Kiểm soát và chống chuyển giá đối với các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
o0o








HNG PHNG LINH





KIM SOÁT VÀ CHNG CHUYN GIÁ
I VI CÁC DOANH NGHIP FDI TI
VIT NAM






LUN VN THC S KINH T

TP.H Chí Minh - Nm 2011
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.HCM
o0o








HNG PHNG LINH





KIM SOÁT VÀ CHNG CHUYN GIÁ
I VI CÁC DOANH NGHIP FDI TI
VIT NAM

Chuyên ngành: KINH T TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG
Mã s: 60.31.12



LUN VN THC S KINH T




NGI HNG DN KHOA HC:
PGS.TS PHAN TH BÍCH NGUYT




TP.H Chí Minh - Nm 2011

LI CAM OAN
o0o
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca tôi, có s h tr và giúp đ ca
ngi hng dn khoa hc: PGS.TS Phan Th Bích Nguyt. Các s liu và thông
tin s dng trong lun vn này đu đc thu thp t nhng ngun khác nhau, có
ngun gc trung thc và đc phép công b.

TP.H Chí Minh - Nm 2011

Hng Phng Linh

LI CM N
o0o
Li đu tiên, tôi xin chân thành cm n cô Phan Th Bích Nguyt đã tn tình hng
dn, góp ý và đng viên tôi trong sut quá trình thc hin lun vn này.
Nhân đây, tôi cng xin gi li cm n đn các quý thy cô, nhng ngi đã truyn
đt kin thc và kinh nghim cho tôi trong sut thi gian hc Cao hc va qua.
Sau cùng là tôi xin cm n nhng ngi đã quan tâm và to điu kin tt nht cho
tôi hoàn thành lun vn tt nghip này.

Hng Phng Linh

MC LC
o0o

LI CAM OAN
LI CM N
MC LC
DANH MC T VIT TT

DANH MC BNG S LIU

DANH MC HÌNH

M U

CHNG 1
1

KHUNG LÝ THUYT V CHUYN GIÁ
1
1.1
u t trc tip nc ngoài 1
1.1.1

Khái nim FDI
1
1.1.2 Vai trò ca FDI
1
1.1.2.1 i vi nc tip nhn đu t
1
1.1.2.2 i vi nc ch đu t
2
1.2 Chuyn giao ni b và đnh giá chuyn giao
3
1.2.1 Khái nim và phân loi chuyn giao ni b
3
1.2.2 nh giá chuyn giao
4
1.3 Chuyn giá
5
1.3.1 Chuyn giá là gì?
5
1.3.2 Phm vi chuyn giá
6
1.3.3 Nguyên nhân khin các doanh nghip FDI chuyn giá
8
1.3.3.1 ng c bên ngoài
8

1.3.3.2 ng c bên trong
9
1.3.4 Nhn dng các hình thc chuyn giá
11
1.3.5 Các tác đng ca chuyn giá
12
1.3.5.1 Di góc đ doanh nghip FDI
12
1.3.5.2 Di góc đ các quc gia liên quan
13
1.3.6 Nghiên cu mi v chuyn giá
16
1.4 Kinh nghim chng chuyn giá trên th gii và bài hc rút ra
cho Vit Nam
16
1.4.1 Kinh nghim chng chuyn giá ti M
16
1.4.2 Kinh nghim chng chuyn giá ti Trung Quc
20

1.4.3 Bài hc kinh nghim cho Vit Nam
26
Kt lun Chng 1 27
CHNG 2
29
PHÂN TÍCH THC TRNG CHUYN GIÁ
29
CA CÁC DOANH NGHIP FDI TI VIT NAM
29
2.1 Thc trng hot đng chuyn giá và kim soát hành vi chuyn

giá đi vi các doanh nghip FDI ti Vit Nam
29
2.1.1 Tình hình chuyn giá ti TP.HCM
30
2.1.1.1 Thc trng lãi l
30
a) Trong nhng nm đu m ca kêu gi đu t
30
b) Trong nhng nm gn đây
35
2.1.1.2 TP.HCM kim soát các doanh nghip có hành vi chuyn giá
và thu ngân sách t vic chng chuyn giá
38
2.1.2 Tìm hiu ví d v phân tích, kim soát và qun lý hot đng
chuyn giá ti Bình Dng
39
2.1.2.1 Tin trình thng kê, phân tích
39
2.1.2.2 Kt qu kim tra chng chuyn giá
40
a) Công ty TNHH Myung Jin Vina
41
b) Công ty TNHH Sung Shin Vina
43
c) Công ty TNHH Ng Kim Chính Nguyên Vit Nam
45
2.2 Nhn din mt s hình thc chuyn giá tiêu biu ti Vit Nam
46
2.2.1 Chuyn giá thông qua vic nâng giá tr vn góp
46

2.2.2 Chuyn giá thông qua chuyn giao công ngh
48
2.2.3 Chuyn giá nhm mc đích chim lnh th trng
50
2.2.3.1 Trng hp công ty liên doanh Coca Cola Chng Dng
50
2.2.3.2 Trng hp các doanh nghip FDI hot đng trong lnh vc
xut khu cà phê
56
2.2.4 Chuyn giá thông qua chênh lch thu sut
57
2.3 C s hình thành hin tng chuyn giá ca các doanh nghip
FDI ti Vit Nam
59
2.3.1 Chênh lch thu - im ta cho chuyn giá
59
2.3.2 iu kin kinh t xã hi
60
2.3.3 iu kin pháp lý và trình đ qun lý
60
Kt lun chng 2 61



CHNG
3 63
GII PHÁP KIM SOÁT VÀ CHNG CHUYN GIÁ
63
I VI CÁC DOANH NGHIP FDI TI VIT NAM
63

3.1 Các bin pháp liên quan đn Thu, c quan Thu
63
3.1.1 Ci cách các loi thu
63
3.1.2 Cam kt thu quan khi gia nhp WTO và phi hp gia các
quc gia chng chuyn giá
66
3.1.3 Ci cách hành chính, x pht đi vi hành vi chuyn giá
68
3.1.4 Bin pháp cng ch
70
3.1.5 Mt s đ xut khác
72
3.2 nh giá đúng và nhn din các giao dch liên kt
74
3.2.1 Gii pháp mang tính k thut
74
3.2.2 Xây c s d liu giá c cho các giao dch
76
3.3 Tha thun trc v giá vi doanh nghip
78
3.4 Tp trung công tác thanh tra, kim tra chng chuyn giá
78
3.5 Hoàn thin hành lang pháp lý v kim soát và chng chuyn giá
79
3.6 Nâng cao trình đ chuyên môn và nghip v ca cán b qun lý khu
vc FDI 82
3.7 Xây dng đi ng chuyên gia t vn
83
3.8 n đnh kính t v mô và n đnh đng tin Vit Nam

83
Kt lun chng 3 84
KT LUN
86
DANH MC TÀI LIU THAM KHO
88
DANH MC PH LC
89


DANH MC T VIT TT
o0o

1.

FDI: u t trc tip nc ngoài (Foreign Direct Investment)
2.

IMF: Qu tin t quc t (The International Monetary Fund)
3.

OECD: T chc Hp tác và Phát trin Kinh t (The Organisation for
Economic Co-operation and Development)
4.

WTO: T chc Thng mi Th gii (The World Trade Organization)
5.

GDP: Tng sn phm quc ni (Gross Domestic Product)
6.

GNP: Tng sn phm quc gia (Gross National Product)
7.

ALP: Nguyên tc giá th trng (The Arm’s – Length Principle)
8.

APA: Tha thun Giá đnh trc
9.

IRS: C quan thu ni đa ca M (Internal Revennue Service)
10.

SAT: C quan qun lý thu ca Trung quc
11.

VCCI: Phòng Thng mi và Công nghip Vit Nam (Vietnam Chamber of
Commerce and Industry)
12.

CQT: C quan thu
13.

TNHH: Trách nhim hu hn
14.

TNDN: Thu nhp doanh nghip
15.

TNCN: Thu nhp cá nhân

16.

GTGT: Giá tr gia tng
17.

KQHKD: Kt qu hot đng kinh doanh
18.

USD: ô la M
19.

RMB: Nhân dân t
20.

VND: Vit Nam đng
21.

VN: Vit Nam
22.

TQ: Trung Quc
23.

TP.HCM: Thành ph H Chí Minh
24.

DN: Doanh nghip
25.

NSNN: Ngân sách nhà nc

DANH MC BNG S LIU
o0o
Bng 2.1: Tình hình khai l ti các doanh nghip FDI trên đa bàn
TP.HCM do Cc Thu thng kê 30
Bng 2.2: Tình hình khai l ti các doanh nghip FDI trên đa bàn
TP.HCM do B K Hoch và u T kho sát 31
Bng 2.3: Bng danh sách 25 trên 128 doanh nghip ngành may mc
đc phân tích có lãi trong nm 2005 33
Bng 2.4: Bng danh sách 24 trên 128 doanh nghip ngành may mc
đc phân tích có lãi trong nm 2006 34
Bng 2.5: Xác đnh giá tr vn góp ca các bên liên doanh 48
Bng 2.6: Giá bán ca mt thùng Coca Cola t nm 1996 đn 1999 52
Bng 2.7: Kt qu kinh doanh ca công ty Coca-Cola t 1996 đn 1998 53
Bng 2.8: So sánh tng hp gia ba công ty Coca-Cola con ti ba quc
gia 54
Bng 2.9: S liu doanh thu và chi phí ca công ty Coca Cola Chng
Dng 1996 55
Bng 2.10: Thu sut thu TNDN ti các quc gia vào thi đim nm
2008 60


DANH MC HÌNH
o0o
Hình 1.1: Báo cáo thu nhp ca công ty con thanh toán cho công ty m 12
Hình 2.1: Tình hình kê khai l ca các doanh nghip FDI trên đa bàn
TP.HCM trong 4 nm gn đây 36
Hình 2.2: S lng doanh nghip FDI có s l ly k vt quá vn ch
s hu
36

Hình 2.3: T trng chi phí trên tng chi phí công ty Coca Cola 55
Chng Dng nm 1996 55


M U
o0o
1. Lý do chn đ tài
Vit Nam đã m ca nn kinh t kêu gi đu t t nm 1988, trong sut
thi gian đó ti nay, nc ta đã nhn đc nhiu ngun vn FDI và tri qua nhiu
giai đon thng trm khác nhau. Ngun vn FDI phân b rng rãi vào nhiu tnh
và thành ph trên khp c nc, các lnh vc tip nhn vn đu t cng đc m
rng to điu kin cho vic tip nhn trình đ khoa hc k thut hin đi, trình đ
qun lý kinh t tm cao, gii quyt công n vic làm cho lao đng trong nc. FDI
tr thành mt trong nhng ngun cung cp vn quan trng cho nn kinh t, là
đng lc thúc đy kinh t Vit Nam phát trin, to nên tính nng đng và cnh
tranh cho th trng.
Tuy nhiên bên cnh nhng đóng góp tích cc ca ngun vn FDI đi vi s
phát trin ca kinh t và xã hi Vit Nam thì các doanh nghip này đã và đang ni
lên các hin tng kê khai l kéo dài nhiu nm làm cho chính ph Vit Nam b
tht thu thu, nh hng trc tip đn ngân sách, đng thi to ra s cnh tranh
không lành mnh vi các doanh nghip trong nc, tác đng không tt đn c ch
qun lý tài chính ca chính ph trong lnh vc FDI, và nh hng đn hiu qu s
dng ngun vn này cng nh tác đng xu đn mc tiêu thu hút và qun lý v mô
vn FDI ca chính ph.
Vic thu hút vn đu t trc tip nc ngoài vào Vit Nam là mt cuc
chy đua và cnh tranh gay gt vi các nc trong khu vc. Quan trng hn na là
sau khi thu hút đc vn thì qun lý ngun vn đó sao cho có hiu qu và phc v
cho mc tiêu phát trin v mô nn kinh t kinh t đng thi to ra mt mi trng
kinh t cnh tranh lành mnh.  thc hin đc điu này cn phi có s quan tâm
mt cách đúng mc ca Chính ph Vit Nam, c quan thu, hi quan và các ban

ngành có liên quan.
Thông qua các phng tin truyn thông cng nh trong quá trình hc tp
nghiên cu, tôi quyt đnh chn đ tài
“Kim soát và chng chuyn giá đi vi
các doanh nghip FDI ti Vit Nam”
làm lun vn tt nghip cao hc.

2. Mc tiêu nghiên cu
Mc tiêu ca đ tài này là tìm hiu và phân tích hin tng chuyn giá ngày
càng ph bin trong các doanh nghip FDI đang có mt ti Vit Nam, đc bit
trong thi gian t khi Vit Nam bt đu m ca nn kinh t đn khi Vit Nam đã
chính thc là thành viên ca WTO. Thông qua đó, cùng vi tìm hiu tình trng
này trên th gii, chúng ta s đ ra mt s bin pháp chng chuyn giá nhm đm
bo n đnh phát trin kinh t ti Vit Nam, phù hp vi kinh t các nc trong
khu vc và trên th gii.
3. i tng và phm vi nghiên cu
i tng và phm vi nghiên cu ca đ tài là hin tng chuyn giá ca
các doanh nghip FDI đang hot đng trên đa bàn TP.HCM nói riêng và c nc
nói chung trong khong thi gian t khi m ca nn kinh t đn nay. Chuyn giá
là mt vn đ rt nhy cm trong vic kinh doanh ca các doanh nghip cng nh
là đi vi c quan qun lý nhà nc, vì vy trong đ tài s tp trung vào các s
kin đã đc công b trên phng tin truyn thông đi chúng và trong gii hn
tìm hiu các ví d thc t cho phép.
4. Phng pháp nghiên cu
Phng pháp s dng xuyên sut trong đ tài là phng pháp thng kê, lit
kê, phân tích các ngun s liu trong và ngoài nc
t đó đa ra nhn xét
nhm
làm rõ vn đ cn nghiên cu. Trong quá trình nghiên cu thì đ tài đc áp dng
nguyên tc khách quan, logic trong phân tích và nhn xét. Ngoài ra, đ tài còn áp

dng phng pháp din dch, quy np, so sánh trong quá trình phân tích làm rõ
vn đ.
5. Cu trúc ni dung nghiên cu
Ngoài phn m đu, phn kt lun và các ph lc, ni dung chính ca lun
vn đc trình bày gm 3 chng:
Chng 1
: Khung lý thuyt v chuyn giá
Chng 2
: Phân tích thc trng chuyn giá ca các doanh nghip FDI ti Vit Nam
Chng 3
: Gii pháp kim soát và chng chuyn giá đi vi các doanh nghip
FDI ti Vit Nam


1

CHNG 1
KHUNG LÝ THUYT V CHUYN GIÁ
1.1
u t trc tip nc ngoài
1.1.1

Khái nim FDI

Có nhiu cách hiu khác nhau v u t trc tip nc ngoài (FDI). Nhng
tóm li, FDI xy ra khi mt nhà đu t t mt nc (nc ch đu t) có đc
mt tài sn  mt nc khác (nc thu hút đu t) cùng vi quyn qun lý tài sn
đó. Phng din qun lý là th đ phân bit FDI vi các công c tài chính khác.
Trong phn ln trng hp, c nhà đu t ln tài sn mà ngi đó qun lý  nc
ngoài là các c s kinh doanh. Lúc đó, nhà đu t thng hay đc gi là "công ty

m" và các tài sn đc gi là "công ty con" hay "chi nhánh công ty".
1.1.2 Vai trò ca FDI
FDI có vai trò quan trng vi c nc ch đu t và nc tip nhn đu t:
1.1.2.1 i vi nc tip nhn đu t
a) Mt tích cc
- FDI là ngun vn b sung quan trng phc v cho chin lc thúc đy
tng trng kinh t cao, đc bit là vi các nc đang phát trin.
- FDI có u đim hn các hình thc huy đng vn nc ngoài khác. Các
doanh nghip nc ngoài s xây dng các dây chuyn sn xut ti nc s ti
di nhiu hình thc khác nhau, cho phép các nc đang phát trin tip cn công
ngh tiên tin, hc hi kinh nghim, k nng qun lý dây chuyn sn xut hin
đi, nâng cao trình đ chuyên môn cng nh ý thc lao đng công nghip ca đi
ng công nhân trong nc.
- FDI giúp gii quyt tt vn đ vic làm và thu nhp ca dân c.
- FDI có tác đng làm nng đng hóa nn kinh t, to sc sng mi cho các
doanh nghip thông qua trao đi công ngh. Vi các nc đang phát trin thì FDI
giúp thúc đy chuyn dch c cu sn xut, phá v c cu sn xut khép kín theo
kiu t cp t túc.



2

b) Mt tiêu cc
- Nhà đu t nc ngoài có th kim soát th trng đa phng, làm mt
tính đc lp, t ch v kinh t, làm cho nc tip nhn đu t ph thuc ngày càng
nhiu vào nc ngoài;
- FDI chính là công c phá v hàng rào thu quan, làm mt tác dng ca
công c này trong bo h th trng trong nc;
- To ra s cnh tranh gia doanh nghip FDI vi các doanh nghip trong

nc, có th dn đn suy gim sn xut ca các doanh nghip trong nc;
- FDI gây ra tình trng chy máu cht xám, phân hóa đi ng cán b, tham
nhng
1.1.2.2 i vi nc ch đu t
a) Mt tích cc
- FDI giúp các doanh nghip khc phc xu hng t sut li nhun bình
quân gim dn, tng hiu qu sn xut kinh doanh.
- Kéo dài chu k sng ca sn phm khi  th trng trong nc đã chuyn
sang giai đon suy thoái, giúp nhà đu t tng doanh s sn xut  nc ngoài trên
c s khai thác li th so sánh.
- FDI làm phá v hàng rào thu quan  các nc có xu hng bo h.
- FDI là c hi đ các nc ch đu t bành trng sc mnh v kinh t và
chính tr.
b) Mt tiêu cc
- Nu chin lc, chính sách không phù hp thì các nhà kinh doanh không
mong mun kinh doanh trong nc, mà ch lao ra nc ngoài kinh doanh, do đó
quc gia có nguy c tt hu;
- Vn đu t chy ra nc ngoài s làm gim tng trng GDP và vic làm
trong nc;
- Có th gây ra hin tng chy máu cht xám trong quá trình chuyn giao
công ngh;
- Ch đu t có th gp ri ro ln nu không hiu rõ v môi trng đu t…


3

1.2 Chuyn giao ni b và đnh giá chuyn giao
1.2.1 Khái nim và phân loi chuyn giao ni b
Chuyn giao ni b là các nghip v mua bán qua li gia công ty m và
công ty con hoc gia các công ty con vi nhau. Các công ty con hot đng trên

phm vi ca nhiu quc gia khác nhau, do đó các giao dch ni b ca các công ty
này din ra rt đa dng và phc tp vi s lng ngày càng nhiu và giá tr ngày
càng ln. Các hot đng này đc thc hin thông qua các giao dch: giao dch
chuyn giao ni b tài sn c đnh hu hình hay tài sn c đnh vô hình; chuyn
giao nguyên vt liu, thành phm; dch chuyn ngun vn nh cho vay và đi vay
ni b; tài tr và nhn tài tr v các ngun lc nh tài lc và nhân lc; cung cp
các dch v t vn tài chính, t vn qun lý; chi phí cho vic qung cáo và chi phí
nghiên cu phát trin.
Da vào tính cht và các đc đim ca các nghip v mua bán ni b ph
bin trên th trng, chúng ta có th phân chia các nghip v mua bán ni b ra
thành các nhóm nh sau:
- Các nghip v mua bán ni b liên quan nguyên vt liu có tính đc thù
cao, hay các nguyên vt liu mà mt công ty con đt ti mt quc gia có các li
th riêng làm cho giá ca nguyên vt liu y thp.
- Các nghip v mua bán ni b liên quan đn các thành phm: các công ty
con ti các quc gia khác nhau có th mua thành phm đc sn xut ti mt quc
gia và sau đó bán li mà không cn phi đu t máy móc hay nhân công cho sn xut.
- Các giao dch liên quan vic dch chuyn mt lng ln máy móc, thit b
cho sn xut mà đc bit hn là đim đn ca các giao dch này là các quc gia
đang phát trin.
- Các giao dch liên quan đn các tài sn vô hình nh nhng quyn, bn
quyn, thng hiu, nhãn hàng, các chi phí liên quan đn nghiên cu và phát trin
sn phm.
- Có s cung cp các d
ch v qun lý, dch v tài chính hay chi phí cho các
chuyên gia vào làm vic ti nc nhn chuyn giao.


4

- Có s tài tr và nhn tài tr v các ngun lc nh tài lc và nhân lc
- Có các khon đi vay và cho vay ni b các công ty con ca doanh nghip
FDI hay gia công ty m và các công ty con.
1.2.2 nh giá chuyn giao
nh giá chuyn giao là vic s dng các phng pháp đ xác đnh giá c
ca các nghip v chuyn giao trong ni b mt công ty đa quc gia phù hp vi
thông l quc t và đc chp nhn bi các quc gia ni mà các công ty con ca
công ty đa quc gia đang hot đng.
Ngày nay, phn ln các quy trình sn xut đi qua nhiu nc. Khi mt công
ty s hu dây chuyn sn xut quc t nh vy thì s xy ra vn đ đnh giá ni
b, đây là giá mà các chi nhánh trong cùng mt công ty “bán” hàng hóa hay dch
v cho nhau. Giá ni b có th da trên c s th trng, chi phí, hay qua thng
lng. Tuy nhiên, thng yu t quyt đnh vn là gim thiu s thu công ty phi
np.
Mt s phng pháp đnh giá chuyn giao:


Phng pháp giá t do có th so sánh đc


Phng pháp giá vn cng thêm chi phí


Phng pháp giá bán li


Phng pháp chit tách li nhun


Phng pháp so sánh li nhun



Phng pháp chuyn giao li nhun ròng
 hn ch hành vi chuyn giá, các quc gia cn áp dng nguyên tc da
trên nguyên lý giá th trng ALP trong vic đnh giá các nghip v chuyn giao
ni b nhm đm bo tính công bng trong thng mi. Nguyên tc này đòi hi
các nghip v mua bán ni b trong các doanh nghip FDI phi đc thc hin
nh các nghip v mua bán din ra gia các bên đc lp vi nhau nhm th hin
đc tính khách quan ca quan h th trng.


5

1.3 Chuyn giá
1.3.1 Chuyn giá là gì?
Trong thc t, các nghip v chuyn giao ni b thng đc các nhà qun
lý ca các công ty đa quc gia đnh giá sao cho ti thiu hóa tng s thu phi np
trên bình din toàn tp đoàn, đây chính là hành vi chuyn giá. Vic đnh giá
chuyn giao là cn thit cho công tác qun tr ca các thành viên trong các công ty
đa quc gia, nhng khi giá chuyn giao ni b cao hn hay thp hn giá th trng
thì xy ra hot đng chuyn giá.
Chuyn giá đc hiu là vic thc hin chính sách giá đi vi hàng hóa,
dch v và tài sn đc chuyn dch gia các thành viên trong tp đoàn qua biên
gii không theo giá th trng nhm ti thiu hóa s thu ca các công ty đa quc
gia trên toàn cu. Nh vy, chuyn giá là mt hành vi do các ch th kinh doanh
thc hin nhm thay đi giá tr trao đi hàng hóa, dch v trong quan h vi các
bên liên kt. Hành vi 
y có đi tng tác đng chính là giá c.
S d giá c có th xác đnh li trong nhng giao dch nh th xut phát t
ba lý do sau:

Th nht, xut phát t quyn t do đnh đot trong kinh doanh, các ch th
hoàn toàn có quyn quyt đnh giá c ca mt giao dch. Do đó h hoàn toàn có
quyn mua hay bán hàng hóa, dch v vi giá h mong mun.
Th hai, xut phát t mi quan h gn bó chung v li ích gia nhóm liên
kt nên s khác bit v giá giao dch đc thc hin gia các ch th kinh doanh
có cùng li ích không làm thay đi li ích toàn cc.
Th ba, vic quyt đnh chính sách giá giao dch gia các thành viên trong
nhóm liên kt không thay đi tng li ích chung nhng có th làm thay đi tng
ngha v thu ca h. Thông qua vic đnh giá, ngha v thu đc chuyn t ni
b
điu tit cao sang ni b điu tit thp hn và ngc li. Tn ti s khác nhau v
chính sách thu ca các quc gia là điu không tránh khi do chính sách kinh t -
xã hi ca h không th đng nht, cng nh s hin hu ca các quy đnh u đãi


6

thu là điu tt yu. Chênh lch mc đ điu tit thu vì th hoàn toàn có th xy ra.
Cho nên, chuyn giá ch có ý ngha đi vi các giao dch đc thc hin
gia các ch th có mi quan h liên kt.  làm điu này h phi thit lp mt
chính sách v giá mà  đó giá chuyn giao có th đc đnh  mc cao hay thp
tùy vào li ích đt đc t nhng giao dch nh th. Chúng ta cn phân bit điu
này vi trng hp khai giá giao dch thp đi vi c quan qun lý đ trn thu
nhng đng sau đó h vn thc hin thanh toán đy đ theo giá tha thun. Trong
khi đó nu giao dch b chuyn giá, h s không phi thc hin v sau ca vic
thanh toán trên và thm chí h có th đnh giá giao dch cao. Các đi tng này
nm bt và vn dng đc nhng quy đnh khác bit v thu gia các quc gia,
các u đãi trong quy đnh thu đ hng li có v nh hoàn toàn hp pháp. Nh
th, vô hình chung, chuyn giá đã gây ra s bt bình đng trong vic thc hin
ngha v thu do xác đnh không chính xác ngha v thu, dn đn bt bình đng

v li ích, to ra s cách bit trong u th cnh tranh.
Biu hin c th ca hành vi chuyn giá là giao kt v giá. Nhng giao kt
v giá cha đ đ kt lun rng ch th đã thc hin hành vi chuyn giá. Bi l
nu giao kt đó cha thc hin trên thc t hoc cha có s chuyn dch quyn
đi
vi đi tng giao dch thì không có c s đ xác đnh s chuyn dch v mt li
ích. Nh vy, ta có th xem chuyn giá hoàn thành khi có s chuyn giao đi
tng giao dch cho dù đã hoàn thành ngha v thanh toán hay cha. Giá giao kt
là c s đ xem xét hành vi chuyn giá. Chúng ta cng ch có th đánh giá mt
giao dch có chuyn giá hay không khi so sánh giá giao kt vi giá th trng. Nu
giá giao kt không tng ng vi giá th trng thì có nhiu kh nng đ kt lun
rng giao dch này có biu hin chuyn giá.
1.3.2 Phm vi chuyn giá
Chuyn giá vi ý ngha chuyn giao giá tr trong quan h ni b nên hành vi
phi đc xem xét trong phm vi giao dch ca các ch th liên kt. iu 9 Công
c mu ca OECD v đnh giá chuyn giao ghi nhn “Hai doanh nghip đc
xem là liên kt khi:


7

- Mt doanh nghip tham gia vào qun lý, điu hành hay góp vn vào doanh
nghip kia mt cách trc tip hoc gián tip hoc qua trung gian;
- Hai doanh nghip có cùng mt hoc nhiu ngi hay nhng thc th khác
tham gia qun lý, điu hành hay góp vn mt cách trc tip hoc gián tip hoc
thông qua trung gian”.
Yu t qun lý, điu hành hay góp vn chính là điu kin quyt đnh s nh
hng, s giao hòa v mt li ích ca các ch th này nên cng là c s đ xác
đnh mi quan h liên kt. Tính cht ca nhng biu hin này không mang tính
quyt đnh, nh th các doanh nghip liên kt có th đc hình thành trong cùng

mt quc gia hoc có th  nhiu quc gia khác nhau. T đó, chuyn giá không
ch din ra trong các giao dch quc t mà có th c trong nhng giao dch quc ni.
Trên thc t
, chuyn giá thng đc quan tâm đánh giá đi vi các giao
dch quc t hn do s khác bit v chính sách thu gia các quc gia đc th
hin rõ hn. Trong khi đó, do phi tuân th nguyên tc đi x quc gia nên các
ngha v thu hình thành t các giao dch trong nc ít có s cách bit. Vì th,
phn ln các quc gia hin nay thng ch quy đnh v chuyn giá đi vi giao
dch quc t. Theo đó, giao dch quc t đc xác đnh là giao dch gia hai hay
nhiu doanh nghip liên kt mà trong s đó có đi tng tham gia là ch th
không c trú. S khác bit chính yu nm  s cách bit v mc thu sut thu
TNDN ca các quc gia. Mt giá tr li nhun chuyn qua giá t doanh nghip
liên kt c trú ti quc gia có thu sut cao sang doanh nghip liên kt  quc gia
có thu sut thp. Ngc li mt lng chi phí tng lên qua giá mua s làm gim
thu nhp cc b  quc gia có thu sut thu thu nhp cao. Trong hai trng hp
đu cho ra nhng kt qu tng t là làm tng thu nhp sau thu ca toàn b
nhóm liên kt tng lên.
Khía cnh khác, các giao dch trong nc có th hng li t ch đ u đãi,
mi
n gim thu. Thu nhp s li dch chuyn t DN liên kt không đc hng u
đãi hoc u đãi vi t l thp hn sang DN liên kt có li th hn v điu này.


8

1.3.3 Nguyên nhân khin các doanh nghip FDI chuyn giá
Xem xét các nguyên nhân thúc đy doanh nghip FDI thc hin hành vi
chuyn giá chúng ta có th chia ra thành các đng c bên ngoài và các đng c
bên trong nh sau:
1.3.3.1 ng c bên ngoài

-
Thu
: Khi phát hin ra thu sut thu TNDN gia hai quc gia có s khác
bit ln, vi mc tiêu luôn mun ti đa hóa li nhun ca mình các doanh nghip
FDI s tin hành thc hin hành vi chuyn giá nhm mc đích gim thiu ti đa
khon thu mà doanh nghip FDI này phi np cng nh là ti đa hóa li nhun
sau thu ca doanh nghip FDI. Th thut chuyn giá mà các doanh nghip FDI
thng s dng đó là nâng giá mua đu vào các nguyên, vt liu, hàng hóa và đnh
giá bán ra hay giá xut khu thp ti các công ty con đóng trên các quc gia có
thu sut thu TNDN cao. Nh vy, bng cách thc hin này thì doanh nghip
FDI đã chuyn mt phn li nhun t quc gia có thu sut thu TNDN cao sang
quc gia có thu sut thu TNDN thp và nh vy mc tiêu ti đa hóa li nhun
đã đc thc hin thành công. Nh vy đng c  đây là có s khác bit v thu
sut thu TNDN.
- T giá:
Yu t khác là mong mun bo toàn vn đu t theo nguyên t, k
vng v s bin đi trong t giá và trong chi phí c hi đu t. Vi mc đích là
bo toàn và phát trin ngun vn đu t ban đu, các doanh nghip FDI s tin
hành đu t vào mt quc gia nu h d đoán rng trong tng lai đng tin ca
quc gia này s mnh lên ngha là s vn đu t ban đu ca h đc bo toàn và
phát trin, ngc li h s rút đu t ra khi mt quc gia nu h d đoán rng
trong tng lai đng tin ca quc gia này s b yu đi ngha là vn đu t ban đu
ca h b gim đi. Da trên các d báo v tình hình t giá mà các doanh nghip
FDI có th thc hin các khon thanh toán ni b sm hn hay mun hn nhm
gim ri ro v t giá. Các khon công n có th đc thanh toán sm hn nu các
d báo cho rng đng tin ca quc gia mà doanh nghip FDI có công ty con s b


9

mt giá. Và ngc li các khon thanh toán s b trì hoãn nu d báo cho rng
đng tin ca quc gia đó có xu hng mnh lên.
- Chi phí c hi
: các doanh nghip FDI nhn ra rng các khon li nhun
ca h ch có th chuyn v nc sau khi kt thúc nm tài chính và sau khi đc
kim tra ca c quan thu và chu s kim soát ngoi t ca c quan qun lý ngoi
hi. Vì vy mà các c hi đu t có th s b b l. Do đó các doanh nghip FDI
s tin hành th thut chuyn giá nhm thu hi nhanh vn đu t và bt ly c hi
đu t khác.
-
Hot đng liên doanh liên kt
: vi các đi tác trong nc thì các doanh
nghip FDI s đnh giá tht cao các yu t đu vào mua t công ty m nhm tng
cng t l góp vn và nm quyn qun lý. Ngoài ra, các doanh nghip FDI có th
cu kt vi các công ty nc ngoài khác làm lng đon th trng trong nc.
- Lm phát
: Do tình hình lm phát ca các quc gia khác nhau, nu quc
gia nào có t l lm phát cao tc đng tin nc đó b mt giá thì doanh nghip
FDI s tin hành hot đng chuyn giá nhm bo toàn lng vn đu t và li
nhun.
- Tình hình kinh t - chính tr
: ca quc gia mà doanh nghip FDI có chi
nhánh hay công ty con. Các chính sách kinh t thay đi nh hng đn quyn li
ca các công ty con ca doanh nghip FDI thì doanh nghip FDI s thc hin các
hành vi chuyn giá nhm chng li các tác đng. Hoc nu tình hình chính tr bt
n, đ gim ri ro và bo tn vn kinh doanh bng cách chuyn giá thì doanh
nghip FDI mun thu hi vn đu t sm. Ngoài ra hot đng chuyn giá cng
nhm làm gim các khon lãi t đó gim áp lc đòi tng lng ca lc lng lao
đng, cng nh gim s chú ý ca các c quan thu ca nc s ti.
1.3.3.2 ng c bên trong

- San s thua l
: khi các hot đng sn xut kinh doanh ca doanh nghip
FDI ti chính quc hay ti các công ty thành viên trên các quc gia khác b thua l
do sai lm trong k hoch kinh doanh, sai lm trong vic nghiên cu và đa sn


10

phm mi vào th trng, các chi phí qun lý hay chi phí qung cáo, qung bá sn
phm quá cao thì đ to ra mt bc tranh tài chính ti sáng hn cho công ty khi
đng trc các c đông và các bên hu quan khác, chuyn giá nh là mt cu
cánh đ thc hin ý đ trên. Chuyn giá giúp cho các doanh nghip FDI san s
thua l gia các thành viên vi nhau t đó làm gim các khon thu phi np và
to nên bc tranh kt qu kinh doanh gi to vi phm pháp lut ca các quc gia.
- Chim lnh th trng
: các doanh nghip FDI khi thâm nhp vào mt th
trng mi thì điu quan trng trong giai đon này là phi chim lnh th trng,
chim lnh th phn nhm xây dng nn móng ban đu cho hot đng kinh doanh
sau này. Trong các mi liên kt kinh doanh hay hp tác kinh doanh thì các doanh
nghip FDI s da vào tim lc tài chính hùng hu ca mình mà thc hin các
hành vi chuyn giá bt hp pháp (nh tng cng các hot đng qung cáo, qung
bá sn phm,…) đ làm cho hot đng kinh doanh thua l kéo dài và chim ly
quyn qun lý và kim soát công ty. Ti t hn là đy các đi tác ra khi hot
đng kinh doanh và chim toàn b quyn kim soát và chuyn quyn s hu công
ty. Tình trng này thng xy ra ph bin ti các quc gia đang phát trin nh VN
khi mà trình đ qun lý còn yu kém. Sau khi đánh bt các các đi th và nhng
bên liên kt kinh doanh ra khi th trng thì doanh nghip FDI s chim lnh th
trng và nâng giá sn phm đ bù li phn chi phí trc đây đã b ra.
- Tranh th u đãi
: do đc hng các đc quyn, đc li trong quá trình

kêu gi đu t ca nc ch nhà và nm trong tay các quyn v kinh t chính tr
và xã hi mà doanh nghip FDI xem công ty con đt trên quc gia này nh là
trung tâm li nhun ca c doanh nghip FDI và thc hin hành vi chuyn giá đ
li hu qu đáng k cho nc tip nhn đu t.
- Gim thiu ri ro
: chuyn giá còn đc thc hin do vic chuyn giao các
sn phm và dch v có tính đc thù cao, đc quyn và tính bo mt cao nh trong
các ngành công ngh thông tin, công ngh sinh hc, du khí, y dc… nhm gim
các ri ro khi giao dch các sn phm này thì chuyn giá là phng pháp đc các
doanh nghip FDI la chn.


11

1.3.4 Nhn dng các hình thc chuyn giá
Các chuyên gia kinh t cho rng, cho dù xét v bn cht, các hành vi chuyn
giá thông qua giao dch liên kt ca các tp đoàn kinh t ch đ nhm đn mt đích
đn cui cùng là ti thiu hoá ngha v thu và ti đa hoá li nhun, song trên thc
t, các dng thc tn ti, hin hu ca các hot đng này luôn vô cùng phong phú,
tinh vi và phc tp. Chính vì vy mà bài toán đu tiên, quan trng nht đi vi
công tác qun lý chng chuyn giá là phi nhn din đc nhng chiêu thc che
đy bên ngoài ca các hành vi gian ln qua chuyn giá.
Qua nghiên cu thc t, các chuyên gia trên th gii đã tng kt và đa ra
dng thc ca 4 hành vi chuyn giá ch yu, đó là:
-

Chuyn giá thông qua chuyn giao tài sn hu hình (nguyên liu, hàng
hoá, tài sn c đnh ),
-

Chuyn giá thông qua chuyn giao tài sn vô hình,
-

Chuyn giá thông qua cung ng dch v,
-

Chuyn giá thông qua hot đng tín dng.
Trong đó, hành vi chuyn giá thông qua chuyn giao tài sn vô hình là phc
tp, nhy cm và khó qun lý nht, bi t thân các tài sn vô hình đã rt khó đ
đnh dng, đó có khi là hot đng nghiên cu phát trin, marketing; có khi là mng
li bán hàng, bí quyt qun lý cht lng sn phm, bí quyt kinh doanh, quyn
sáng ch; có lúc li núp bóng di dng phân chia chi phí, bit phái nhân viên
Chính vì vy mà khâu nhn dng, xác đnh các hành vi chuyn giá luôn là yu t
tin đ quan trng cho c quá trình qun lý.
Da vào s đ báo cáo thu nhp sau đây, chúng ta có th thy đc chi tit
các hình thc chuyn giá c bn có th có nh sau:
- iu tit giá mua bán hàng hóa
- Nâng cao giá tr tài sn góp vn
- Nâng khng tr giá công ngh, thng hiu
- Nâng chi phí các đn v hành chính và qun lý
- Tài tr bng nghip v vay t công ty m


12

- Chuyn giá thông các trung tâm tái to hóa đn
Hình 1.1: Báo cáo thu nhp ca công ty con thanh toán cho công ty m


1.3.5 Các tác đng ca chuyn giá

1.3.5.1 Di góc đ doanh nghip FDI
Hot đng chuyn giá di góc đ ca doanh nghip FDI s đc nhìn
nhn theo hai hng khác nhau, đó là có th giúp cho doanh nghip FDI d dàng
thc hin k hoch và mc tiêu kinh doanh ca mình v li nhun và thu. Nhng
mt mt khác, chuyn giá li mang li nguy c doanh nghip FDI phi gánh chu
nhng hình pht nng n ca quc gia s ti và các quc gia có liên quan.
a) Tác đng tích cc
- c hng li t chính sách u đãi đu t (nh thu sut, lnh vc đu
t…) to điu kin cho các doanh nghip FDI d dàng trong vic thc hin gim
thiu trách nhim  quc gia doanh nghip FDI đang đu t. Các doanh nghip
FDI s xây dng mt k hoch v thu trên qui mô tng th sao cho có li nht và
t đó da vào s chênh lch v mc lãi sut gia các quc gia đ thc hin vic
mua bán ni b, chuyn giá nu cn thit nhm đt mc tiêu v thu.


13

- Thc hin chuyn giá, các doanh nghip FDI s bo toàn đc ngun vn
đu t, nhanh chóng có đc dòng ngân lu cho các c hi đu t khác.
- Thc hin chuyn giá s giúp các doanh nghip FDI nhanh chóng chim
lnh th trng  các nc đang đu t.
- Thông qua vic bán các tài sn, thit b li thi vi giá cao thì mt mt
giúp các công ty ti chính quc thay đi đc công ngh vi chi phí thp, mt mt
li thu hi vn đu t nhanh ti các quc gia tip nhn đu t.
- Tránh khi các ri ro trong nghiên cu sn phm, gim chi phí v ri ro
th trng tiêu th và các yu t đu vào.
b) Tác đng tiêu cc
Bên cnh nhng li ích ca vic chuyn giá mang li cho doanh nghip FDI
thì doanh nghip FDI s phi gánh chu nhng hình pht rt nghiêm khc nu vic
chuyn giá b c quan thu ca các quc gia mà các doanh nghip FDI có mt

phát hin đc. Doanh nghip FDI s b pht mt s tin rt ln, có kh nng b
rút giy phép kinh doanh và chm dt mi hot đng sn xut kinh doanh ti quc
gia đó. Bên cnh đó uy tín ca doanh nghip FDI trên thng trng quc t cng
s b nh hng nghiêm trng và là tâm đim chú ý ca các c quan thu ca các
quc gia khác mà doanh nghip FDI đi đu t sau đó.
1.3.5.2 Di góc đ các quc gia liên quan
Hot đng chuyn giá không ch có tác đng tiêu cc đn quc gia tip
nhn đu t mà còn nh hng mt cách nghiêm trng đi vi quc gia xut khu
đu t. Các doanh nghip FDI vi mc tiêu ti đa hóa li nhun có th thc hin
mi phng thc chuyn giá và gây ra hu qu nghiêm trng và lâu dài đi vi
nn kinh t ca c hai quc gia xut khu và tip nhn đu t.
 i vi quc gia tip nhn dòng vn đu t
a) Tác đng tích cc
Xy ra khi có hot đng chuyn giá ngc, do nc thu hút đu t có mc
thu thu nhp thp làm tng thu nhp cho nc tip nhn vn.