Nguyên nhân của tình trạng chạy đua lãi suất trong hệ thống ngân hàng thương mại và giải pháp chính sách

Thành ph H Chí Minh - Nm 2011




Ngi hng dn khoa hc:
TS. TRN TH QU GIANG
LUN VN THC S KINH T

Mã s : 603114



Chuyên ngành: Chính Sách Công

NGUYÊN NHÂN CA TÌNH TRNG CHY UA LÃI SUT
TRONG H THNG NGÂN HÀNG THNG MI VÀ GII
PHÁP CHÍNH SÁCH
BÙI TH PHNG THO

CHNG TRÌNH GING DY KINH T FULBRIGHT


TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
B GIÁO DC VÀ ÀO TO

ii

MC LC
MC LC ii

LI CAM OAN iv
LI CM N v
DANH MC CÁC T VIT TT vi
DANH MC CÁC BNG BIU viiiU
DANH MC HÌNH V ix
TÓM TT x 
CHNG 1 GII THIU 1U
1.1 Bi cnh chính sách 1
1.2 Mc tiêu và câu hi nghiên cu 2
1.3 Phng pháp lun và ngun thông tin 3
1.4 C s lý thuyt và khung phân tích 3
1.5 Phm vi nghiên cu 6
1.6 Cu trúc lun vn 7
CHNG 2 DIN BIN VÀ H QU CA CUC UA LÃI SUT 8
2.1 Din bin cuc đua lãi sut 8
2.1.1 Cuc đua lãi sut 2008 8
2.1.2 Cuc đua lãi sut 2010 11
2.2 H qu ca hin tng chy đua lãi sut 12
CHNG 3 NGUYÊN NHÂN CA CUC UA LÃI SUT 14
3.1 Nguyên nhân trc tip đn t bi cnh v mô và chính sách tin t ca NHNN 14
3.2 Nguyên nhân tim n đn t tht bi th trng và tht bi chính sách - giám sát
ca NHNN 16
3.2.1 Tht bi th trng 17
3.2.1.1 Quá trình hình thành và đc đim c bn ca nhóm ngân hàng va và nh 17
3.2.1.2 Xu hng phát trin kém bn vng ca nhóm ngân hàng va và nh 19
3.2.2 Tht bi v mt chính sách và giám sát ca NHNN 26


iii


3.2.2.1 Tng quan v giám sát ngân hàng 26
3.2.2.2 Tht bi v mt chính sách và giám sát ca NHNN 28
CHNG 4 GII PHÁP CHÍNH SÁCH 34
4.1 Gii pháp trng tâm 34
4.1.1 Sa cha tht bi th trng 34
4.1.2 Sa cha tht bi chính sách và giám sát ca NHNN 36
4.2 Gii pháp b tr 37
4.2.1 Nâng cao tính minh bch thông tin ca các NHTM 37
4.2.2 a ra mc x pht đ mnh đ rn đe nhng NHTM lách lut huy đng vn 38
KT LUN 40
TÀI LIU THAM KHO 41
PH LC 47




iv

LI CAM OAN

Tôi xin cam đoan lun vn này hoàn toàn do tôi thc hin. Các đon trích dn và s liu s
dng trong lun vn đu đc dn ngun và có đ chính xác cao nht trong phm vi hiu
bit ca tôi. Lun vn này không nht thit phn ánh quan đim ca Trng i hc Kinh
t thành ph H Chí Minh hay Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright.
Thành ph H Chí Minh, nm 2011




Bùi Th Phng Tho



v

LI CM N

u tiên tôi xin gi li cm n chân thành đn cô Trn Th Qu Giang là ngi đã trc tip
hng dn và giúp đ tôi trong sut quá trình thc hin lun vn.
Tôi cng xin bày t s bit n đn thy V Thành T Anh là ngi đã h tr giúp tôi có
thêm nhng ý tng mi cho bài vit.
Tôi cng xin gi li cm n sâu sc đn tt c quý thy cô ca Chng trình Ging dy
Kinh T Fulbright, nhng ngi đã luôn truyn cho tôi cm hng hc tp trong sut hai
nm qua.
Xin cm n anh H Vit Trung, anh Nguyn c Bình, anh Trn Bo Toàn, ch Ngô
Nguyn Qunh Anh là nhng ngi đã h tr tôi rt nhiu trong quá trình tìm hiu thc t
v cuc đua lãi sut và hot đng giám sát ngân hàng.



vi

DANH MC CÁC T VIT TT

ABBank
N
gân hàng thng mi c phn An Bình
ACB
N
gân hàng thng

m
i c phn Á Châu
AgriBank
N
gân hàng Nông nghip Phát trin Nông thôn Vit Nam
BaoVietBank
N
gân hàng thng
m
i c phn Bo Vit
Basel
Hip c vn Basel
CAR
H s đ vn
CQTTGS
C quan thanh tra giám sát
DaiABank
N
gân hàng thng
m
i c phn i Á
EAB
N
gân hàng thng
m
i c phn ông Á
EximBank
N
gân hàng thng
m

i c phn xut nhp khu
GiaDinhBank
N
gân hàng thng
m
i c phn Gia nh
HaBuBank
N
gân hàng thng
m
i c phn nhà Hà Ni
HDBank
N
gân hàng thng
m
i c phn Phát trin nhà Tp.HCM
KienLongBank
N
gân hàng thng
m
i c phn Kiên Long
LDR
T l tín dng trên huy đng vn (Loan to deposit ratio)
LienVietBank
N
gân hàng thng
m
i c phn Liên Vit
LNH
Liên ngân hàng

MB
N
gân hàng thng mi c phn Quân đi
MDB
N
gân hàng phát trin đng bng sông Cu Long
NamABank
N
gân hàng thng
m
i c phn Nam Á
NaViBank
N
gân hàng thng
m
i c phn Nam Vit
NHNN
N
gân hàng nhà nc


vii

NHTM
N
gân hàng thng
m
i
NHTMCP
N

gân hàng thng
m
i c phn
NHTMNN
N
gân hàng thng
m
i nhà nc
OCB
N
gân hàng thng
m
i c phn Phng ông
OceanBank
N
gân hàng thng
m
i c phn i Dng
PGBank
N
gân hàng thng
m
i c phn Xng du Petrolimex
ROA
T sut sinh li trên tng tài sn (Return on Asset)
ROE
T sut sinh li trên vn ch s hu (Return on Equity)
Sacombank
N
gân hàng thng

m
i c phn Sài Gòn Thng Tín
SaiGonBank
N
gân hàng thng
m
i c phn Sài Gòn Công Thng
SCB
N
gân hàng thng
m
i c phn Sài Gòn
SeaBank
N
gân hàng thng mi c phn ông Nam Á
SHB
N
gân hàng thng
m
i c phn Sài Gòn - Hà Ni
SouthernBank
N
gân hàng thng
m
i c phn Phng Nam
TCTD
T chc tín dng
Techcombank
N
gân hàng thng

m
i c phn K Thng Vit Nam
TPBank
N
gân hàng thng
m
i c phn Tiên Phong
TTS
Tng tài sn
VL
Vn điu l
VietBank
N
gân hàng thng
m
i c phn Vit Nam Thng tín
Vietcombank
N
gân hàng thng mi c phn Ngoi thng Vit Nam
VietinBank
N
gân hàng thng mi c phn Công thng Vit Nam
WesternBank
N
gân hàng Phng Tây



viii


DANH MC CÁC BNG BIU

Bng 3-1. S thay đi ca các lãi sut ch cht 14
Bng 3-2. Nhng ngân hàng va và nh đc kho sát 16
Bng 3-3. Danh sác các NHTMCP dn đu đc kho sát 17
Bng 3-4. T trng thu nhp t hot đng tín dng (2007-2009) 19
Bng 3-5. T l LDR trung bình (2007 -2009) 20
Bng 3-6. T l LDR trung bình toàn h thng Ngân hàng Vit Nam (2002- 2009) 20
Bng 3-7. D n xu ca mt s ngân hàng va và nh (2007 -2009) 21
Bng 3-8. D n phi sn xut (2010) 22
Bng 3-9. Hot đng LNH ca nhóm ngân hàng va và nh (2008) 23
Bng 3-10. Hot đng LNH ca mt s ngân hàng dn đu (2008) 24
Bng 3-11. T l LDR  mt s ngân hàng dn đu (2007 -2009) 24
Bng 3-12. T l LDR  mt s ngân hàng va và nh (2007 -2009) 25
Bng 3-13. Phân loi ngân hàng  M 30




ix

DANH MC HÌNH V

Hình 2-1. Din bin cuc đua lãi sut 2008 8
Hình 2-2. Din bin cuc đua lãi sut 2010 11
Hình 3 -1. Th phn ca NHTM Vit Nam (12/2008) 15
Hình 3-2. S đ chc nng nhim v giám sát ca CQTTGS 27


x




TÓM TT

Trong nhng nm tr li đây, vic cnh tranh huy đng vn  các Ngân hàng thng mi
c phn va và nh (sau đây gi tt là ngân hàng va và nh) đã to ra nhiu cuc đua lãi
sut gây nh hng sâu sc đn s n đnh ca h thng ngân hàng Vit Nam, đin hình là
hai cuc đua lãi sut nm 2008 và 2010. Mc dù Ngân hàng Nhà nc đã có rt nhiu
chính sách nhm ngn chn hin tng trên tip tc tip din nhng hu nh vn cha th
mang li kt qu nh mong mun.
ng trên góc đ li ích tng th ca toàn xã hi, cn phi tìm ra nguyên nhân dn đn
hin tng chy đua lãi sut đ t đó tìm ra chính sách hu hiu nhm ngn chn hin
tng này tip tc tip din. Vi mc đích đó, nghiên cu này s tp trung tr li ba câu
hi chính sách sau đây: Th nht, thc trng hai đt chy đua lãi sut  Vit Nam trong
nm 2008 và 2010 đã din ra nh th nào? Th hai, ti sao nhng ngân hàng va và nh li
là ni kích hot cuc đua lãi sut? Th ba, gii pháp chính sách nào cn thit cho bi cnh
chy đua lãi sut hin nay?
V nguyên nhân dn đn hin tng chy đua lãi sut, có th đc nhìn nhn t hai góc đ.
Th nht, bi cnh kinh t v mô vi lm phát tng cao và chính sách tht cht tin t ca
Ngân hàng Nhà nc là nhng yu t trc tip dn đn hành vi chy đua lãi sut  nhng
ngân hàng va và nh. Tuy nhiên nghiên cu này cng cho thy lm phát và chính sách
tht cht tin t là nhng tác đng bt li mà h thng ngân hàng thng xuyên phi đi
mt, sâu xa hn có th thy tht bi th trng t vic tn ti nhóm ngân hàng va và nh
có kh nng gây ra ngoi tác tiêu cc cao và tht bi chính sách - giám sát h thng ngân
hàng ca Ngân hàng Nhà nc mi là nhng nguyên nhân tim n dn đn hin tng chy
đua lãi sut.
Nghiên cu này cng cho thy, nu nhng nguyên nhân tim n nêu trên không đc gii
quyt thì khó có th hn ch đc tình trng chy đua lãi sut tip tc tip din. Vì vy,
nghiên cu tp trung phân tích nhng nguyên nhân tim n này và đ xut mt s nhóm

gii pháp chính sách nh sau. Th nht, nhóm gii pháp nhm nâng cao nng lc ni ti
ca nhng ngân hàng va và nh bao gm nâng cao nng lc tài chính, nng lc qun tr
ri ro và thc hin giám sát cht ch hn mt s ch tiêu an toàn thanh khon. Th hai,
nhóm gii pháp sa cha tht bi chính sách - giám sát ca Ngân hàng Nhà nc bao gm
xi

phân nhóm ngân hàng đ có bin pháp giám sát phù hp, tp trung ngun lc giám sát ngân
hàng va và nh, xây dng l trình đáp ng mt s ch tiêu an toàn phù hp vi nng lc
ca nhóm ngân hàng va và nh. Ngoài ra, nghiên cu này còn đ xut nhóm gii pháp
chính sách b tr nhm to c s cho nhng gii pháp chính sách nêu trên đc thc thi
hiu qu, bao gm nâng cao tính minh bch thông tin ca các ngân hàng thng mi, đa
ra mc ch tài đ mnh đ rn đe nhng ngân hàng lách lut trong vic huy đng vn.


1

CHNG 1 GII THIU

1.1 Bi cnh chính sách
Ch trong thi gian ngn, t nm 2006 cho đn nay, th trng tài chính Vit Nam đã phi
đng đu vi nhng cuc đua lãi sut có quy mô toàn h thng, gây nh hng sâu rng
đn toàn b nn kinh t, đin hình là cuc đua lãi sut 2008 và 2010.
Cuc đua lãi sut nm 2008 bt ngun t nhng yu t v mô ca mt nm trc đó. Nm
2007 nn kinh t Vit Nam đón nhn mt lng cung tin ln t bên ngoài khong 14,6 t
USD
1
. Lung vn vào này gây sc ép làm tng giá đng ni t. Vi chính sách duy trì t
giá hi đoái gn nh c đnh, Ngân hàng Nhà nc (NHNN) đã buc phi mua vào mt
lng ln ngoi t, ch tính riêng 6 tháng đu nm 2007 NHNN đã tng cung tin đng ra
lu thông khong 112.000 t VND thông qua mua vào 7 t ô la M (USD)

2
. Trong bi
cnh kh nng hp th vn ca nn kinh t không hiu qu thì s gia tng cung tin này đã
làm lm phát nm 2007 tng cao lên mc hai con s 12,63%, và trm trng hn  nm
2008 vi mc 20%
3
. Trc tình hình đó NHNN đã tin hành tht cht tin t. H qu là tác
đng mnh đn tính thanh khon ca các Ngân hàng Thng mi (NHTM), đc bit đi vi
nhng ngân hàng va và nh. i mt vi mc lãi sut liên ngân hàng (LNH) cao, kh
nng tip cn ngun vn trên th trng m và th trng dân doanh còn hn ch, các ngân
hàng va và nh không còn bin pháp nào khác ngoài vic tng lãi sut huy đng đ ci
thin vn đ thanh khon, và t đó cuc đua lãi sut đã hình thành.
Cuc đua lãi sut nm 2010 cng din ra trong bi cnh có nhiu nét tng đng. Cui
nm 2010 lm phát bt đu vt cao hn nhiu so vi d kin 8.5% ca NHNN. iu này
buc NHNN phi gia tng tht cht tin t hn na. Thêm vào đó, na cui nm 2010 các
NHTM phi đi mt vi áp lc rt ln nhm đáp ng các ch tiêu an toàn hot đng ca
NHNN nh quy đnh ch tiêu tng cho vay trên tng huy đng (LDR – Loan to Deposit
ratio) ti đa 80%, t l an toàn vn ti thiu (CAR) 9%, nâng h s ri ro ca các khon


1
Tôn Thanh Tâm và Huy Bo Hip (2007)
2
Vin nghiên cu qun lý kinh t TW (2008)
3
Ngân hàng Nhà nc (2008)


2


cho vay lnh vc chng khoán và bt đng sn lên 250% Nhng vn đ trên làm cho tình
trng thanh khon ca nhng ngân hàng va và nh càng thêm khó khn.  ci thin kh
nng thanh khon và đáp ng nhng ch tiêu an toàn hot đng, các ngân hàng va và nh
phi liên tip tng lãi sut huy đng.
Vi hai cuc chy đua lãi sut đin hình nêu trên có th thy nhóm ngân hàng va và nh
là nhng ngân hàng thng xuyên m đu chy đua lãi sut. Vic chy đua lãi sut có th
giúp nhng ngân hàng này gii quyt tình trng thiu thanh khon trc mt, nhng v lâu
dài hin tng này có th s gây rt nhiu tác đng tiêu cc. Mt s tác đng tiêu cc có
th thy nh mt bng lãi sut bin đng liên tc s gây tác đng xu đn hot đng sn
xut kinh doanh, kéo theo đó các yu t chính tr- xã hi cng s b tác đng ít nhiu khi
nim tin ca ngi dân vào vai trò giám sát h thng ngân hàng ca NHNN b gim sút.
Ngoài ra, vic ngi dân chy theo nhng ngân hàng có mc lãi sut cao nhng li không
bit rõ v kh nng thanh khon ca nhng ngân hàng nhn tin gi vì vy ch cn mt
bin c nh hng đn nim tin có th xy ra hin tng rút tin hàng lot, hin tng này
đã tng xy ra ti Ngân hàng Thng mi C phn Á Châu (ACB) nm 2003, và đây chính
là mm mng ca khng hong ngân hàng.
T bi cnh chính sách nêu trên có th thy rng thc s cn thit tìm ra nhng chính sách
can thip hu hiu nhm ngn chn hin tng trên tip tc tip din, đây cng chính là
mc tiêu ca nghiên cu này.
1.2 Mc tiêu và câu hi nghiên cu
Nghiên cu này đc thc hin vi mc tiêu chính sau đây. T vic tìm ra nguyên nhân
gc r dn đn hin tng chy đua lãi sut  nhng ngân hàng va và nh nghiên cu này
s đ xut mt s gii pháp chính sách nhm hn ch hin tng này tip tc tip din. 
thc hin đc mc tiêu nghiên cu nêu trên, nghiên cu này s ln lt tr li ba câu hi
chính sách sau đây.
• Th nht, thc trng hai đt chy đua lãi sut  Vit Nam trong nm 2008 và 2010
đã din ra nh th nào?
• Th hai, ti sao nhng ngân hàng va và nh li là ni kích hot cuc đua lãi sut?
• Th ba, gii pháp chính sách nào cn thit cho bi cnh chy đua lãi sut hin nay?



3

1.3 Phng pháp lun và ngun thông tin
Nghiên cu này s dng phng pháp nghiên cu đnh tính đ tìm ra nguyên nhân dn đn
hin tng chy đua lãi sut  nhng ngân hàng va và nh, vi cách tip cn t di lên
ngha là đi t vic phân tích tình hung đ tìm ra vn đ. Nghiên cu này s dng ngun s
liu th cp đc thu thp t các NHTM Vit Nam, báo cáo thng niên ca NHNN và
mt s báo cáo ngành ngân hàng do các công ty chng khoán và t chc tài chính trong và
ngoài nc tng hp, ngoài ra, ngun thông tin thu thp t thc t và các phng tin
thông tin đi chúng nh tp chí ngân hàng, báo đin t…cng h tr quan trng cho nghiên
cu này trong bi cnh ngun thông tin cung cp t phía NHNN và t h thng NHTM còn
hn ch.
1.4 C s lý thuyt và khung phân tích
Nghiên cu này s dng 3 lý thuyt chính là c s cho quá trình phân tích. Th nht, lý
thuyt tht bi th trng; Th hai, lý thuyt tht bi nhà nc; Th ba, lý thuyt v chính
sách tin t tht cht. Ngoài ra trong quá trình phân tích, nghiên cu này còn đ cp đn lý
thuyt v thanh khon trong mi liên h vi lãi sut trong th trng tin t và lý thuyt ri
ro h thng trong mi liên h vi nguy c xy ra khng hong ngân hàng. Trên c s đó,
khung phân tích đc hình thành nh sau.
Theo John Maynard Keynes (1936), lãi sut là cái “giá” ca vic gi tin, khi lãi sut cao
nhu cu gi tin mt ít đi và khi lãi sut thp ngi ta có nhu cu gi tin mt nhiu hn.
Nh vy lãi sut là mt công c tác đng đn lng tin trong lu thông, vì vy khi ngân
hàng cn hút tin gi thì tng lãi sut là mt công c hu hiu nht. Qua bi cnh và din
bin ca hai cuc đua lãi sut 2008 và 2010 có th thy mt s ngân hàng va và nh trong
h thng đã tng lãi sut cao hn mc lãi sut chung ca th trng nhm thu hút lng tin
gi trong h thng v ngân hàng mình. Bin pháp cnh tranh v giá thông qua lãi sut cng
là mt hình thc cnh tranh thông thng, tuy nhiên vic liên tc tng lãi sut cao hn mc
trung bình ca th trng ca nhóm ngân hàng va và nh đã to ra nhiu cuc đua lãi sut

gây mt n đnh cho toàn h thng. iu đó cng cho thy, bn thân các ngân hàng va và
nh đã tim n nguy c thiu thanh khon và “lm dng” quá mc s cnh tranh v giá đ
ci thin tính thanh khon ca mình.



4

Nghiên cu này s s dng mt s lý thuyt sau đây đ gii thích v nguyên nhân ca vic
kích hot cuc đua lãi sut  nhóm ngân hàng va và nh.
Theo Robert Mundell và Marcus Fleming (1960), trong nn kinh t nh m ca vi chính
sách duy trì t giá hi đoái c đnh thì khi có s gia tng đu t t bên ngoài to áp lc tng
giá tr đng ni t.  duy trì t giá c đnh, NHNN buc phi tng cung ni t. ây chính
là bi cnh kinh t ca nm 2008 và phn nào nh hng đn nm 2010 ca nn kinh t
Vit Nam. Khi cung tin gia tng, nhng mc đ hp thu ca nn kinh t Vit Nam không 
mc tng ng làm cho lm phát tng cao.  đi phó vi lm phát, NHNN đã s dng các
bin pháp tht cht tin t. Ngoài các công c chính sách tin t thông thng nh lãi sut
chit khu, nghip v th trng m…thì ln này NHNN còn s dng bin pháp hành chính
ép buc nh phát hành tín phiu bt buc. iu này đã làm nh hng mnh đn tính thanh
khon ca các NHTM trong h thng, đc bit đi vi nhng ngân hàng va và nh.
Nhng ngân hàng va và nh này đã m đu tng lãi sut và to ra cuc đua lãi sut trên
toàn h thng.
Theo Joseph E. Stiglitz (1995), khi cá nhân hoc t chc gây ra ngoi tác tiêu cc cho
nhng đi tng khác mà không phi bi thng chi phí tng ng thì đó chính là tht bi
th trng. Nh vy, vic tn ti nhóm ngân hàng va và nh vì mc đích gii quyt thanh
khon ca mình đã thng xuyên nâng lãi sut huy đng t đó làm hình thành cuc đua lãi
sut và gây ra nhiu ngoi tác tiêu cc cho toàn b h thng ngân hàng và nn kinh t nh
trong thi gian va qua cng là mt tht bi th trng. V Thành T Anh (2010), tht bi
th trng dn đn bt n v mô là c s cho s can thip ca nhà nc. S bin đng v lãi
sut trong thi gian qua mc dù không đc lit kê trong nhng ch báo ca bt n v mô

(lm phát, áp lc điu chnh t giá, thâm ht ngân sách, bong bóng tài sn, thâm ht tài
khon vãng lai, thâm ht cán cân thanh toán, n xu…) tuy nhiên nhng tác đng tiêu cc
t bin đng lãi sut này không ch gii hn  h thng ngân hàng mà còn có th nh
hng đn s tng trng kinh t và mt s yu t chính tr – xã hi khác, vì vy đây cng
có th xem là mt yu t tác đng đn s n đnh v mô và là c s can thip ca nhà nc.
V Thành T Anh (2009), tht bi nhà nc là khi xy ra s can thip ca nhà nc làm
tht bi th trng tr nên nghiêm trng hn hoc dn đn nhng tht bi khác hoc h ly
tiêu cc trong tng lai. Theo ông, tht bi nhà nc có th đn t mt s nguyên nhân sau
đây. S thin cn v mt chính sách khi chính sách có xu hng gi nguyên hin trng;


5

tránh nhng thay đi quan trng hoc quan tâm quá mc đn nhng vn đ ngn hn; khó
đo lng ht đc phn ng ca h thng chính tr; khó đo lng ht đc phn ng ca
b máy nhà nc; khó đo lng ht phn ng ca th trng; khó đánh giá đúng và đ hiu
qu ca vic thc hin chính sách; hoc tn ti đng c chính tr v li. Trong nhng cuc
đua lãi sut din ra trong thi gian va qua, có th thy tht bi chính sách và hot đng
giám sát  nhng khía cnh sau. Th nht, ngay t ban đu NHNN đã không giám sát cht
ch đi vi nhng hot đng ca nhóm ngân hàng va và nh. Th hai, NHNN s dng
chính sách giám sát mang tính cào bng không phù hp vi thc t phân hóa rt rõ ràng
gia các NHTM trong h thng. Th ba, vic ban hành các ch tiêu an toàn hot đng kém
tính nht quán.
Da trên nhng c s lý thuyt trên có th thy ngoài s tác đng ca chính sách tht cht
tin t thì s tn ti mt nhóm ngân hàng va và nh tim n nhiu kh nng gây ra ngoi
tác tiêu cc còn là biu hin ca tht bi th trng và tht bi nhà nc mà c th là tht
bi ca NHNN trong đnh hng chính sách giám sát và hot đng giám sát h thng ngân
hàng.
Phân tích trên góc đ toàn h thng ngân hàng thì hot đng ngân hàng vn mang tính ri
ro h thng cao. Chính vì vy hot đng ngân hàng có th là ngun gc gây ra nhng h

ly tiêu cc nh hng rng ln không ch trong gii hn mt quc gia mà có th là h
thng kinh t tài chính quc t. Kinh nghim quc t cho thy ri ro h thng là bn cht
ca h thng tài chính, và tr thành mi đe da thng xuyên đi vi toàn b nn kinh t
thc. Nh theo Gianni De Nicolo and Myron L. Kwatst (2002), “Ri ro h thng đi vi h
thng tài chính là mt loi ri ro mà ch vi mt tác đng bt li có th là mt s khi đng
ca mt mát giá tr tài sn tài chính hàng lot hay mt lòng tin ca nhà đu t vào nn kinh
t, và góp phn làm tng thêm mc đ không chc chn vào nhng thành phn khác ca h
thng tài chính và trong hu ht các trng hp có th s to ra tác đng bt li ln lên nn
kinh t thc”.
Ri ro h thng là yu t c bn dn đn khng hong ngân hàng. Khng hong ngân hàng
xut hin đu tiên vào th k 16 ti Anh, cho ti nay các cuc khng hong ngân hàng vn
xy ra liên tip và tr thành ni ám nh ca mi nn kinh t. Thông thng khng hong
ngân hàng có hai cp đ.  cp đ th nht ch dng  mt n đnh trong h thng ngân
hàng, khi có mt lng ln khách hàng rút tin ra khi h thng. Mt khi nim tin v kh


6

nng thanh khon ca mt ngân hàng b lung lay nó s kéo theo tâm lý đám đông khuyn
khích nhiu ngi hn na rút tin ra khi h thng mà không cn xem xét tính thanh
khon ca ngân hàng đó. Tình trng mt n đnh này cn có s can thip kp thi ca
NHTW v mt trn an tâm lý và h tr v ngun vn cho các NHTM nu không c h
thng ngân hàng đi mt vi nguy c phá sn.  cp đ th hai s là bc tip theo khi s
mt n đnh trong h thng ngân hàng  cp đ th nht không đc gii quyt, hong lon
ngân hàng xy ra, mt s ngân hàng sp đ, kéo theo đó là s sp đ toàn h thng.
i vi h thng ngân hàng Vit Nam, nu xét trên nhóm ngân hàng va và nh vi nng
lc ni ti yu kém thì nó có kh nng gây ra ri ro cao đi vi th trng thông qua bn
cht ri ro h thng cao ca th trng tài chính. Khi đó ch cn s sp đ ca mt ngân
hàng nh trong h thng thì s mt n đnh ca h thng tài chính là điu khó tránh khi,
mà nghiêm trng hn na là khng hong ngân hàng có th xy ra.

ng trên góc đ bo v li ích tng th ca toàn xã hi thì cn phi hn ch ri ro h
thng mà nhóm ngân hàng va và nh có th gây ra đi vi toàn b th trng cng nh
kh nng gây ra khng hong ngân hàng ca nó. C quan qun lý nhà nc mà c th là
NHNN cn có s can thip nhm sa cha nhng tht bi th trng, tht bi chính sách và
hot đng giám sát vì đây là nhng nguyên nhân cn bn sâu xa dn đn nhng tn ti yu
kém ca nhóm ngân hàng va và nh làm tng kh nng gây ra ri ro h thng ca nhóm
ngân hàng này.
1.5 Phm vi nghiên cu
Nghiên cu này đc thc hin trong phm vi h thng ngân hàng thng mi c phn Vit
Nam. Vi s lng kho sát c th 9 trên 28 Ngân hàng thng mi c phn (NHTMCP)
va và nh (trong đó, 5 ngân hàng nh có tng tài sn (TTS) thp hn 15.000 t đng Vit
Nam (VND) và 4 ngân hàng trung bình có TTS thp hn 45.000 t VND) và 3 trên 11
NHTMCP dn đu có quy mô tng tài sn ln hn 45.000 t VND (theo thng kê nm
2010). Phn ln s liu kho sát đc ly t nm 2007 -2009 và mt s s liu đc ly t
nm 2010.



7

1.6 Cu trúc lun vn
Cu trúc lun vn gm 4 chng. Chng 1 là phn gii thiu tng quan v đ tài bao gm
bi cnh chính sách, câu hi nghiên cu, phm vi nghiên cu, phng pháp lun và ngun
thông tin. Chng 2 mô t s lc v 2 cuc đua lãi sut din ra trong thi gian gn đây,
cuc đua lãi sut 2008 và 2010. Chng 3 tìm ra nhng nguyên nhân cn bn dn đn hin
tng này. Ni dung Chng 3 chính là c s đ Chng 4 ca nghiên cu này đ xut
mt s gii pháp nhm ngn chn cuc đua lãi sut tip tc tip din.




8

CHNG 2 DIN BIN VÀ H QU CA CUC UA LÃI SUT

2.1 Din bin cuc đua lãi sut
2.1.1 Cuc đua lãi sut 2008

Hình 2-1. Din bin cuc đua lãi sut 2008


















Ngun: Tng hp ca tác gi Ngun: Tng hp ca tác gi
Trong bi cnh lm phát tng cao đu nm 2008, công tác chng lm phát đã đc Chính
ph u tiên hàng đu vi hàng lot các chính sách tht cht tin t.
Trong bi cnh lm phát tng cao đu nm 2008, công tác chng lm phát đã đc Chính

ph u tiên hàng đu vi hàng lot các chính sách tht cht tin t.
S tht cht tin t ca NHNN đã nh hng đn kh nng thanh khon ca các NHTM.
Lãi sut qua đêm trong giai đon này tng lên nhanh chóng, nu tun đu tháng 2/2008 lãi
S tht cht tin t ca NHNN đã nh hng đn kh nng thanh khon ca các NHTM.
Lãi sut qua đêm trong giai đon này tng lên nhanh chóng, nu tun đu tháng 2/2008 lãi
Tháng 1
Tháng 2 Tháng 3 Tháng 5 Tháng 6
u tháng 1 lãi
sut huy đng
8,5%
Xu hng lm
phát tng cao.
Ngày 15/01
Chính ph ra
vn bn s
75/TTg-KTTH
yêu cu tng
cng các bin
pháp kim ch
lm phát
Hai tháng đu
nm lm phát
lên đn gn
6%.
NHNN ban
hành chính
sách tht cht
tin t thông
qua tng các lãi
sut ch cht

t 1% -2,5%
NHTMCP
ngoài quc
doanh m đu
tng lãi sut
lên 10,5%, tip
theo là
NHTMCP
ông Nam Á
và hàng hot
ngân hàng
khác tng lãi
sut.
Lm phát
tháng 3 vn
tip tc tng
cao.
NHNN rút tin
khi lu thông
bng cách phát
hành 20.300 t
VND tín phiu
bt buc
Hin tng
khan him tin
đng trên toàn
h thng. Các
ngân hàng va
và nh đy lãi
sut tng lên

14%.
Các ngân hàng
ln cng rc
rch tng lãi
sut.
Ngày 16/05
NHNN quy
đnh trn lãi
sut cho vay
không quá
150% lãi sut
c bn (LSCB)
Ngày 19/05
NHNN nâng
LSCB t
8,75% lên 12%
NHNN nâng
LSCB t 12% -
14%

Vic tng lãi
sut c bn là
c s cho các
NHTM công
khai tng lãi
sut huy đng
lên mc 16% -
17%.
Tuy nhiên mt
s ngân hàng

nh đã tng
đn gn 18%.
nh đim ca
cuc đua lãi
sut 2008, lãi
sut huy đng
 mt vài ngân
hàng va và
nh lên đn
ngng 20%.
Nhng ngân
hàng dn đu
cng tng lãi
sut huy đng
đ thu hp
khong cách.


9

sut qua đêm ch  mc 17% thì tun th 2 đu tháng 2/2007 mc lãi sut này đã lên đn
21%
4
.
Nu đu tháng 1/2008 lãi sut huy đng trên th trng ch khong 8,5% thì cui tháng
2/2008 nhiu ngân hàng va và nh bt đu tng lãi sut huy đng vn. M đu là
NHTMCP ngoài quc doanh (VPBank) điu chnh lãi sut lên đn 10,5% vào ngày
18/02/2008 và tr thành ngân hàng có mc lãi sut huy đng cao nht. Tuy nhiên, mt
ngày sau đó NHTMCP ông Nam Á (SeaBank) đã huy đng vi mc lãi sut lên đn
10,68%. Tip theo đó, nhng ngân hàng va và nh khác nh NHTMCP Sài Gòn – Hà Ni

(SHB), NHTMCP Sài Gòn (SCB), NHTMCP An Bình (ABBank)… cng nâng lãi sut 
hu ht các kì hn
5
.
u tháng 3/2008, NHNN đã quyt đnh rút tin trong lu thông bng cách phát hành
20.300 t VND tín phiu bt buc. Bin pháp rút tin trong lu thông mt cách ép buc
này đã làm cho nhiu NHTM ri vào tình trng kém thanh khon và phi nâng lãi sut đ
tng cng huy đng vn. Lãi sut huy đng giai đon này đã b đy lên đn 14%.
 đi phó vi tình trng chy đua lãi sut din ra nhng tháng đu nm 2008, NHNN đã
thông qua quyt đnh s 16/2008/Q – NHNN ngày 16/05/2008 quy đnh v mc trn lãi
sut cho vay không đc vt quá 150% LSCB. Vi quy đnh này, các NHTM khó có th
huy đng cao hn mc cho vay trn khong 13,125%/nm. Tuy nhiên vi tình hình lm
phát tng cao, và thc t các NHTM cng không th huy đng  mc thp nh vy nên
ngày 19/05/2008 NHNN đã tng LSCB t 8,75% lên 12%, tip theo đó ngày 11/06/2008
NHNN nâng LSCB t 12% lên 14%
6
.
Quy đnh lãi sut cho vay không quá 150% LSCB này là mt hình thc gián tip nhm hn
ch tình trng tng lãi sut huy đng trong h thng ngân hàng. Tuy nhiên lãi sut huy đng
cui tháng 6 vn tng cao t 18% - 20%, gn vi mc trn cho vay theo quy đnh ca
NHNN.
Vic tng lãi sut huy đng đã giúp nhng ngân hàng va và nh thu hút thêm ngun vn
huy đng. Nu nh cui nm 2007 mc huy đng tin gi ca VPBank ch khong 12.965


4
Ngân hàng Nhà nc (2008)
5
Trang thông tin Vit Báo (2008)
6

Ngân hàng Nhà nc (2008)


10

t VND thì 6 tháng đu nm 2008 mc huy đng tin gi đã tng thêm 23% tng ng
15.947 t VND. Tng t đi vi nhng ngân hàng va và nh khác nh SCB, ti thi
đim cui quý II/2008 ngân hàng này huy đng đc 19.417 t VND tng 21% so vi cui
nm 2007
7
.
Trong khi đó, nhng ngân hàng ln li tng trng lng tin gi ít hn nhiu, thm chí
còn có xu hng gim  mt vài ngân hàng. Cui nm 2007 s d tin gi ca NHTMCP
Á Châu (ACB) là 55.283 t VND, ht quý I/2008 s d tin gi ch tng lên 12% tng
ng 61.957 t VND, nhng ht quý II/2008 s d tin gi gim xung ch còn 60.940 t
VND. i vi NHTMCP Sài Gòn Thng tín (Sacombank) tình hình huy đng vn có xu
hng gim mnh, cui nm 2007 s d tin gi ca ngân hàng này khong 52.598 t
VND, ht quý I/2008 s d tin gi ch còn 44.231 t VND tng ng gim 19%, ht
II/2008 s d tin gi có tng lên nhng cng ch  mc 48.292 t VND
8
.
Nh vy, vic tng lãi sut huy đng  nhng ngân hàng nh phn nào làm cho dòng tin
gi chuyn sang nhng ngân hàng này. iu này làm cho ngân hàng ln mc dù không gp
phi vn đ thanh khon nhng cng không th không tng lãi sut huy đng đ gi khách
hàng. Phn ng dây chuyn này làm mt bng lãi sut liên tc b nâng lên trong mt thi
gian ngn, đây chính là ngoi tác tiêu cc t hành vi liên tc nâng lãi đ huy đng vn ca
các ngân hàng va và nh.

7
VPBank (2008) và SCB (2008)

8
ACB (2008) và Sacombank (2008)


11

2.1.2 Cuc đua lãi sut 2010
Hình 2-2. Din bin cuc đua lãi sut 2010















Ngun: Tng hp ca tác gi Ngun: Tng hp ca tác gi
Cuc đua lãi sut nm 2010 bt đu t nhng tháng cui nm khi lm phát có xu hng
tng lên hai con s cao hn nhiu so vi mc mt con s (8,5%) theo d kin ca NHNN.
Trc tình hình đó, ngày 5/11/2010 NHNN đã thc hin tht cht tin t hn na.
Cuc đua lãi sut nm 2010 bt đu t nhng tháng cui nm khi lm phát có xu hng
tng lên hai con s cao hn nhiu so vi mc mt con s (8,5%) theo d kin ca NHNN.
Trc tình hình đó, ngày 5/11/2010 NHNN đã thc hin tht cht tin t hn na.

D đoán đc mt bng lãi sut có th tng cao di tác đng ca chính sách tht cht tin
t, ngày 05/11/2010 Hip hi ngân hàng đã đng ra kêu gi các NHTM cam kt gi mc
lãi sut huy đng  mc 12%. Tuy nhiên, ch sau mt thi gian ngn, đu tháng 12/2010
mt s NHTM tìm cách đa lãi sut thc tr cao hn lãi sut trn huy đng cho phép đã
đng thun trc đó bng các hình thc khuyn mãi. Kéo theo đó các NHTM khác cng
lách lut đ tng lãi sut huy đng. M đu tng lãi sut huy đng trong giai đon này là
NHTMCP Nhà Hà Ni (HaBubank), NHTMCP Kiên Long (KienLongbank), NHTMCP
Phát trin Mê Kông (MDB), NHTMCP Gia nh (GiaDinhbank), NHTMCP Phng Tây
D đoán đc mt bng lãi sut có th tng cao di tác đng ca chính sách tht cht tin
t, ngày 05/11/2010 Hip hi ngân hàng đã đng ra kêu gi các NHTM cam kt gi mc
lãi sut huy đng  mc 12%. Tuy nhiên, ch sau mt thi gian ngn, đu tháng 12/2010
mt s NHTM tìm cách đa lãi sut thc tr cao hn lãi sut trn huy đng cho phép đã
đng thun trc đó bng các hình thc khuyn mãi. Kéo theo đó các NHTM khác cng
lách lut đ tng lãi sut huy đng. M đu tng lãi sut huy đng trong giai đon này là
NHTMCP Nhà Hà Ni (HaBubank), NHTMCP Kiên Long (KienLongbank), NHTMCP
Phát trin Mê Kông (MDB), NHTMCP Gia nh (GiaDinhbank), NHTMCP Phng Tây
u tháng 11
u tháng 12 Gia và cui tháng 1
2
10 tháng đu nm 2010
lãi sut tng đi n
đnh. u tháng 11 lãi
sut huy đng khong
10% - 11%
Lm phát có xu hng
tng cao hn mc d
kin.
Ngày 05/11 NHNN
nâng mt s lãi sut ch
cht

Hip hi ngân hàng kêu
gi đng thun trn lãi
su

t


m

c 12%
Lm phát vn có xu
hng tng cao.

Mt s ngân hàng
va và nh lách
trn lãi sut đng
thun và thng đi
đu công b mc
lãi sut cao nht th
trng.
Lãi sut huy đng
 mc 13,2% -
13,9%

Hin tng lách trn
lãi sut huy đng vn
tip din di nhiu
hình thc.
Lãi sut huy đng t
15% - 17% vt xa

mc trn lãi sut đng
thun.
14/12 NHNN đng ra
thng nht mc trn
lãi sut đng thun
14%


12

(Westernbank), SeaBank…, đây là nhng ngân hàng công b mc lãi sut cao nht th
trng t 13,2% - 13,9%
9
.
Hin tng huy đng vt trn lãi sut nêu trên đã buc NHNN phi trc tip đng ra tp
hp các NHTM đ cùng nhau thng nht mc đng thun lãi sut 14% và đa ra các bin
pháp ch tài đi vi nhng trng hp vi phm. Tuy nhiên, vi tình trng thanh khon kém
thì các ngân hàng va và nh vn huy đng vt trn. Tip theo đó các ngân hàng ln bao
gm c nhng ngân hàng thng mi nhà nc (NHTMNN) nh Ngân hàng u t và
Phát trin Vit Nam (BIDV), Ngân hàng Nông nghip phát trin nông thôn Vit Nam
(Agribank) cng phi nâng lãi sut huy đng nhm ngn chn hin tng lng tin gi
chuyn qua nhng ngân hàng có lãi sut cao hn, các mc lãi sut mi trên th trng đc
thit lp 15%, 16% và cao nht là 17% vt xa so vi mc đng thun trc đó.
2.2 H qu ca hin tng chy đua lãi sut
i vi bn thân các ngân hàng va và nh, hành vi lách lut tng lãi sut đ huy đng vn
có th giúp các ngân hàng này gii quyt đc nhng khó khn thanh khon trc mt, tuy
nhiên hành vi này li gây ra nhiu ngoi tác tiêu cc đi vi h thng ngân hàng cng nh
đi vi s phát trin kinh t và mt s yu t chính tr xã hi khác.
Nhng h ly kéo theo t vic nâng lãi sut huy đng  mt s ngân hàng va và nh đi
vi h thng ngân hàng có th thy sau đây. Mc dù nhng NHTM khác trong h thng

không gp phi vn đ v thanh khon nhng cng buc phi nâng lãi sut đ ngn chn
lng tin gi ti ngân hàng mình chy sang nhng ngân hàng huy đng vi lãi sut cao
hn. iu đó dn đn mt bng lãi sut cao hn đc hình thành.  tip tc duy trì kh
nng huy đng vn nhng ngân hàng va và nh s phi tip tc tng lãi sut huy đng,
đc bit mt s ngân hàng đã thc hin huy đng lãi sut bng nhau  nhiu kì hn khác
nhau và thm chí  nhng kì hn ngn lãi sut cao hn nhng kì hn dài đ tn dng ngun
vn nhàn ri ngn hn. Vic chy đua lãi sut nh trên đã dn ti h qu tt yu là hu ht
ngi gi tin chn gi nhng kì hn ngn đ có th tn dng đc s bin đng v lãi
sut, đng thi vn đc hng mc lãi tng đng vi nhng kì hn dài hn. Nu hin
tng này vn tip tc thì c cu ngun vn ngn hn và trung dài hn s b mt cân đi, v
lâu dài s nh hng ln đn s n đnh ca h thng ngân hàng.


9
Trang thông tin v lãi sut (2010)


13

Không ch dng  đó, nhng tác đng tiêu cc t hin tng chy đua lãi sut còn nh
hng đn s phát trin kinh t và các yu t chính tr – xã hi khác. Có th thy rng mt
bng lãi sut cao hn s nh hng đn nhng đi tng s dng vn vay đc bit là nhng
doanh nghip hot đng sn xut kinh doanh, t đó tng trng kinh t có th b suy gim
và các vn đ an sinh xã hi có th ny sinh khi tht nghip gia tng. Ngoài ra hin tng
chy đua lãi sut lp đi lp li có th làm suy gim nim tin ca ngi dân vào vai trò qun
lý ca Ngân hàng Nhà nc, khi mà c quan qun lý này cha thc hin đc chc nng
đm bo cho h thng ngân hàng hot đng n đnh và hiu qu; bên cnh đó vic ngi
dân chy theo nhng ngân hàng có mc lãi sut cao nhng li không bit rõ v kh nng
thanh khon ca nhng ngân hàng này vì vy ch cn mt bin c nh hng đn nim tin
có th xy ra hin tng rút tin hàng lot, đây chính là mm mng ca khng hong ngân

hàng.
Vi nhng phân tích trên cho thy, hành vi chy đua lãi sut ca các NHTM đã gây ra
nhiu ngoi tác tiêu cc cho h thng ngân hàng và có kh nng gây nh hng xu đn
nn kinh t cng nh nhiu vn đ chính tr - xã hi khác.



14

CHNG 3
NGUYÊN NHÂN CA CUC UA LÃI SUT

Có nhng nguyên nhân trc tip và nhng nguyên nhân tim n dn đn hin tng chy
đua lãi sut ca các NHTM trong thi gian va qua. Tuy nhiên, đ tìm ra nhng gii pháp
chính sách hu hiu gii quyt hin tng trên nghiên cu này cn phi phân tích trng tâm
vào nhng nguyên nhân tim n gn lin vi nhng tht bi ca th trng và tht bi ca
chính sách - giám sát. Chính vì vy, trong phn ni dung tip theo Chng 3 s khái quát
v nhng nguyên nhân mang tính trc tip nh lm phát và chính sách tht cht tin t ca
NHNN, phn ln ni dung còn li dành đ phân tích sâu nhng nguyên nhân tim n dn
đn hin tng này.
3.1 Nguyên nhân trc tip đn t bi cnh v mô và chính sách tin t ca NHNN
Tín dng nm 2007 tng trng mnh 53,89% cao hn nhiu so vi mc 25,44% ca nm
2006 và nh hng xu đn tình hình lm phát đu nm 2008
10
. 2 tháng đu nm 2008 lm
phát đã lên đn 6,02%, đ đi phó vi tình hình lm phát tng cao NHNN đã s dng chính
sách tht cht tin t. u tiên, hu ht các công c lãi sut đc s dng.
Bng 3-1. S thay đi ca các lãi sut ch cht
Lãi sut ch cht Cui 2007 1/1/2008 19/05/2008 11/6/2008
Lãi sut c bn 8,25% 8,75% 12% 14%

Lãi sut chit khu 4,50% 6% 11% 13%
Lãi sut tái cp vn 6,50% 7,50% 13% 15%
Ngun: Tác gi tng hp t website NHNN
Tip theo đó đ tht cht tin t hn na, cui tháng 2 đu tháng 3 nm 2008 NHNN phát
hành 20.300 t VND tín phiu bt buc cho hn 40 NHTM trong h thng. Nhng ngân
hàng ln nh ACB, NHTMCP Xut nhp khu (Eximbank) đc yêu cu mua t 500 -
1.500 t VND …còn đi vi nhng ngân hàng va và nh nh AnBinhBank, NHTMCP
Vit Á (VietABank)… đc yêu cu mua ít hn t 150 - 250 t VND. Mc dù phi mua tín


10
Ngân hàng Nhà nc ( 2007 – 2008)

