòi hi h thng pháp lut v HQ phi đy đ, thng nht,
rõ ràng và công khai, minh bch, phù hp vi các cam kt quc t, thc hin nghiêm
chnh, bình đng cho mi đi tng. Vic thc hin HQT chng t thin chí, n lc
tích cc ca các nc nói chung và Vit Nam nói riêng trong vic tham gia thc hin


12

các mc tiêu ca các t chc này, vì li ích quc gia và quc t.
Ngày nay, cùng vi s phát trin nhanh chóng, đa dng ca thng mi và dch
v quc t, khi lng công vic ca HQ các quc gia ngày càng gia tng mt cách
đáng k. Ngày càng xut hin nhiu loi hình dch v và kinh doanh thng mi mi
đòi hi công tác qun lý, kim tra, giám sát ca c quan HQ phi đáp ng đc yêu
cu. Vì vy, xu th phát trin ca HQ quc t ngày nay là ng dng CNTT vào hot
đng qun lý mt cách có hiu qu. ng dng HQT là con đng phát trin ca hu
ht các nc và là yêu cu ca HQ quc t trong xu hng toàn cu hóa. Nh vy, áp
dng HQT va là bt buc, va là xu th chung ca HQ Vit Nam và các nc.
Th hai: li ích đi vi ếoanh nghip
Thc hin HQT, DN còn đc hng thêm nhiu li ích so vi HQ truyn
thng. c th đó là:
DN không phi đn tr s HQ mà có th khai HQ ti bt k thi gian nào, ti
bt c đa đim nào có máy tính kt ni mng internet và đc thông quan ngay đi vi
lô hàng thuc din min kim tra h s giy và min kim tra thc t hàng hóa. Ngoài
ra, DN đc s dng t khai đin t in t h thng ca DN, có ch ký và đóng du ca
DN thay cho t khai giy và các chng t kèm theo đ đi nhn hàng và làm chng t
vn chuyn hàng hóa trên đng (nu lô hàng thuc din min kim tra h s giy và
min kim tra thc t hàng hóa). iu này đã giúp DN gim thi gian, chi phí làm th
tc hi quan do DN có th ch đng trong quá trình khai báo HQ.
DN thc hin HQT s đc c quan HQ cung cp thông tin v quá trình x lý
h s hi quan đin t thông qua HTXLDLT hi quan.
Bên cnh đó, các quy đnh, chính sách liên quan đc công b trên website HQ.
DN thc hin HQT s đc c quan HQ h tr đào to, cung cp các vn bn quy
đnh v HQT và phn mm khai báo HQT, đc t vn trc tip min phí, gii đáp
các vng mc liên quan quan đn HQT.
i vi nhng DN u tiên đc bit còn đc hng nhng li ích nh đc s
dng t khai HQ tm đ gii phóng hàng; đc hoàn thành th tc thông quan trên c
s s dng t khai đin t 01 ln/01 tháng cho tt c hàng hóa XK, NK thng xuyên

vi cùng mt đi tác, cùng mt loi hình XK, NK, đã đc gii phóng hàng theo t


13



khai tm; đc kim tra h s hoc kim tra thc t hàng hóa ti tr s ca DN u tiên
đc bit hoc ti đa đim khác do DN đng ký, đc c quan HQ chp nhn.
Vic thc hin HQT giúp thông tin gia h thng ca HQ và DN đc qun
lý đng b trên máy tính, to điu kin thun li cho vic tra cu, tìm kim thông tin.
ng thi, cách làm này cng giúp c quan HQ chuyn t kim tra, kim soát tng lô
hàng sang qun lý toàn b thông tin v quá trình hot đng XNK ca DN, chuyn t
“tin kim” sang “hu kim”, tng cng chng buôn lu, gian ln thng mi và hn
ch tht thu thu.
Th ba: Li ích đi vi c quan Hi quan
Trc tình hình th gii có nhiu bin đng v kinh t, chính tr, bên cnh
nhng nhim v truyn thng, HQ các nc còn có thêm nhim v chng khng b,
chng ra tin, chng dch bnh, bo đm an ninh, an toàn xã hi Trong điu kin
ngun nhân lc ca HQ có hn, ngun lc ca ngành HQ không th tip tc tng mãi
theo tc đ gia tng công vic và nu nh có tng cng không th qun lý đc mt
cách hiu qu. ng trc yêu cu trên, đòi hi c quan HQ các quc gia phi ci cách
và hin đi hóa HQ. Mt trong nhng ni dung ct lõi ca hin đi hóa HQ là thc hin
HQT. ó là thay đi cn bn t duy v phng pháp qun lý, áp dng phng pháp
QLRR vào trong hot đng ca HQ, thay th dn phng thc qun lý theo tng lô
hàng ti ca khu sang qun lý thông tin toàn b quá trình hot đng XNK ca DN;
chuyn t tin kim sang hu kim; đánh giá, phân loi DN da trên ngun c s d
liu có sn t c quan HQ và thu thp đc đ có đi sách qun lý cho phù hp; hng
DN vào qu đo chp hành nghiêm pháp lut trong mi hot đng.
Nh vy, thc hin HQT va là yêu cu ni ti ca các quc gia va là đòi hi

ca tin trình hi nhp kinh t quc t. Chính ph các nc đu nhn thc đc tm
quan trng ca vic thc hin HQT, coi HQT nh là mt ni dung c bn, thit yu
ca HQ hin đi, góp phn trc tip, thúc đy hot đng thng mi và phát trin kinh
t ca mi quc gia.
Bên cnh đó, chc nng ca ngành HQ không ch là thu thu XK, NK đ bo
đm ngun thu NSNN, mc dù đó là nhim v rt quan trng. Mà HQ còn là công c


14



sc bén ca nhà nc có vai trò ch yu trong vic thc hin chính sách khuyn khích
XK, kim soát NK, bo v sn xut trong nc. Vai trò kim tra giám sát và thu thu
ca HQ ngày càng nng n vi khi lng công tác nhiu hn, phc tp hn. Vì vy,
vic trin khai HQT s giúp Nhà nc nâng cao hiu qu qun lý. C th trên các mt
nh sau:
Nâng cao hiu qu công tác kim tra giám sát ca Hi quan
Do ngun lc (kinh phí, biên ch) có hn nên c quan HQ không th thc hin
vic kim tra 100% các lô hàng nhp khu. Vì vy, đ thc hin chc nng kim tra
giám sát ca mình, HQ buc phi la chn trng đim. C quan HQ có th đánh giá
mt cách th công mc đ ri ro và đa ra các tiêu chí la chn đ chn ra các lô hàng
cn đc kim tra. Tuy nhiên, khi mà chc nng giám sát hàng hoá và đng ký t khai
HQ đi vi hàng hoá XNK đã đc t đng hoá thì các công vic la chn nh th
đc thc hin trên c s t đng và nhiu thông tin hn. Nhng bng chng và thông
tin mà HQ thu thp đu đc đa vào máy vi tính đ x lý trong quá trình chn la.
Kh nng phát hin các hin tng gian ln theo đó mà tng lên trong điu kin đã
đc t đng hoá. Các yu t la chn s đc phân tích mt cách h thng hn, chính
xác hn và đnh k hn.
Nâng cao hiu qu công tác thông quan hàng hoá XNK

Mt li ích khác mà HQT mang li đi vi c quan HQ là nâng cao hiu qu
công tác thông quan, c th:
+ Tng nng sut làm vic cho c c quan HQ ln ch th hot đng XNK;
+ S dng hiu qu hn các ngun lc;
+ Gim chi phí cho c phía HQ ln ch th hot đng XNK do: Gii phóng
hàng nhanh; Thông tin kp thi, chính xác hn; Kh nng thi hành pháp lut tt hn.
+ Gim ách tc hàng hoá ti cng/ca khu và sân bay, các đa đim làm TTHQ.
T đng hoá TTHQ kt hp vi trao đi thông tin đin t cho phép ch hàng
thc hin khai báo thông tin v hàng hoá s xut hay nhp khu trc khi hàng hoá
thc nhp. Nh vy, c quan HQ có th kim tra đc các thông tin và thm đnh kh
nng ri ro ban đu đi vi lô hàng nhp khu. Vi các thông tin có sn, c quan HQ


15



có th quyt đnh cho gii phóng hàng ngay khi hàng đn ca khu nhp và thông qua
h thng đ gi ti DN thông báo gii phóng hàng.
Nâng cao hiu qu công tác thu thu
i vi nhiu nc trên th gii trong đó có Vit Nam thì các khon thu t
thu XNK và các khon thu khác chim mt t l khá ln ca ngân sách quc gia. Tính
và thu thu đy đ có ý ngha sng còn đi vi nn kinh t đt nc. T đng hoá quá
trình thu thu giúp cho vic tính và thu thu đc kp thi, đng thi phát hin và gii
quyt nhanh chóng đi vi các khon n thu ln hoc có kh nng khó đòi
Nâng cao cht lng h thng thông tin HQ
T đng hoá hot đng HQ cho phép HQ ngay lp tc có th truy cp và cp
nht các thông tin. S dng các chng trình qun lý thông tin có th tác đng, x lý
các thông tin này mt cách có ích. T đng hoá hi quan cng có th nâng cao hiu qu
hot đng kim tra sau thông quan ca c quan HQ các cp.

Mt khác, trong điu kin đã đc vi tính hoá, các s liu thng kê ngoi
thng đu đc xp xp theo cu trúc đnh sn và đc thc hin ngay ti ca
khu xut hay nhp. iu này làm cho công vic thng kê đ tn kém hn và thông
tin thng kê thu đc chính xác và cp nht hn, giúp cho các c quan qun lý Nhà
nc khác có th hoch đnh hoc trin khai các chính sách cn thit đc kp thi.
1.1.4.2 Nhngăhnăch
Bên cnh nhng li ích thit thc mà mô hình HQT mang li thì còn có nhng
mt hn ch cn phi xem xét đ đa ra quyt đnh khi nào thì nên thc hin mô hình
HQT và thc hin nh th nào.
Th nht: iu kin phát trin v mô nn kinh t.
Mô hình Hi quan đin t có nhiu u đim hn so vi HQ truyn thng nhng
không phi quc gia nào cng có th thc hin mô hình này.  có th áp dng mô
hình HQT đòi hi nn kinh t phi phát trin  mt mc đ nht đnh, trong đó hot
đng ngoi thng phi phát trin mnh, thng mi và dch v quc t đã đa dng
hóa, khi lng hàng hóa xut nhp khu, phng tin xut nhp cnh cng phi tng
đi ln (thông qua mt s ch tiêu đnh lng c bn nh: Ch s GDP, kim ngch xut


16



nhp khu, s lng t khai ). T đó đòi hi công tác qun lý, kim tra, giám sát ca
c quan phi đc nâng cao đ theo kp vi yêu cu phát trin ca nn kinh t. ây
chính là mt trong nhng điu kin cn đ trin khai HQT.
Mt khác, khi nn kinh t v mô phát trin  mt mc đ tng đi nào đó thì
kéo theo đó là h thng pháp lut (trong đó có Lut HQ, lut giao dch đin t ), c s
h tng, CNTT, trình đ chuyên môn, nghip v ca cán b HQ và DN đu đc phát
trin và nâng cao hn. ây chính là mt trong nhng điu kin đ, là nhng yu t c
bn đ trin khai mô hình HQT. Vì vy, khi nn kinh t phát trin  mc đ phù hp

và đ điu kin cn thit thì mi nên trin khai mô hình HQT.
Th hai: Yu t con ngi trong thc hin mô hình hi quan đin t.
Cái khó nht ca yu t con ngi trong mô hình HQT đó là nhn thc t đi
ng cán b công chc và c DN tham gia hot đng XNK. Bi l, nhng ngi làm
công tác hi quan và c phía DN cn phi hình dung đy đ hình thc, hot đng, vn
hành ca HQT nh th nào, thì mi có th tin tng tuyt đi vào mô hình đc áp
dng. iu này cha nói đn tâm lý s ri ro ca cán b công chc HQ và c DN. Vì
t xa đn nay, gii quyt các th tc XNK theo phng thc qun lý HQ truyn
thng, tt c h s là giy t, nhìn bng mt thng. Ngay c vic khai báo hi quan t
xa, các DN cng phi đn HQ đ np các h s, chng t bng giy. Nhng khi thc
hin HQT, tt c h s toàn là nhng d liu đin t, vic truyn nhn d liu, trao
đi thông tin đu thông qua mng internet. iu này cng gim vic tip xúc trc tip
gia cán b HQ và DN nhm hn ch tình trng móc ni gia hai đi tng này.
Mt khác, trong mô hình HQT thì toàn b thông tin, h s HQ đu đc mã
hóa thành các tp d liu đin t trên h thng máy vi tính và vic truyn nhn d liu
đu thông qua mng. Vì vy, các h thng thit b lu tr, thit b đm bo an ninh an
toàn, h thng ngn chn virus tt c cn phi đc trang b, trin khai mt cách đng
b. Nu các h thng này không đc đm bo thì c c quan HQ và DN đu phi đi
din vi khó khn trong vic bo mt thông tin và nguy him hn na có th mt các
thông tin d liu lu trên máy tính.
Th ba: Nhng ri ro khi thc hin mô hình hi quan đin t.


17



Mt trong nhng mc tiêu c bn khi thc hin mô hình HQT đó là đn gin
hóa các th tc HQ. Vì vây, mt s các đi tng (buôn lu, vn chuyn trái phép) đã
li dng nhng khe h ca các chính sách u đãi, c ch qun lý, đn gin hóa ca

HQT đ vi phm nh: li dng phân lung u tiên min kim tra thc t hàng hóa,
khai sai tên hàng, mã hàng, chng loi Do đó, đ có th trin khai mô hình HQT thì
cn phi áp dng k thut QLRR, nâng cao công tác kim tra sau thông quan cng nh
cn phi trang thit b, máy móc hin đi phc v cho công tác kim tra, kim soát HQ.
1.2 Các điuăkinăđăthcăhin môăhìnhăHQT
1.2.1 Mcăđăphátătrinăvămôănnăkinhăt
Toàn cu hoá và hi nhp kinh t quc t sâu rng tip tc là mt xu hng ch
đo dn ti s phát trin ca thng mi quc t ngày mt tng lên c v ni dung và
hình thc. S lng các hip đnh thng mi đa phng, song phng vi nhiu quy
đnh phc tp, mang tính ràng buc hn trong thng mi quc t ngày càng gia tng.
Mô hình dây chuyn cung ng hàng hoá, dch v mi và các giao dch thng mi tr
nên phc tp hn; Yêu cu tuân th các tiêu chun trong giao lu thng mi quc t
và qun lý hi quan ngày càng tr nên ph bin. Khoa hc công ngh, đc bit là công
ngh thông tin s có s phát trin nhanh chóng, góp phn to ra công c làm thay đi
phng pháp qun lý và phng thc tin hành các hot đng thng mi.
Tính cht liên kt toàn cu có xu hng tng lên, dòng chy ca hàng hoá,
thông tin, công ngh và con ngi ngày càng đc m rng; các th trng ngày càng
gn kt cht ch hn và s di chuyn ca con ngi ngày càng t do hn. iu này
khin cho qun lý Hi quan ti biên gii có nhiu ri ro, phc tp, đt ra yêu cu cn
phi thay đi trong phng thc qun lý ca Hi quan.
ng thi, vic phát hin ngày càng nhiu hàng gi, hàng kém cht lng có
nh hng xu ti sc kho cng đng, và môi trng sn xut, kinh doanh lành mnh,
cùng vi vic vn chuyn trái phép các cht thi đc hi gia tng (cht thi công
nghip, y t, hoá hc ) gây tác đng tiêu cc và lâu dài đi vi môi trng, khin vai
trò qun lý, kim soát đc hàng hoá xut nhp khu qua biên gii đc nâng cao và
tng cng nhim v gác ca nn kinh t ca c quan hi quan.