SKKN vài ý GIÚP học SINH nắm VỮNG CÁCH gõ đệm THEO TIẾT tấu NHỊP PHÁCH KHI hát

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
VÀI Ý GIÚP HỌC SINH NẮM VỮNG CÁCH GÕ ĐỆM THEO
TIẾT TẤU, NHỊP, PHÁCH KHI HÁT.
A / MỞ ĐẦU:
Đất nước ta đang chuyển dần sang thời kì thực hiện công nghiệp
hoá, hiện đại hoá đất nước và hội nhập quốc tế. Văn kiện Đại hội Đảng
Cộng Sản Việt Nam nhiều khoá đã nhấn mạnh : "Nâng cao dân trí, đào
tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài và phát huy nguồn nhân lực to lớn của
con người Việt Nam là nhân tố quyết định thắng lợi của công cuộc công
nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước"
Vì vậy mà mục tiêu của giáo dục nước nhà là hướng tới việc đào
tạo những con người phát triển toàn diện về đức, trí, lao, thể, mĩ. Nhằm
hướng tới những con người lao động chủ động linh hoạt, sáng tạo, sẵn
sàng thích ứng với xã hội đang từng ngày đổi thay.
Ở bậc tiểu học hiện nay Bộ Giáo Dục đã quy định dạy đủ 9 môn
bắt buộc và môn Âm nhạc là một trong những môn học không thể thiếu
trong quá trình giáo dục toàn diện, cân đối hài hoà cho các em học sinh.
Bởi vì âm nhạc là nhu cầu thiết yếu trong đời sống tinh thần của mỗi con
người nói chung và ở trẻ em nói riêng. Trẻ em tham gia ca hát là được tự
hoạt động để nhận thức thế giới xung quanh và bản thân mình. Từ hình
tượng âm nhạc của bài hát, bản nhạc có tác động rất nhiều vào cảm xúc
Trang 1
của các em. Từ đó giúp cho việc phát triển trí tuệ, óc thẩm mĩ, trí tưởng
tượng. Thông qua nội dung bài hát các em thêm yêu cuộc sống, yêu quê
hương đất nước, yêu truyền thống, bản sắc dân tộc con người Việt Nam.
Học sinh tiểu học rất nhạy cảm với âm thanh , nhịp điệu, tiết tấu. Trẻ em
thích được hoạt động và tự biểu hiện. Từ việc nghe hát, nghe nhạc, tập
hát và biết được một số kiến thức phổ thông về âm nhạc….Tất cả những
điều đó sẽ tạo thành một trình độ văn hoá tối thiểu để góp phần cùng các
môn học khác giáo dục nhân cách con người.
Qua nhiều năm được phụ trách giáo dục môn Âm nhạc bản thân tôi

nhận thấy rằng học sinh trường tôi còn lúng túng chưa phân biệt được
từng cách gõ đệm theo tiết tấu, theo nhịp, theo phách khác nhau như thế
nào trong một bài hát cụ thể. Chính vì điều đó mà các em hát và sử dụng
cách gõ đệm còn tuỳ tiện lúc nhanh, lúc chậm dẫn đến việc hát sai giai
điệu của bài hát. Vì thế mà học sinh rất e ngại khi đứng hát trước đám
đông, do sợ mình hát sai, sợ các bạn chê cười. Bởi thế mà làm giảm đi
phần nào khả năng biểu hiện năng lực học tập âm nhạc của bản thân
mình.
Khi giáo viên giới thiệu các kiểu gõ đệm theo tiết tấu, gõ theo
nhịp, gõ theo phách thì các em hiểu rất mơ hồ bởi vì những từ đó rất trìu
tượng với lứa tuổi của học sinh tiểu học.
Trang 2
Hơn nữa điều kiện ở nơi các em đang sinh sống, việc tiếp cận với
những bài hát cho thiếu nhi còn hạn chế. Ít em xem ti vi, nghe đài, băng
đĩa về những bài hát dành cho lứa tuổi thiếu nhi mà chủ yếu là xem
nhiều về phim hoạt hình, xem đĩa siêu nhân….thời gian dạy hát ở nhà
trường chỉ được phân bố 1 tiết/ tuần. Do sự phát triển trí tuệ chưa hoàn
chỉnh, tâm lứa chưa ổn định nên ở lứa tuổi này các em dễ thuộc nhưng
lại rất hay quên. Có thể là tiết trước dạy các em nhưng tiết sau hỏi lại thì
các em đã quên, mà trong một tuần chỉ có một tiết Âm nhạc trong 35
đến 40 phút. Vậy làm thế nào mà để giúp học sinh biết cách " vỗ bài"
đúng tiết tấu, đúng nhịp, đúng phách khi hát. Mà những điều trên là cơ
sở làm nền tảng cho việc hát đúng giai điệu của bài hát. Đó là điều trăn
trở của bản thân tôi mỗi khi lên lớp.
Từ những điều trăn trở đó bản thân tôi luôn tìm tòi , nghiên cứu,
tìm ra cách giảng dạy học sinh nắm vững cách gõ đệm theo tiết tấu, gõ
theo nhịp, gõ theo phách trong bất cứ bài hát nào. " Vài ý giúp học Tiểu
học nắm vững cách gõ đệm theo tiết tấu, theo nhịp, theo phách khi hát".
Đó là sáng kiến nhỏ để góp phần vào dạy học mang tính thiết thực hơn
nhằm mang lại hiệu quả cao trong mỗi giờ lên lớp.

B. NỘI DUNG CỤ THỂ:
Bước vào năm học mới khi được sự phân công của Ban Giám Hiệu
cho tôi phụ trách các khối lớp, từ khối 1 đến khối 5 ở điểm chính và 1
Trang 3
lớp ở điểm lẻ. Trong mỗi khối lớp có rất nhiều đối tượng học sinh khác
nhau, có lớp học 2 buổi/ ngày, 1 buổi/ ngày. Vì thế mà trình độ học sinh
không đồng đều. Cho nên việc tiếp thu bài ở các em cũng rất khác nhau.
Bản thân luôn tìm tòi học hỏi qua sách, báo, đài, phương tiện thông
tin đại chúng… Từ đó chọn lọc các cách dạy cụ thể phù hợp với đặc
điểm học sinh địa phương. Tìm tòi sáng tạo những trò chơi âm nhạc phù
hợp với lứa tuổi học sinh tiểu học, lôi cuốn lòng yêu thích giúp các em
tham gia tích cựa vào môn học.
- Giáo viên luôn hoà mình với học sinh tạo sự gần gũi giữa thầy và
trò. Tạo cho không khí lớp học thoải mái, không gò bó để các em được
tự nhiên bộc lộ phát triển khả năng biểu hiện năng khiếu của mình .
Các hoạt động dạy dành cho từng đối tượng học sinh được thể hiện
rõ trên giáo án. Luôn đan xen và tổ chức nhiều hình thức gõ đệm trong
một tiết.
- Sử dụng những nhạc cụ gõ đa dạng phù hợp với nội dung của
từng bài, cho học sinh xem các hình nốt nhạc và giá trị của các nốt được
liệt kê vào bảng phụ ở góc học tập thường xuyên (với các lớp 3, 4, 5) để
rèn cho học sinh nhớ những nốt nhạc và giá trị của mỗi hình nốt.
Với lớp 1 và 2 các em chưa nhận biết hình nốt và giá trị của các nốt
trắng, nốt đen, nốt móc đơn, dấu lặng đơn, dấu lặng đen. Mà với lứa tuổi
ở lớp này chỉ yêu cầu hát đúng giai điệu theo phương pháp truyền miệng
Trang 4
của giáo viên. Các em biết gõ tiết tấu, gõ nhịp là thông qua giáo viên với
các thao tác đó học sinh bắt chước theo giáo viên.
Ví dụ: Bài " Quê hương tươi đẹp" dân ca Nùng.
Trước khi dạy hát cho học sinh giáo viên cho các em đọc lời ca

theo tiết tấu 1-2 lần. Sau đó giáo viên dạy cho học sinh hát rồi hướng
dẫn các em các cách gõ đệm, với bài này thì giáo viên sử dụng cách gõ
đệm theo phách và gõ đệm theo tiết tấu đã được viết sẵn vào bảng phụ
trên khuông nhạc chia làm 2 cách gõ đệm khác nhau.
*Gõ theo tiết tấu:
*Gõ đệm theo phách:
Trang 5
Mỗi nốt trên khuông nhạc giáo viên đã đánh dấu x vào từ được gõ
trong ô nhịp. Giáo viên chỉ định cho học sinh là gõ vào những tiếng ở
bài hát trên chứ không giải thích là vì sao. Vì nếu giải thích thì học sinh
sẽ không hiểu gì mà còn làm cho các em lúng túng hơn. Vì vậy mà giáo
viên chỉ định áp đặt bằng dấu x tiếng nào được đánh dấu x ở dưới thì
phần gõ của hai thanh phách sẽ rơi vào những tiếng đó. Sau đó giáo viên
yêu cầu học sinh nhận xét về hai cách gõ của câu hát trên, bài trên.
Giáo viên nêu cách gõ đệm theo tiết tấu là gõ đệm vào từng từ
(tiếng) trong câu hát, còn gõ phách là gõ vào phần mạnh của phách
tương ứng với 1 nốt đen, hoặc hia nốt móc đơn.
Để phân biệt hai cách gõ trên giáo viên chia lớp thành hai nhóm,
mỗi nhóm thực hiện gõ một cách, khi đã được gõ và được nghe các em
sẽ nhận biết được điểm khác của hai cách gõ trên. Như vậy với học sinh
lớp 1 và 2 giáo viên dạy cho học sinh tập gõ đệm bằng cách áp đặt về
cách gõ và hướng dẫn các em luyện tập nhiều lần. Nhưng với học sinh
lớp 3, 4, 5. các em đã được học về các hình nốt trắng, nốt đen, nốt móc
đơn, dấu lặng đơn, dấu lặng đen và các kí hiệu âm nhạc khác thì với bài
mới giáo viên yêu cầu học sinh tự xác định cách gõ tiết tấu, xác định
nhịp, xác định cách gõ phách trong câu hát của từng bài bằng những kí
hiệu là mũi tên ( ). Giáo viên nêu khái niệm về nhịp phách.
Trang 6
Mỗi nhịp có trường độ tương đương nốt trắng, mỗi nhịp chia làm 2
phách, mỗi phách bằng một nốt đen hoặc hai nốt móc đơn…

Ví dụ: Bài hát : "Em yêu hoà bình" lớp 4 của nhạc sĩ Nguyễn Đức
Toàn có sử dụng nhiều hình nốt khác nhau trong một khuôn nhạc. Để
các em hát và gõ đúng nhịp, đúng phách, đúng tiết tấu thì trước tiên để
cho học sinh xác định : Nếu gõ phách thì biết phân chia phách (đánh
phách). Nếu chọn gõ nhịp đánh dấu nhịp sẽ rơi vào từ nào, còn tiết tấu
thì chỉ cần đánh dấu vào các từ (tiếng) chứ không đánh dấu vào cả dấu
lặng đơn hoặc lặng đen.
Giáo viên cho học sinh nêu về 3 cách gõ với câu hát đầu.
*Gõ đệm theo nhịp 2
*Gõ đệm theo phách
*Gõ đệm theo tiết tấu
Trang 7
Giáo viên yêu cầu học sinh nêu xong và thực hành gõ đệm bằng
thanh phách hoặc song loan. Trước tiên giáo viên cho học sinh đọc lời ca
và gõ đệm theo một lượt đến hết bài. Sau khi đã quen giáo viên yêu cầu
các em hát và gõ đệm theo lời ca. Thực hiện như vậy sẽ tạo cho các em
gõ tốt hơn, ít bị lỗi nhịp, phách.
Khi học sinh đã phân biệt được từng cách gõ với bài hát trên, để
củng cố kĩ năng gõ đệm giáo viên tổ chức trò chơi thi đua trong các
nhóm. Bằng cách giáo viên chia lớp thành 3 nhóm mỗi nhóm chịu trách
nhiệm một cách gõ. Hát theo kiểu nối tiếp đến câu hát nào ở nhóm đó sẽ
có cách gõ riêng về nhịp, tiết tấu hay phách. Nhằm tạo một không khí
sôi động khi các em hát và tạo điều kiện cho học sinh nắm vững giai
điệu của bài hơn.
Với bài hát viết ở nhịp 3/4 hoặc 3/8 thì giáo viên chọn cho học sinh
cách gõ theo phách là phù hợp thông qua 2 cách gõ sau để giữ vững
phách.
Ví dụ : bài "Tre ngà bên lăng Bác"
Giáo viên luyện cho học sinh cách gõ thứ nhất.
Trang 8

Giáo viên giải thích: Đây là bài hát được viết ở nhịp 3/8 nên mỗi
phách được tính bằng một nốt móc đơn.
Tiếng "bên" hai tay vỗ vào nhau ở phách 1, tiếng "lăng", 'bác" hai
tay vỗ nhẹ lên mặt bàn ở phách 2 và 3 cứ như vậy cho đến hết bài.
Cách gõ thứ 2 :
Hai học sinh ngồi gần nhau quay mặt vào nhau hát và gõ phách 1
hai tay mình tự vỗ vào nhau, phách 2 và 3 hai tay của hai bạn sẽ chạm
vào nhau (giáo viên làm mẫu một lần) sau đó học sinh hát và vỗ phách
đến hết bài, thực hiện đều đặn như vậy sẽ giữ vững được cao độ, trường
độ bài hát và không bị hát sai giai điệu.
Với cách dạy không rập khuôn máy móc thầy hát, trò hát theo một
cách cứng nhắc sẽ tạo cho mỗi học sinh có một cách thức học tập cơ bản
về các cách gõ đệm cho giai điệu bài. Vì nếu các em biết cách xác định
từng cách gõ thì các em sẽ hát đúng giai điệu của bài hát đó là điểm cơ
bản để tất cả học sinh "nhớ bài" tốt hơn. Tuỳ vào từng nội dung bài và
trình độ của học sinh mà giáo viên lựa chọn các cách gõ đệm khác nhau
sao cho đảm bảo được tất cả học sinh trong lớp đều nắm được cách gõ
Trang 9
đệm. Không phải bài hát nào cũng có tiết tấu đơn giản và giống nhau và
còn có những bài hát viết ở dạng đảo phách trong ô nhịp.
Ví dụ : bài "Dàn đồng ca mùa hạ" ở lớp 5 (SGK mới).
Những bài hát có sử dụng đảo phách thuộc loại bài khó. Nếu giáo
viên không tập cho học sinh tính tự lập xác định nhịp phách thì học sinh
sẽ gõ sai phách và không hát đúng được giai điệu bài. Gặp những bài
khó các em lúng túng chắc chắn sẽ hát sai.
Vì vậy để dạy cho học sinh nắm chắc được tiết tấu, nhịp, phách
trong bài hát, giáo viên phải tạo cho học sinh tư thế chủ động, hướng
học sinh biết cách xác định nhịp, phách trong bài. Cần hạn chế việc sử
dụng cách gõ đơn giản mà luyện tập cho học sinh những cách gõ phách
nhiều hơn trong các bài.

Chính vì vậy mà năm nay khi dạy học sinh hát tôi lựa chọn cách
thức trên thì số học sinh trong lớp trên 97% học sinh đều hiểu và thực
hiện tốt, hiễu rõ giai điệu và nội dung của bài.
C. KẾT LUẬN
Trang 10
Qua quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy kết quả đạt được như trên là
rất khả quan. Tuy nhiên để đạt được những kết quả này không phải trong
một vài tiết học là rèn cho học sinh có thói quen và cách thức xác định
được. Giáo viên phải có sự kiên trì bền bỉ nhận xét, động viên, luyện
tập. Có những em cần phải cầm tay hướng dẫn cụ thể từng từ, tiếng cho
đến câu.
Như vậy để đạt được hiệu quả cao trong một giờ học người giáo
viên phải hoà mình với học sinh, hiểu được đặc điểm tâm lí của từng học
sinh, cũng như đặc điểm của từng lớp mà áp dụng những hình thức và
phương pháp hướng dẫn khác nhau. Vì trong các phương pháp dạy học
không có phương pháp nào là vạn năng mà giáo viên phải biết kết hợp
hài hoà sáng tạo thì khả năng phát huy được năng khiếu cũng như tinh
thần say mê học tập của học sinh.
Với những cách thức hướng dẫn như trên mà tiết học nào cũng
vậy, học sinh trong lớp đều tham gia ca hát rất tích cực. Rất ít học sinh
còn rụt rè do sợ hát và gõ đệm sai . Học sinh trong lớp đều biết cách
phân biệt từng cách gõ đệm cho lời ca, điều đó đã tạo niềm vui cho tôi
khi bước vào lớp.
Trên đây là vài ý nhỏ của cá nhân tôi rất mong quý cấp lãnh đạo và
quý đồng nghiệp có ý kiến đóng góp để những năm sau tôi thực hiện tốt
hơn.
Trang 11
TB, ngày………tháng…… năm
2008
Người viết

Trang 12