ĐỒNG CHÍ DƯƠNG MẠC THẠCH - NGƯỜI CHÍNH TRỊ VIÊN CỦA ĐỘI VIỆT NAM TUYÊN TRUYỀN GIẢI PHÓNG QUÂN

ĐỒNG CHÍ DƢƠNG MẠC THẠCH - NGƢỜI CHÍNH TRỊ VIÊN CỦA ĐỘI
VIỆT NAM TUYÊN TRUYỀN GIẢI PHÓNG QUÂN
Nông Thị Thuỷ (Cao Bằng)

Đồng chí Dƣơng Mạc Thạch, sinh năm 1915, quê ở xã Gia Bằng (nay là xã Minh
Tâm, huyện Nguyên Bình (Cao Bằng), là ngƣời đảng viên, bí thƣ chi bộ Đảng cộng sản
đầu tiên của huyện Nguyên Bình. Đồng chí cũng là ngƣời đội viên Đội Việt Nam tuyên
truyền giải phóng quân (ĐVNTTGPQ).
Đồng chí Dƣơng Mạc Thạch sinh ra trong một gia đình khá giả ở Gia Bằng , chính
vì vậy khi mới 8 tuổi đã đƣợc gia đình cho đi học chữ Nho và học đến lớp nhất tiếng
Pháp. Vốn là ngƣời sáng dạ, thông minh nhanh nhẹn, có hoài bão và chí hƣớng, năm
1934 đồng chí tham gia cách mạng và đƣợc kết nạp vào Đảng cộng sản Việt Nam. Đồng
chí là ngƣời cán bộ lăn lộn với phong trào ở Nguyên Bình vận đồng nhiều ngƣời theo
cách mạng và cũng là một hạt nhân lãnh đạo, là bí thƣ chi bộ đầu tiên. Năm 1940 đồng
chí là uỷ viên Ban chấp hành lâm thời tỉnh Cao Bằng. Vốn là ngƣời am hiểu địa bàn, nắm
chắc phong trào cách mạng và có uy tín ở địa phƣơng, đặc biệt là trong đồng bào dân tộc.
Do vậy, sau Hội nghị Trung ƣơng lần thứ Tám năm 1945 đồng chí đƣợc tổ chức phân
công bám trụ hoạt động ở Nguyên Bình và vùng giáp gianh với Bắc Cạn. Tại đây, đồng
chí đã tích cực xây dựng và phát triển cơ sở, vận động đồng bào Tày, Nùng, Mông, Dao
vào Hội cứu quốc, tổ chức Mặt trận Việt Minh ở các xã, tổng. Tháng 11 năm 1942 các
ban Việt Minh đã họp ở Lũng Dẻ (châu Nguyên Bình), bầu ra Ban Việt Minh châu do
đồng chí Dƣơng Mạc Thạch làm chủ nhiệm. Đồng thời đồng chí còn đƣợc tỉnh uỷ phân
công trực tiếp cùng với đồng chí Võ Nguyên Giáp "Nam tiến" xuống vùng Bắc Cạn để
phát triển phong trào, tổ chức các đội tự vệ. Nhờ vậy, các chi bộ Đảng ở Ngân Sơn, Chợ
Rã lần lƣợt đƣợc thành lập. Thời kỳ này đồng chí Dƣơng Mạc Thạch là Tỉnh uỷ viên Cao
- Bắc - Lạngvà là cán bộ chủ chốt xây dựng và phát triển phong trào khu vực này nên là
một đối tƣợng luôn bị giặc săn lùng, truy bắt. Tháng 2 năm 1944 trên đƣờng xuống Phia
Boóc gặp địch khủng bố gắt gao, đồng chí đã phải ở lại hoạt động ở các xã phía Bắc
huyện Ngân Sơn và cũng tại đây đồng chí đã hai lần bị địch phục kích nhƣng đều may
mắn thoát đƣợc.
Ngày 22 tháng 12 năm 1944, tại buổi lễ thành lập ĐVNTTGPQ, đồng chí Dƣơng

Mạc Thạch đƣợc cử làm chính trị viên của đội. Dƣới sự chỉ đạo trực tiếp của đồng chí Võ
Nguyên Giáp đã cùng với đội trƣởng Hoàng Sâm chỉ huy ĐVNTTGPQ làm lên chiến
thắng ngay từ trận ra quân. Buổi đầu, ĐTVNTTGPQ gặp rất nhiều khó khăn về tài chính
(chỉ đƣợc cấp 50 đồng bạc Đông Dƣơng), đồng chí đã vận động một số ngƣời quyên góp,
ủng hộ và bàn bạc, đồng thời vận động gia đình mình ủng hộ 500 đồng.
Sau khi đánh đồn Đồng Mu trở về, đầu năm 1945 khi ĐVNTTGPQ đã phát triển
thành nhiều đại đội, đồng chí Dƣơng Mạc Thạch đƣợc giao nhiệm vụ chỉ huy một đại đội
hoạt động dọc đƣờng 3b, vừa vũ trang tuyên truyền vừa chặn đánh quân Nhật ở Nà Phặc,
Hà Hiệu, Đèo Giàng Trong tháng 8 năm 1945, đã cùng đơn vị tham gia giải phóng thị
xã Bắc Cạn, rồi sau đó, năm 1948 đồng chí trở thành Bí thƣ kiêm Chủ tịch Uỷ ban Hành
chính kháng chiến Bắc Cạn. Giữa năm 1948 đồng chí đƣợc điều về Bộ tƣ lệnh làm Đặc
phái viên các tỉnh miền núi, đầu năm 1949 đƣợc bổ nhiệm làm Trƣởng phòng Quốc dân
Miền núi của liên khu I.
Từ năm 1950, đồng chí Dƣơng Mạc Thạch đƣợc cử đi học tại Trƣờng chính trị Hà
Nam (Trung Quốc). Cuối năm 1951 đồng chí về nƣớc và đƣợc bổ sung vào Tỉnh uỷ Yên
Bái, sau đó tiếp tục đƣợc Trung ƣơng điều lên Hà Giang. Qua gần 20 năm hoạt động,
đồng chí đã trải qua các chức vụ: Tỉnh uỷ viên, Chủ tịch Uỷ ban hành chính Tỉnh, Phó Bí
thƣ Tỉnh uỷ Hà Giang. Tên tuổi của đồng chí đã gắn bó với quê hƣơng nơi đây,đã góp
phần xây dựng và phát triển đối với tỉnh miền núi đặc biệt khó khăn này. Đầu năm 1970
đồng chí đƣợc điều về làm Bí thƣ Đảng uỷ Trƣờng đại học Nông Nghiệp 3, Bắc Thái.
Đến tháng 8/ năm 1978 đồng chí nghỉ hƣu trở về sống tại quê hƣơng.
Sau hơn 40 năm tham gia hoạt động cách mạng, đồng chí Dƣơng Mạc Thạch đƣợc
giao trọng trách trên nhiều cƣơng vị, trên nhiều vùng quê khác nhau. Tuy trong buổi đầu
cách mạng còn nhiều khó khăn, song đồng chí luôn tỏ rõ bản lĩnh vững vàng, sự quyết
đoán của ngƣời chỉ huy quân đội, ngƣời lãnh đạo, xứng đáng là một trong những ngƣồi
con ƣu tú trên quê hƣơng cách mạng Cao Bằng. Với những công lao to lớn đó, đồng chí
Dƣơng Mạc Thạch đã đƣợc Đảng và Nhà nƣớc tặng thƣởng huân chƣơng Hồ Chí Minh,
huân chƣơng Kháng chiến chống Pháp hạng nhất và nhiều huân chƣơng khác.