Ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học địa lí địa phương tỉnh thái nguyên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
ĐỖ VĂN HẢO
ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀ
TRUYỀN THÔNG TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ
ĐỊA PHƯƠNG TỈNH THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Địa lí
Mã số: 62.14.01.11
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Hà Nội - 2015
Luận án được hoàn thành tại:
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
Người hướng dẫn khoa học:
1. PGS. TS. Nguyễn Trọng Phúc
2. PGS. TS. Trần Viết Khanh
Phản biện 1: PGS.TS. Nguyễn Tuyết Nga
Phản biện 2: PGS.TS. Hoàng Phúc Lâm
Phản biện 3: TS. Đỗ Văn Thanh
Luận án được bảo vệ trước hội đồng chấm luận án cấp Trường họp tại:
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Vào hồi … giờ … ngày…… tháng…… năm 2015
Có thể tìm hiểu luận án tại:
Thư viện Quốc gia Việt Nam
Thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
Thư viện Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên
Trung tâm học liệu - Đại học Thái Nguyên
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong thời đại ngày nay, khi khoa học kỹ thuật phát triển mạnh mẽ, sự bùng
nổ thông tin trên các lĩnh vực đã làm cho nội dung chương trình dạy học có nhiều
thay đổi, lượng thông tin ngày càng nhiều hơn và tăng lên không ngừng. Đặc biệt

đối với khoa học Địa lí, bởi vì đối tượng nghiên cứu của khoa học Địa lí là các vấn
đề tự nhiên và kinh tế xã hội, do đó những kiến thức của khoa học này luôn được
tăng lên hàng ngày, hàng giờ và nếu không bắt kịp sự biến đổi đó thì sẽ nhanh chóng
bị tụt hậu.
Về vấn đề đổi mới phương pháp dạy học (PPDH), chiến lược phát triển
giáo dục 2011 – 2020 ghi “Ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông nhằm
mở rộng các hình thức học tập đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng của mọi
người, giúp người học hoàn thiện nhân cách, mở rộng hiểu biết, nâng cao trình
độ học vấn, chuyên môn nghiệp vụ phù hợp với yêu cầu công việc và nâng cao
chất lượng cuộc sống”… Điều 28 mục 2 của Luật Giáo dục (2005), quy định:
“Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ
động, sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học;
bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc nhóm; rèn luyện kĩ năng vận
dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú
học tập cho học sinh”.
Môn học Địa lí có nhiều thuận lợi để ứng dụng Công nghệ thông tin và
truyền thông (CNTT&TT) vào dạy học do môn học này sử dụng rất nhiều phương
tiện và thiết bị dạy học, các phương tiện này có một ý nghĩa lớn trong giảng dạy
như: Bản đồ, biểu đồ, tranh ảnh, băng hình video, đồng thời cập nhật những số liệu
mới làm phong phú nội dung trong quá trình giảng dạy chương trình Địa lí.
Dạy học Địa lí địa phương (ĐLĐP) ở các trường phổ thông hiện nay đã
được chú ý nhiều hơn trước. Tuy nhiên, dung lượng kiến thức này vẫn còn chiếm
một tỷ lệ rất nhỏ trong chương trình địa lí. Hơn nữa nội dung ĐLĐP được phân bố ở
những tiết cuối năm, nên việc dạy và học ĐLĐP chưa được coi trọng đúng mức.
Nhiều giáo viên chưa thật sự đầu tư trong việc tổ chức các hoạt động dạy học cũng
như sử dụng các phương tiện dạy học hiện đại trong đó có việc ứng dụng
CNTT&TT trong dạy học ĐLĐP. Do đó, kiến thức ĐLĐP của học sinh thường
nghèo nàn, việc cung cấp và bổ sung kiến thức ĐLĐP cho học sinh còn nhiều hạn
chế, đây là vấn đề cần khắc phục.
Để góp phần đáp ứng những yêu cầu cấp bách nói trên của quá trình đổi

mới phương pháp dạy học Địa lí, chúng tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu "Ứng
1
dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học Địa lí địa phương
tỉnh Thái Nguyên”. Đây là một hướng nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn, góp phần
thực hiện đổi mới PPDH để nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học ĐLĐP ở
nhà trường phổ thông.
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục tiêu
Xây dựng Website học liệu điện tử và bài giảng E-learning nhằm mục tiêu đổi mới
phương pháp và nâng cao chất lượng dạy học ĐLĐP ở tỉnh Thái Nguyên.
2.2. Nhiệm vụ
- Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của việc ứng dụng CNTT&TT
vào dạy học địa lí.
- Nghiên cứu các kỹ thuật biên tập website học liệu điện tử và bài giảng
Elearning ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên lớp 9 Trung học cơ sở (THCS).
- Tổ chức dạy học Địa lí địa phương tỉnh Thái Nguyên lớp 9 THCS với
sự hỗ trợ của website học liệu điện tử và bài giảng E-learning.
- Tổ chức thực nghiệm sư phạm nhằm đánh giá tính khả thi, hiệu quả của việc
ứng dụng website học liệu điện tử và bài giảng E-learning trong dạy học ĐLĐP tỉnh
Thái Nguyên lớp 9 THCS; Đề xuất một số giải pháp ứng dụng CNTT&TT trong dạy
học ĐLĐP ở các trường THCS trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu ứng dụng CNTT&TT trong việc xây dựng website học liệu
điện tử và bài giảng E-learning tỉnh Thái Nguyên lớp 9 – THCS.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Giới hạn về nội dung: Nội dung ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên dành cho HS
lớp 9 THCS. Ứng dụng phần mềm Microsoft Office và dịch vụ trực tuyến
Google, phần mềm Adobe Presenter biên tập học liệu điện tử và bài giảng E-
learning ĐLĐP.

- Giới hạn về không gian lãnh thổ: Nghiên cứu và thực nghiệm (TN) trên địa bàn
tỉnh Thái Nguyên.
- Giới hạn về thời gian: Luận án được thực hiện từ năm 2009 – 2014.
4. Giả thuyết khoa học
Xây dựng và sử dụng được website học liệu điện tử, hệ thống bài giảng
E-learning trong dạy học ĐLĐP một cách có hiệu quả, đáp ứng các yêu cầu của
lí luận dạy học thì sẽ tăng cường hứng thú, phát huy tính tích cực của học sinh
trong học tập từ đó nâng cao chất lượng dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên.
2
5. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
Mục này đề cập đến lịch sử nghiên cứu, phát triển CNTT&TT trong
dạy học nói chung, dạy học Địa lí và ĐLĐP nói riêng ở cả 2 góc độ lí luận dạy
học sử dụng CNTT&TT và lí luận dạy học Địa lí, ĐLĐP sử dụng CNTT&TT
thông qua các công trình nghiên cứu tổng quan về dạy học Địa lí và ĐLĐP; các
bài báo; các giáo trình; luận án; luận văn thạc sĩ của gần 30 tác giả trong vòng 10
năm trở lại đây từ đó xác định những điểm kế thừa và phát triển của luận án.
6. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu
6.1. Quan điểm nghiên cứu
Những quan điểm nghiên cứu được sử dụng trong luận án bao gồm: quan
điểm hệ thống, quan điểm tổng hợp, quan điểm thực tiễn, quan điểm công nghệ
dạy học.
6.2. Phương pháp nghiên cứu
Những phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận án bao gồm:
Phương pháp thu thập tài liệu, phương pháp điểu tra, phương pháp toán thống
kê, phương pháp thực nghiệm.
7. Những đóng góp của luận án
Trong quá trình nghiên cứu, đề tài luận án đã bước đầu đạt được những
kết quả sau đây:
- Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn của việc ứng dụng
CNTT&TT trong dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên.

- Đánh giá được thực trạng việc ứng dụng CNTT&TT để nâng cao chất
lượng dạy học ĐLĐP ở trường THCS tỉnh Thái Nguyên hiện nay.
- Xây dựng website cơ sở học liệu điện tử, biên tập bài giảng trực tuyến
phục vụ cho dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên.
- Hướng dẫn cách sử dụng website trong dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên.
- Chứng minh được tính khả thi và hiệu quả của việc ứng dụng
CNTT&TT trong dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên.
- Đề xuất những giải pháp để nâng cao hiệu quả việc ứng dụng
CNTT&TT trong dạy học ĐLĐP ở trường phổ thông.
8. Cấu trúc luận án
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án
dược cấu trúc thành 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc ứng dụng công nghệ thông
tin và truyền thông trong dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên.
Chương 2: Biên tập website học liệu điện tử và bài giảng E-learning để tổ
chức dạy học Địa lí địa phương tỉnh Thái Nguyên lớp 9 THCS
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm
3
Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ỨNG DỤNG CÔNG
NGHỆ THÔNG TIN VÀ TRUYỀN THÔNG TRONG
DẠY HỌC ĐỊA LÍ ĐỊA PHƯƠNG TỈNH THÁI NGUYÊN
1.1. Cơ sở lí luận của đề tài
1.1.1. Những vấn đề đổi mới phương pháp dạy học Địa lí
1.1.1.1. Yêu cầu của đổi mới phương pháp dạy học
a. Sự cần thiết phải đổi mới phương pháp dạy học: Hiện nay, sự cần thiết của việc
đổi mới phương pháp dạy học xuất phát từ 3 nguyên nhân:
+ Nhu cầu của sự phát triển xã hội
+ Nhu của sự phát triển kinh tế
+ Đặc điểm tâm - sinh lí của người học

b. Đặc trưng của các phương pháp dạy học tích cực: Phương pháp dạy học tích
cực gồm các đặc trưng cơ bản sau: Dạy học thông qua tổ chức các hoạt động
học tập của học sinh, dạy và học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học, tăng
cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác, kết hợp đánh giá của thầy
với tự đánh giá của trò
1.1.1.2. Đổi mới phương pháp dạy học Địa lí theo hướng tích cực
- Yêu cầu đổi mới PPDH Địa lí
- Yêu cầu về đổi mới phương tiện dạy học Địa lí
- Yêu cầu đối với việc thiết kế một bài giảng Địa lí cụ thể
- Cơ sở để TKBG
1.1.2. Những vấn đề lí luận về dạy học Địa lí địa phương ở
trường phổ thông
Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lí luận về dạy học ĐLĐP, tác giả tập
trung tìm hiểu về mục đích, tầm quan trọng của việc dạy học ĐLĐP; Hình thức tổ
chức dạy học ĐLĐP; Phương pháp dạy học ĐLĐP.
1.1.3. Phương tiện thiết bị dạy học Địa lí
1.1.3.1. Khái niệm về phương tiện dạy học địa lí ở trường phổ thông
Trong các tài liệu về lí luận dạy học đã trình bày, phương tiện dạy học
đồng nghĩa với phương tiện trực quan, đó là các vật thật, vật tượng trưng, và các
vật tạo hình sử dụng để dạy học. Các vật thật giúp cho học sinh tiếp thu tri thức,
gây hứng thú tìm tòi học tập như: động vật, thực vật sống trong môi trường tự
nhiên. Các vật tượng trưng như: các sơ đồ, lược đồ, bản đồ giáo khoa,… giúp
cho học sinh thấy được một cách trực quan các sự vật hiện tượng, được biểu
diễn dưới dạng khái quát hoặc đơn giản. Còn các vật tạo hình kể cả phương tiện
hiện đại như: tranh, ảnh, mô hình, hình vẽ, băng video, phim đèn chiếu,… thay
4
cho các sự vật, hiện tượng khó trông thấy trực tiếp như: biển, đại dương,… hoặc
các sự vật hiện tượng không thể trông thấy như: cấu tạo của trái đất.
1.1.3.2. Phân loại các phương tiện, thiết bị kĩ thuật trong dạy học địa lí
Trên cơ sở phân loại các phương tiện dạy học, do đặc trưng của bộ môn, các

phương tiện trực tiếp dạy học địa lí được phân thành 2 nhóm phương tiện cơ bản:
- Nhóm các phương tiện dạy học truyền thống.
- Nhóm các phương tiện, thiết bị kĩ thuật dạy học địa lí.
1.1.3.3. Vai trò, chức năng của các phương tiện thiết bị dạy học
Phương tiện dạy học có thể đóng nhiều vai trò trong quá trình dạy học.
Một mặt, các phương tiện dạy học thay thế cho những sự vật hiện tượng và các
quá trình xảy ra trong thực tiễn mà giáo viên và học sinh không thể tiếp cận
được. Mặt khác, giúp thầy giáo phát huy tất cả các giác quan các hiện tượng và
tái hiện được những khái niệm, qui luật, áp dụng kiến thức vào thực tế sản xuất.
1.1.4. Công nghệ thông tin với việc đổi mới phương pháp dạy
học Địa lí
Trên cơ sở tìm hiều, nghiên cứu tác giả trình bày các khái niệm cơ bản về
CNTT&TT; tác động của CNTT&TT đối với giáo dục.
1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.1. Cấu trúc và nội dung chương trình Địa lí bậc Trung học cơ sở
Hệ thống kiến thức địa lí theo chương trình THCS liên quan đến ba nội
dung cơ bản của khoa học địa lí đó là: những kiến thức về Địa lí đại cương;
những kiến thức về Địa lí các châu; những kiến thức về Địa lí Việt Nam
Như vậy, cấu trúc của chương trình được sắp xếp theo thứ tự học sinh (HS)
học các kiến thức liên quan đến địa lí đại cương trước sau đó là địa lí các châu lục và
cuối cùng học địa lí Việt Nam. Việc sắp xếp chương trình như vậy đi theo con
đường từ những kiến thức khái quát đến những kiến thức cụ thể. Trong dạy học, đây
là con đường ngắn nhất, tiết kiệm thời gian. Nhưng việc sắp xếp chương trình này
đòi hỏi ở HS sự nỗ lực học tập rất lớn để nắm được các kiến thức khái quát (các khái
niệm, các quy luật), trong khi các kiến thức cụ thể mà HS có được còn rất hạn chế.
Đây là một khó khăn đối với việc dạy học địa lí ở trường THCS.
1.2.2. Nội dung địa lí địa phương tỉnh, thành phố bậc Trung học cơ sở
Nhìn chung, trong chương trình và SGK Địa lý lớp 9 THCS, phần ĐLĐP
chỉ là hướng dẫn cách học cho các em học sinh. Vì vậy, khi giảng dạy phần
ĐLĐP người giáo viên phải tìm tòi, khai thác tài liệu về nhằm cung cấp cho học

sinh những kiến thức cơ bản về địa phương của mình.
1.2.3. Đặc điểm tâm sinh lí và trình độ nhận thức của học sinh Trung học cơ sở
5
Trong mục này tác giả tập trung làm rõ các đặc điểm sau: động cơ học tập,
về tư duy, về ghi nhớ, về quan hệ giao tiếp Các đặc điểm trên được phát huy cao
nhất ở HS THCS.
1.2.4. Thực trạng dạy học Địa lí địa phương và việc ứng dụng
công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học ĐLĐP ở
tỉnh Thái Nguyên
1.2.4.1. Thực trạng dạy học Địa lí địa phương tỉnh Thái Nguyên
ĐLĐP là học phần cố định trong chương trình giảng dạy địa lí ở trường phổ
thông. Tuy nhiên việc giảng dạy ĐLĐP còn nhiều hạn chế: Thời lượng dành cho
chương trình ĐLĐP còn ít; Vấn đề giảng dạy ĐLĐP nói chung và ĐLĐP tỉnh Thái
Nguyên nói riêng còn gặp nhiều khó khăn do tài liệu phục vụ cho giảng dạy còn hạn
chế, nhận thức về kiến thức ĐLĐP của giáo viên còn chưa đồng đều; trình độ nhận
thức, khả năng tư duy… của học sinh không đồng đều giữa các vùng trong toàn tỉnh.
1.2.4.2. Thực trạng ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy
học Địa lí, ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên
Để có cơ sở đánh giá việc ứng dụng CNTT&TT trong dạy học Địa lí địa
phương ở trường phổ thông, chúng tôi tiến hành điều tra giáo viên (GV) và HS
ở nhiều huyện, thị, thành trong tỉnh Thái Nguyên.
Mục đích của công tác điều tra nhằm đánh giá tình hình dạy học, việc
ứng dụng CNTT&TT trong dạy học bộ môn, (về mặt nhận thức, tần suất, hình
thức, biện pháp sử dụng của GV và HS ). Kết quả điều tra sẽ là cơ sở quan
trọng để chúng tôi nắm bắt được thực trạng ứng dụng CNTT&TT dạy học bộ
môn hiện nay và đề xuất các biện pháp ứng dụng CNTT&TT để nhằm nâng cao
chất lượng dạy học Địa lí ở trường phổ thông.
Tiểu kết chương 1
Qua nghiên cứu lý luận và điều tra, khảo sát thực tế về việc “Ứng dụng
CNTT&TT trong dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên”, cho thấy một số vấn đề sau:

- Sự phát triển mạnh mẽ của CNTT&TT đã làm thay đổi bản chất của
quá trình dạy học. Bên cạnh các PPDH truyền thống, GV có nhiều hơn các
PPDH để lựa chọn như dạy học trực tuyến, E-learning, Webquest, HS có nhiều
cơ hội học tập, từng bước thay đổi phương pháp học từ học tập truyền thống
trên lớp sang tự học, tự nghiên cứu và tự đánh giá.
- Đổi mới cả về mục tiêu, nội dung và phương pháp là sự đổi mới mang
tính tất yếu và cũng là mục tiêu lớn đặt ra cho ngành Giáo dục và Đào tạo của
nước ta. Đổi mới để đáp ứng sự phát triển chung của thời đại và giải quyết vấn
đề cốt lõi của quá trình dạy học là cung cấp thêm tri thức nhân loại vào tri thức
của người học.
6
- Từ việc hệ thống, khái quát và phát triển những vấn đề lí luận, đồng
thời rút ra những nhận định chung từ việc ứng dụng CNTT&TT vào dạy học, đề
tài đã xây dựng được cơ sở lí luận và thực tiễn cho việc nghiên cứu, ứng dụng
CNTT&TT vào dạy học ĐLĐP ở trường THCS.
Chương 2
BIÊN TẬP WEBSITE HỌC LIỆU ĐIỆN TỬ VÀ BÀI GIẢNG
E-LEARNING ĐỂ TỔ CHỨC DẠY HỌC ĐỊA LÍ ĐỊA PHƯƠNG TỈNH
THÁI NGUYÊN LỚP 9 THCS
2.1. Những nguyên tắc biên tập website học liệu điện tử,
bài giảng E-learning
2.1.1. Nguyên tắc biên tập Website học liệu điện tử
Khi xây dựng Website học liệu điện tử cần đảm bảo các nguyên tắc sau
- Đảm bảo tính khoa học: Nguyên tắc này đòi hỏi nội dung thiết kế phải
đảm bảo tính chính xác và tính hiện đại của chương trình. Các nội dung của học
liệu được cấu trúc, sắp xếp khoa học để người dùng dễ sử dụng.
- Đảm bảo tính sư phạm: Nguyên tắc này đỏi hỏi nội dung thiết kế phải
rõ ràng, phù hợp với chương trình. Các hình ảnh, phim, tư liệu,… xây dựng phải
dễ sử dụng, giúp giáo viên dễ dàng tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức của
học sinh.

- Đảm bảo tính khả thi: Học liệu xây dựng phải đáp ứng được khả năng
sử dụng của GV các trường phổ thông ở địa phương.
- Đảm bảo tính kinh tế: Học liệu xây dựng phải phù hợp với điều kiện
kinh tế của các trường phổ thông, làm thế nào để chi phí sản xuất không lớn
nhưng đảm bảo được tính hiệu quả trong dạy học.
2.1.2. Nguyên tắc biên tập bài giảng E-learning
- Nguyên tắc 1: Kết hợp câu chữ với hình ảnh minh họa
- Nguyên tắc 2: Hình ảnh minh họa có thể kết hợp với giải thích bằng lời
(âm thanh).
- Nguyên tắc 3: Với hình ảnh minh họa không nên sử dụng đồng thời cả
lời nói và câu chữ.
- Nguyên tắc 4: Tạo môi trường học tập có tính tương tác cao kết hợp với
rèn luyện khả năng tự học
- Nguyên tắc 5: Phong cách viết nội dung phải có cấu trúc rõ ràng
- Nguyên tắc 6: Thận trọng với sự khác biệt về văn hoá và ngôn ngữ
- Nguyên tắc 7: Đóng gói nội dung cần tuân theo các chuẩn quy định
7
2.2. Giới thiệu một số phần mềm hỗ trợ biên tập website và
bài giảng trực tuyến
2.2.1. Một số phần mềm, website hỗ trợ tìm kiếm, biên tập kênh chữ
2.2.2. Một số phần mềm, website hỗ trợ biên tập bảng biểu thống kê
2.2.3. Một số phần mềm, website hỗ trợ tìm kiếm, biên tập video
2.2.4. Một số phần mềm, website hỗ trợ tìm kiếm, biên tập hình ảnh
2.2.5. Một số phần mềm, website hỗ trợ tìm kiếm, biên tập bản đồ
2.2.6. Một số phần mềm, website hỗ trợ biên tập bài giảng trực tuyến
2.3. Biên tập website học liệu điện tử và bài giảng trực tuyến Địa lí địa
phương tỉnh Thái Nguyên
2.3.1. Biên tập website học liệu điện tử Địa lí địa phương tỉnh
Thái Nguyên
2.3.1.1. Mục đích, yêu cầu biên tập website học liệu điện tử Địa lí địa phương

2.3.1.2. Cấu trúc website học liệu điện tử
2.3.1.3. Danh mục một số học liệu điện tử trong website cơ sở dữ liệu
2.3.1.4. Quy trình biên tập website học liệu điện tử
- Bước 1: Sưu tầm nguồn tư liệu
- Bước 2: Xây dựng cấu trúc cơ sở dữ liệu
- Bước 3: Lựa chọn công nghệ lưu trữ
- Bước 4: Biên tập website học liệu điện tử ĐLĐP
2.3.1.5. Ứng dụng các dịch vụ miễn phí của Google biên tập website cơ sở học
liệu điện tử ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên
a. Tổng quan về dịch vụ lưu trữ dữ liệu của Google.
b. Quy trình lưu trữ và chia sẻ dữ liệu của Google Drive và Google Site
c. Các bước biên tập website học liệu điện tử
- Bước 1: Tạo tài khoản Google Accounts với tên tài khoản là
tại địa chỉ />8
Hình 2.1. Giao diện tạo tài khoản Google Accounts
9
- Bước 2: Đăng nhập địa chỉ bằng tài khoản vừa tạo.
Hình 2.2. Giao diện đăng nhập Google Accounts
- Bước 3: Chọn ứng dụng Google Drive
Hình 2.3. Giao diện Google Drive
- Bước 4: Tạo thư mục lưu trữ học liệu trên Google Drive: Chọn nút Tạo
Hình 2.4. Giao diện tạo thư mục trên Google Drive
10
- Bước 5: Upload học liệu từ máy tính vào các thư mục trên Google Drive.
Hình 2.5. Giao diện các thư mục học liệu trên Google Drive
- Bước 6: Chia sẻ dữ liệu (Share File), chọn dấu tick vào đầu tên các File,
Hình 2.6. Giao diện upload học liệu trên Google Drive
- Bước 7: Tạo website trên Google Sites. Đăng nhập tài khoản gmail tại
địa chỉ .
Hình 2.7. Giao diện đăng nhập Google Sites tạo web miễn phí

11
- Bước 8. Chọn Create, chọn mẫu website có sẵn (Template) và đặt tên
site, nhập mã xác nhận website. Website được tạo có địa chỉ là
/>Hình 2.8. Giao diện chọn mẫu web trên Google Sites
- Bước 9: Biên tập Trang chủ (Home). Chọn nút Edit page để biên tập nội dung.
Hình 2.9. Giao diện biên tập trang chủ Website học liệu điện tử
- Bước 10: Tạo trang con (page) với tên gọi Thư viện bản đồ.
Hình 2.10. Giao diện biên tập trang nhánh Website học liệu điện
tử
12
- Bước 11: Thêm (Add) file học liệu điện tử vào trang web.
Hình 2.11. Giao diện biên tập học liệu Website học liệu điện tử
2.3.2. Biên tập bài giảng E-learning Địa lí địa phương tỉnh Thái
Nguyên
2.3.2.1. Yêu cầu đối với bài giảng E-learning Địa lí địa phương
2.3.2.2. Tổng quan quy trình biên tập bài giảng E-learning
2.3.2.3. Các bước biên tập bài giảng E-learning ĐLĐP bằng phần mềm Adobe
Presenter 7.0
Trong quá trình biên tập các bài giảng E-learning ĐLĐPtỉnh Thái
Nguyên, tác giả đề tài đã thực hiện biên tập 3 bài. Gồm các bài sau:
Bảng 2.1. Các bài giảng ĐLĐP được biên tập E-learning
TT Lớp Tên bài
1 9 Bài 41. ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên (Vị trí địa lý, phạm vi lãnh thổ
và tự nhiên)
2 9 Bài 42. ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên (Dân cư, xã hội)
3 9 Bài 43. ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên (Kinh tế)
Tác giả xin giới thiệu quy trình biên tập 01 bài giảng trực tuyến E-
learning bằng phần mềm Adobe Presenter 7.0. Địa lí lớp 9 THCS. Ở phần này,
tác giả đưa ra quy trình chi tiết để biên soạn một bải giảng bằng phần mềm
Adobe Presenter 7.0 gồm các bước:

- Cài đặt các phần mềm;
- Sưu tầm các tư liệu cần cho bài giảng;
- Xây dựng bài giảng trình chiếu bằng PowerPoint;
- Ghi âm, ghi hình;
- Thiết lập giao diện bài giảng E-learning;
- Thêm video vào trang trình chiếu
- Thêm âm thanh và đồng bộ lời giảng với trình chiếu hình ảnh;
13
- Tạo câu hỏi trắc nghiệm, tương tác vấn đáp (quizze);
- Xuất bản bài giảng E-learning.
14
15
KÊNH CHỮ
KÊNH HÌNH
BẢNG, BIỂU
VIDEO GIÁO KHOA
VIDEO GV GIẢNG BÀI
AUDIO LỜI GIẢNG BÀI
CÁC BÀI TRẮC
NGHIỆM
ĐỒNG BỘ HÓA
Kênh chữ,
Hình ảnh với
Âm thanh
Thêm các hiệu ứng
QUAY PHIM, GHI ÂM GIÁO VIÊN DẠY
SẢN PHẨM ĐÓNG GÓI (HTML, PDF viewer)
Upload to server
Hình 2.12. Quy trình các bước biên tập bài giảng E-
learning

2.4. Sử dụng website học liệu trong dạy học Địa lí địa phương
2.4.1. Khai thác nguồn học liệu
Để khai thác CSDL học liệu điện tử ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên, GV và HS
thực hiện theo các bước sau:
- Bước 1: Khởi động trình duyệt Web trên máy tính cá nhân có kết nối internet.
Ví dụ như: Google Chrome, FireFox, Internet Explorer.
- Bước 2: Nhập địa chỉ truy cập Website trên thanh Adress địa chỉ như sau:
/>- Bước 3: Truy cập vào các trang nhánh ở menu dọc bên trái khung cửa sổ trình
duyệt để vào các Thư viện lưu trữ theo phân loại học liệu điện tử bao gồm:
+ Thư viện bản đồ
+ Thư viện hình ảnh:
+ Thư viện video
- Bước 4: Sao chép (Copy) và dán (Paste), tải về Download, Chèn (Insert)
2.4.2. Sử dụng website học liệu trong dạy học đàm thoại
Trong dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên, GV truy cập vào trang học liệu
để dowload học liệu hoặc sử dụng trực tuyến trong khi lên lớp để đặt ra các câu
hỏi đàm thoại.
2.4.3. Sử dụng website học liệu hướng dẫn học sinh khai thác bản đồ
Trong điều kiện thực tế tại địa phương tỉnh Thái Nguyên, nguồn bản đồ
ĐLĐP rất hạn chế. Hệ thống bản đồ trên website học liệu điện tử hỗ trợ hiệu quả
quá trình dạy học ĐLĐP
2.4.4. Sử dụng website học liệu trong tổ chức dạy học nhóm
- Bước 1: GV giao nhiệm vụ cho các em HS trong lớp làm việc cá nhân
- Bước 2: Sau khi HS làm việc toàn lớp 5 phút. GV chia lớp thành các nhóm
thảo luận.
- Bước 3: Đại diện các nhóm báo cáo nội dung thảo luận sâu.
- Bước 4: Các nhóm tự đánh giá và đánh giá chéo. GV củng cố, chuẩn hóa kiến
thức và đưa nội dung phản hồi.
2.4.5. Sử dụng website học liệu trong dạy học dự án
Tiến trình thực hiện dạy học dự án ĐLĐP với sự hỗ trợ của Website học

liệu điện tử:
- Bước 1: Xác định chủ đề
- Bước 2: Các nhóm xây dựng kế hoạch làm việc
16
- Bước 3: Các nhóm thực hiện dự án
- Bước 4: Giới thiệu sản phẩm trước lớp
- Bước 5: Đánh giá
2.5. Sử dụng bài giảng E-learning ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên
2.5.1. Sử dụng bài giảng E-learning trên lớp
2.5.1.1. Tổ chức thực hiện bài giảng E-learning Địa lí địa phương
tỉnh Thái Nguyên
2.5.1.2. Một số lưu ý trong quá trình dạy học trên lớp
- Chuẩn bị cơ sở vật chất phòng học
- Chuẩn bị và kiểm tra dữ liệu bài giảng E-learning
- Tổ chức hoạt động dạy học
Hình 2.13. Giao diện điều khiển bài giảng E-learning
2.5.2. Sử dụng bài giảng E-learning ở nhà
- Bước 1: Kiểm tra các điều kiện phục vụ quá trình dạy học từ xa.
- Bước 2: GV hướng dẫn HS phương pháp tự học tại nhà.
- Bước 3: Tổ chức quá trình HS tự học tại nhà.
- Bước 4: Kiểm tra, đánh giá
- Bước 5: Củng cố và giao nhiệm vụ
Tiểu kết chương 2
Trong nội dung chương 2, tác giả đề tài đã thực hiện những nhiệm vụ sau:
- Xác lập những nguyên tắc biên tập Website học liệu điện tử, biên tập
E-learning trong dạy học Địa lí.
- Giới thiệu một số phần mềm CNTT&TT phục vụ biên tập website và
biên tập bài giảng E-learning.
17
- Biên tập website học liệu điện tử ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên và hướng dẫn

GV và HS sử dụng, khai thác nguồn học liệu phục vụ giảng dạy, học tập về ĐLĐP.
- Biên tập bài giảng E-learning ĐLĐP và hướng dẫn sử dụng bài giảng E-
learning trong dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên lớp 9 THCS.
Chương 3
THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
3.1. Mục đích, nguyên tắc và nhiệm vụ thực nghiệm
3.1.1. Mục đích thực nghiệm
Thực nghiệm là phương pháp thu thập thông tin được thực hiện với
việc quan sát nhằm kiểm tra tính đúng đắn của giả thiết khoa học.
3.1.2. Nguyên tắc thực nghiệm
Khi tiến hành thực nghiệm cần đảm bảo một số nguyên tắc sau: Đảm
bảo tính khoa học, khách quan, đảm bảo tính phổ biến, đảm bảo tính thực tiễn.
3.1.3. Nhiệm vụ thực nghiệm
- Xây dựng các giáo án dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên, lớp 9 THCS với
sự hỗ trợ của website học liệu điện tử và E-learning để tiến hành dạy thực nghiệm.
- Xây dựng các phiếu kiểm tra nhằm đánh giá kết quả TN.
- Xử lí kết quả TN, so sánh với kết quả đối chứng (ĐC).
- Nhận xét và đánh giá kết quả TN về tính khả thi và hiệu quả của việc dạy
học ĐLĐP với sự hỗ trợ của website học liệu điện tử và E-learning.
3.2. Nội dung thực nghiệm
Căn cứ vào nội dung của SGK địa lí lớp 9, khả năng xây dựng và sử
dụng giáo án điện tử, các bài thực nghiệm được lựa chọn như sau:
Bài 41: Địa lí tỉnh Thái Nguyên (Vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ và tự
nhiên). Lớp 9.
Bài 42: Địa lí tỉnh Thái Nguyên (Dân cư – xã hội). Lớp 9.
Bài 43: Địa lí tỉnh Thái Nguyên (Kinh tế). Lớp 9.
3.3. Phương pháp thực nghiệm
- Dự giờ lớp TN, ĐC, theo dõi các hoạt động dạy học và ghi biên bản.
- Trao đổi, trò chuyện với GV, HS và gửi phiếu điều tra, khảo sát.
- Kiểm tra hiệu quả giờ dạy bằng cách cho HS làm bài kiểm tra cuối giờ.

- Xử lí các số liệu thống kê và so sánh, đối chiếu kết quả thực nghiệm ở
các lớp TN và ĐC.
3.4. Tổ chức thực nghiệm
3.4.1. Thời gian thực nghiệm
18
Theo khung kế hoạch thời gian năm học 2010 - 2011 và 2011- 2012
3.4.2. Chọn trường, lớp và GV dạy thực nghiệm
Nhằm đảm bảo tính phổ biến, đại diện của địa bàn thực nghiệm, chúng tôi đã
chọn 06 trường THCS trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên để dạy thực nghiệm. Ở mỗi
trường, chúng tôi chọn một lớp TN và một lớp ĐC. Để đảm bảo tính khách quan,
chúng tôi chọn mỗi trường 1 GV dạy cả lớp TN.
3.5. Quy trình thực nghiệm
- Bước 1: Xây dựng giáo án dạy học ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên lớp 9
THCS với sự hỗ trợ của website học liệu điện tử và E-learning.
- Bước 2: Hướng dẫn, tập huấn GV về phương pháp, hình thức tổ chức
dạy học có CNTT&TT trong dạy học ĐLĐP theo hướng tích cực.
- Bước 3: Triển khai dạy học thực nghiệm.
- Bước 4: Kiểm tra, đánh giá kết quả thực nghiệm.
- Bước 5: Gửi phiếu hỏi ý kiến cho GV và HS
3.6. Kết quả thực nghiệm
3.6.1. Kết quả bài thực nghiệm số 1
Bảng 3.1. Các tham số kiểm định kết quả kiểm tra bài TN số 1
Lớp n
X
S V t
d
t
µ
TN 246 7.41 1.32 17.81
8.61 1.65

ĐC 250 6.37 1.37 21.44
Qua số liệu trên cho thấy kết quả học tập của HS nhóm TN tốt hơn nhóm
ĐC. GV sử dụng CNTT&TT để tổ chức các hoạt động ở trên lớp thu hút được
sự chú ý của HS vào bài giảng, tham gia tích cực vào các hoạt động học tập. HS
học tập một cách chủ động, tự giác và giành nhiều thời gian cho việc tìm tòi
kiến thức mới. HS hiểu bài, ghi nhớ sâu và vận dụng tốt kiến thức về ĐLĐP.
3.6.2. Kết quả bài thực nghiệm số 2
Bảng 3.2. Các tham số kiểm định kết quả kiểm tra bài TN số 2
Lớp n
X
S V t
d
t
µ
TN 246 7.33 1.51 20.68
8.19 1.65
ĐC 250 6.21 1.51 24.35
Căn cứ kết quả phân tích trên, cho thấy việc sử dụng BGĐT để dạy học
ĐLĐP đã tạo ra sự cuốn hút mạnh mẽ trong suốt quá trình của tiết học, nhận
thấy HS hứng thú và say mê hơn với nội dung ĐLĐP. GV dễ dàng trong việc tổ
chức các hoạt động nhận thức theo hướng dạy học tích cực nhờ sự hỗ trợ của
19
CNTT&TT. Lớp TN có kết quả học tập cao hơn, ghi nhớ đối tượng địa lí lâu
bền và nhanh hơn so với lớp ĐC.
20
3.6.3. Kết quả bài thực nghiệm số 3
Bảng 3.3. Các tham số kiểm định kết quả kiểm tra bài TN số 3
Lớp n
X
S V t

d
t
µ
TN 246 7.19 1.52 21.21
6.52 1,65
ĐC 250 6.28 1.56 24.84
Từ kết quả TN và qua quá trình dự giờ tiết TN ở một số trường, chúng tôi
nhận thấy các tiết dạy TN – tiết học được thiết kế theo hướng dạy học có ứng
dụng CNTT&TT giúp các em biết cách khai thác tri thức, phát huy tốt năng lực
tư duy sáng tạo. Tuy nhiên, để làm được điều đó đòi hỏi người GV phải đầu tư
nhiều thời gian, công sức khi thiết kế và tổ chức dạy học trên lớp. Ngoài việc
phải làm tốt khâu sưu tầm, xử lí tài liệu, thiết kế BGĐT, người GV cũng cần
phải được trang bị những kiến thức, kỹ năng để sử dụng các phương tiện, thiết
bị dạy học trên lớp trong đó có CNTT&TT.
3.7. Nhận xét kết quả thực nghiệm chung
3.7.1. Nhận xét về mặt định lượng
Sau mỗi bài thực nghiệm, chúng tôi đều thống kê điểm số, tính toán tỉ lệ
điểm kiểm tra theo các mức độ: giỏi, khá, trung bình, yếu, kém; tính toán các
tham số kiểm định cho mỗi bài thực nghiệm. Kết quả cho thấy:
Điểm trung bình của các lớp thực nghiệm luôn cao hơn các lớp đối
chứng ở cả 6 trường và cả 3 bài thực nghiệm.
Bảng 3.4. So sánh điểm trung bình của các lớp TN và ĐC
Trường Lớp
Sĩ
số
Xếp loại
Bài 1 Bài 2 Bài 3
THCS Hà Thượng - H. Đại Từ
TN 44 7.36 7.41 7.25
ĐC 46 6.26 6.41 6.33

THCS Trần Phú - H. Phú Bình
TN 42 7.52 7.43 7.33
ĐC 42 6.33 6.31 6.14
THCS Quang Trung - TP Thái Nguyên
TN 40 7.73 7.28 7.13
ĐC 41 6.54 6.05 6.44
THCS Nguyễn Du - Thị xã Sông Công
TN 44 7.64 7.50 7.20
ĐC 44 6.82 6.66 6.27
THCS Quyết Thắng - TP Thái Nguyên
TN 39 7.05 7.26 7.28
ĐC 41 6.29 5.80 6.49
Phổ thông DTNT Nguyễn Bỉnh Khiêm
TN 37 7.08 7.03 6.89
ĐC 36 5.67 5.81 6.00
Tỉ lệ HS khá, giỏi của lớp thực nghiệm cao hơn nhiều so với các lớp đối
chứng, ngược lại, tỉ lệ HS yếu, kém ở lớp thực nghiệm ít hơn ở lớp đối chứng.
21
Bảng 3.5. So sánh kết quả kiểm tra của các nhóm lớp thực nghiệm
(Đơn vị: %)
Nhóm
Bài thực nghiệm 1 Bài thực nghiệm 2 Bài thực nghiệm 3
Y – TB K – G Y – TB K – G Y – TB K – G
Thực nghiệm 24.4 75.6 28.9 71.1 31.3 69.7
Đối chứng 56.4 43.6 62.0 38.0 56.4 44.6
Độ lệch tiêu chuẩn (S) và hệ số biến thiên (V) nhìn chung nhỏ, chứng tỏ
kết quả học tập của HS phân tán quanh giá trị trung bình ít và số liệu thu được
khá tập trung.
Đại lượng kiểm định (T) ở lớp thực nghiệm thường lớn hơn ở lớp đối
chứng, chứng tỏ các điểm trung bình giữa hai nhóm lớp thực nghiệm là có ý

nghĩa. Qua đó khẳng định tính hiệu quả của việc ứng dụng CNTT&TT trong
dạy học địa lí nói chung và ĐLĐP nói riêng.
3.7.2. Nhận xét về mặt định tính
Cùng với kết quả có tính định lượng trên, chúng tôi cũng tiến hành
khảo sát về mặt định tính bằng cuộc phỏng vấn, quan sát và các phiếu hỏi của
GV sau tiết thực nghiệm. Thông qua đó có thể rút ra một số kết luận sau:
Tình hình học tập ĐLĐP của HS các trường của tỉnh Thái Nguyên, đặc
biệt qua các tiết dạy thực nghiệm – tiết học được thiết kế theo hướng dạy học có
ứng dụng CNTT&TT giúp các em biết cách khai thác tri thức, phát huy tốt năng
lực tư duy sáng tạo. Vì vậy, các em hứng thú học tập hơn, tham gia giờ học một
cách tích cực hơn, nên việc nắm kiến thức chắc hơn. Kết quả học tập cao hơn
(qua đánh giá điểm kiểm tra sau tiết học).
Sử dụng CNTT&TT để tổ chức các hoạt động ở trên lớp thu hút được sự
chú ý của HS vào bài giảng, tham gia tích cực vào các hoạt động học tập. Học sinh
học tập một cách chủ động, tự giác và giành nhiều thời gian cho việc tìm tòi kiến
thức mới. Học sinh hiểu bài, ghi nhớ sâu và vận dụng tốt kiến thức về ĐLĐP.
3.8. Khảo sát ý kiến giáo viên, học sinh đánh giá Website học liệu điện tử và
bài giảng E-learning ĐLĐP Thái Nguyên
3.8.1. Mục đích khảo sát
- Thu thập ý kiến đánh giá những mặt ưu điểm, hạn chế của Website
học liệu điện tử và bài giảng E-learning ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên để sửa chữa,
hoàn thiện về mặt chất lượng, hấp dẫn về hình thức, phù hợp với phương pháp
sư phạm, hiệu quả, dễ sử dụng, phù hợp với thực tiễn học đối với HS.
22
- Thu thập ý kiến về nội dung bài dạy, khả năng khai thác thông tin, khả năng
sử dụng máy tính trong học tập trực tuyến sau khi hoàn thành nội dung ĐLĐP.
- Tổng hợp các ý kiến đề xuất, kiến nghị.
3.8.2. Đối tượng hình thức khảo sát
- Hình thức khảo sát: phiếu khảo sát trực tiếp.
- Đối tượng là chuyên gia, GV THCS: tổng số người được khảo sát: 65,

trong đó: Tiến sĩ: 04 người; Thạc sĩ: 08 người; Cử nhân: 53.
- Đối tượng là học sinh: tổng số 248 HS.
3.8.3. Tổng hợp kết quả khảo sát
- Tổng hợp ý kiến của chuyên gia, GV và HS nhận xét, đánh giá Website học liệu
điện tử ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên.
- Học sinh tự đánh giá khả năng sử dụng máy tính và khai thác thông tin trước và sau
khi tham gia trên bài giảng E-learning ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên
3.8.4. Kết luận sau khi khảo sát
Sau khi tổng hợp, phân tích kết quả khảo sát chuyên gia, GV THCS, HS,
có thể rút ra một số kết luận sau:
- Website học liệu điện tử đạt yêu cầu về các mặt:
+ Tính khoa học: 68,5% đồng ý đạt mức độ tốt; 27,7% : khá
+ Tính sư phạm: 77,8% đồng ý đạt mức độ tốt; 21,1% : khá
+ Ứng dụng CNTT: 81,2% đồng ý đạt mức độ tốt; 18,8% : khá
+ tính thực tiễn: 63,2% đồng ý đạt mức độ tốt; 30,7% : khá
+ Không đạt: 0%
Tổng hợp ý kiến: đánh giá Website học liệu điện tử ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên đạt
loại tốt
- Bài giảng E-learning đạt yêu cầu về các mặt:
+ Tính khoa học: 73,6% đồng ý đạt mức độ tốt; 24,4% : khá
+ Tính sư phạm: 65,7% đồng ý đạt mức độ tốt; 31,7% : khá
+ Ứng dụng CNTT: 68,2% đồng ý đạt mức độ tốt; 29,9% : khá
+ Tính thực tiễn: 62,1% đồng ý đạt mức độ tốt; 36,0% : khá
+ Không đạt: 0%
Tổng hợp ý kiến: đánh giá bài giảng E-learning ĐLĐP tỉnh Thái Nguyên đạt
loại tốt
- Khả năng sử dụng máy tính, khả năng khai thác bài giảng E-learning, khai thác
Internet phục vụ cho học tập ĐLĐP được nâng lên rõ rệt cụ thể:
+ Các thao tác cơ bản để sử dụng máy tính
Trước khi tham gia khoá học: 6,3% đạt mức 3; 0,5% đạt mức 4

23