Nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp phần mềm Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH


Lê Thành Nguyên







NÂNG CAO NNG LC CNH TRANH
CA CÁC DOANH NGHIP PHN MM VIT NAM




LUN VN THC S KINH T









TP. H Chí Minh- Nm 2011.
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH

CHNG TRÌNH GING DY KINH T FULBRIGHT


Lê Thành Nguyên






NÂNG CAO NNG LC CNH TRANH
CA CÁC DOANH NGHIP PHN MM VIT NAM


Chuyên ngành: Chính sách công
Mã s: 603114


LUN VN THC S KINH T
NGI HNG DN KHOA HC

GS. TS. Dwight H. Perkins
ThS. inh V Trang Ngân



TP. H Chí Minh- Nm 2011.

H THNG T VIT TT

1. ADM: Thit k, phát trin, bo trì phn mm
2. BSA (Bussiness Software Alliance): Liên minh doanh nghip phn mm th gii.
3. CMMi: Quy trình sn xut phn mm hng đn xây dng mt h thng tích hp.
4. CNpPM: Công nghip phn mm
5. CNTT: Công ngh thông tin.
6. DNPM: Doanh nghip phn mm
7. ERP: Phn mm qun tr ngun nhân lc doanh nghip
8. HCA: Hi tin hc thành ph H Chí Minh.
9. IQ (Intelligence Quotient): Ch s thông minh
10. IVCA: Hip hi các nhà đu t mo him
11. GDP: Tng sn phm ni đa.
12. GMAT (Graduate Management Admission Test): Mt dng bài thi kim tra trình đ
phân tích
13. NLCT: Nng lc cnh tranh
14. NLST: Nng lc sáng to
15. R&D: Nghiên cu và phát trin.
16. TNHH: Trách nhim hu hn
17. VC: Qu đu t mo him
18. VINASA: Hip hi DN phn mm Vit Nam






DANH MC HÌNH V, BNG BIU

Hình 1.1: Xp hng các thành ph mi ni v gia công phn mm ………………… 1
Bng 1.2: So sánh nhng đa đim gia công phn mm khu vc Châu Á/ Thái Bình
Dng ……………………………………………………………………………… 2

Hình 1.3: Doanh thu ca công nghip phn mm Vit Nam t nm 1998 đn 2008 3
Hình 1.4: So sánh doanh thu sn xut phn mm nm 2009 gia Vit Nam và các
nc trong khu vc………………………………………………………………… 3
Hình 2.1: c tính tng trng ngành công nghip CNTT Vit Nam- HCA……… 6
Hình 2.2: Xp hng 10 doanh nghip phn mm có doanh thu cao nht nm 2009…. 8
Hình 2.3: T l doanh nghip phn mm tính theo s nhân viên……………………. 9
Hình 2.4: Chui giá tr ngành công ngh thông tin………………………………… 10
Hình 2.5: Nhng thành ph đng đu v gia công phn mm trên th gii phân theo
chc nng ……………………………………………………………………………. 11
Hình 2.6: So sánh chuyên môn chính ca ngành công nghip phn mm gia Vit
Nam, Trung Quc và Philippines …………………………………………………… 12
Hình 3.1: Các ch s tác đng nâng cao NLCT, s thnh vng trong tng lai……. 14
Hình 3.2: Mc đ sáng to ca các DNPM Vit Nam so vi th gii………………. 15
Hình 3.3: Các trò chi VNG đã phát hành………………………………………… 17
Hình 3.4: Thng kê các đu vic thc hin ti các nc gia công phn mm cho
Nht Bn ……………………………………………………………………………. 19
Hình 4.1: Kt qu thi tuyn đu vào ca FPT Software…………………………… 23
Hình 4.2: Chng trình đào to k s ngành Khoa hc máy tính…………………… 24
Hình 4.3: T l gia DNPM trong nc và DNPM nc ngoài trong CVPM………. 27
Hình 4.4: Các trung tâm nghiên cu ca nhng doanh nghip nc ngoài ti các
cm R&D và sáng to ca n …………………………………………………… 28
Hình 4.5: Kho sát h thng cung cp dch v ca các khu CNTT tp trung cho
doanh nghip theo các tiêu chí ca Unido nm 2008 (tiêu chí 3) …………………… 30
Hình 4.6: Tình hình vi phm bn quyn ca Vit Nam …………………………… 31
Hình 4.7: T l vi phm bn quyn nm 2009 ……………………………………… 32
Hình 4.8: S lng qu đu t mo him ti mt s nc trong khu vc…………… 37
Hình 4.9: Phân b vn đu t ti Vit Nam………………………………………… 37
Hình 4.10: T l đu t giai đon đu ca nhà đu t trong và ngoài nc ………… 38
Hình 4.11: C cu phân b vn đu t ca IDG Venture Vietnam………………… 39
Hình 5.1: Chính sách ngn hn và dài hn thu hút các trung tâm nghiên cu………. 43

MC LC

Li cm n
Li cam đoan
Danh mc các ký hiu, ch vit tt
Danh mc các hình v, bng biu
Tóm tt lun vn
CHNG 1: M đu……………………………………………………………………. 1
1.1 Bi cnh chính sách………………………………………………………………… 1
1.2 Mc tiêu nghiên cu………………………………………………………………… 4
1.3 Phng pháp nghiên cu………………………………………………………………. 5
1.4 Kt cu lun vn……………………………………………………………………… 5
CHNG 2: V trí ngành công nghip phn mm Vit Nam………………………… 6
2.1 Nhng đc đim chính ca ngành công nghip phn mm Vit Nam…………………. 6
2.1.1 Vai trò ca ngành công nghip phn mm……………………………………. 6
2.1.2 c đim ca các doanh nghip phn mm Vit Nam……………………… 7
2.2 V trí ca doanh nghip phn mm Vit Nam trong chui giá tr phn mm th gii…. 10
CHNG 3: Các doanh nghip phn mm Vit Nam hin nay đang s dng chin
lc cnh tranh gì? 14
3.1 Hình thc cnh tranh hin nay ca các doanh nghip phn mm Vit Nam…… 14
3.2 S cnh tranh ti mt s doanh nghip phn mm Vit Nam – mt vài trng hp
đin hình ………………………………………………………………………………… 16
3.3 Hình thc cnh tranh hiu qu và thích hp cho các DNPM Vit Nam - Mt s kinh
nghim quc t …… 19
CHNG 4: Phân tích mt s yu t nh hng đn vic chn la chin lc cnh
tranh ca các doanh nghip phn mm Vit Nam…………………………………… 22
4.1 i hc FPT, FPT Software và bài toán nhân lc cho ngành CNgPM …………… 22
4.2 Công viên phn mm Quang Trung và vai trò thúc đy hot đng R&D ……… 26

4.3 T đin Lc Vit và cuc chin chng vi phm bn quyn……………………… 30



4.4 Vn đu t mo him và kh nng tip cn ngun vn ca các doanh nghip phn
mm …………………………………………………………………………………… 35

CHNG 5:  xut mt s chính sách giúp nâng cao nng lc cnh tranh ca các
doanh nghip phn mm Vit Nam…………………………………………………… 40
KT LUN …………………………………………………………………………… 44

Tài liu tham kho
Ph lc
TÓM TT LUN VN

Nghiên cu này xác đnh v trí ca ngành công nghip phn mm Vit Nam trong
chui giá tr phn mm th gii. Nghiên cu đã cho thy rng các doanh nghip phn
mm Vit Nam vn đang  mc thp nht trong chui giá tr công ngh thông tin ca th
gii, ch yu vn là gia công phn mm theo đn đt hàng, thc hin nhng d án có quy
mô nh, cha đ ngun lc v con ngi cng nh vn đ thc hin các công đon đòi
hi trình đ, k nng cao hn thuc các lp cao hn trong chui giá tr công ngh thông
tin ca th gii nh thit k, phát trin, bo trì phn mm và nghiên cu- trin khai.
Vi mc thp trong chui giá tr công ngh thông tin ca th gii, đ tài cng đã
xác đnh: hin nay, chin lc cnh tranh ca các doanh nghip phn mm Vit Nam ch
yu da trên chin lc sao chép và ci thin t nhng sn phm sn có ca nc ngoài,
cha đt đn mc sáng to ra tri thc mi, sn phm mi. Li th cnh tranh nhân lc giá
r không th là mt li th mãi mãi, s nhanh chóng b các th trng ti các nc phát
trin sau, có giá nhân lc r hn vt qua. Vì vy, đ có s phát trin bn vng, ngành
công nghip phn mm Vit Nam cn có s đu t nâng cao nng lc cnh tranh ca
mình thông qua nâng cao nng lc sáng to, to giá tr gia tng cao cho sn phm.

 tài cng đã phân tích bn yu t nh hng đn vic la chn chin lc kinh
doanh ca doanh nghip phn mm Vit Nam: nhân lc, vai trò ca các qu đu t mo
him, vai trò ca các khu công viên phn mm, và vn đ bn quyn/ s hu trí tu. Kt
qu nghiên cu cho thy rng các doanh nghip phn mm nói chung đang phi đi mt
vi tình trng thiu nhân lc cht lng mà lý do ch yu đn t chng trình đào to b
lc hu, thiu thi lng cho các môn hc chuyên ngành. Yu t này khin cho doanh
nghip không có đ nhân lc có trình đ đ đu t vào nghiên cu trin khai, đu t nâng
cao sáng to, nghiên cu xây dng nhng sn phm mi, nâng cao nng lc ca doanh
nghip. Kt qu nghiên cu cng cho thy, trong tng quan chung vi các nc trong
khu vc, Vit Nam vn cha là mt đim đn hp dn cho các trung tâm nghiên cu,
sáng to trên th gii. ng thi, các khu công ngh thông tin tp trung ca Vit Nam
vn ch dng  mc cung cp mt bng, tin ích đn gin, cha chú trng cung cp các
dch v h tr, thúc đy hot đng đi mi, sáng to ca doanh nghip. Nghiên cu v
vn đ bn quyn/ s hu trí tu cho thy mc dù Lut S hu trí tu đc ra đi t nm
2005 nhng hiu qu ca nó vn còn rt hn ch, vn cha bo v đc nhng doanh
nghip làm n chân chính, các doanh nghip vn phi t bo v mình hoc trông ch vô
vng vào s công minh ca ngi tiêu dùng. Cui cùng, phân tích v vn đu t mo
him đã cho thy rng,  nhng nc có trình đ công ngh phát trin trong khu vc nh
n , Trung Quc, Singapore, s lng vn đu t mo him nhiu hn gp nhiu ln
so vi Vit Nam. Trong khi đó,  Vit Nam, vn đu t mo him ch yu đn t các
doanh nghip nc ngoài, hn na phân b ngun vn dành cho phát trin công ngh
thông tin cng hn ch, mc tiêu đu t đc thù ca mi vn đu t mo him khin cho
kh nng các doanh nghip phn mm, nht là t nhân tip cn đc ngun vn đu t
mo him là rt khó khn.
Trên c s đó, đ tài đ xut nhng chính sách giúp to điu kin cho các doanh
nghip phn mm Vit Nam có th nâng cao nng lc cnh tranh ca mình thông qua hai
nhóm chính sách: nâng cao nng lc ni sinh cho các doanh nghip phn mm và to môi
trng sáng to cho các doanh nghip phn mm. Qua đó, mong mun vi nhng đ xut
chính sách này s giúp to điu kin thun li đ các doanh nghip phn mm Vit Nam
có th phát trin nhanh chóng, ngành công nghip phn mm Vit Nam có đc v th

trên th trng phn mm th gii.

1

CHNG 1
M U

1.1. Bi cnh chính sách
Trong khong mi nm tr li đây, ngành công nghip công ngh thông tin
(CNTT) Vit Nam nói chung và ngành công nghip phn mm (CNpPM) nói riêng đã có
nhng bc tin rt đáng k. Cho đn nm 2000, Vit Nam cha có đc mt doanh
nghip CNTT quy mô ln nào, ch có khong 25 doanh nghip quy mô nh vi s lng
lao đng t 20-30 ngi/ doanh nghip. Vy mà đn nay, c nc đã có hn 1000 doanh
nghip phn mm (DNPM), trong đó có khong 10 doanh nghip vi quy mô trên 1000 lao
đng, tiêu biu nh FPT Software, FPT Information Systems, TMA, CSC…
9
. Bên cnh
đó, uy tín ca nhng trung tâm phát trin phn mm ca c nc nh Thành ph H Chí
Minh và Hà Ni cng đã đc nâng lên đáng k, luôn nm trong danh sách 20 đim đn
hp dn nht ca các th trng mi ni v gia công phn mm trên th gii theo đánh giá
ca tp chí GlobalServices n bn tháng 11/2010.

Hình 1.1: Xp hng các thành ph mi ni v gia công phn mm
Xp hng
nm 2010
Xp hng
nm 2009
Thành ph Quc gia
1 4 Krakow Ba Lan
2 3 Bc Kinh Trung Quc

3 6 Buenos Aires Argentina
4 7 Cairo Ai Cp
5 8 Sao Paolo Brazil
6 5 Tp. H Chí Minh Vit Nam
7 12 i Liên Trung Quc
8 9 Thâm Quyn Trung Quc
9 11 Curitiba Brazil
10 17 Colombo Sri Lanka
Ngun: Ly t Tp chí GlobalServices n bn tháng 11/2010, trang 19

2

Mc dù đc đánh giá nh mt đim đn rt hp dn ca gia công phn mm, tuy
nhiên theo đánh giá ca Gartner, khi đem so sánh vi các quc gia gia công phn mm
trong khu vc Châu Á/ Thái Bình Dng, Vit Nam ch có u th nht  tiêu chí chi phí,
trong khi tt c các tiêu chí còn li đu đc đánh giá  mc khá và tt. c bit, Vit
Nam b đánh giá  mc thp nht trên tiêu chí an ninh và s hu trí tu. Vit Nam ch có
u th hn mi Indonesia, trong khi đu kém hn tt c các nc còn li. Trong đó, u th
mnh nht ca Vit Nam trong c 3 nm 2008, 2009, 2010 là chi phí thp đã b chính
Indonesia vt qua k t tháng 12/2010. ây là tín hiu cho thy, ngành CNpPM Vit
Nam không th mãi da vào u th chi phí thp đ xây dng th mnh cnh tranh ca
mình, đng thi cn phi ci thin các tiêu chí b đánh giá thp, đc bit là an ninh và bo
mt thông tin.

Hình 1.2: So sánh nhng đa đim gia công phn mm khu vc Châu Á/ Thái Bình Dng
Tham s
Bangladesh
Trung
Q
uc

n 
Indonesia
Malaysia
Philippines
Sri Lanka
Thái Lan
Vit Nam
Ngôn ng






H tr ca chính ph





i ng lao đng



C s h tng




H thng giáo dc

Chi phí




Môi trng kinh t và chính tr





Tng thích vn hóa





 chín ca pháp lut và toàn cu

An ninh và bo mt thông tin






Ngun: Ly t nghiên cu “Leading Locations for Offshore Services in
Asia/Pacific and Japan, 2010-2011” (03/12/2010) ca Jacqueline Heng và Jim
Longwood, Hình 1, trang 4

3

Doanh thu ngành CNpPM cng liên tc tng qua tng nm. Nu nh trong nm
1998, ngun thu đn ch yu t phn mm dch v ni đa vi tng doanh thu di nm
mi triu đô la M, thì đn nm 2008, doanh thu ngành CNpPM đã đt trên sáu trm nm
mi triu đô la M, trong đó t trng gia phn mm ni đa và phn mm xut khu đt
mc gn bng nhau, khong ba trm triu đô la M. iu này cho thy rng, bên cnh th
trng gia công phn mm xut khu phát trin mnh trong thi gian qua, thì th trng
phn mm ni đa vn có đc tc đ phát trin n đnh.

Hình 1.3: Doanh thu ca CNpPM Vit Nam t nm 1998 đn 2008

Triu USD
Ngun: Ly t Báo cáo “Hin trng và đnh hng phát trin Công nghip phn mm
Vit Nam”, V CNTT- B Thông tin và Truyn thông, 16/7/2009, trang 5


Mc dù doanh thu ngành CNpPM Vit Nam đã có mc tng trng đáng k t nm
1998 cho đn nay, tuy nhiên nu so sánh vi doanh thu sn xut phn mm ca các quc
gia trong khu vc thì Vit Nam vn còn thp hn rt nhiu. Chng hn, doanh thu ngành
CNpPM Vit Nam nm 2009 ch bng 1,2% so vi n , 3,4% so vi Trung Quc. Thm
chí khi so vi Philipines, doanh thu ngành CNpPM Vit Nam ch bng 9,4%.


4

Hình 1.4: So sánh doanh thu phn mm 2009 gia Vit Nam và các nc trong khu vc
Triu USD

Ngun: Sách trng CNTT nm 2010,
2
và
3
)


1.2. Mc tiêu nghiên cu
Nhng thng kê s b  trên cho thy, ngành CNpPM Vit Nam đã có nhng bc
tin đáng k c v s lng doanh nghip cng nh doanh thu toàn ngành trong mt thp
k va qua. Tuy nhiên, Vit Nam phi cnh tranh vi rt nhiu quc gia khác trên th gii
trong ngành CNpPM, cng nh doanh thu sn xut phn mm ca Vit Nam hin nay thp
hn rt nhiu so vi các nc trong khu vc. Vi ch mt u th ca Vit Nam da vào chi
phí thp (theo đánh giá ca Gartner), ngành CNpPM Vit Nam nói chung và các DNPM
Vit Nam nói riêng s không th có đc s phát trin bn vng. Mt khi giá các yu t
đu vào tng lên, u th ngày càng mt đi thì các DNPM Vit Nam s không th cnh
tranh vi các đi th cnh tranh trong khu vc và trên th gii. Vì vy, vic xác đnh nng
lc cnh tranh (NLCT) ca các DNPM Vit Nam cng nh nhn din đc các yu t tác
đng đn NLCT là rt cn thit, giúp đa ra đc nhng chính sách thúc đy phát trin
ngành CNpPM trong tng lai.
Vi đnh hng nh vy, mc tiêu ca đ tài này tp trung vào nghiên cu tr li
các câu hi sau:
- Ngành CNpPM Vit Nam hin nay đang  v trí nào trong chui giá tr phn mm
th gii?
- Chin lc cnh tranh ca các DNPM Vit Nam và các yu t tác đng đn vic
chn la chin lc cnh tranh này là gì?
5

T nhng nghiên cu trên, tác gi s đ xut mt s chính sách giúp nâng cao
NLCT ca các DNPM Vit Nam.

1.3. Phng pháp nghiên cu
 tr li nhng câu hi  trên, tác gi s s dng phng pháp đnh tính theo
hng nghiên cu tình hung ti mt s doanh nghip, t chc  Vit Nam, cng nh so
sánh s liu phân tích vi các nc trong khu vc.
Vi mc tiêu nghiên cu v ngành CNpPM Vit Nam, đ tài s dng ngun s liu
th cp đc thng kê t các báo cáo chuyên ngành, báo cáo Toàn cnh CNTT hàng nm,
s liu thu thp t trang Web ca Hi tin hc thành ph H Chí Minh (HCA) và s liu
đc cung cp bi Hip hi DNPM Vit Nam (VINASA).  tài cng s dng mt s
thông tin thu thp đc t vic phng vn trc tip mt s chuyên gia trong lnh vc
CNpPM, t các bài báo vit v ngành CNpPM.
Trên c s phân tích nhng ngun thông tin trên, tác gi s nghiên cu, đ xut
nhng chính sách c th giúp thúc đy nâng cao NLCT ca các doanh nghip ngành
CNpPM Vit Nam.

1.4. Kt cu lun vn
Lun vn đc xây dng da trên 5 chng: Chng 1 là phn tng quan trình bày
v bi cnh chính sách, mc đích nghiên cu, phng pháp nghiên cu và kt cu lun
vn. Chng 2 tin hành phân tích nhng đc đim ca ngành CNpPM Vit Nam, v trí
ca các DNPM Vit Nam trong chui giá tr ngành CNpPM th gii. Chng 3 xác đnh
chin lc cnh tranh mà các DNPM Vit Nam hin đang s dng. Chng 4 tp trung
phân tích mt s yu t tác đng đn vic chn la chin lc cnh tranh ca các DNPM
Vit Nam bao gm ngun nhân lc, hot đng ca các qu đu t mo him (VC), vai trò
ca các công viên phn mm (CVPM). Chng 5 s đ xut mt s đóng góp v mt chính
sách giúp nâng cao NLCT ca các DNPM Vit Nam.

6

CHNG 2
V TRÍ NGÀNH CÔNG NGHIP PHN MM VIT NAM

2.1 Nhng đc đim chính ca ngành CNpPM Vit Nam
2.1.1 Vai trò ca ngành CNpPM
Vi đc đim là ngành kinh t có hàm lng tri thc cao, li nhun ln, có tim
nng xut khu, CNpPM chính là c hi cho nhng nc đang phát trin nh Vit Nam
thc hin chính sách đy nhanh quá trình công nghip hóa, hin đi hóa. c bit, trong
i hi ln th 11 ca ng đã xác đnh phát trin khoa hc, công ngh và kinh t tri thc
là mt trong nhng mc tiêu hàng đu. Thúc đy phát trin ngành CNpPM chính là mt
trong nhng gii pháp giúp thc hin ch trng chính sách này ca ng.
Mc dù hin ti ngành CNpPM vn ch đóng mt t trng khiêm tn trong tng sn
phm ni đa (GDP) ca quc gia, khong 0,4% GDP, nhng vi s phát trin nhanh
chóng, cùng vi s ch đo và h tr sát sao ca ng và Chính ph, ngành CNpPM Vit
Nam có tim nng s đóng góp nhiu hn trong nn kinh t quc gia. Theo c tính ca
HCA, đn nm 2015, CNpPM và dch v CNTT s đt 2,5% trong tng GDP quc gia.

Hình 2.1: c tính tng trng ngành công nghip CNTT Vit Nam

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
GDP (t USD) 75,00 79,13 85,06 91,44 98,30 105,67 113,59 122,11
Doanh thu CNTT (t USD) 4,07 4,89 5,87 8,21 11,50 16,10 22,54 31,55
T trng CNTT đóng góp vào GDP
(50% doanh thu)
2,04 2,44 2,93 4,11 5,75 8,05 11,27 15,78
T l CNTT trong GDP (%) 3 3 3,4 4,5 5,8 7,6 10 13
Doanh thu ca công nghip phn mm
và dch v CNTT (t USD)
0,68 0,68 0,82 1,23 1,84 2,76 4,14 6,21
Công nghip phn mm và dch v
CNTT đóng góp vào GDP (50% doanh
thu)

0,34 0,34 0,41 0,61 0,92 1,38 2,07 3,10
T l công nghip phn mm và dch
v CNTT trong GDP (%)
0,5 0,4 0,5 0,7 0,9 1,3 1,8 2,5
Ngun: Ly t Tuyt Ân (2009), “nh v li ngành công nghip phn mm”, Thi báo
Kinh t Sài gòn Online, truy cp ngày 23/03/2011 ti đa ch
/>cong-nghiep-phan-mem.html

7

Ngành CNpPM cng có vai trò to vic làm cho th trng lao đng Vit Nam,
nht là lc lng lao đng tr, có tri thc, có kh nng tip cn công ngh nhanh chóng.
Theo Sách Trng CNTT và Truyn thông nm 2010, s lao đng trong ngành CNpPM nm
2009 là 64.000 lao đng, tng 12% so vi nm 2008. Lc lng lao đng này cng có trình
đ cao trong nn kinh t: có trình đ trung cp, cao đng, đi hc tr lên. Vi s gia tng
s lng DNPM nói riêng và doanh nghip CNTT nói chung hàng nm, nhu cu nhân lc
CNTT cng s tng lên, to thêm nhiu vic làm cho lao đng Vit Nam. Theo tính toán
ca B Thông tin và Truyn thông, đn nm 2015, nhu cu tuyn dng ca các doanh
nghip CNTT s là 400.000 lao đng. iu này có ngha là 400.000 lao đng tr s đc
gii quyt vic làm, góp phn gim sc ép to vic làm cho lc lng lao đng tr trong
bi cnh Vit Nam đang trong thi k “C cu dân s vàng”.

2.1.2 c đim ca các DNPM Vit Nam
Th nht, doanh thu ca ngành phn mm tp trung vào mt s ít doanh nghip
hàng đu nh FPT, TMA, CSC Vit Nam Ch có 5% trong tng s doanh nghip nhng
quyt đnh ti 95% tng doanh s phn mm- dch v và quyt đnh gn nh 100% doanh
thu xut khu phn mm- dch v
5
. Nhng công ty còn li ch yu tn ti vi quy mô nh,
thc hin nhng d án gia công phn mm vi tr giá thp hoc sn xut phn mm vi

doanh thu không cao. iu này cho thy rng các DNPM Vit Nam mc dù gia tng nhiu
v s lng trong nhng nm qua, tuy nhiên hu ht vn là nhng doanh nghip nh, thc
hin nhng d án có giá tr, doanh thu thp. Doanh thu tp trung ch yu vào nhng doanh
nghip xây dng đc nhng sn phm phn mm có quy mô ln, có th phn ln trong
nc nh FPT, Misa, Fast; hay nhng doanh nghip xây dng đc uy tín trong gia công
phn mm vi các đi tác nc ngoài, nhn đc nhng gói phn mm có li nhun cao
nh FPT, TMA, CSC Vit Nam, Global Cybersoft.







8

Hình 2.2: Xp hng 10 DNPM có doanh thu cao nht nm 2009
Xp hng Doanh nghip Doanh s 2009
(T VN)
1 Cty CP Phn mm FPT 748,24
2 DN t nhân DV Tng Minh (TMA Solution) 257,01
3 Cty TNHH CSC Vit Nam 205,28
4 Cty CP Global Cybersoft 110,44
5 Cty CP Công ngh mi Kim T Tháp Vit Nam 143,00
6 Cty CP Misa 89,30
7 Cty CP Truyn thông s 1 – ONE 131,00
8 Cty TNHH Gii pháp phn mm CMC 103,88
9 Cty CP Phn mm Vit Quc t 30,70
10 Cty TNHH Qun lý doanh nghip FAST 40,30


Ngun: Ly t ánh giá nng lc và Xp hng doanh nghip CNTT-TT (2010), trang 24


Th hai, các DNPM Vit Nam vn cha chú trng đu t áp dng quy trình sn
xut theo các tiêu chun cht lng quc t nh CMMi. Các DNPM Vit Nam thng
chn mt trong hai hình thc kinh doanh là khai thác th trng trong nc hoc gia công
phn mm xut khu cho đi tác  các th trng nh Nht, M, châu Âu… Trong đó,
chng nhn CMMi là “giy thông hành” chng t doanh nghip đ kh nng to ra sn
phm cht lng, đ nng lc tham gia vào th trng phn mm ca th gii
8
. Tuy nhiên,
theo thng kê ca B Thông tin và Truyn thông, đn tháng 6 nm 2010, ch mi có
10/1000 DNPM có chng nhn CMMi. Kt qu này là quá thp nu so sánh vi khong
5500 công ty phn mm có chng ch ISO 9000 và xp x 185 công ty đ t cách CMMi
mc 4 và 5 ca n 
26
. ây cng chính là lý do khin cho các DNPM Vit Nam cha
th nhn đc nhng d án ln đòi hi kht khe v tiêu chun nng lc, mà ch gii hn
thc hin nhng d án nh có mc li nhun không cao, hoc thc hin nhng d án cung
cp cho th trng trong nc.



9

Hình 2.3: T l doanh nghip phn mm tính theo s nhân viên

Ngun: Ly t Tuyt Ân (2009), “nh v li ngành công nghip phn mm”, Thi báo
Kinh t Sài gòn Online, truy cp ngày 23/03/2011 ti đa ch
/>nghiep-phan-mem.html

Th ba, các DNPM Vit Nam hin nay phn ln kinh doanh theo quy mô nh.
Theo thng kê ca V CNTT, B Thông tin và Truyn thông, ch có 1% s DNPM có trên
500 nhân viên, trong khi có đn 38% DNPM có di 20 nhân viên. Kt qu này cho thy
quy mô v s lng nhân viên ca các DNPM Vit Nam vn còn rt ít khi so vi nhng
DNPM n  vi s lng nhân viên lên đn hàng ngàn nhân viên (công ty ln nht n
 là Infosys có mng li kinh doanh vi hn 600 chi nhánh, s dng 200.000 k s đin
t, tin hc
15
). Vi đc đim ca hot đng sn xut phn mm là mt khi d án phn mm
gia tng v quy mô hay mc đ khó thì s lng nhân lc đc s dng cng gia tng đ
cung ng đ ngun lc cn thit cho d án. Theo lý lun đó thì càng nhn thc rõ rng các
DNPM Vit Nam vn ch dng li  mc thc hin các d án nh, cha tng v quy mô đ
có đ kh nng thc hin các d án có quy mô ln, có mc đ khó.


10

2.2 V trí DNPM Vit Nam trong chui giá tr phn mm th gii
Theo tác gi Keun Lee và Tae Young Park
18
, và nh trình bày trong hình 2.4,
chui giá tr ngành CNpPM th gii bao gm 4 phân lp: mt là lp trình phn mm; hai là
thit k, phát trin và bo trì phn mm; ba là tích hp h thng; và bn là t vn và lp k
hoch. Trong đó, nhng doanh nghip thuc phân lp 1 s thc hin các công vic nh vit
phn mm, kim tra li. Nhng doanh nghip thuc lp 2 s thc hin các công vic nh
cung cp thit k giao din và phát trin nhng tính nng mi ca phn mm. Nhng
doanh nghip thuc lp 3 s thc hin vic cung cp tng th h thng thông tin, nhng
gii pháp đ kt ni toàn b h thng. Nhng doanh nghip thuc lp 4 s cung cp các

dch v t vn kinh doanh, t vn k thut, các gii pháp t vn liên quan đn ng dng
CNTT. Theo chiu t di lên trên, giá tr tng thêm ca tng phân lp s gim dn t
phân lp 1 đn phân lp 4, thp nht là lp trình phn mm và cao nht là t vn - lp k
hoch. ng thi, theo chiu t di lên trên, yêu cu v trình đ k thut, nng lc sáng
to (NLST), nng lc t chc và kh nng v vn cng càng cao, ch nhng doanh nghip
ln, có tim lc mi có th thc hin đc.

Hình 2.4: Chui giá tr ngành CNTT

Ngun: Ly t nghiên cu “Catching-up or Leapfrogging in Indian IT service Sector:
Windows of Opportunity, Path-creating and Moving up the Value-chain in TCS, Infosys,
and Wipro” ca tác gi Keun Lee và Tae Young Park (2010)


11

Theo nghiên cu ca Tholons v 10 thành ph gia công phn mm mi ni hàng
đu th gii đc công b vào tháng 10/2009, Vit Nam mà ni bt là thành ph H Chí
Minh ch mi  phân lp 1 trên chui giá tr phát trin CNTT th gii. ây chính là phân
lp mang li li nhun thp nht trong chui giá tr phn mm. Hai hot đng mà các
DNPM Vit Nam đang kinh doanh là phát trin và kim li phn mm. Trong khi nhng
nc trong khu vc nh n , Trung Quc đã có mt trong nhng phân lp cao hn nh
phân tích kinh doanh, nghiên cu - phát trin (R&D) và thit k - phát trin - bo trì phn
mm (ADM) ti nhng thành ph nh Bangalore, Thng Hi.

Hình 2.5: Nhng thành ph đng đu v gia công phn mm trên th gii
phân theo chc nng
Chc nng Nhng thành ph hàng đu
Thit k, phát trin, bo trì phn mm Bangalore, Mumbai, Hyderabad, Chennai, Dublin
Phát trin hot hình, trò chi Shanghai, Beijing, Moscow, São Paulo

Phân tích kinh doanh Delhi NCR, Mumbai, Bangalore, Chennai, Krakow, Toronto
Trung tâm chm sóc khách hàng (ting
Anh)
Delhi NCR, Manila NCR, Dublin, Mumbai, Bangalore,
Toronto
Trung tâm chm sóc khách hàng (đa ngôn
ng)
Mexico City, Cairo, Krakow, Buenos Aires, Dalian,
Bucharest
Dch v k s sn xut Bangalore, Chennai, Pune, St. Petersburg, Guangzhou
Tài chính và k toán Mumbai, Bangalore, Manila NCR, Krakow, Shanghai,
Dublin
Dch v chm sóc sc khe Hyderabad, Bangalore, Warsaw, Prague, St. Petersburg,
Mumbai
Qun tr ngun nhân lc Prague, Bucharest, Bangalore, Makati City, Budapest
Dch v qun tr c s h tng Bangalore, Dublin, Kuala Lumpur, Delhi NCR, Toronto
Dch v pháp lý Manila NCR, Mumbai, Chennai
Phát trin phn mm Bangalore, Moscow, Chennai, Shanghai, Ho Chi Minh
City
Nghiên cu- Trin khai St. Petersburg, Bangalore, Moscow, Shanghai, Dublin
Kim li phn mm Bangalore, Chennai, Hyderabad, Ho Chi Minh City,
Toronto, Shanghai
Ngun: Ly t nghiên cu ca Tholons v 10 thành ph gia công phn mm mi ni hàng
đu th gii (tháng 10/2009), trang 32


12

Cng theo nghiên cu ca tp chí GlobalServices k phát hành tháng 11/2010 đã
cho thy rng: trong so sánh tng quan vi hai nc trong khu vc là Trung Quc và

Philippines thì Vit Nam (vi hai thành ph đi din là Hà Ni và thành ph H Chí Minh)
vn ch dng  mc gia công, phát trin phn mm và h tr khách hàng, cha đt đn
mc thc hin nhng công đon đòi hình trình đ cao nh thit k - phát trin - bo trì
phn mm (ADM) và R&D nh Trung Quc, Philippines.

Hình 2.6: So sánh chuyên môn chính ca ngành công nghip phn mm gia Vit Nam,
Trung Quc và Philippines.
Quc gia/ Thành ph Chc nng chính Các doanh nghip đã thành lp
Philippines
Thành ph
Cebu
Các công vic có giá tr cao
trong phân tích tài chính, R&D
và qun lý phát trin phn mm
Accenture, AWS, NCR, Lexysoft,
Alliance Software, Sykes Asia,
Aegis, Stream, Convergys,
ePerformax
Trung
Quc
Thng Hi
Phát trin phn mm, ADM,
R&D, gia công phn mm tài
chính và k toán
IBM, World Software Services,
Neoris, Softtek, Infosys, Accenture,
Sitel, ACS
Bc Kinh
Phát trin phn mm, ADM,
R&D, gia công phn mm tài

chính và k toán
SAP, Tumbleweed Communications,
IBM, BTC International Contact
Center, OPI Global, HP
Thâm Quyn
Phát trin phn mm, ADM,
R&D, gia công phn mm tài
chính và k toán
IBA Group, Honeywell, SGI,
Accenture, IBM, CSC, Deloitte,
Ernst & Young, Genpact
Vit Nam
Hà Ni
Gia công dch v giáo dc, phát
trin phn mm, dch v h tr
khách hàng
FPT, HPT, HiPT, IBM,
VTCOMTECH Co. Ltd, Equant,
Contact Centre Vietnam
Tp. H Chí
Minh
Gia công dch v giáo dc, phát
trin phn mm, dch v h tr
khách hàng
Teledata, VPT, Jupiter Systems, FPT

Ngun: Ly t Tp chí GlobalServices, k phát hành tháng 11/2010, Hình 3, trang 38


Xem xét c th v kh nng ca công ty FPT Software, mt doanh nghip phn

mm ln nht Vit Nam hin nay đ kim chng xem nhng nhn đnh ca Tholons và tp
chí GlobalServices v v trí ca các doanh nghip phn mm Vit Nam trong chui giá tr
phn mm th gii. Theo tham lun “Chin lc kinh doanh ca tp đoàn FPT v phát
trin phn mm theo hng toàn cu hóa” do ông Nguyn Lâm Phng - Phó Tng giám
13

đc công ty h thng thông tin FPT trình bày ti Hi tho toàn cnh CNTT nm 2009 cho
thy, nhng dch v công ty FPT hin đang cung cp là Phát trin phn mm ng dng,
phn mm Nhúng, phn mm đóng gói; Thit lp c s h tng h thng; Tích hp h
thng, chuyn đi công ngh; Trin khai phn mm qun tr ngun nhân lc doanh nghip
(ERP), BPO, bo trì h thng; Kim th phn mm. Trong các dch v k trên, không có
dch v nào đt đn mc ADM và R&D, ch dng  mc phát trin phn mm, trin khai
và kim th phn mm.
Nhng kt qu trên cho thy rng các DNPM Vit Nam vn đang  mc thp nht
trong chui giá tr CNTT ca th gii, ch yu vn là gia công phn mm theo đn đt
hàng, thc hin nhng d án có quy mô nh, cha đ ngun lc v con ngi cng nh
vn đ thc hin các công đon đòi hi trình đ, k nng cao hn thuc các lp cao hn
trong chui giá tr CNTT ca th gii nh ADM và R&D. Trong chng tip theo, chúng
ta s tìm hiu xem vi mc thp trong chui giá tr CNTT ca th gii, các doanh nghip
phn mm Vit Nam hin nay đang s dng chin lc cnh tranh gì.
14

CHNG 3
CÁC DOANH NGHIP PHN MM VIT NAM HIN NAY ANG S DNG
CHIN LC CNH TRANH GÌ?

3.1 Hình thc cnh tranh hin nay ca các DNPM Vit Nam
Theo Michael Porter, “các ch s nh đu t, thng mi, NLST là nhng ch s
dn báo v s thnh vng trong tng lai… S tng lên ca đu t, thng mi, hay
NLST thng kéo theo s ci thin NLCT theo thi gian”

21
. iu này có th suy ra rng,
đ có th tng trng nng sut, nâng cao NLCT ca quc gia nói chung và mt ngành c
th nói riêng, tin đn tng trng mc thnh vng trong tng lai thì nâng cao NLST là
điu kin tiên quyt bên cnh nhng yu t khác nh đu t và thng mi. Hin nay, các
DNPM Vit Nam ch yu nâng cao NLCT ca mình thông qua gia tng đu t và thng
mi, cha chú trng vào gia tng yu t NLST. Ví d nh công ty Microsoft đã sáng to,
liên tc ci tin b phn mm Microsoft Office thông qua nhiu phiên bn khác nhau nh:
Office XP, Office 2010, Office 2011. Vi nhng sáng to và ci tin không ngng, Office
đã đóng góp 90% doanh thu ca b phn kinh doanh ca Microsoft, vi li nhun trung
bình mi quý đt khong 2,8 t USD
11
. Ví d này cho thy, vi sáng kin đc đáo và ci
tin không ngng đã mang li NLCT và li nhun vô cùng ln cho Microsoft.

Hình 3.1: Các ch s tác đng nâng cao NLCT, s thnh vng trong tng lai


u t






Ngoài ra, theo tài liu ging dy “nh ngha NLCT và các nhân t quyt đnh
NLCT” môn Phát trin kinh t vùng và đa phng ca chng trình ging dy kinh t
Fulbright cng ch ra rng, chính sách sáng to ca mt quc gia s đc nâng cao tng
Ngun: Báo cáo NLCT Vit Nam nm 2010
Thn

g

m

i
Nn
g
l

c sán
g
t

o
Nn
g
l

c c

nh tranh S

th

nh v

n
g
15


bc t tip nhn, s dng công ngh nc ngoài cho đn ci thin, ci tin công ngh
nc ngoài, và cui cùng là sáng to ra tri thc, sn phm mi. i vi các nc có nn
kinh t đang phát trin nh Vit Nam, chính sách sáng to mi ch dng  mc tip nhn,
s dng công ngh nc ngoài; bên cnh đó mc đ ci thin, ci tin công ngh nc
ngoài cng đc quan tâm. Tuy nhiên, Vit Nam cha đt đc mc đ sáng to ra nhng
sn phm, nhng tri thc mi.

Hình 3.2: Mc đ sáng to ca các DNPM Vit Nam so vi th gii

Ngun: Tài liu ging dy “nh ngha NLCT và các nhân t quyt đnh NLCT” môn Phát
trin kinh t vùng và đa phng ca chng trình ging dy kinh t Fulbright 2011


Nhng phân tích di đây s cho thy các hình thc kinh doanh ch yu hin nay
ca các DNPM là Vit hóa các ng dng ca nc ngoài, sn xut các ng dng da trên
nn tng có sn ca các công ty nc ngoài, sao chép ý tng các sn phm sn có ca
nc ngoài hoc gia công các module theo đt hàng ca các đi tác nc ngoài. Nhng
hình thc kinh doanh này khin cho vic sáng to ra sn phm, tri thc mi là hoàn toàn
không th thc hin đc, vì các hình thc này đu da trên nn tng xác đnh sn ca các
đi tác nc ngoài hoc mt khuôn mu sn có. iu này cng phù hp vi phân tích 
mc 2.2 v v trí ca CNpPM Vit Nam trong chui giá tr phn th gii, trong đó Vit
Nam ch đm nhn  mc 1 và đang c gng tin lên mc 2. Càng tin lên mc cao hn,
yêu cu v s sáng to càng cao hn. Do đó, vi mc sáng to thp, ch yu là s dng và
16

ci tin sn phm ca nc ngoài, Vit Nam khó có th nâng cao nng sut, tng NLCT,
cng nh tng v th ca ngành công nghip CNTT trong chui giá tr CNpPM th gii.

3.2 S cnh tranh ti mt s DNPM Vit Nam – mt vài trng hp đin hình
Hình thc cnh tranh ph bin nht ca các DNPM ti Vit Nam là s trin khai,

Vit hóa các sn phm sn có, vi rt ít giá tr sáng to tng thêm. in hình nh công ty
trách nhim hu hn (TNHH) Gii pháp phn mm CMC, h đã xây dng gói Add-on giúp
Vit hóa ng dng SAP Business One (mt ng dng qun lý doanh nghip ca công ty
SAP, hin chim 72% th phn  Châu Á- Thái Bình Dng trong lnh vc phn mm
doanh nghip). Lý do khin cho các DNPM Vit Nam nói chung và CMC nói riêng không
xây dng đc mt phn mm tng t nh SAP Business One đó là vì doanh nghip Vit
Nam cha đt trình đ đ xây dng mt sn phm có cht lng tng đng, gii pháp
tng th và sn phm không th cnh tranh v giá vi sn phm ca nc ngoài.











Ông Nguyn Vn Khng, giám đc EFFECT chia s: “u t cho vic phát trin và trin
khai sn phm ERP là mt bài toán mo him thc s u t ERP là đu t dài hi, mt
khác yêu cu k thut ca h thng phn mm và yêu cu trình đ nhân lc trin khai ERP rt
cao. Trong khi quá trình trin khai kéo dài, luôn tim tàng nhiu ri ro nh: bin đng nhân s,
không lng trc đ phc tp ca d án hay do khách hàng qun lý d án không tt, không
thn
g
nht
g
ia các
p

hòn
g
, ban, trình đ nhân s
y
u đu dn đn đình t
r
 d án ERP”
Hp 1: Khó khn trong xây dng và trin khai phn mm ERP
Thu Hin, “Nhìn li mt nm ERP Vit Nam”, PCWorld Vietnam, truy cp ngày 28/03/2011
ti đa ch
/>mot-nam-erp-viet-nam/
ERP là mt h thng ng dng đa phân h giúp t chc, doanh nghip qun lý các
ngun lc và điu hành tác nghip
22
. Vi tính nng nh vy, ERP đc t chc xây dng
rt phc tp, đòi hi s tng thích, liên thông gia các phân h, vn hành theo các quy
chun ca Vit Nam và quc t. Do đó, đi vi sn phm phn mm có mc đ phc tp
cao, yêu cu trình đ cao trong thit k và xây dng nh ERP, các DNPM thng có xu
hng chn đóng vai trò nh mt đi tác trin khai phn mm, hoc thc hin Vit hóa các
sn phm sn có, đã có uy tín ca nc ngoài và bán cho th trng trong nc. Báo cáo
ca HCA cng cho thy rng các phn mm ERP ngoi đang chim u th trên th trng.