B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
V MINH HOÀNG
PHÂN TÍCH LI ÍCH VÀ CHI PHÍ CA
D ÁN SÂN BAY LONG THÀNH
LUN VN THC S KINH T
TP. H Chí Minh – Nm 2011
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH
CHNG TRỊNH GING DY KINH T FULBRIGHT
V MINH HOÀNG
PHÂN TÍCH LI ÍCH VÀ CHI PHÍ CA
D ÁN SÂN BAY LONG THÀNH
Chuyên ngành: Chính sách công
Mã s: 603114
LUN VN THC S KINH T
NGI HNG DN KHOA HC:
1. TS. DAVID O. DAPICE
2. ThS. NGUYN XUÂN THÀNH
TP. H Chí Minh – Nm 2011
-i-
LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan lun vn này hoàn toàn do tôi thc hin. Các đon trích dn và s liu s
dng trong lun vn đu đc dn ngun và có đ chính xác cao nht trong phm vi hiu bit
ca tôi. Lun vn này không nht thit phn ánh quan đim ca Trng i hc Kinh t thành
ph H Chí Minh hay Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright.
Thành ph H Chí Minh, ngày 1/7/2011
Hc viên
V Minh Hoàng
-ii-
LI CM N
Li cm n đu tiên xin dành cho m và em, nhng ngi thân yêu nht và luôn bên đi tôi.
Tôi xin gi li cm n đn thy cô trong Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright đã tn tình
ging dy cho tôi trong sut nhng nm hc va qua.
c bit, tôi không bao gi quên s hng dn nhit tình và chu đáo ca thy Nguyn Xuân
Thành và thy David O. Dapice. Xin gi đn hai thy li cm n chân thành và sâu sc nht.
Cui cùng, tôi xin gi li cm n đn tt c nhng ngi thân, bn bè đã giúp đ, đng viên
và cùng tôi bc qua quãng đi hc viên ti đp này.
Xin chân thành cm n.
Thành ph H Chí Minh, tháng 7 nm 2011
Hc viên
V Minh Hoàng
-iii-
TịM TT
Hin nay, nhu cu giao thông hàng không ca khu vc phía Nam ch yu do sân bay Tân Sn
Nht đm trách. Tng công sut ca sân bay là 16 triu khách và đang có k hoch nâng lên 25
triu khách. Nm 2009, lng khách Tân Sn Nht đã lên đn 9 triu. Nu sân bay có tc đ
tng trng hàng không vào khong 10%/nm trong nhng nm ti thì lng khách ca sân
bay s đt 17 triu khách vào nm 2016 và 25 triu khách vào nm 2020. Nh vy, công sut
ca sân bay s đt mc ti đa t sau nm 2020 và do đó trong tng lai 10 nm na khu vc
phía Nam cn mt sân bay mi có công sut ln hn đ thay th cho toàn b hot đng ca
Tân Sn Nht.
D án sân bay Long Thành d đnh xây dng t nm 2015 và đa vào khai thác t sau nm
2020. Theo phng án c s đ xut ca đn v t vn, d án bao gm bn giai đon đu t.
Giai đon 2015-2020, công sut đu t ca sân bay Long Thành là 25 triu khách và 1,2 triu
tn hàng. Giai đon 2021-2030, công sut ca sân bay Long Thành nâng lên 50 triu khách và
1,5 triu tn hàng. Giai đon 2031-2035, sân bay Long Thành không đc đu t mà tin hành
chuyn toàn b lng khách t Tân Sn Nht sang sân bay mi và Tân Sn Nht đc đóng
ca. Giai đon 2036-2040, tng công sut ca sân bay Long Thành sau khi hoàn thành đt 100
triu khách và 5 triu tn hàng. Tng chi phí đu t ca d án này là khong 10 t USD.
Mc tiêu nghiên cu ca lun vn này là tin hành phân tích tính kh thi v mt kinh t và tài
chính ca d án sân bay Long Thành da trên khung phân tích li ích và chi phí. Trc ht,
vic quyt đnh thc hin d án phi đc cn c vào tính kh thi v mt kinh t. Câu hi
nghiên cu ca lun vn là: (1) xét v li ích và chi phí kinh t, liu d án sân bay Long Thành
có nên đc đu t hay không?; (2) nu đm bo v tính kh thi v mt kinh t, liu d án có
kh thi v mt tài chính đ đc các bên liên quan đu t vn cho d án?; và (3) d án đã to
ra nhng ngoi tác gì cho tng nhóm đi tng liên quan d án này?
Sau khi tr li cho ba câu hi trên, lun vn đ xut mt phng án điu chnh tt nht cho d
án này nhm gii quyt vn đ mà Nhà nc và ch đu t đang quan tâm: (1) thi đim đu
t và quy mô d án cho phù hp theo tng giai đon tng trng hàng không; và (2) nhng
nh hng và các tác đng v mt kinh t và tài chính gia hai sân bay Long Thành và Tân
Sn Nht.
Sau đây là kt qu phân tích, kt lun và gi Ủ chính sách có Ủ ngha đc đa ra trong lun
vn này.
-iv-
Th nht, phng án c s có tính kh thi v mt kinh t. Tuy nhiên, yu t đóng góp ln nht
vào s hiu qu ca d án là giá tr kinh t ca đt ca Tân Sn Nht.
Th hai, phng án c s không kh thi v mt tài chính. Các ngân hàng ch có th chp nhn
cho d án vay vn nu khon vay này đc Chính ph Vit Nam bo lãnh. Khu vc t nhân
không có đng c đu t vào d án vì sut sinh li ni ti ca vn ch s hu thp.
Th ba, phng án c s đã to ra ngoi tác dng và đem li li ích cho các nhóm đi tng
liên quan nh hành khách hàng không, hot đng du lch và ngi lao đng ca sân bay mi,
nhng gây thit hi cho ngi mt quyn s dng đt và doanh nghip s hu sân bay Tân
Sn Nht. Ngoài ra, ngân sách nhà nc cng đc hng li t thu thu nhp doanh nghip
và ngun thanh lý Tân Sn Nht.
Th t, sau khi phân tích, kt qu d án không kh thi v mt tài chính và các nhóm đi tng
chu thit hi s phn đi phng án c s này. Lun vn đã thit k và đánh giá mt s
phng án thay th. Da trên phân tích so sánh gia các phng án này, tác gi đ xut
phng án đu t m rng sân bay Tân Sn Nht và xây mi sân bay Long Thành bao gm
các giai đon đu t sau: (1) giai đon 2017-2020, xây dng mt nhà ga hành khách vi công
sut 20 triu khách và mt nhà ga hàng hóa vi công sut 0,9 triu tn hàng sân bay Tân Sn
Nht; (2) giai đon 2030-2035, xây dng sân bay Long Thành vi tng công sut ca nhà ga
hành khách là 75 triu khách và nhà ga hàng hóa là 2,5 triu tn và đóng ca sân bay Tân Sn
Nht t nm 2036; (3) giai đon 2036-2040, xây dng thêm hai nhà ga hành khách vi tng
công sut là 50 triu khách và mt nhà ga hàng hóa vi công sut 2,5 triu tn hàng sân bay
Long Thành đ nâng tng công sut ca sân bay Long Thành lên 125 triu khách và 5 triu tn
hàng.
Th nm, v k hoch thu xp tài chính cho d án, Nhà nc s phi huy đng vn ch yu t
ngun ODA và vn ngân sách vì sut sinh li tài chính ca d án sân bay Long Thành không
đ hp dn khu vc t nhân, k c trong phng án tt nht mà tác gi đ xut.
-v-
MC LC
LI CAM OAN i
LI CM N ii
TÓM TT iii
MC LC v
DANH MC CÁC KÝ HIU VÀ T VIT TT x
DANH MC CÁC BNG BIU xi
DANH MC CÁC HÌNH V xii
CHNG 1: GII THIU 1
1.1 Bi cnh 1
1.2 Vn đ chính sách 3
1.3 Mc tiêu và câu hi nghiên cu 4
1.4 Quy mô và các giai đon đu t ca d án 4
1.5 Chi phí đu t và tài tr d án 5
1.6 Cu trúc d án 7
CHNG 2: KHUNG PHÂN TÍCH LI ÍCH ậ CHI PHÍ 8
2.1 Phân tích kinh t 8
2.1.1 So sánh kch bn có và không có d án 8
2.1.2 Tiêu chun đánh giá d án 8
2.1.3 Nhn dng li ích và chi phí kinh t 10
2.1.4 Xác đnh mc giá kinh t 13
2.2 Phân tích tài chính 14
2.2.1 Phân tích dòng ngân lu ròng 14
2.2.2 Tiêu chun đánh giá d án 15
2.2.3 Li ích và chi phí tài chính 15
2.3 Phân tích phân phi 16
CHNG 3: MÔ T S LIU 18
3.1 D báo cu giao thông hàng không 18
3.1.1 Hành khách quc t và ni đa 18
3.1.2 Hàng hóa quc t và ni đa 22
3.1.3 S chuyn bay 23
-vi-
3.1.4 Phân b hành khách và hàng hóa gia sân bay Long Thành và Tân Sn Nht 24
3.1.5 D báo hàng không ca Tân Sn Nht khi không có d án 25
3.2 Thông s tài chính 26
3.2.1 Li ích tài chính 26
3.2.2 n v tin t và lm phát 28
3.2.3 Lch đu t và ngân lu đu t 28
3.2.4 Khu hao 28
3.2.5 Thu và u đãi 29
3.2.6 Huy đng vn và chi phí vn 29
3.2.7 Chi phí hot đng 30
3.3 Li ích kinh t 30
3.3.1 Nhu cu đn hoc đi khi TP. HCM 30
3.3.2 Chi phí đn hoc đi khi sân bay 30
3.3.3 Tit kim thi gian ch làm th tc 31
3.3.4 Thi gian đn, đi khi sân bay 31
3.3.5 Giá tr thi gian 31
3.3.6 Ngoi tác 32
3.3.7 Thanh lý sân bay Tân Sn Nht 33
3.3.8 Chi phí vn kinh t và t giá hi đoái kinh t 34
CHNG 4: PHÂN TÍCH KT QU 35
4.1 Tng trng hành khách và hàng hóa hàng không 35
4.1.1 Tng trng hành khách 35
4.1.2 Tng trng hàng hóa 36
4.2 Phân tích kinh t 37
4.2.1 Kt qu kinh t 37
4.2.2 Phân tích ri ro 38
4.3 Phân tích tài chính 39
4.3.1 Kt qu tài chính 39
4.3.2 Phân tích ri ro 40
4.4 Phân tích phân phi 40
4.5 La chn phng án 42
CHNG 5: KT LUN VÀ KHUYN NGH CHÍNH SÁCH 45
-vii-
TÀI LIU THAM KHO 48
PH LC 53
Ph lc 1.1: Bn đ v trí quy hoch sân bay Long Thành 53
Ph lc 1.2: Quy mô đu t d án 54
Ph lc 1.3: Chi phí đu t d án (triu USD) 54
Ph lc 1.4: C cu vn tài tr đu t d án (triu USD) 55
Ph lc 1.5: Cu trúc d án 56
Ph lc 2.1: Li ích kinh t ròng do tit kim chi phí đi li và giá tr thi gian 57
Ph lc 3.1: Hành khách ca sân bay Tân Sn Nht, 1995-2009 (nghìn ngi) 58
Ph lc 3.2: Tng trng hành khách ca sân bay Tân Sn Nht, 1995-2009 (%/nm) 58
Ph lc 3.3: Hành khách hàng không ca c nc, 1995-2008 (nghìn ngi) 58
Ph lc 3.4: Tng trng hành khách hàng không ca c nc, 1995-2008 (%/nm) 58
Ph lc 3.5: Khách quc t đn Vit Nam, 2000-2010 (nghìn ngi) 59
Ph lc 3.6: Khách quc t đn các nc, 1995-2009 (nghìn ngi) 59
Ph lc 3.7: Tng trng khách quc t đn các nc, 1995-2009 (%/nm) 60
Ph lc 3.8: D báo tng trng hành khách ca ACI, 2010-2029 (%/nm) 60
Ph lc 3.9: D báo tng trng hành khách 2010-2029 (%/nm), và lng khách
2029 (triu) 61
Ph lc 3.10: Hàng hóa ca sân bay Tân Sn Nht, 1995-2009 (nghìn tn) 61
Ph lc 3.11 Tng trng hàng hóa ca sân bay Tân Sn Nht, 1995-2009 (%/nm) 61
Ph lc 3.12: D báo tng trng hàng không ca Hãng Boeing, 2009-2029 (%/nm) 62
Ph lc 3.13: Các loi máy bay chuyên dng và ph bin 62
Ph lc 3.14: Tng lng khách d báo ca hai sân bay Long Thành và Tân Sn Nht
khi có d án (nghìn) 63
Ph lc 3.15: Phân b lng khách thc t gia hai sân bay Long Thành và Tân Sn
Nht khi có d án (nghìn) 64
Ph lc 3.16: Lng khách thc t ca Tân Sn Nht khi không có d án (nghìn) 65
Ph lc 3.17: Tng khi lng hàng hóa d báo ca hai sân bay Long Thành và Tân
Sn Nht khi có d án (tn) 66
Ph lc 3.18: Phân b lng hàng hóa thc t gia hai sân bay Long Thành và Tân
Sn Nht khi có d án (tn) 67
Ph lc 3.19: Khi lng hàng hóa thc t ca Tân Sn Nht khi không có d án (tn) 68
-viii-
Ph lc 3.20: Tng s chuyn bay ch khách d báo ca hai sân bay Long Thành và
Tân Sn Nht khi có d án (chuyn) 69
Ph lc 3.21: S chuyn bay ch khách thc t ca Tân Sn Nht khi không có d án
(chuyn) 70
Ph lc 3.22: Tng s chuyn bay ch hàng hóa d báo ca hai sân bay Long Thành
và Tân Sn Nht khi có d án (chuyn) 71
Ph lc 3.23: S chuyn bay ch hàng hóa thc t ca Tân Sn Nht khi không có d
án (chuyn) 72
Ph lc 3.24: Hot đng thng mi các sân bay trong khu vc, 2009 73
Ph lc 3.25: Lch đu t d án 73
Ph lc 3.26: Ngân lu đu t (triu USD) 73
Ph lc 3.27: Lch huy đng vn (triu USD) 74
Ph lc 3.28: Tính chi phí vn ch s hu theo mô hình CAPM gián tip 75
Ph lc 3.29: Thu nhp bình quân đu ngi, dân s, lm phát và tng trng toàn cu 76
Ph lc 3.30: Thu nhp bình quân đu ngi, lm phát và tng trng ca Vit Nam 76
Ph lc 3.31: D báo tng trng GDP ca Vit Nam 76
Ph lc 4.1: Ngân lu kinh t ca d án (triu USD) 77
Ph lc 4.2: NPV kinh t bin đi theo t đ tng trng hành khách 79
Ph lc 4.3: nhy ca NPV kinh t theo lng khách đn hoc đi khi TP. HCM 79
Ph lc 4.4: NPV kinh t bin đi theo phân b công sut hot đng ca Tân Sn
Nht 79
Ph lc 4.5: NPV kinh t bin đi theo doanh thu thng mi/khách 79
Ph lc 4.6: nhy ca NPV kinh t theo d phòng tng chi phí đu t thc 80
Ph lc 4.7: nhy ca NPV kinh t theo chi phí bo trì sân bay 80
Ph lc 4.8: nhy ca NPV kinh t theo chi phí vn hành sân bay 80
Ph lc 4.9: Ngân lu tài chính ca d án (triu USD) 81
Ph lc 4.10: NPV tài chính bin đi theo tng trng hành khách 82
Ph lc 4.11: NPV tài chính ca Long Thành bin đi theo phân b công sut hot
đng ca Tân Sn Nht 82
Ph lc 4.12: NPV tài chính bin đi theo doanh thu thng mi/khách 82
Ph lc 4.13: nhy ca NPV tài chính theo chi phí bo trì sân bay 82
Ph lc 4.14: nhy ca NPV tài chính theo chi phí vn hành sân bay 83
-ix-
Ph lc 4.15: Ngân lu kinh t ca d án theo phng án B (triu USD) 84
Ph lc 4.16: Ngân lu kinh t ca d án theo phng án D (triu USD) 86
Ph lc 4.17: Ngân lu kinh t ca d án theo phng án E (triu USD) 88
Ph lc 4.18: Ngân lu tài chính ca d án theo phng án B (triu USD) 91
Ph lc 4.19: Ngân lu tài chính ca d án theo phng án D (triu USD) 92
Ph lc 4.20: Ngân lu tài chính ca d án m rng Tân Sn Nht theo phng án E
(triu USD) 93
Ph lc 4.21: Ngân lu tài chính ca d án xây mi Long Thành theo phng án E
(triu USD) 94
-x-
DANH MC CÁC Kụ HIU VÀ T VIT TT
Các t vit tt
ACI: Hi đng sân bay quc t
Châu Á – TBD: Châu Á – Thái Bình Dng
CAPM: Mô hình đnh giá tài sn vn
EIRR: Sut sinh li ni ti kinh t
EOCK: Chi phí vn kinh t
FIRR: Sut sinh li ni ti tài chính
GDP: Tng sn phm quc ni
MTWO: Ti trng ct cánh ti đa
NPV: Giá tr hin ti ròng
ODA: Vn vin tr phát trin chính thc
TCT Cng HK MN: Tng công ty Cng hàng không min Nam
TP. HCM: Thành ph H Chí Minh
UBND: y ban nhân dân
WACC: Chi phí vn bình quân trng s
-xi-
DANH MC CÁC BNG BIU
Bng 3-1: D báo tng trng hành khách ca ACI 2010-2029 (%/nm) 19
Bng 3-2: Tng trng hành khách d báo ca Long Thành và Tân Sn Nht (%/nm) 21
Bng 3-3: Tng trng hàng hóa d báo ca sân bay Long Thành và Tân Sn Nht khi
có d án (%/nm) 23
Bng 3-4: Thông s k thut ca máy bay s dng sân bay 23
Bng 3-5: Công sut ca các nhà ga ca sân bay Long Thành và Tân Sn Nht 25
Bng 3-6: Phí soi chiu an ninh hàng không ti sân bay 26
Bng 3-7: Phí h cánh máy bay ti sân bay 27
Bng 3-8: Phí đu máy bay trong 2-5 gi ti sân bay 27
Bng 3-9: Doanh thu thng mi ca sân bay 28
Bng 4-1: Kt qu kinh t ca d án 37
Bng 4-2: Kt qu tài chính ca d án 39
Bng 4-3: Tng ngoi tác ca d án (triu USD) 40
Bng 4-4: Tác đng phân phi (triu USD) 41
Bng 4-5: Các phng án la chn ca d án 42
Bng 4-6: Kt qu kinh t và tài chính ca các phng án la chn ca d án 44
-xii-
DANH MC CÁC HỊNH V
Hình 1-1: Tng lng khách và tng công sut ca Tân Sn Nht 2
Hình 2-1: Li ích kinh t ròng ca d án sân bay Long Thành 8
Hình 3-1: D báo tng trng hành khách ca ACI, 2010-2029 (%/nm) 20
Hình 3-2: Tng trng hành khách d báo ca Long Thành và Tân Sn Nht (%/nm) 21
Hình 4-1: Tng lng khách d báo và tng công sut ca Long Thành và Tân Sn Nht 35
Hình 4-2: Tng lng hàng hóa d báo và tng công sut ca Long Thành và Tân Sn
Nht 36
-1-
CHNG 1: GII THIU
1.1 Bi cnh
Hin nay, nhu cu giao thông hàng không ca khu vc phía Nam, k c quc t và ni đa, ch
yu do sân bay Tân Sn Nht đm trách. Vào nm 2000, sân bay này có mt nhà ga T1 vi
công sut khong 6 triu khách
1
và lng khách thc t là 3,8 triu. Giai đon 2000-2004, tc
đ tng trng hàng khách ca Tân Sn Nht bình quân mc 10,8%/nm, cao hn hn so
vi 6,8%/nm trong giai đon 1995-2000.
2
n nm 2004, sân bay đã tip nhn gn 6 triu
khách và đi mt vi tình trng quá ti. Nhà ga mi T2 vi công sut khong 10 triu khách đã
đc khi công vào ngày 27/8/2004 và chính thc đa vào khai thác ngày 02/09/2007.
3
Tng
công sut ca sân bay đã nâng lên 16 triu khách, trong đó nhà ga c T1 phc v cho khách
ni đa và nhà ga mi T2 cho khách quc t.
Mc dù kinh t th gii suy gim trong hai nm 2008 và 2009 làm lng khách quc t đn
sân bay Tân Sn Nht gim mnh, nhng tính trong giai đon 2005-2009, sân bay đã nhn
thêm hn 9% lng khách hàng nm và xu hng này vn đang tip tc din ra. Nm 2009,
lng khách Tân Sn Nht đã lên đn 9 triu, vi 5,4 triu khách ni đa và 3,6 triu khách
quc t. Nu tính trong giai đon 2000-2009 thì Tân Sn Nht có tc đ tng trng bình quân
là 10%/nm, nhng khách ni đa tng nhanh hn khách quc t, tng ng 15%/nm so vi
5%/nm. B qua hai nm 2008 và 2009 gim hn 10%/nm ca khách quc t thì tc đ tng
trng khách quc t trong giai đon 2000-2007 cng mc cao 10,4%/nm.
4
Vì vy, nu
trong vài nm ti, tc đ tng trng hàng không ca Tân Sn Nht vn khong 10%/nm thì
sân bay s đt 17 triu khách vào nm 2016, vt tng công sut thit k hin nay.
Ngoài sân bay Tân Sn Nht, Vit Nam còn có hai sân bay ln khác là sân bay Ni Bài và à
Nng đm trách khu vc min Bc và min Trung. Công sut ca Ni Bài là 6 triu khách và
à Nng khong 1-2 triu.
5
Nh vy, công sut ca Tân Sn Nht chim đn 2/3 tng công
sut các sân bay Vit Nam và phc v phn ln nhu cu hàng không c nc, nht là nhu cu
đn và đi ca khách kinh doanh và du lch quc t. Nu sân bay Tân Sn Nht không đc m
1
Cng v hàng không min Nam, Gii thiu v Cng v hàng không min Nam, 12/03/2009,
2
Cc thng k thành ph H Chí Minh
3
Báo Tui Tr, Nhà ga hành khách Quc t mi Tân Sn Nht hot đng, 25/08/2007,
4
Cc thng k thành ph H Chí Minh
5
Nhà ga mi công sut 6 triu khách ca sân bay à Nng d đnh khánh thành vào gia nm 2011 và nhà ga T2
10 triu khách ca Ni Bài ch đang xúc tin đ kp đu t trong nm nay và s đa vào hot đng vào nm 2013.
-2-
rng đ nâng công sut ln hn hoc không xây dng mt sân bay mi thay th, thì giao thông
hàng không ca khu vc thành ph H Chí Minh (TP. HCM) và c nc có th lâm vào tình
trng tc nghn t sau nm 2015.
gii quyt tình trng tc nghn ca sân bay Tân Sn Nht trong tng lai gn, Tng công
ty Cng hàng không min Nam (TCT Cng HK MN) đã lên k hoch xây dng mt nhà ga ni
đa mi T3 có công sut 9 triu khách trong nm 2011 đ nâng tng công sut ca Tân Sn
Nht lên 25 triu khách.
6
Tuy nhiên, k c nhà ga mi T3, công sut ca Tân Sn Nht cng
ch đáp ng đc lng khách hàng không đn nm 2020, khi d báo có th tng lên 25 triu
khách, nu tc đ tng trng là 10%/nm. Xem minh ha hình 1.1.
Hình 1-1: Tng lng khách và tng công sut ca Tân Sn Nht
Trong chin lc phát trin dài hn, vào nm 2005, TCT Cng HK MN đã công b d án xây
dng mt sân bay mi có công sut 100 triu khách huyn Long Thành, tnh ng Nai, cách
trung tâm TP. HCM khong 43 km theo đng chim bay.
7
Sân bay mi có chi phí đu t c
6
TCT Cng HK MN, D án ci to nâng cp nhà ga quc ni TSN, 25/03/2011,
7
Th tng Chính ph (2005), Quyt đnh 703/Q-TTg: Quy hoch v trí, quy mô và phân khu chc nng d án
Cng Hàng không Quc t Long Thành
TCT Cng HK MN, Công b quy hoch cng hàng không Long Thành, 19/12/2006,
Báo VnExpress, Sân bay Long Thành s hot đng t sau 2010, 23/7/2005,
3.8
5.8
8.9
17.4
25.5
6
16
25
0
5
10
15
20
25
30
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
triu khách
Tng lng khách ca Tân Sn Nht
Tng công sut ca Tân Sn Nht
-3-
tính hn 10 t USD
8
và khi hoàn tt s thay th cho toàn b hot đng ca sân bay Tân Sn
Nht.
9
Hn na, sân bay mi còn đc đt mc tiêu thúc đy phát trin hàng không khu vc
phía Nam đ tr thành mt sân bay trung chuyn hàng đu trong khu vc ông Nam Á.
Ngày 14/6/2011, Th tng Chính ph đã phê duyt quy hoch d án sân bay Long Thành.
10
Báo cáo nghiên cu tin kh thi ca d án d kin hoàn thành vào cui nm 2011.
11
Theo k
hoch, giai đon chun b đu t và thu xp tài chính cho d án đc thc hin trong các nm
2011-2014. Sân bay Long Thành s đc xây dng vào nm 2015 và đa vào khai thác t sau
nm 2020.
Ph lc 1.1 là bn đ v trí quy hoch sân bay Long Thành.
1.2 Vn đ chính sách
xut đu t xây dng sân bay Long Thành cho rng bng cách xây dng thêm mt sân bay
ln na vùng ông Nam Á, thì khu vc TP. HCM s tr thành mt đu mi trung chuyn và
sân bay mi s đáp ng nhu cu đi li quc t và ni đa và thúc đy tng trng kinh t Vit
Nam. Tuy nhiên, vic phân tích tính kh thi v mt kinh t và tài chính ca mt d án c s h
tng giao thông quan trng nh sân bay Long Thành cha đc tin hành và cng nh trong
rt nhiu quyt sách quan trng ca đt nc, cht lng ca báo cáo thm đnh d án công
không đc xem xét k lng.
n nay, d án sân bay này cùng hàng lot d án c s h tng quan trng ca đt nc nh
đng st cao tc, cng hàng không, cng bin, nhà máy đin, h tng vin thông,… không th
ch đc quyt đnh đu t da trên các mong mun ch quan và cm tính. Mc đu t ln
(hn 10% GDP) trong 12 nm qua cho c s h tng ca Vit Nam vi mc hiu qu không
cao đang đc xem là nguyên nhân quan trng nht gây ra cn tr cho vic duy trì tc đ phát
trin kinh t.
12
Vì vy, d án sân bay Long Thành vi tng vn đu t 10 t USD, gn bng
8
Báo Ngi Lao ng, Sân bay Long Thành khi đng, 10/06/2010,
9
Th tng Chính ph (2009), Quyt đnh 21/Q-TTg: Quy hoch phát trin giao thông vn ti hàng không giai
đon đn nm 2020 và đnh hng đn nm 2030, tr. 10-11.
10
Báo Sài Gòn Tip Th, Phê duyt quy hoch sân bay quc t Long Thành, 15/6/2011,
11
TCT Cng HK MN, SAC đc Chính ph giao nhim v thc hin d án tin kh thi cng HK quc t Long
thành trong nm 2011, 11.03.2011,
/>HK-quoc-te-Long-thanh-trong-nam-2011./4
12
Nguyn Xuân Thành (2010), Nhng tr ngi v c s h tng ca Vit Nam, Harvard và UNDP, tr. 1.
-4-
10% GDP ca nm 2010, cn phi đc thm đnh mt cách cn trng trong mi quan h chi
phí – li ích c v mt kinh t và tài chính đ đ tìm ra phng án hiu qu nht.
1.3 Mc tiêu vƠ cơu hi nghiên cu
Mc tiêu nghiên cu ca lun vn này là tin hành phân tích tính kh thi v mt kinh t và tài
chính ca d án sân bay Long Thành da trên khung phân tích li ích và chi phí. Trc ht,
vic quyt đnh thc hin d án phi đc cn c vào tính kh thi v mt kinh t. K c khi d
án kh thi v mt kinh t mà không kh thi v mt tài chính thì Nhà nc s đóng vai trò quan
trng đ d án đc tài tr đu t và hot đng.
Thông qua các kt qu phân tích kinh t, tài chính và phân phi ca d án, lun vn nghiên
cu s tr li cho các câu hi đt ra nh sau:
Th nht, xét v li ích và chi phí kinh t, liu d án sân bay Long Thành có nên đc đu t
hay không?
Th hai, nu đm bo v tính kh thi v mt kinh t, liu d án có kh thi v mt tài chính đ
đc các bên liên quan đu t vn cho d án?
Th ba, d án đã to ra nhng ngoi tác gì cho tng nhóm đi tng liên quan d án này?
Sau khi tr li cho ba câu hi trên, lun vn cng s gii quyt đc các vn đ mà Nhà nc
và ch đu t d án đang đi mt bng cách đ xut phng án điu chnh tt nht cho d án
này: (1) thi đim đu t và quy mô d án cho phù hp theo tng giai đon tng trng hàng
không; và (2) nhng nh hng và các tác đng v mt kinh t và tài chính gia hai sân bay
Long Thành và Tân Sn Nht.
1.4 Quy mô vƠ các giai đon đu t ca d án
Theo Báo cáo quy hoch tng th sân bay Long Thành do Công ty t vn sân bay Nht Bn
JAC (Japan Airport Consultant Inc.) thc hin vào tháng 10/2010 và Quyt đnh phê duyt
quy hoch ca Th tng Chính ph vào tháng 6/2011, d án sân bay Long Thành s phát
trin theo bn giai đon.
13
Giai đon đu tiên 2015-2020 bao gm các hng mc: (1) đn bù và
gii phóng mt bng din tích 5.000ha ca d án, trong đó 1/3 trên tng din tích là đt ca h
dân đang sinh sng vi khong 5.000 h phi đc gii ta và 2/3 din tích còn li là đt trng
13
Th tng Chính ph (2011), Quyt đnh 909/Q-TTg: Quy hoch Cng hàng không quc t Long Thành và
thông tin tóm tt ca báo cáo quy hoch ca Công ty t vn JAC đng trên Báo Pháp Lut, Khi đng d án sân
bay quc t Long Thành, 16/01/2011,
-5-
cao su s đc UBND ng Nai và Tp đoàn công nghip cao su Vit Nam bàn giao; (2) xây
dng h tng sân bay bao gm hai đng bng 4km x 60m tiêu chun quc t 4F có th thích
ng vi vic ct và h cánh ca loi máy bay ln nht hin nay (A380-800), cùng vi các công
trình đng ln, sân ga, sân đ máy bay (34 v trí đu gn và 25 v trí đu xa); (3) xây dng
nhà ga hành khách công sut 25 triu khách; (4) xây dng nhà ga hàng hóa công sut 1,2 triu
tn hàng; và (5) xây dng khu ph tr cung cp dch v tin ích sân bay, khu ph tr ca hãng
hàng không, bãi đu xe và các công trình khác nh khu công nghip hàng không và hc vin
hàng không.
Trong giai đon th hai 2021-2030, sân bay Long Thành s tip tc đc xây dng thêm mt
đng bng 4km x 60m tiêu chun quc t 4F, mt nhà ga mi công sut 25 triu đ nâng tng
công sut sân bay lên 50 triu khách và nâng cp nhà ga hàng hóa lên công sut 1,5 triu tn
hàng.
Trong giai đon th ba 2031-2035, sân bay Long Thành s không đc đu t mi mà ch tin
hành đóng ca sân bay Tân Sn Nht và chuyn tt c hot đng hàng không và kinh doanh
thng mi ca sân bay Tân Sn Nht v sân bay Long Thành.
Trong giai đon cui 2036-2040, sân bay Long Thành s đc đu t thêm mt đng bng
4km x 60m tiêu chun quc t 4F, xây dng hai nhà ga hành khách vi tng công sut khong
50 triu khách và mt nhà ga hàng hóa công sut 3,5 triu tn hàng. Nh vy, sau khi giai
đon đu t cui cùng đc hoàn tt, sân bay Long Thành s có bn đng bng 4km x 60m
tiêu chun quc t 4F phc v vic ct và h cánh máy bay, bn nhà ga hành khách vi tng
công sut lên đn 100 triu khách và hai nhà ga hàng hóa vi tng công sut 5 triu tn hàng.
Ph lc 1.2 trình bày chi tit quy mô đu t d án qua các giai đon.
1.5 Chi phí đu t vƠ tƠi tr d án
Chi phí đu t xây dng sân bay Long Thành giai đon th nht s lên ti 6 t USD. Trong đó,
tng chi phí xây dng là 4,34 t USD, bao gm các hng mc c th: h tng sân bay 1,277 t
USD, nhà ga hành khách 1,4 t USD, nhà ga hàng hóa 230 triu USD, khu cung cp dch v
tin ích 67 triu USD, khu ph tr ca hãng hàng không 600 triu USD, bãi đu xe 37 triu
USD, và các công trình khác 729 triu USD.
14
Chi phí c tính cho vic bi thng và gii
14
Báo Pháp Lut, Khi đng d án sân bay quc t Long Thành, 16/01/2011,
-6-
phóng mt bng ca d án là 696,5 triu USD và còn li là chi phí đu t máy móc và thit b
khong 1 t USD.
Vi tính toán ca Công ty t vn JAC cho tng chi phí khi d án sân bay Long Thành hoàn tt
đu t là hn 10 t USD, thì có th c tính chi phí đu t ca c giai đon th hai và giai
đon cui cùng s khong 4 t USD. Trong đó, chi phí đu t ca giai đon cui cùng có th
hn hai ln so vi chi phí đu t giai đon th hai, bi vì quy mô đu t hn gp đôi. Vì vy,
c tính chi phí cho giai đon th hai khong 1,3 t USD và giai đon cui cùng là 2,7 t
USD. Chi phí cho tng hng mc trong hai giai đon này có th tham kho các d án đu t
nâng cp sân bay tng t trên th gii. Trong d án nâng cp sân bay quc t Cairo ca Ai
Cp hoàn thành vào nm 2004, chi phí đu t mi mt đng bng 4km x 65m tiêu chun
quc t là 66 triu USD, và trong d án nâng cp sân bay Changi hoàn thành vào 2008, chi phí
xây dng nhà ga hành khách công sut 22 triu khách là 924 triu USD.
15
T đây, c tính chi
phí xây dng trong d án Long Thành cho mt đng bng 4km x 60m khong 70 triu USD,
nhà ga hành khách 25 triu khách là 1,05 t USD và hai nhà ga hành khách 50 triu khách
khong 2,1 t USD. Bng d toán chi phí đu d án chi tit đc tóm tt ph lc 1.3 vi
mc d phòng tng chi phí đu t thc là 10%.
Tháng 05/2008, Chính ph quyt đnh thành lp doanh nghip d án mang tên “Công ty c
phn đu t và khai thác cng hàng không quc t Long Thành” (gi tt là Doanh nghip d
án) và tin hành huy đng vn ch s hu cho giai đon đu tiên ca d án. Theo đ xut ban
đu, vn ch s hu s bng ti thiu 20% chí phí đu t ca giai đon đu tiên ca d án,
tng đng 1,31 t USD.
16
Trong c cu s hu, 70% vn ch s hu do mt t hp các
doanh nghip nhà nc góp vn. Các c đông chin lc nc ngoài và c đông ph thông
tham gia 30% vn ch s hu còn li.
17
Vi các d án c s h tng quan trng, Nhà nc kêu gi vn vin tr phát trin chính thc
(ODA) đ tài tr cho d án. Gi đnh ngun vn ODA này bng khong 60% chi phí ca giai
15
Tham kho thông tin chi phí đu t ca d án sân bay Cairo trong Work Bank (2004), Egypt-Airports
Development Project, pp. 11,
http://www-
wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2004/03/12/000160016_20040312112021/Re
ndered/PDF/271090EG.pdf
và d án sân bay Changi trong Changi Airport Group (2010), Changi Airport’s Development, pp. 5,
16
Vn phòng Chính ph (2008), Thông báo 76/TB-VPCP: D án Cng hàng không quc t Long Thành
17
Th tng Chính ph (2008), Công vn 2238/TTg-KTN: D án Cng hàng không quc t Long Thành
-7-
đon đu tiên, tng đng 3,94 t USD.
18
Nhà nc có th bo lãnh vay thng mi quc t
khong 20% chi phí đu t còn li, tng đng 1,31 t USD.
Trong các giai đon đu t tip theo, vn ch s hu đc gi đnh vn s tài tr 20% chi phí
đu t và Nhà nc bo lãnh vay thng mi quc t cho khong 80% chi phí đu t. K
hoch huy đng vn tài tr d án đc trình bày ph lc 1.4.
1.6 Cu trúc d án
V c ch qun lý d án, Chính ph giao cho B giao thông vn ti và c quan trc thuc B
là Cc hàng không Vit Nam trc tip ch đo vic thc hin qui hoch, nghiên cu tin kh
thi và t chc thm đnh d án, cng nh đm bo cht lng và tin đ yêu cu. Theo d
đnh ban đu, doanh nghip d án sau khi thành lp s tin hành lp báo cáo quy hoch và
nghiên cu tin kh thi.
19
Tuy nhiên, đn tháng 1/2009, Chính ph đã giao vic quy hoch và
nghiên cu tin kh thi này li cho TCT Cng HK MN và đn v này đang hp tác vi Công ty
t vn JAC đ tin hành công vic.
20
Hin nay, TCT Cng HK MN đã chính thc đc Chính
ph giao vai trò ch đu t và trin khai d án.
V c ch huy đng vn cho d án, Ngân hàng đu t và phát trin Vit Nam là c đông ln
nht trong doanh nghip d án, chim 11% vn ch s hu, và s gi vai trò xác đnh c cu
và t l góp vn ca các doanh nghip còn li trong t hp. Chính ph dùng vn ngân sách
hay kêu gi vn ODA đ tài tr chi phí đu t ca giai đon đu tiên và đng ra bo lãnh cho
các khon vay thng mi quc t cho d án.
V công tác gii phóng mt bng, UBND tnh ng Nai chu trách nhim ch trì công tác bi
thng, gii phóng mt bng và thc hin d án tái đnh c cho các h dân b thu hi đt.
UBND tnh ng Nai cng tin hành vic thu hi din tích đt trng cao su do Tp đoàn công
nghip cao su Vit Nam qun lý.
Cu trúc d án đc tóm tt trong ph lc 1.5.
18
Vào đu nm 2011, Nht Bn đã đ xut khon vin tr phát trin chính thc khong 300 t yen cho d án sân
bay Long Thành, tham kho:
VietnamPlus, Nht Bn tài tr 6 t USD cho h tng quy mô ln, 4/3/2011,
19
Vn phòng Chính ph (2008), Thông báo 86/TB-VPCP: D án Cng hàng không quc t Long Thành
20
Vn phòng Chính ph (2009), Công vn 6018/VPCP-KTN: Lp quy hoch Cng hàng không quc t Long
Thành
-8-
CHNG 2: KHUNG PHỂN TệCH LI ệCH ậ CHI PHÍ
2.1 Phơn tích kinh t
i vi d án công, phân tích kinh t cn đc tin hành đ đa ra quyt đnh có nên thc
hin d án hay không trên quan đim ca c nn kinh t.
2.1.1 So sánh kch bn có vƠ không có d án
Theo quan đim kinh t, li ích và chi phí gia tng do d án to ra phi đc đo lng bng
cách so sánh gia kch bn có và không có d án. Mt trong nhng sai lm trong phân tích
kinh t là so sánh gia tình trng trc và sau d án, vì nh vy s đánh giá sai li ích ròng
ca d án. Phân tích kinh t trong lun vn này s so sánh trng hp có đu t d án sân bay
Long Thành đ thay th sân bay Tân Sn Nht và trng hp không có d án này, ngha là
Tân Sn Nht vn s duy trì công sut ca ba nhà ga T1, T2 và T3 trong tng lai. Hình 3.1 là
minh ha cho li ích kinh t ròng ca d án.
Hình 2-1: Li ích kinh t ròng ca d án sân bay Long Thành
2.1.2 Tiêu chun đánh giá d án
2.1.2.1 Giá tr hin ti ròng (Net Present Value ậ NPV)
Quyt đnh v kh nng chp nhn d án ph thuc vào vic liu li ích có ln hn chi phí hay
không. Thông thng, li ích và chi phí din ra nhng thi đim khác nhau trong vòng đi
d án. Vì vy, k thut chit khu đc s dng đ đa dòng chi phí và li ích phát sinh ti
nhng nm khác nhau v cùng mt thi đim hin ti đ so sánh. Kt qu tính toán ca k
thut chit khu là giá tr hin ti ca li ích ròng ca d án, thng đc gi tt là NPV kinh
t ca d án.
Xây dng sân bay Long Thành thay
th Tân Sn Nht
Không xây dng sân bay Long Thành và
duy trì Tân Sn Nht
Li
ích
ròng
Thi gian
Li ích ròng
tng thêm
-9-
NPV kinh t ca d án là tiêu chun c bn, ph bin và tt nht dùng đ đánh giá d án đc
chp nhn hay bác b. iu kin tiên quyt đ d án đc chp nhn trên quan đim kinh t là
NPV kinh t không đc âm khi chit khu vi t sut thích hp.
Công thc đ tính NPV kinh t (NPV
e
):
0
1
t
t
e
tt
e
r
CB
NPV
Trong đó: B
t
: li ích nm t
C
t
: chi phí nm t
r
e
: sut chit khu
Sut chit khu thích hp dùng đ tính NPV kinh t phi là là chi phí c hi kinh t ca vn
(Economic Opportunity Cost of Capital – EOCK). Bi vì, mc đích tính toán NPV kinh t ca
d án là đ xác đnh xem các ngun lc s dng trong d án có mang li li ích ln hn chi
phí ca ngun lc đó hay không, mà chi phí đó đc phn nh bng EOCK.
2.1.2.2 Sut sinh li ni ti (Internal Rate of Return ậ IRR)
Sut sinh li ni ti kinh t (Economic Internal Rate of Return – EIRR) là sut chit khu làm
cho NPV kinh t ca d án bng không. Trong hu ht trng hp, ngân lu ròng ca d án s
âm trong nhng nm đu t và bt đu dng khi d án đi vào hot đng, EIRR bng hoc ln
hn sut chit khu thích hp thì NPV kinh t ca d án s không âm. Nh th, d án cng
đc chp nhn tng t tiêu chun NPV. Do vy, c hai tiêu chun NPV và EIRR s cho
cùng mt kt qu đánh giá d án và EIRR ca d án là mt tiêu chun ph bin na đ ra
quyt đnh trong thm đnh d án.
Công thc tính EIRR:
0
1
0
t
t
tt
e
EIRR
CB
NPV
Tuy nhiên, trong mt s trng hp, d án không tính đc EIRR hay có nhiu EIRR khác
nhau. Vi mt d án có nhiu giai đon đu t, nh d án sân bay Long Thành, thì có th có
nhiu giá tr EIRR khác nhau. Vì vy, vic tính toán EIRR cho d án sân bay Long Thành cn
thn trng và la chn giá tr EIRR thích hp đ đánh giá d án. không mc sai lm trong
vic ra quyt đnh, tiêu chun NPV kinh t vn đc u tiên s dng, còn EIRR s là tiêu chí
tham kho đi kèm.
-10-
2.1.3 Nhn dng li ích vƠ chi phí kinh t
Bc đu tiên và quan trng nht trong phân tích kinh t là nhn dng đúng li ích và chi phí
kinh t ca d án. Doanh thu và chi phí tài chính ca d án có th là xut phát đim đ xác
đnh li ích và chi phí kinh t, nhng cn phi có hai hiu chnh. Th nht, cn thêm vào hoc
b bt đi mt s loi chi phí và li ích. Th hai, cn đnh giá li các đu vào và đu ra ca d
án theo chi phí c hi ca chúng.
2.1.3.1 Nhn dng li ích kinh t
Li ích kinh t ca d án sân bay Long Thành bao gm: (1) li ích tài chính gia tng do có d
án sân bay Long Thành; (2) li ích kinh t ròng ca hành khách do tit kim chi phí trên mt
hành trình và giá tr ca tng thi gian mt hành trình.
Li ích tài chính
Li ích tài chính gia tng do có d án s bng tng li ích tài chính ca hai sân bay Long
Thành và Tân Sn Nht khi có d án tr đi li ích tài chính ca sân bay Tân Sn Nht khi
không có d án. Li ích tài chính này gm hai ngun khác nhau.
Th nht là li ích tài chính t phí sân bay bao gm phí h cánh máy bay, phí phc v hành
khách khi hành, phí soi chiu an ninh hàng không đi vi hành khách và hàng hóa trc khi
ct cánh, phí đu máy bay và các loi phí khác nh phí dn máy bay,… ây là doanh thu
chính ca sân bay.
Th hai là li ích tài chính t hot đng thng mi ca sân bay gm các khon thu nhng
quyn (nh ca hàng min thu và tr thu, nhà hàng, cho thuê vn phòng, hãng máy bay,
quy tip tân cho thuê xe ôtô,…), dch v cung ng, tra np xng du hàng không, phí bãi đu
xe và xe cho thuê, khon thu nhp t bt đng sn (nh nhà cha máy bay,…) và khon thu t
khu vc khác (khách sn, công viên,…).
Li ích kinh t ròng
Các li ích ròng do tit kim chi phí trên mt hành trình ca hành khách có đc nh vic
gim chi phí đn hoc đi khi sân bay, phí sân bay và giá vé máy bay mà mi hành khách phi
tr. Chi phí đn hoc đi khi sân bay là phn thay đi đáng k nht đi vi mi hành khách
nu sân bay mi có v trí cách xa so vi sân bay c. Tuy nhiên, hành khách khu vc sân bay
mi s đc hng li nhng hành khách sân bay c phi tn thêm chi phí cho phng tin
kt ni, vì vy cn so sánh lng hành khách gia hai khu vc. Phí sân bay và giá vé máy bay
-11-
không thay đi đáng k nh xây dng sân bay mi và nên đc b qua trong phân tích li ích
kinh t này.
Li ích ròng do tit kim giá tr trên tng thi gian mt hành trình ca hành khách bao gm
thi gian đn hoc đi khi sân bay, thi gian ch làm th tc và thi gian ca mt chuyn bay.
Cng do thay đi v trí ca sân bay nên hành khách khu vc sân bay mi có th tit kim
thi gian nhng hành khách khu vc sân bay c s mt thêm thi gian đáng k đ đn hoc
đi khi sân bay. Thi gian ch làm th tc s đc ci thin khi sân bay mi gii quyt đc
tình trng tc nghn do quá trình x lý hành khách hay hàng hóa nhà ga nhanh hn và tn
sut chuyn bay cng tng. Trong khi đó, thi gian ca chuyn bay s không khác bit ln vì
sân bay mi không quá cách xa sân bay c, khi so sánh tng đi vi khong cách t các sân
bay đn đim đn và đi ca hành khách.
Vi cùng thi gian tit kim đc, li ích ròng mang li đi vi mi hành khách s khác nhau
tùy thuc vào giá tr thi gian ca h. Giá tr thi gian ph thuc vào mc đích ca chuyn đi,
ví d vì công vic hay du lch. Khi mt hành khách đi li vì mc đích công vic thì thi gian đi
li là thi gian không th dùng đ lao đng. Khi đó giá tr thi gian ca h là chi phí c hi và
bng mc lng lao đng cng vi chi phí bo him xã hi. Trong các phân tích, do không có
thông tin v mc lng, mc thu nhp có th dùng thay th tính cho giá tr thi gian ca
chuyn đi vì mc đích công vic.
21
Giá tr thi gian ca chuyn đi vì mc đích du lch thng
nh hn vì mc đích kinh doanh, thông thng giá tr thi gian ca khách du lch đc coi
bng 1/3 so vi khách đi kinh doanh.
22
Nh vy, li ích kinh t ròng ca hành khách trong phân tích này s bao gm li ích tit kim
chi phí đn hoc đi khi sân bay và li ích tit kim giá tr trên tng thi gian đn hoc đi khi
sân bay và ch làm th tc. Li ích tit kim này khác nhau gia hành khách khu vc sân
bay c và sân bay mi, và gia hành khách đi vì mc đích công vic và du lch.
Mt lu Ủ quan trng na là phân bit gia nhu cu thay th và nhu cu phát sinh. Khi có sân
bay Long Thành, mt nhóm hành khách s chuyn t sân bay Tân Sn Nht sang sân bay
Long Thành. ây là tác đng thay th ca d án. Sân bay Long Thành cng to ra thêm mt
21
Tham kho Nguyn Xuân Thành (2009), Nghiên cu tình hung: ng st cao tc Bc Nam, Chng trình
ging dy kinh t Fulbright, tr. 6.
22
Tham kho d án sân bay Cairo trong Work Bank (2004), Egypt-Airports Development Project, pp. 64,
http://www-
wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2004/03/12/000160016_20040312112021/Re
ndered/PDF/271090EG.pdf