Tài liệu Sổ tay Hướng dẫn thực hành nuôi tốt (GAP) tôm sú thâm canh ở Việt Nam.pdf

thiet ke chuan.qxd 1/3/2001 12:47 PM Page 1
Hướng dẫn thực hành nuôi tốt (GAP) ) tôm sú thâm canh ở Việt Nam
thiet ke chuan.qxd 1/3/2001 12:47 PM Page 2
Cục Quản lý Chất lượng, An toàn Vệ sinh và Thú y Thuỷ sản - NAFIQAVED
Mạng lưới các Trung tâm Nuôi trồng Thuỷ sản Châu Á - Thái Bình Dương - NACA
NAFIQAVED
SỔ TAY
HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH NUÔI TỐT (GAP)
TÔM SÚ THÂM CANH Ở VIỆT NAM
Đề tài/ Dự án GAP
NACA/SUMA
Đầu ra 7
thiet ke chuan.qxd 1/3/2001 12:47 PM Page 3
Hướng dẫn thực hành nuôi tốt (GAP) ) tôm sú thâm canh ở Việt Nam
thiet ke chuan.qxd 1/3/2001 12:47 PM Page 4
Sổ tay Hướng dẫn Thực hành Nuôi tốt
(GAP) cho đối tượng tôm sú nuôi thâm
canh do tập thể các nhà khoa học, các
nhà quản lý và công nhân kỹ thuật tham
gia trong Đề tài/Dự án Ứng dụng Qui
phạm Thực hành nuôi tốt (GAP) cho đối
tượng tôm sú, kết hợp với nội dung BMP
của Đầu ra 7 Hợp phần SUMA (Hỗ trợ
Nuôi trồng Thuỷ sản nước mặn, nước lợ)
nhằm hướng dẫn cho người nuôi tôm
những biện pháp kỹ thuật và quản lý cần
thực hiện trong phòng ngừa dòch bệnh,
bảo vệ môi trường, đảm bảo an toàn thực
phẩm và tăng thêm lợi nhuận cho cộng
đồng người nuôi tôm.
Cục quản lý CL, ATVS&TYTS, cơ quan

chủ trì đề tài và dự án GAP, chân thành
cám ơn Hợp phần SUMA và Mạng lưới
Nuôi trồng Thuỷ sản Châu Á Thái Bình
Dương (NACA) đã tài trợ kinh phí in cuốn
sổ tay này.
Nhóm cán bộ xây dựng Sổ tay Hướng
dẫn Thực hành Nuôi tốt (GAP) Tôm sú
Thâm canh ở Việt Nam rất mong nhận
được góp ý của các nhà khoa học, các
chuyên gia quản lý và bà con nuôi tôm
để giúp chúng tôi bổ sung hoàn thiện sổ
tay cho các lần tái bản sau.
Chúc bà con thắng lợi
trong nghề nuôi tôm!
Trại nuôi tôm sú có qui hoạch đẹp.
LỜI NÓI ĐẦU
Hướng dẫn thực hành nuôi tốt (GAP) ) tôm sú thâm canh ở Việt Nam
5
thiet ke chuan.qxd 1/3/2001 12:47 PM Page 5
B. Xây dựng ao nuôi
1. Khi xây dựng ao đầm, không làm ảnh
hưởng xấu đến rừng ngập mặn.
2. Cần có hệ thống kênh cấp nước, thoát
nước riêng biệt.
3. Ao chứa nước cấp có diện tích bằng
20%-30% tổng diện tích ao nuôi; ao chứa
nước thải có diện tích bằng 10-15% tổng
diện tích ao nuôi. Bờ ao cần được gia cố
kỹ, nhằm tránh thẩm thấu và sạt lở khi
mưa bão.

4. Mực nước ao nuôi cần duy trì từ 1m -
1,4 m trong suốt vụ nuôi.
5. Nên trồng cây ngập mặn, thả cá,
nhuyễn thể hai mảnh vỏ, trồng rong
biển... trên kênh thoát nước và ao xử lý
chất thải để tạo hệ lọc sinh học.
Hướng dẫn thực hành nuôi tốt (GAP) ) tôm sú thâm canh ở Việt Nam
Hướng dẫn thực hành nuôi tốt (GAP) ) tôm sú thâm canh ở Việt Nam
6
A. Lựa chọn đòa điểm
1. Ao nuôi phải nằm trong khu quy hoạch
(thông tin lấy từ cơ quan khuyến ngư hoặc
cơ quan quản lý chất lượng, thú y thuỷ sản
đòa phương).
2. Nên chọn nơi giao thông thuận tiện, có
điện lưới, có khả năng chủ động nguồn
nước cấp (ngọt, mặn), đảm bảo an ninh.
3. Không nên chọn đòa điểm nuôi tôm ở
những nơi có nhiều mùn bã hữu cơ (trước
đây là rừng ngập mặn) và những vùng đất
phèn, đất cát.
4. Không nên chọn nơi gần nguồn gây ô
nhiễm: nhà vệ sinh, nước thải nông
nghiệp, khu công nghiệp tập trung, nước
thải sinh hoạt.
I. LỰA CHỌN ĐỊA ĐIỂM VÀ XÂY DỰNG AO NUÔI
II. CHUẨN BỊ AO NUÔI
Phơi đáy ao nuôi.
thiet ke chuan.qxd 1/3/2001 12:47 PM Page 6
Hướng dẫn thực hành nuôi tốt (GAP) ) tôm sú thâm canh ở Việt Nam

7
1. Cần loại bỏ chất thải, mùn bã hữu cơ
trong ao nuôi. Ao cần để ướt ít nhất 3 ngày
để kiểm tra chất lượng đáy. Nếu đáy ao có
màu đen và mùi hôi, cần nạo vét hết bùn
và chuyển sang ao chứa bùn.
2. Phơi đáy ao (nếu là đất phèn thì không
nên phơi đáy để tránh độ phèn tăng cao).
Một số ao không thể làm khô đáy thì cần
rửa (thau) và dùng bơm hút hết bùn đen ở
đáy.
3. Điều chỉnh độ pH của đất, theo hướng
dẫn tại bảng 1:
Bảng 1: Tỷ lệ bột đá vôi hoặc vôi để điều
chỉnh pH của đất
pH của đất
Bột đá vôi
(CaCO3) kg/ha
Vôi
(CaO) kg/ha
>6,5
5 đến 6
5 đến 6
2000
3000
1000
500
1000
1500
4. Đối với ao mới: sau khi xây dựng xong,

ngâm nước 4-5 ngày rồi tháo cạn, sau đó
tiếp tục cho nước vào ngâm 2-3 ngày rồi
tháo cạn, làm 3-4 lần cho đến khi pH đạt
yêu cầu và ổn đònh.
5. Sau khi đã xử lý và thau rửa ao, tiến
hành lấy nước. Nguồn nước cấp vào ao
nuôi phải lấy từ ao chứa đã được xử lý.
Nước lấy vào ao nuôi và ao chứa đều phải
lọc bằng lưới mắt nhỏ để ngăn cá tạp và
Ghi chú:
pH < 5 nên dùng vôi (CaO); pH > 6,5
nên sử dụng bột đá vôi (CaCO3).
Nếu sử dụng phối hợp hai loại thì nên
tham khảo ý kiến của cán bộ kỹ thuật.
các động vật ngoài tự nhiên lọt vào ao
nuôi. Nếu sau khi lọc mà vẫn xuất hiện cá
tạp thì sử dụng saponin hoặc rễ cây thuốc
cá để diệt tạp. Sau khi diệt tạp, kiểm tra
độ pH, nếu đạt yêu cầu thì tiến hành gây
màu nước.
6. Gây màu nước:
z
Nước ao đạt yêu cầu để thả tôm có màu
vàng xanh đến nâu của tảo lục, tảo kim.
z
Nên chọn những ngày ấm và có ánh
sáng mặt trời để tiến hành gây màu
nước theo một trong hai cách dưới đây:
o
Dùng 30-50 kg NPK (5:10:3) cho 1 ha.

Nếu sau 3 ngày nước vẫn chưa có màu
tốt, cần bổ sung thêm 2-3 kg/1ha, sau 3
ngày kiểm tra màu nước, nếu chưa đạt
yêu cầu thì tiếp tục làm như trên cho
đến khi nước ao có màu tốt.
o
Dùng 1kg bột đậu nành rang khô+1kg
bột cám gạo+ 0,5kg bột cá nấu chín,
trộn đều, ủ qua đêm hoà vào nước tạt
đều khắp ao nuôi, làm liên tục 3-4 ngày
vào lúc sáng sớm.
7. Kiểm tra pH nước, nếu đạt yêu cầu thì
tiến hành thả giống.
Cải tạo đáy ao ướt.
thiet ke chuan.qxd 1/3/2001 12:47 PM Page 7
Hướng dẫn thực hành nuôi tốt (GAP) ) tôm sú thâm canh ở Việt Nam
8
Ao có màu nước không tốt.
Ao có màu nước tốt.
thiet ke chuan.qxd 1/3/2001 12:47 PM Page 8
Hướng dẫn thực hành nuôi tốt (GAP) ) tôm sú thâm canh ở Việt Nam
9
A. Chọn giống
1. Không mua tôm giống không rõ nguồn
gốc và không có giấy chứng nhận kiểm
dòch.
2. Nên mua tôm giống ở những trại có uy
tín (giống tốt, ít dòch bệnh, chất lượng ổn
đònh,..).
3. Tại trại giống cần quan sát tôm trong

từng bể giống bằng mắt thường kết hợp sử
dụng kính lúp hoặc kính hiển vi để kiểm
tra ngoại quan của tôm để lựa chọn:
z
Nếu thấy tôm trong bể đều cỡ (khoảng
12-15mm đối với PL15), hoạt động
nhanh nhẹn, có khả năng bơi ngược
dòng (khi khuấy nước) và phản ứng
nhanh lẹ với tác động bên ngoài (vỗ nhẹ
vào thành chậu), tôm sáng đẹp hoặc có
màu nâu đen, râu và phụ bộ đầy đủ, sạch
sẽ, không dò hình, ruột chứa đầy thức ăn
(có thể quan sát thấy một dải đen liên tục
dọc theo sống lưng) thì nên mua.
z
Nếu thấy tôm trong bể ương có con chết
hoặc không đạt các yêu cầu nêu tại
mục trên thì không nên mua.
4. Sau khi kiểm tra ngoại quan, nên tiếp
tục kiểm tra sức khoẻ tôm bằng một trong
hai cách dưới đây:
z
Sốc nước ngọt: lấy nước cùng với 20-30
con tôm giống từ bể ương vào khoảng 1/2
cốc thuỷ tinh, cho thêm một lượng nước
ngọt tương đương vào cốc và chờ khoảng
1 giờ. Nếu hơn một phần tư số tôm trong
cốc bò chết thì không nên mua.
z
Sốc formalin: lấy 100 con tôm giống

cho vào 10 lít nước lấy từ bể giống và
thêm 2ml formol, đồng thời sục khí. Sau
1 giờ, nếu tôm chết nhiều hơn 10% là
giống không tốt và không nên mua.
5. Khi đã chọn được mẻ giống ưng ý (tuy
nhiên tôm vẫn có thể mang mầm bệnh
nguy hiểm) nên thu khoảng 200 con tôm
giống, giữ sống và đưa đến phòng kiểm
nghiệm để kiểm tra bệnh đốm trắng và
MBV. Chú ý, chỉ mua những mẻ giống
không có vi rút gây bệnh đốm trắng và tỷ
lệ nhiễm MBV thấp hơn 10%.
III. KỸ THUẬT CHỌN GIỐNG VÀ THẢ GIỐNG
Tôm giống có chân bơi bò tổn thương.
Tôm giống có chân bơi sạch, tốt.
thiet ke chuan.qxd 1/3/2001 12:47 PM Page 9
Hướng dẫn thực hành nuôi tốt (GAP) ) tôm sú thâm canh ở Việt Nam
10
Tôm giống yếu, tụm vào giữa.
Tôm giống khỏe, phân tán đều.
thiet ke chuan.qxd 1/3/2001 12:47 PM Page 10
Hướng dẫn thực hành nuôi tốt (GAP) ) tôm sú thâm canh ở Việt Nam
11
Ngâm túi đựng tôm giống trước khi thả.
B. Thả giống
1. Cần tuân thủ lòch thả giống theo hướng
dẫn của cơ quan quản lý thuỷ sản đòa
phương.
2. Mỗi ao nuôi cần thả đủ lượng giống
trong một lần. Toàn vùng nuôi nên tập

trung thả giống trong thời gian 3-4 ngày.
3. Nên vận chuyển tôm giống vào lúc sáng
sớm hay chiều tối nhằm tránh nhiệt độ
quá cao gây sốc cho tôm. Thời gian vận
chuyển con giống từ trại giống về nơi nuôi
càng nhanh càng tốt (không quá 6 giờ).
4. Trước khi thả giống cần so sánh các yếu
tố môi trường (pH, độ mặn,..) giữa trại
giống và ao nuôi để khi thả tôm thực hiện
điều chỉnh môi trường từ từ nhằm tránh
gây sốc cho tôm.
5. Nên thả tôm giống xuống ao nuôi vào
lúc sáng sớm hoặc chiều mát. Chọn đầu
hướng gió để thả tôm. Tôm giống trong
các túi nilon được ngâm xuống ao nuôi
khoảng 30 phút cho đến khi cân bằng
nhiệt độ. Mở túi nilon cho nước vào từ từ
để tôm giống tự bơi ra ngoài ao nuôi.
6. Mật độ thả giống trong ao ương nên từ
100 - 150 con/m
2
.
thiet ke chuan.qxd 1/3/2001 12:47 PM Page 11
Hướng dẫn thực hành nuôi tốt (GAP) ) tôm sú thâm canh ở Việt Nam
12
IV. QUẢN LÝ MÔI TRƯỜNG AO NUÔI
A. Các thông số môi trường
Các thông số môi trường nước nuôi thích hợp cho tôm sú được giới thiệu trong Bảng 2.
Bảng 2: Các thông số môi trường nước ao nuôi tôm sú
Thông số Giới hạn tối ưu Ghi chú

pH 7.5 - 8.5 Dao động hàng ngày <0.5
Độ mặn 15-30%
o
Dao động hàng ngày <5%
o
Oxy hoà tan 5 - 6mg/l Không dưới 4mg/l
Độ kiềm 80 - 130 mg CaC03/l Phụ thuộc vào giao động của pH
Độ trong 30 - 40 cm Đo bằng secxi
H
2
S
< 0.03 mg/l Độc hơn khi pH giảm thấp
NH
3
< 0.1 mg/l Độc hơn khi pH và nhiệt độ cao lên
Các thông số trên phải được theo dõi, điều chỉnh để duy trì trong suốt quá trình nuôi.
1. Duy trì độ pH:
z
Độ pH của nước ao nuôi thường biến
đổi theo chu kỳ ngày, đêm và chu kỳ
nuôi. Cần đo pH 2 lần/ngày vào lúc 6h
và 18h.
z
Nếu pH>8,5 cần tiến hành thay nước
hoặc xử lý theo một trong hai cách dưới
đây:
o
Đường cát: 2-3g/m3 rải đều khắp
mặt ao nuôi vào khoảng 9-10h sáng,
kết hợp với sục khí ( để kích thích

phát triển vi sinh vật phân hủy hữu
cơ).
o
Dấm ăn: 5-10ml/m3 tạt đều khắp
mặt ao vào khoảng 10-12 giờ sáng.
z
Nếu pH< 6,5 sử dụng bột đá vôi hoặc
Dolomite. Nếu là ao phèn (nước thường
có màu vàng) cần rắc vôi dọc theo bờ
ao. Ngay sau khi trời mưa to, cần bón
vôi xuống ao.
z
Sau khi điều chỉnh pH, cần duy trì độ
kiềm 80-130mg CaCO3/lít.
2. Duy trì hàm lượng oxy hoà tan (DO):
z
Cần sử dụng thiết bò để kiểm tra lượng
oxy hoà tan hàng ngày, đặc biệt là vào
sáng sớm, kết hợp quan sát biểu hiện
của tôm và kiểm tra đáy ao. Nếu hàm
lượng oxy hoà tan dưới 4mg/l, tôm có
biểu hiện bất thường (dạt bờ, nổi đầu,
kéo đàn…) và đáy ao có màu đen thì
tăng cường quạt nước hoặc thay 10% -
20% lượng nước trong ao.
thiet ke chuan.qxd 1/3/2001 12:47 PM Page 12