Thực trạng và giải pháp điều hành tỷ giá tại Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH




N
N
G
G
U
U
Y
Y


N
N


T
T
H
H




H

H


N
N
G
G


H
H


N
N
H
H




THC TRNG VÀ GII PHÁP IU
HÀNH T GIÁ TI VIT NAM



LUN VN THC S KINH T

CHUYÊN NGÀNH: KINH T TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG
MÃ S: 60.31.12


NGI HNG DN: PGS.TS NGUYN TH NGC TRANG









TP.H CHÍ MINH – NM 2011

M U

1. Lý do la chn đ tài
2. Mc đích nghiên cu
3. i tng và phm vi nghiên cu
4. Phng pháp nghiên cu
5. Ý ngha lý lun và thc tin
6. Kt cu ca đ tài
CHNG 1: KHUNG LÝ THUYT V IU HÀNH T GIÁ 1
1.1 Các loi ch đ t giá 1
1.1.1 Ch đ t giá c đnh. 1
1.1.2 Ch đ t
 giá linh hot 4

1.2 Các nhân t tác đng lên t giá 5
1.2.1 Hot đng xut nhp khu hàng hoá, dch v 6
1.2.2 u t quc t 6
1.2.3 Lm phát 6
1.2.4 Các chính sách kinh t, tài chính quc gia 7
1.2.5 Yu t tâm lý 8
1.3 Các công c điu hành t giá 9
1.4 Tác đng ca t giá hi đoái đn cán cân thng mi và đu t quc t. 12
1.4.1 Tác đng ca t giá đi vi cán cân thng mi 12
1.4.2 Tác đng ca t giá đn đu t quc t 15
Kt lun chng 1 17
CHNG 2: BNG CHNG THC NGHIM V IU HÀNH T GIÁ 
CÁC NN KINH T MI NI. 18

2.1. Xu hng điu hành t giá  các nn kinh t mi ni. 18
2.2 Các bng chng thc nghim điu hành t giá các nc th trng mi ni 23
2.2.1. c lng mc đ vô hiu hóa. 23
2.2.2. Chính sách vô hiu hóa và các thành phn ca cán cân thanh toán 25
2.3 Bài hc kinh nghim cho Vit Nam 28
Kt lun chng 2 29

CHNG 3:
THC TRNG IU HÀNH CHÍNH SÁCH T GIÁ  VIT
NAM 30

3.1. Thc trng nn kinh t Vit Nam 30
3.1.1 Bi cnh kinh t Vit Nam t nm 1999 - 2006 30
3.1.2 Bi cnh kinh t Vit Nam t nm 2007 - 2010 31
3.2 Thc trng điu hành t giá  Vit Nam 34
3.2.1 Giai đon 1999-2006 34

3.2.2 Giai đon 2007 – 2010 36
3.3 Tác đng ca t giá đn nn kinh t 49
3.3.1 Tác đng ca t giá đn cán cân thng mi 49
3.3.2 Kim đnh t giá danh ngha và xut nhp khu t nm 1999 - 2010 53
3.3.3 Kim đnh tác đng ca t giá đi vi cán cân thng mi ti Vit Nam trong
giai đon 1999 – 2010. 57

3.4 ánh giá thc trng điu hành t giá ti Vit Nam 64
3.4.1 Nhng thành tu 64
3.4.2 Nhng hn ch và nguyên nhân 67
Kt lun chng 3 70
4.1 nh hng ca chính sách tin t trong thi gian ti. 71
4.2 Mt s gii pháp điu hành chính sách t giá hi đoái  Vit Nam. 72
4.2.1 Thc hin chính sách t giá th ni có qun lý. 72
4.2.2 Chính sách t giá Vit Nam nên điu chnh theo hng gim nh giá VND 73
4.2.3 Kim soát và tin ti loi b th trng ngoi t “ch đen” 76
4.2.4 Kim soát hin tng đô la hóa 77

4.2.5 Phát trin th trng liên ngân hàng, qun lý ri ro thanh khon 80
4.2.6 Gia tng tính đc lp trong điu hành chính sách tin t ca NHNN 83
4.2.7 Giám sát cht ch n công 84
4.2.8 Thúc đy hat đng kinh t đi ngoi 86
KT LUN 90
TÀI LIU THAM KHO 91




DANH MC T VIT TT

CCTM Cán cân thng mi
CCVL Cán cân vãng lai
CPI Ch s giá tiêu dùng
GDP Tng sn phm quc ni
FDI u t trc tip nc ngoài
FPI u t gián tip nc ngoài
ICOR H s tiêu chun phn ánh hiu qu vn đu t
IMF Qu tin t quc t
NHNN Ngân hàng nhà nc
NHTM Ngân hàng thng mi
NHTW Ngân hàng trung ng
NSNN Ngân sách Nhà nc
ODA Ngun vn h tr phát trin chính thc
REER T
giá thc đa phng
WTO T chc thng mi th gii








DANH MC BNG BIU
Bng 3.1: Tc đ tng trng GDP và ch s giá CPI t 2007-2010 32
Bng 3.2: Tóm lc chính sách t giá ca Vit Nam giai đon 2006 – 2010 37
Bng 3.3: D tr ngoi hi Vit Nam và Trung Quc qua các thi k 43
DANH MC HÌNH
Hình 1.1  th hiu ng tuyn J 15

Hình 2.1: Tam giác bt kh thi 19
Hình 2.2: Mu hình kim cng 20
Hình 2.3: Biu đ v h s vô hiu hóa 24
Hình 2.4: Chi phí tài chính ca chính sách vô hiu hóa ti Trung Quc 26
Hình 2.5: S thay đi trong chênh lch lãi sut ca nm quc gia châu Á gia
6/2004 và 5/2010 27
Hình 3.1: Biu đ tc đ tng trng GDP và CPI giai đon 1999 – 2006 31
Hình 3.2: Biu đ tng trng kinh t và lm phát giai đon 1999 – 2010 33
Hình 3.3 : Qy d tr
ngoi hi Vit Nam t 2006 – 2010 44
Hình 3.4: T l X/M, ch s xut khu, ch s nhp khu 1999-2006 51
Hình 3.5 : T giá thc đa phng và cán cân thng mi ca Vit Nam giai đon
1999-2010 52
Hình 3.6: Quan h t giá USD/VND và xut nhp khu giai đon Q1 1999-Q4
2010 56
Hình 3.7 : Tình hình xut nhp khu 1999 – 2010 61
Hình 3.7 : Dòng vn FDI đu t vào Vit Nam giai đon 1991 – 2009 62
Hình 3.8 : Dòng vn FPI đu t vào Vit Nam giai đo
n 2001 – 2009 63
Hình 4.1 :  th t l đô la hóa  Vit Nam qua các nm 1997 – 2010 78




M U
1. Lý do la chn đ tài
T giá hi đoái
l
à mt công c kinh t v mô ch yu đ điu tit cán cân
thng mi quc t theo mc

ti
êu đã đnh trc ca mt quc gia. T giá hi
đoái có lch s phát trin gn lin vi s ra đi, tn ti và phát trin ca thng
mi quc t và quan h kinh t quc t. T giá hi đoái có th
l
àm thay đi v th
và li ích ca các nc trong quan h kinh t quc t.
Sau khi gia nhp vào T chc Thng Mi Th Gii (WTO) nm 2007, nn
kinh t Vit Nam nói chung và hot đng kinh t đi ngoi nói riêng đón nhn
nhiu c hi nhng cng đi mt vi không ít thách thc. ó là tình trng thâm ht
cán cân thng mi ngày càng gia tng, cán cân vn đc bit là ngun vn ngn
hn b bin đng mnh. Thc trng cán cân thanh toán toán tng th cng vi tác
đng tiêu cc ca khng hong tài chính 2008 đã nh hng đn nn tài chính tin
t ca Vit Nam.
Trong nhng nm qua, NHNN đã chuyn đi điu hành t giá theo c ch
c đnh sang th ni có kim soát (tháng 2 nm 1999). Mc dù đã đc điu chnh
linh hot hn nhng di tác đng ca các yu t ni sinh và ngoi sinh hin nay t
giá VND/USD cha phn nh đúng cung – cu ngoi t trên th trng, t giá chính
thc và t giá trên th trng ch đen vn có đ lch ln, hin tng gm gi ngoi
t vn gia tng T giá vn còn là ni lo ngi ca các doanh nghip xut nhp
khu, ca các nhà đu t nc ngoài, ca chính NHTM và ca các nhà hoch đnh
chính sách tin t.
Mong mun góp phn đa t giá tr thành công c h tr hat đng kinh t đi
ngoi, n đnh giá tr VND góp phn tng trng kinh t trong giai đon hi nhp
kinh t quc t ngày càng sâu rng nh hin nay đó là mc đích nghiên cu khi
chn đ tài “Thc trng và gii pháp điu hành t giá ti Vit Nam”



2. Mc đích nghiên cu

 xem xét rõ vn đ nghiên cu đt ra, đ tài nhm vào mt s mc tiêu đc lit
kê di đây:
• Kho sát bng chng thc nghim v điu hành chính sách t giá  các nn
kinh t mi ni nhm tìm ra bài hc cho Vit nam.
• Phân tích thc trng điu hành t giá ca Vit Nam trong nhng 1999-2010.
• Bin pháp góp ph
n hoàn thin chính sách t giá ti Vit Nam.
3. i tng và phm vi nghiên cu
T giá chi phi đn tt c các lnh vc, các hot đng trong nn kinh t. Tht
vy, nhng thay đi trong điu hành t giá không ch tác đng đn chính sách tin
t mà còn nh hng đn chính sách kinh t đi ngoi ca quc gia; đn hot đng
sn xut và chi phi lãnh vc tiêu dùng; đ
n thng mi trong nc và quc t; đu
t ni đa và vay mn nc ngoài; th trng chính thc và th trng t do; giá
c hàng hoá và giá tr tin t.
Trong phm vi gii hn nht đnh, đ tài không nghiên cu sâu sc toàn b
các vn đ trên mà ch tip cn vic điu hành t giá hng quan sát, phân tích,
đánh giá thc trng t giá t nm 1999 đn 2010. Kim đnh mi quan h gia t
giá danh ngha vi xut-nhp khu đ thy rõ ti sao trong thi gian qua VN
luôn b thâm ht thng mi.
4. Phng pháp nghiên cu
 tài s dng phng pháp: phân tích h thng, thng kê, phân tích đnh
lng.
Trong quá trình nghiên cu, đ tài s dng s liu, thông tin t ngun d
liu đc s dng là d liu th cp l
y t c s d liu tài chính quc t (IFS),
WorldBank và ADB, Tng cc thng kê …

5. Ý ngha lý lun và thc tin
V mt lý lun: đ xut các ý kin, ý tng tip cn và gii pháp cho nhng
ngi quan tâm đn lnh vc này.
V mt thc tin: là d liu tham kho nhng ngi quan tâm đn lnh vc
này la chn gii pháp điu hành t giá giai đon 1999-2010.
6. Kt cu ca đ tài
Vi nhng ni dung nh trên, đ tài đc th hin trong 4 chng:
Chng 1: Khung lý thuyt v điu hành t giá
Chng 2: Bng chng thc nghim v điu hành t giá  các nn kinh t
mi ni
Chng 3: Thc trng điu hành t giá ti Vit Nam
Chng 4: Mt s khuyn ngh v điu hành t giá ca Vit Nam.
1


CHNG 1:
KHUNG LÝ THUYT V IU HÀNH T GIÁ
1.1 Các loi ch đ t giá
1.1.1 Ch đ t giá c đnh.
T giá hi đoái đc các chính ph gn c đnh vào mt tài sn hoc trong
các yu t sau:
* T giá đc gn vi vàng (bc)
c hình thành t thi Trung c và kt thúc khi Th chin th I bùng n,
ch đ t giá gn kt c đnh vi tài sn có giá tr
mà ch yu là vàng (bc). ây
đc xem là h thng tin t có quá trình phát trin lâu dài nht trong lch s tin
t. Trong ch đ này, mi đng tin đc đm bo bng mt hàm lng vàng (bc)
tng ng. T giá gia các đng tin đc xây dng trên c s ngang giá vàng
(bc). ây là thi k giá tr tin t luôn n đnh, lm phát đc kim ch. Ch đ t
giá này đã không còn tn ti t khi ch đ bn v vàng phá sn.

* T giá đc gn vi mt đng tin nht đnh
ây là ch đ t giá, trong đó, chính ph gn đng tin ca nc mình vi
mt đng tin quc t ch cht mà không, hoc him khi điu chnh giá tr so sánh
gia chúng. Khi mu
n thay đi giá tr bn t, các nc này thng công b trc
lch điu chnh t giá gia bn t vi đng tin mà nó gn vào. Nh vy, t giá hi
đoái có th thay đi nhng ch bin đng trong mt mc đ nht đnh và không
mang yu t bt ng.
* T giá đc gn vi mt hn hp tin t
Mt s chính ph gn đng tin ca mình vi hn hp các đng tin nh:
Bangladesh, Kuwait, Nepal, Jordan, Samoa v.v Mc đ tác đng ca tng đng
tin thành viên đn đng tin tính giá t l thun vi t trng nó chim gi trong
hn hp tin t. Vi cách thit lp t giá nh trên, các nc có đng tin gn kt
2


va có th thc hin đc mc tiêu n đnh tin t va phân tán đc ri ro hi
đoái do đng tin ca h không b l thuc quá nhiu vào mt đng tin nht đnh.
* T giá đc gn vi mt đng tin hoc mt r tin t trong mt khon
chênh lch xác đnh trc Các quc gia la ch
n t giá này s gn đng tin ca
mình vào mt đng tin khác hoc vi mt r tin t trong mt biên đ dao đng
nht đnh, thng là nh và không đáng k. C ch thành lp đng tin chung EUR
ca Liên minh Châu Au (EU), quyn rút vn đc bit (SDR) ca Qy Tin t Quc
t (IMF) là nhng ví d đin hình cho ch đ t giá này.
* T giá c đnh có điu chnh
ây là tha c v h thng t giá cân bng theo Hip đnh Bretton Woods.
Theo Hip đnh này, đô- la M đc đnh giá vi vàng là 35 USD/ ounce vàng và
nó là đng tin duy nht đc chuyn đi trc tip thành vàng. Mi quc gia thành
viên xây dng mt t giá trung tâm gia đng tin ca quc gia mình vi USD;

đng thi, có trách nhim gi t giá gia bn t vi USD dao đng trong biên đ
+/- 1% (v sau đc ni rng lên +/- 2,5%) so vi t giá trung tâm bng cách đt
lnh mua bán ngoi hi trên th trng tin t khi cn thit. Khi mt quc gia ri
vào tình trng “mt quân bình c bn”, nc này đc phép thay đi t giá trung
tâm bng cách phá giá hay nâng giá tin t. Nu mc thay đi t giá trung tâm di
+/- 10%, IMF không can thip. Nu t giá trung tâm bin đng ln hn +/ - 10%,
phi đc s chp thun ca IMF.
u đim chung ca các ch đ t giá c đnh là các quc gia áp dng ch
đ t giá này có th thu hút đc mt lng vn nc ngoài di dào do các nhà đu
t quc t ít lo ngi v ri ro t giá. T giá n đnh cng góp phn đáng k trong
vic đy mnh sn xut, kích thích ngoi thng phát trin, bình n giá i vi
các quc gia nh hoc các nc có nn kinh t non yu, chính ph ca h có th
tìm đc mt đim ta vng vàng v tin t, kinh t, và thm chí v chính tr t
nc có đng tin đc chn làm đim neo t giá. Trong mt s trng hp nht
3


đnh, đc đim này có th tr thành u tiên bc nht trong vic la chn ch đ t
giá ca các quc gia.
Nhc đim: Bên cnh các thun li nêu trên, các nc s dng ch đ t
giá c đnh cng gp không ít khó khn. Trc ht là s mt t ch v tin t. Do
chính sách tin t b ràng bu
c đ gi vng t giá, các quc gia la chn ch đ t
giá này không th linh hot trong vic điu chnh nhng bt cân xng trong nn
kinh t mt cách nhanh nht. Ly H thng tin t Châu Âu làm ví d, khi chp
nhn tham gia khu vc đng Euro, các quc gia thành viên đã neo giá tr ca các
đng bn t vi đng Euro theo mt t giá c đnh.  thc hin các mc tiêu
chung ca Liên minh và bo v h thng t giá này, các quc gia thành viên phi
tuân th nghiêm ngt các quy đnh nh: thâm ht ngân sách, n công Quyn đc
lp v tin t ca các nc này không còn na. K tip, đi vi các quc gia chn

ch đ t giá c đnh gn vi mt ngoi t mnh, quyn t ch tin t ca h cng
b nh hng. Do b gn cht v tin t, nn kinh t ca các quc gia này thng b
ph thuc nhiu vào s thng trm ca đng tin mà nó đang gn kt. Nu nn kinh
t ca quc gia có đng tin mnh b suy thoái hoc khng hong, đng tin mnh
b gim giá, thì giá tr ca các đng tin gn kt vi nó cng bin đng theo. Chính
sách tin t ca nc có đng tin gn kt vi ngoi t mnh s ph thuc mt phn
hoc toàn b vào chính sách tin t ca quc gia có đng tin mnh Ngoài ra,
mt điu kin không th thiu khi la chn ch đ t giá c đnh là ngun d tr
ngoi hi ca quc gia phi di dào. Vi các nc có ngun d tr ít, hn hp,
chính ph ca h s gp nhiu khó khn trong vic n đnh giá tr bn t khi th
trng ngoi hi bin đng. ây là điu đáng lo ngi đi vi các nhà hoch đnh
chính sách kinh t v mô. Chính sách t giá c đnh cng đc cho là quá cng
nhc vì đã che khut ni t. S che đy thông tin này to ra tính không chc chn,
kích thích các k đu c tn công vào các đng tin này và nhiu nc s gim d
tr ngoi hi khi c gng bo v đng tin ca mình ch không chu đ nó mt giá,
Thái Lan trong cuc khng hong tài chính Châu Á là mt ví d đin hình. Ngoài
ra, vic thc hin các bin pháp chính sách nhm gi cho t giá hi đoái c đnh
4


tng đi khó khn và tn kém. Chi phí can thip và qun lý d tr ngoi hi rt
ln đ can thip vào th trng ngoi hi khi cn thit.
1.1.2 Ch đ t giá linh hot
Sau khi h thng Bretton Woods b phá sn vào nm 1973, hu ht các đng
tin chính đc th ni. Vào tháng 1/1976, các thành viên ca IMF đã nhóm hp ti
Jamaica đ thông qua ch đ t giá linh hot. Trong ch đ này, t giá hi đoái
đc điu chnh mt cách linh hot theo s bin đng ca th trng cng nh mc
tiêu chính sách tin t ca tng quc gia trong tng thi k nht đnh. Ch đ t giá
linh hot đc biu hin di các hình thc sau:
* T giá th ni có kim soát

Trong ch đ t giá th ni có ki
m soát, chính ph thng xuyên điu
chnh t giá thông qua s thay đi ca các bin s nh: mc tiêu phát trin ca
quc gia; mc đ hoàn thin ca th trng tài chánh, th trng tin t; kh nng
qun tr ca các doanhnghip, đc bit là ca h thng ngân hàng thng mi; s
thâm ht hoc thng d ca cán cân thanh toán, tình hình d tr, s bin đng ca
nn kinh t toàn cu
* T giá th ni hoàn toàn
Trong ch đ này, t giá hoàn toàn đc quyt đnh bi cung cu tin t
trong nn kinh t. Chính ph không tác đng đn t giá. Qy d tr ngoi hi quc
gia không thay đi. S thâm ht (hoc thng d) ca cán cân vãng lai s đc bù
đp bng mc thng d (hoc thâm ht) ca cán cân v
n, và ngc li. Hin nay,
ch đ t giá th ni hoàn toàn ch tn ti trên lý thuyt; bi vì, trong nn kinh t
th trng, bt c chính ph nào cng tìm cách áp đt lên t giá nhm thc hin
chin lc qun lý tin t, phát trin kinh t trong k.
u đim: Nhìn chung, ch đ t giá th ni có u đim ni bt là t giá
phn nh sát vi giá tr thc ca đng tin, to điu kin thun li cho các quc gia
trong cân bng đi ngoi, và thc hin quyn t ch v tin t. C th, khi mt
quc gia lâm vào tình trng thâm ht cán cân thanh toán, cu ngoi t gia tng,
5


ngoi t lên giá. Vic tng giá ngoi t s làm gim áp lc v cu ngoi t. Kt qu
là tình trng mt cân đi trong cán cân thanh toán đc khc phc. Ngoài ra, vi
ch đ t giá th ni, chính ph có nhiu thun tin trong vic s dng các chính
sách tin t- tài chánh phc v cho mc tiêu phát trin kinh t trong k.
Hn ch: Ch đ t
 giá th ni cng có nhng hn ch nht đnh. Vic t
giá thng xuyên bin đng to tâm lý không n đnh trong công chúng, là cn

nguyên ca ri ro ngoi hi gây cn tr cho vic thu hút ngun vn đu t và kinh
doanh quc t. Th trng luôn có ri ro và méo mó do các th lc ca th trng
nên dn đn t giá hi đoái  mc không phù hp vi các ch s kinh t c bn ca
nn kinh t. Mi ch đ t giá đu có mt mnh, đim yu; vic la chn ch đ t
giá c đnh hay linh hot ph thuc vào mc tiêu phát trin kinh t trong tng thi
k, cng nh s dng hoà gia hai t tng t ch quc gia v tin t và t tng
hi nhp quc t v kinh t. i vi các quc gia chú trng các mc tiêu trong
nc nh: kim ch lm phát, n đnh đng tin , các nc này buc phi s dng
nhiu chính sách v mô khác nhau đ tác đng vào nn kinh t, điu này gây khó
khn cho vic thc hin ch đ t giá c đnh. Nói cách khác, ch đ t giá phù hp
vi chính sách n đnh nn kinh t ni đa là ch đ t giá linh hot. i vi các
quc gia quan tâm đn mc tiêu tng cng hi nhp vào kinh t toàn cu, thì ch
đ t giá c đnh gn bn t vi mt, hoc mt r tin t xem ra có nhiu li đim;
bi vì, s gn bó v tin t s đy nhanh quá trình liên kt gia các quc gia.
1.2 Các nhân t tác đng lên t giá
Trong nn kinh t th trng, t giá đc điu tit bi quan h cung - cu tin t.
Các nhân t nh hng đn cung - cu ngoi t chính là các yu t tác đng đn t
giá hi đoái. S bin đng ca các nhân t này đc biu hin bng vic tng gim
ca các khon mc trong cán cân thanh toán. Quan sát s
 thay đi trong tng khon
mc trong cán cân thanh toán s giúp các nhà qun lý, kinh doanh tin t nm bt
dòng tin phi thanh toán cho nc ngoài hoc nhn đc t bên ngoài. Trong nn
kinh t th trng, t giá b tác đng bi các nhân t sau.
6


1.2.1 Hot đng xut nhp khu hàng hoá, dch v
Cu ngoi t ca mt quc gia bt ngun t nhu cu nhp khu và cung
ngoi t trong nn kinh t xut phát t kh nng xut khu ca quc gia đó. Nói
cách khác, cung cu ngoi t trong nn kinh t đc quyt đnh bi tng kim ngch

xut, nhp kh
u hàng hoá, dch v trong k. Nu giá tr nhp khu tng nhanh hn
mc tng giá tr xut khu thì cu ngoi t s tng nhanh hn cung. Kt qu ngoi
t lên giá. Và ngc li, khi cán cân thanh toán ca quc gia thng d, cung ngoi
t trong nn kinh t di dào s to áp lc ép ngoi t gim giá.  n đnh giá tr
bn t, chính ph các nc luôn s dng nhiu bin pháp gia tng kim ngch xut
khu, hn ch giá tr nhp khu. Mt trong nhng gii pháp hu hiu là tn dng
li th so sánh ca quc gia, kích thích nn sn xut trong nc phát trin, nâng cao
cht lng hàng hoá, thng xuyên thay đi chng loi hàng xut đ phù hp vi
tng th trng trong tng thi k nht đnh, tip cn thng xuyên vi th trng
quc t đ nm bt thông tin, tìm hiu th hiu khách hàng, m rng th phn v.v
1.2.2 u t quc t
u t nc ngoài bao gm các khon đu t trc tip, đu t gián tip và
các khon vay mn quc t. Các giao dch này to nên ngun cung- cu ngoi t
cho nn kinh t thông qua hot đng chuy
n và thu hi vn đu t, chuyn tin lãi,
c tc, li nhun v nc sau mt chu k kinh doanh; tin gi ti ngân hàng nc
ngoài hoc tin gi ngoi t ca ngi không c trú v.v Khi nhn đc mt
khon đu t ca nc ngoài, cung ngoi t ca quc gia nhn vn s gia tng.
Ngc li, khi các nhà đu t trong nc chuyn vn ra nc ngoài kinh doanh,
cu ngoi t ca quc gia chuyn vn s tng. Vì vy, trong điu kin các nhân t
khác không đi, giá tr bn t ca mt quc gia s tng nu quc gia đó có lung
vn đu t ròng vào trong nc; và bn t ca mt quc gia s gim giá khi quc
gia này có khon đu t ròng ra nc ngoài.
1.2.3 Lm phát
7


Lm phát là nhân t nh hng cùng chiu đn t giá hi đoái danh ngha ca
đng ni t. Lm phát cao làm gia tng lãi sut tng đi ca tin gi bng ngoi t

so vi đng ni t, kéo theo s gim giá ca đng ni t, tc là t giá hi đoái tng.
Nói cách khác, lm phát có tác đng ngc chiu vi giá tr ca đ
ng ni t. Lm
phát cao hn tng đi so vi nc ngoài dn ti t giá tng lên, sc mua ca ni t
gim giá so vi ngoi t. Theo điu kin ngang giá sc mua, đng ni t s gim
giá và ngc li, giá tr ni t s gia tng nu lm phát ca quc gia thp hn t l
lm phát ca nc có đng tin đi ng. Tóm li, trong mt cp hai đng tin, đng
tin ca quc gia có t l lm phát cao hn s b gim giá so vi đng tin ca quc
gia có t l lm phát thp hn, và ngc li.
Lm phát tác đng trc tip đn giá tr hàng hóa xut, nhp khu, làm nh
hng đn tính cnh tranh ca quc gia trên th trng th gii, qua đó làm thay
đi t giá hi đoái. Nu tc đ lm phát ca mt quc gia cao hn nc khác, hàng
xut khu tính bng ngoi t ca quc gia này s tr nên đt hn, kh nng cnh
tranh trong thng mi quc t gim xung. iu này đng ngha vi cung ngoi t
gim. Còn đi vi nhp khu, giá tr nhp khu tng nh (do yu t lm phát 
nc ngoài) nhng mc tng giá ca hàng nhp khu thp hn so vi mc tng giá
ca hàng hóa trong nc (do t l lm phát trong nc cao hn nc ngoài) nên
cu hàng nhp không gim. Mt khác, trong ngn hn, ngi tiêu dùng trong nc
cha kp thay đi thói quen tiêu dùng, các doanh nghip ni đa cha kp sn xut
hàng thay th hàng nhp, do đó nn kinh t buc phi tr mt lng ngoi t nhiu
hn đ nhp hàng. Hu qu là cu ngoi t gia tng, cung ngoi t gim, to áp lc
đy giá ngoi t lên, kéo ni t gim giá. Do đó, mun qun lý đc th trng
ngoi hi và điu tit t giá theo mc tiêu nht đnh, cn kim soát lm phát  t l
hp lý.
1.2.4 Các chính sách kinh t, tài chính quc gia
T giá là mt trong các công c ca chính sách tài chính- tin t ca chính
ph, nên ngoài vic chu điu tit bi cung cu tin t, t giá còn chu tác đng bi
mc tiêu ca các chính sách kinh t, tài chính ca quc gia trong tng thi k nht
8

đnh. Trên th gii, hu ht các chính ph đu tác đng trc tip hay gián tip đn
t giá hi đoái.
1.2.5 Yu t tâm lý
Trên thc t, t giá còn chu s tác đng ca các yu t khác nh nhng cú sc
kinh t, chính tr, xã hi, hot đng đu c, hoc các yu t tâm lý. Hành vi ca các
thành viên ch yu trên th trng hi đoái cng có th có tác đng tm thi lên t
giá, bt chp nh hng ca nhng nhân t c bn mang tính cht lâu dài. Ch cn
s kin mt nhà kinh doanh trên th trng mua hoc bán mt lng ngoi t ln
mà không rõ lý do cng có th làm cho nhng ngi khác hành đng ging nh
vy.
Lòng tin ca công chúng vào giá tr ca đng tin nói riêng và vào chính sách
kinh t, tin t ca chính ph nói chung đóng mt vai trò quan trng trong vic
nghiên cu t giá. Lòng tin ca công chúng là yu t phc tp và rt khó đo lng.
Khi ngi dân lo s v s n đnh ca nn kinh t, h luôn tìm cách đy đng bn
t ra lu thông hoc chuyn nó thành ngoi t, bt đng sn, hoc hàng hoá v.v
Vic làm này đc din ra nhanh chóng vi mt khi lng chuyn đi rt ln, to
cn st gi to v ngoi t, đy ngoi t tng giá và kéo bn t gim giá. Tng t
nh vy, khi công chúng tin tng vào chính sách phát trin đt nc ca chính
ph, vào s bình n ca nn kinh t thì lòng tin ca h vào bn t đc cng c.
Gía tr bn t n đnh, t giá ít bin đng là điu mà mi chính ph đu mong c
trong quá trình thit lp và thc hin chính sách tin t.
Tóm li, t giá b tác đng bi nhiu yu t ca nn kinh t. T giá là ch tiêu
tng hp phn nh hot đng và sc khe ca nn kinh t, là mt công c linh hot
và nhy cm ca chính sách tài chính – tin t; do vy, trong quá trình vn hành, t
giá luôn tác đng ngc li nhm thúc đy hoc kim ch s phát trin ca các
nhân t trên. Chính mi quan h bin chng này đã làm cho vic điu hành và thc
hin c ch t giá ca chính ph trong tng thi k tr nên khó khn, phc tp.

9

1.3 Các công c điu hành t giá
T giá hi đoái là mt bin s có liên quan đn rt nhiu bin s kinh t
khác nên mi s thay đi ca các bin s kinh t ít nhiu đu có tác đng đn
nhng giao dch ca dân c, Chính ph mt nc vi dân c và nn kinh t th
gii và nh vy s có tác đng đn t
giá hi đoái. Vì vy, tt yu s có rt nhiu
các công c và thách thc khác nhau đ thc hin c ch tác đng ca chính sách
t giá hi đoái.
• Th trng ngoi t liên ngân hàng
Th trng ngoi t liên ngân hàng là mt phn ca th trng ngoi hi. ó là ni
các đnh ch tài chánh trung gian ca mt quc gia mua bán, trao đi ngoi hi.
Nói cách khác, trong phm vi mt quc gia, th trng ngoi t liên ngân hàng là
đim gp g ca cung cu tin t và là ni đnh hình t giá. Thông qua th trng,
ngân hàng trung ng c quan qun lý tin t ca chính ph- có th nm bt thông
tin, kim soát, qun lý, điu tit t giá nhm thc hin các mc tiêu ca chính sách
ngoi hi. Bng vic đt lnh mua, lnh bán cui cùng, ngân hàng trung ng s
điu tit hot đng ngoi hi ca các t chc tài chánh trung gian và n đnh tin t.
C th, khi cung ngoi t vt cu làm giá ngoi t gim quá mc cho phép, ngân
hàng trung ng s đt lnh mua ngoi t nhm gim áp lc nâng giá bn t; và
ngc li, khi cu ngoi t tng vt cung, bn t có nguy c mt giá mnh, gây
bt li cho chính sách tài chánh quc gia, ngân hàng trung ng s bán ngoi t t
qy d tr đ điu hoà nhm làm gim cn khát ngoi t ca nn kinh t.
• T giá c bn
i các quc gia ng dng ch đ t giá c đnh hoc th ni có kim soát; đng
k hoc hng ngày, ngân hàng trung ng công b mt t giá c bn cng nh mc
gii hn trong vic xác đnh t giá kinh doanh ca các ngân hàng thng mi. T
giá c bn có th đc tính toán da trên ch s bin đng ca bn t vi r tin t
chun ca quc gia; hoc đc xác đnh trên t bình quân liên ngân hàng ca ngày

giao dch trc đó. T giá kinh doanh ca các ngân thng mi đc xác đnh da
10


trên cung cu ngoi t nhng ch đc phép dao đng trong mt gii hn nht đnh
do ngân hàng trung ng công b trong tng thi k nht đnh.
• Kt hi.
Kt hi là vic các cá nhân, t chc, doanh nghip có ngun thu ngoi hi
phi bán ngoi t theo mt t l nht đnh, trong mt thi hn xác đnh, cho các
đnh ch tài chính đc phép kinh doanh ngo
i t. Kt hi là công c qun lý
mang tính hành chánh ca ngân hàng trung ng nhm tp trung ngun ngoi t
cho các nhu cu ngoi hi hp lý ca quc gia trong k.
Khi nn kinh t tng trng n đnh, th trng ngoi hi hot đng hiu
qu, qy d tr ngoi t ca quc gia di dào v.v , kt hi s không còn là công
c mang tính bt buc mà nó s tr thành công vic thng xuyên, t nguyn
ca các t chc có ngun thu ngoi t. Nu vic kt hi đc thc hin tt, hin
tng đô- la hoá nn kinh t b xoá b, ý thc t hào dân tc v tin t đc hun
đúc, đây qu là điu mà các nhà qun lý tin t luôn mong đi.
• Công c lãi sut tái chit khu:
Phng pháp dùng lãi sut tái chit khu là cách thc NHTW can thip
gián tip vào t giá đ điu chnh t giá hi đoái đc thc hin vi mong mun
to ra s thay đi cp thi v t giá. Tác đng ca công c lãi sut tái chit khu
đn t giá hi đoái đc thc hin theo c ch khi lãi sut tái chit khu thay đi,
kéo theo s thay đi cùng chiu ca lãi sut th trng, t sut li tc ca các tài
sn ni – ngoi t thay đi làm thay đi hng chy ca các dòng vn đu t
quc t, thay đi tài khon vn và ít nht cng làm các ch s hu tài sn vn
trong mt nc chuyn đi đng tin mình đang s hu sang đng tin có lãi sut
cao hn, cung – cu các tài sn ni – ngoi t thay đi và t giá thay đi theo
(phân tích trong ngn hn). C th, khi lãi sut trong nc tng, dòng vn ngn

hn trên th trng tài chính quc t s đ vào trong nc, các ch s hu vn
ngoi t trong nc cng chuyn vn ca mình sang ni t đ hng chênh lch
lãi sut. Kt qu là t giá hi đoái gim và đng ni t tng giá. Ngc li, khi
11


mun điu chnh t giá hi đoái tng s tin hành gim lãi sut tái chit khu.
Nhng công c này cng có nhiu hn ch. Lãi sut là mt công c rt
nhy cm, nó không th đo ngc ngay, li rt khó đnh lng kh nng tác
đng nên trong trng hp có nhng d kin sai v chiu hng phi din bin
c
a t giá, công c này s gây ra nhng hu qu xu đi vi nn kinh t. Lãi sut
và t giá có mi quan h qua li tác đng ln nhau. Vì vy, nu không thn trng,
tính tng tác qua li có th gây hu qu xa hn nhiu so vi mc đích mong
mun. Ngoài ra, đ có th thc hin công c này, đòi hi phi có mt th trng
vn đ mnh, t do, linh hot, tài khon vn phi đc m ca.
• Công c nghip v th trng m ngoi t:
Nghip v th trng m ngoi t thc cht là hot đng ca NHTW can
thip trc tip vào th trng ngoi hi đ điu chnh t giá hi đoái.
S dng nguyên tc hot đng ca cán cân thanh toán khi không cân bng
đòi hi phi đc tài tr bng cách thay đi mc d tr quc t, các chính ph
thc hin can thip vào t giá hi đoái thông qua vic điu chnh mc d tr
ngoi t. Tùy theo mc tiêu mun n đnh hay tng, gim giá đng ni t mà
NHTW s bán ra hay mua vào đng ngoi t, thay đi mc d tr ngoi t và thay
đi t giá hi đoái. Có hai kh nng có th xy ra khi NHTW tin hành can thip
vào th trng ngoi hi. ó là, kh nng can thip hu hiu và kh nng can
thip vô hiu.
Can thip hu hiu ca các chính ph vào th trng ngoi hi din ra khi
NHTW tin hành mua, bán đng ni t trên th trng ngoi hi, nh đó làm thay
đi c s tin, làm thay đi mc cung tin, lãi sut và làm thay đi t giá hi đoái.

 can thip trên th trng ngoi hi không nh hng đn các mc tiêu
chính sách ca chính ph, NHTW tin hành phng thc can thip vô hiu hóa.
Can thip vô hiu s din ra khi hành đng mua bán này ca NHTW đc phi
hp vi nghip v th trng m trên th trng tin t tng ng. Vic mua bán
các tài sn ni – ngoi t din ra đng thi vi vic mua bán chng khoán. Kt
12


qu ca s phi hp các nghip v này ch dn đn s thay đi trong mc d tr
quc t ca mt nc, ch không làm thay đi mc cung tin và do đó không dn
đn s thay đi trong t giá hi đoái và giá tr ca các đng tin.
Bên cnh các công c nêu trên, đ điu hành t giá hiu qu, ngân hàng
trung ng cn có s ph
i hp cht ch gia chính sách t giá vi các chính sách
tài chánh, tin t khác nh qu d tr ngoi hi, d tr bt buc, quy đnh biên đ
t giá…
1.4 Tác đng ca t giá hi đoái đn cán cân thng mi và đu t quc t.
Trong nn kinh t th trng, t giá đc điu tit bi quan h cung - cu
tin t
. Các nhân t nh hng đn cung - cu ngoi t chính là các yu t tác đng
đn t giá hi đoái. S bin đng ca các nhân t này đc biu hin bng vic
tng gim ca các khon mc trong cán cân thanh toán. Vì vy t giá là mt công
c kinh t v mô ch yu đ điu tit cán cân thng mi theo mc tiêu đnh trc
ca mt quc gia. T giá hi đoái không ch có tác đng đn giá c hàng hóa trong
nc mà còn tác đng rt ln đn xut nhp khu hàng hóa, cng nh đn xut
nhp khu t bn (vn).
T giá hi đoái tác đng đn nhiu mt ca nn kinh t ca mt đt nc
nh lm phát, cán cân thng mi và đu t quc t… Nhng đ tài ch đi chuyên
sâu vào xem xét tác đng ca t giá đi vi cán cân thng mi và đu t quc t.
1.4.1 Tác đng ca t giá đi vi cán cân thng mi

T giá thng đc coi là có nh hng quan trng đn cán cân thng mi
mt nc. Các t chc tài chính quc t nh Ngân hàng th gii (WB) và Qu tin
t quc t (IMF) thng khuyn ngh phá giá đ
ng ni t khi các nc gp khó
khn v cán cân thanh toán quc t vi lp lun cho rng phá giá s làm tng giá
trong nc ca hàng nhp khu và gim giá ngoài nc ca hàng xut khu ca
nc đó. C hai tác đng này đu ci thin sc cnh tranh quc t ca hàng trong
nc. Các ngun lc s đc thu hút vào các ngành sn xut ni đa mà gi đây có
th cnh tranh có hiu qu hn so vi hàng nhp khu, và ngun lc cng s đc
13


thu hút vào các ngành xut khu mà gi đây có th cnh tranh có hiu qu hn trên
các th trng quc t. Kt qu là xut khu tng lên và nhp khu gim đi. C hai
điu này làm cho cán cân thng mi ca nc phá giá đc ci thin. Tuy nhiên,
phá giá cng có mt s tác đng đn cán cân thng mi:
- S chm tr trong phn ng ca ngi tiêu dùng: C
n phi có thi gian đ
ngi tiêu dùng  c nc phá giá và th gii bên ngoài điu chnh hành vi
mua hàng trc môi trng cnh tranh đã thay đi.
- S chm tr trong phn ng ca nhà sn xut: Ngay c khi phá giá ci thin
đc kh nng cnh tranh ca hàng xut khu, nhng nhà sn xut trong nc
cng cn có thi gian đ m rng sn xut. Hn na, các đn đt hàng thng
đc đt trc và nhng hp đng nh vy không th hy b trong ngn hn.
- S cnh tranh không hoàn ho: S thâm nhp và gây đc nh hng trên th
trng th gii là mt công vic khó khn và mt nhiu thi gian. Các nhà xut
khu nc ngoài có th không chu chia s th trng và có th phn ng trc
s suy gim kh nng cnh tranh ca h bng cách gim giá hàng xut khu
sang nc phá giá. Tng t, nhng ngành công nghip nc ngoài phi cnh
tranh vi hàng nhp khu t các nc phá giá, có th phn ng trc s suy

gim kh nng cnh tranh bng cách gim giá c trên th trng trong nc, và
do đó, hn ch khi lng nhp khu t các nc phá giá.
- Vic gim giá đng ni t có th không ci thin đc cán cân thng mi
trong
thi gian trc mt.
Phá giá là vic nâng cao hay gim thp sc mua ca đng tin đi vi các
ngoi t và có th xem là mt s điu chnh t giá mnh, cc đoan (khác vi điu
chnh t giá bình thng  đim là điu chnh t giá bình thng là mt vic làm
thng xuyên vi mc đ nh v thay đi t giá, không gây ra nhng bin đng
ln cho s phát trin kinh t - xã hi). V nguyên lý, mc đích ca phá giá là làm
tng kh nng cnh tranh quc t và ci thin tình hình cán cân thng mi trong
tài khon vãng lai. Phá giá s giúp tng giá hàng nhp khu và gim giá hàng xut
14


khu. Tuy nhiên đ phá giá thành công cn phi có mt lot các điu kin đi kèm.
iu kin Marshall – Lerner:
Theo lý thuyt Marshall – Lerner thì không phi bao gi vic phá giá cng
làm tng xut khu, gim nhp khu cng đu ci thin đc cán cân vãng lai. iu
kin ch ra là: khi nào mà đ co giãn ca đng xut khu cng vi đ co giãn ca
đng nhp khu ln hn 1 (n
xk
+ n
nk
>1) thì phá giá mi giúp ci thin cán cân
thng mi.
iu kin cng hàm ý là vic chn thi đim phá giá cng rt quan trng. Nu giá
hàng nhp khu đang thp và có xu hng h, phá giá s có li vì hàng nhp khu
cng s không tng lên nhiu, nh đó hn ch tng giá thành sn xut ni đa vi
đu vào nhp khu, hn ch mt trái c

a phá giá là gây nên lm phát. Nu nh nhu
cu trên th trng th gii đi vi hàng xut khu ca quc gia tin hành phá giá
đang  mc cao và có xu hng gia tng thì đây cng là mt thi đim tt đ phá
giá vì nó s làm tng xut khu c v s lng và giá c mt cách nhanh chóng.
Tình hình bin đng trong cán cân thanh toán vãng lai khi mt quc gia tin
hành phá giá, đã đc các nhà khoa hc thng kê và mô t tng quát thành mt
đng cong J. ng cong J hàm ý rng thi gian đu khi tin hành phá giá cn
thit lp mt chính sách tin t tht cht và mt lng d tr ngoi t đ ln đ can
thip nhm duy trì mc t giá mi vì cán cân vãng lai xu đi s to ra mt áp lc
tip tc làm tng t giá và làm nn kinh t ri vào vòng lun qun ca phá giá và
lm phát. Bên cnh đó, mc đ và hình thc phá giá cng cn xem xét k.
Kinh nghim quc t v phá giá:
Nm 1987, Gylfason đã công b bng tng hp v h s co giãn ca 24
nc mà ông đã nghiên cu. Kt qu là 2 đn 3 nm sau k t lúc phá giá thì s ci
thin tài khon vãng lai (Current Account –CA). Theo lý thuyt đng cong ch J,
thi gian sau khi gim giá đng ni t, cán cân thng mi gim ti đáy c
a đng
J, nhng sau đó li ci thin và tng cao hn v trí ban đu ca nó.

15


Hỡnh 1.1: th hiu ng tuyn J
O
Thụứi gian
Thaởng dử
Thaõm huùt
CA
T
o

J
CA

th hiu ng tuyn J: Do P.Kgruman phỏt hin nm 1991 sau khi ụng
nghiờn cu phỏ giỏ USD trong thi gian 1985-1987. ễng cho rng trong di hn thỡ
tng h s co dón l 1,9 iu ny khng nh sau khi phỏ giỏ CA s c ci thin
trong di hn. Nm 1985, Goldsyein v Kahn ó i n kt lun rng h s co gión
trong di hn (>2 nm) cú giỏ tr gn gp ụi so vi h s co gión trong ngn hn
(0-6 thỏng). Ngoi ra, tng h s co dón trong ngn hn cú xu hng gn n 1
trong khi ú di hn th luụn luụn ln hn 1.
1.4.2 Tỏc ng ca t giỏ n u t quc t
u t quc t l vic di chuyn vn t nc ny sang nc khỏc nhm thu
c li nhun cao nht. u t nc ngoi bao gm cỏc khon u t trc tip,
u t giỏn tip v cỏc khon vay mn quc t.
i v
i u t trc tip, t giỏ tỏc ng ti phn giỏ tr vn m nh u t
nc ngoi u t hoc gúp vn liờn doanh. Vn ngoi t hoc t liu sn xut
c a vo nc s ti thng c chuyn i ra ng ni t theo t giỏ chớnh
thc. Bờn cnh ú, t giỏ cũn cú tỏc ng ti chi phớ sn xut v hiu qu ca cỏc
hot ng u t nc ngoi. Do ú, s thay i t giỏ cú nh hung nht nh n
16


hành vi ca các nhà đu t nc ngoài trong vic quyt đnh có đu t vào nc s
ti hay không và đu t bao nhiêu.
u t gián tip là loi hình đu t thông qua hot đng tín dng quc t cng
nh vic mua và bán các loi chng khoán có giá tr trên th trng. Tng li tc
nhn đc t vic đu t vào các tài sn quc t bao gm hai b ph
n:
- Li tc nhn đc t tài sn tính bng ngoi t.

- Khon lãi (hay l) vn phát sinh do vic gim giá (hay tng giá) ca đng
ni t trong thi gian đó.
Li tc t khon cho vay bng ngoi t = Lãi sut ngoi t + Gim giá đng
ni t trong thi gian đó.
Các giao dch này to nên ngun cung- cu ngoi t cho nn kinh t
thông
qua hot đng chuyn và thu hi vn đu t, chuyn tin lãi, c tc, li nhun v
nc sau mt chu k kinh doanh; tin gi ti ngân hàng nc ngoài hoc tin gi
ngoi t ca ngi không c trú Khi nhn đc mt khon đu t ca nc
ngoài, cung ngoi t ca quc gia nhn vn s gia tng. Ngc li, khi các nhà đu
t trong nc chuyn vn ra nc ngoài kinh doanh, cu ngoi t ca quc gia
chuyn vn s tng. Vì vy, trong điu kin các nhân t khác không đi, giá tr bn
t ca mt quc gia s tng nu quc gia đó có lung vn đu t ròng vào trong
nc; và bn t ca mt quc gia s gim giá khi quc gia này có khon đu t
ròng ra nc ngoài.
Bên cnh s tác đng ca lng vn đu t, t giá hi đoái còn b nh
hng bi t sut sinh li ca vn đu t, cng nh đ ri ro ca các nc nhn
vn đu t. ây là các yu t đóng vai trò quyt đnh hiu qu ca vn đu t. Nu
li nhun đu t ca mt nc tng lên, cung ngoi t ca nc đó cng tng theo
do các nhà đu t nc ngoài mun đu t thêm vn vào nc này; đng thi làm
gim cu ngoi t do các nhà đu t trong nc hn ch lung vn chuyn ra nc
ngoài kinh doanh. Kt qu là bn t lên giá. Tng t nh vy, giá tr bn t ca
quc gia s gim sút khi kh nng sinh li trên vn đu t thp hoc đ ri ro ca
17


quc gia đó cao. Nguyên nhân ca vn đ là do các nhà đu t trong nc chuyn
vn ra nc ngoài đ tìm kim c hi kinh doanh mang li li nhun cao hn trong
khi các nhà đu t nc ngoài gim lng vn chuyn vào do lo s ri ro quc gia.
Kt lun chng 1

iu hành t giá là công c hu hiu ca chính ph trong vic cân bng cán
cân thanh toán và điu hành kinh t v mô. Trong điu hành t giá, Ngân hàng Nhà
nc phi thit lp mt chính sách phù hp vi mc tiêu ca chính sách tin t và
chin lc phát trin nn kinh t nói chung trong tng thi k nht đnh. iu hành
t giá hiu qu s góp phn quan trng trong n đnh giá c, nâng cao v th bn t,
phát trin ngoi thng, thu hút ngun vn nc ngoài, cân bng cán cân thanh
toán, phát trin nn kinh t, đy nhanh tin đ hi nhp ca quc gia iu hành
t giá là công vic phc tp. Vì vy, bên cnh vic nghiên cu các lý lun c bn
v t giá, vic tham kho kinh nghim điu hành t giá ca mt s quc gia đc
bit là các quc gia nn kinh t mi ni điu không th thiu đi vi các nhà qun
lý kinh t v mô.
Chng tip theo s trình bày v các bng chng thc nghim v điu hành
t giá  các nn kinh t mi ni t đó rút ra mt s bài hc kinh nghim cho Vit
Nam.