Vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp ở việt nam (TT)

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
NGUYỄN VĂN TUẤN
VAI TRß CñA C¸C C¥ QUAN THANH TRA NHµ NíC
Trong kiÓm so¸t viÖc thùc hiÖn quyÒn hµnh ph¸p
Chuyên ngành : Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật
Mã số : 62 38 01 01
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI - 2015
CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
Ngư ờ i hư ớ ng dẫ n khoa họ c: GS.TS. Đinh Văn Mậu
Phản biện 1:
Phản biện 2:
Phản biện 3:
Luận án sẽ được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án cấp Học viện, họp
tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
Vào hồi giờ ngày tháng năm
Có thể tìm hiểu luận án tại Thư viện Quốc gia
và Thư viện Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Kiểm soát quyền lực nhà nước trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là một trong những vấn đề lớn đang nhận
được sự quan tâm của các học giả, nhà nghiên cứu pháp lý. Mục đích của
kiểm soát quyền lực nhà nước nhằm đảm bảo việc sử dụng quyền lực nhà
nước đúng mục đích, có hiệu quả, quyền lực nhà nước phục vụ lợi ích nhân
dân, đồng thời bảo đảm cho hoạt động của bộ máy nhà nước vận hành nhịp
nhàng, thông suốt, chống lộng quyền, lạm quyền. Trong kiểm soát quyền lực
nhà nước thì kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp là quan trọng nhất.
Bởi vì, hành pháp nắm giữ, quản lý các nguồn lực của quốc gia, chịu trách

nhiệm tổ chức thi hành pháp luật, đưa pháp luật vào cuộc sống. Hoạt động của
hệ thống hành pháp có ảnh hưởng lớn tới xã hội, tác động trực tiếp tới quyền
và nghĩa vụ của công dân. Do vậy, kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp
cần phải được đặc biệt quan tâm, đảm bảo cho quyền lực nhà nước không bị
lạm dụng, xâm hại đến lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của
công dân, cơ quan, tổ chức.
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
đã được bổ sung, phát triển năm 2011 xác định: Nhà nước ta là Nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Tất cả
quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp
công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức, do Đảng Cộng sản Việt
Nam lãnh đạo. Quyền lực nhà nước là thống nhất; có sự phân công, phối hợp
và kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành
pháp, tư pháp. Nhà nước ban hành pháp luật; tổ chức, quản lý xã hội bằng
pháp luật và không ngừng tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa.
Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020 và Báo cáo chính trị
của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá X tại Đại hội đại biểu toàn quốc
lần thứ XI của Đảng khẳng định: tiếp tục xây dựng Nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa, thực hiện nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự
phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện các
quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Hoàn thiện cơ chế để tăng cường kiểm
tra, giám sát hoạt động của các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp.
Cụ thể hóa quan điểm trên, tại Điều 2 Hiến pháp năm 2013 xác định:
Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Nước Cộng hòa xã
2
hội chủ nghĩa Việt Nam do nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà nước
thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với
giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức. Quyền lực nhà nước là thống nhất, có
sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc

thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp.
Mặc dù các Văn kiện của Đảng và Hiến pháp đã xác định nguyên tắc
trong tổ chức quyền lực nhà nước - Quyền lực Nhà nước là thống nhất; có sự
phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện các
quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Tuy nhiên, vấn đề kiểm soát giữa các cơ
quan trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp cần tiếp tục
được nghiên cứu làm rõ, nhất là kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp.
Thanh tra nhà nước được ra đời từ năm 1945, các cơ quan thanh tra nhà
nước thể hiện vai trò quan trọng trong bộ máy nhà nước, là công cụ sắc bén
giúp thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước kiểm soát việc thực hiện quyền
hành pháp của các cơ quan hành chính nhà nước cấp dưới. Ra đời từ khi mới
thành lập nước để đáp ứng yêu cầu chấn chỉnh công tác thực thi nhiệm vụ của
cán bộ, công chức. Các cơ quan thanh tra có thẩm quyền tiếp nhận đơn thư,
giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm của công chức trong bộ máy nhà
nước. Từ đó, vai trò của của các cơ quan thanh tra trong bộ máy nhà nước
ngày càng được khẳng định. Sau khi đất nước được thống nhất, trải qua giai
đoạn nền kinh tế tập trung quan liêu, bao cấp vai trò của các cơ quan thanh tra
rất được đề cao thể hiện ở việc thành lập các cơ quan thanh tra các cấp, các
ngành nhằm kiểm soát việc thực hiện các chỉ tiêu kế hoạch của nhà nước.
Từ khi đất nước đổi mới, nền kinh tế chuyển đổi sang nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã đặt ra nhiều thách thức cho công tác
điều hành, quản lý nền kinh tế. Hiện tượng tiêu cực, tham nhũng xẩy ra ở
nhiều cấp, nhiều ngành và đã trở thành một trong những nguy cơ đe dọa sự
tồn vong của chế độ. Biểu hiện tập trung ở những lĩnh vực quản lý nguồn
tiền, tài sản lớn của nhà nước như đất đai, khoáng sản, đầu tư xây dựng
trong bối cảnh đó, hàng năm các cơ quan thanh tra nhà nước đã tiến hành
nhiều cuộc thanh tra, phát hiện sai phạm hàng ngàn tỷ đồng, hàng ngàn
hécta đất. Thu hồi theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cơ quan có thẩm quyền
thu hồi tiền, tài sản cho nhà nước, kiến nghị xử lý trách nhiệm các cá nhân,
tập thể hữu quan, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp

của công dân. Qua công tác thanh tra, các cơ quan thanh tra cũng đã phát
hiện ra nhiều sơ hở trong việc thực hiện các cơ chế quản lý, chính sách,
pháp luật của nhà nước, kiến nghị Chính phủ, các bộ, ngành hữu quan
3
nghiên cứu, sửa đổi bổ sung các văn bản pháp luật góp phần nâng cao hiệu
lực, hiệu quả quản lý nhà nước trên các lĩnh vực. Tuy nhiên, việc thực hiện
vai trò kiểm soát của cơ quan thanh tra đối với các cơ quan nhà nước thuộc
thẩm quyền quản lý của thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp có
lúc chưa kịp thời, thiếu tính dự báo; việc phát hiện, xử lý vi phạm, chấn
chỉnh trật tự quản lý chưa cao; việc xử lý cán bộ vi phạm còn tồn tại những
hạn chế, bất cập, bên cạnh đó, một số cơ quan thanh tra cũng lại để xẩy ra
hiện tượng tiêu cực, tham nhũng.
Vì vậy, đặt ra yêu cầu cấp thiết cần phải nghiên cứu làm sáng tỏ vai
trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong hoạt động kiểm soát quyền lực
nhà nước (việc thực hiện quyền hành pháp) mà cụ thể là kiểm soát việc
thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ của các cơ quan hành chính nhà
nước; việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ của cán bộ, công chức trong các
cơ quan hành chính nhà nước, đảm bảo việc thực thi quyền lực hành pháp
một cách đúng đắn, bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp
của cơ quan, tổ chức, cá nhân, hạn chế tình trạng tiêu cực, tham nhũng. Tuy
nhiên, vấn đề này lại chưa có nhiều công trình nghiên cứu.
Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, tôi chọn đề tài “Vai trò của các cơ
quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp ở
Việt Nam”. Mong muốn kết quả nghiên cứu sẽ luận giải được cơ sở khoa
học, cơ sở pháp lý và thực tiễn của việc kiểm soát thực hiện quyền hành
pháp thông qua hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước, từ đó đề xuất
các giải pháp phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước, góp phần
xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân
và vì nhân dân.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án

2.1. Mụ c đích nghiên cứ u
Mục đích của Luận án là nghiên cứu một cách toàn diện, có hệ thống
những vấn đề lý luận và thực tiễn về vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước
trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua việc thực hiện chức
năng thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng.
2.2. Nhiệ m vụ nghiên cứ u
Đánh giá tổng quan tình hình nghiên cứu trong nước và nước ngoài về
thanh tra. Mô hình tổ chức, hoạt động một số cơ quan thanh tra trên thế
giới. Từ đó, chỉ ra những những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu về vai trò
của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền
hành pháp ở Việt Nam.
4
Làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn xác định vai trò của các cơ
quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp;
nội dung vai trò của các cơ quan thanh tra trong kiểm soát việc thực hiện
quyền hành pháp thông qua việc thực hiện chức năng thanh tra, giải quyết
khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng.
Đánh giá thực trạng thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra trong kiểm
soát việc thực hiện quyền hành pháp, chỉ ra những hạn chế, bất cập và nguyên
nhân của những hạn chế, bất cập ảnh hưởng đến việc thực hiện vai trò của các cơ
quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp.
Đưa ra những quan điểm để phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra
nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp trong thời gian
tới, những giải pháp cụ thể phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra trong
kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, góp phần nâng cao hiệu quả
hoạt động quản lý nhà nước.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
3.1. Đố i tư ợ ng nghiên cứ u
Đề tài nghiên cứu về vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong
kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp bao gồm các cơ quan thanh tra

được tổ chức theo cấp hành chính là Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh,
Thanh tra huyện; các cơ quan thanh tra được tổ chức theo ngành, lĩnh vực
là Thanh tra bộ, Thanh tra sở.
3.2. Phạ m vi nghiên cứ u
Dưới góc độ lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật, Luận án tập
trung nghiên cứu về vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm
soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua việc thực hiện chức năng
thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng. Trong
đó tập trung vào hoạt động kiểm soát của các cơ quan thanh tra đối với các
cơ quan hành chính nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan hành
chính nhà nước trong việc thực hiện chính sách, pháp luật và nhiệm vụ
công vụ. Việc nghiên cứu được tiến hành trên cơ sở các văn bản pháp luật
từ Hiến pháp đến Luật, Pháp lệnh, Nghị định, Thông tư và các văn kiện của
Đảng đề cập đến vấn đề này. Dữ liệu nghiên cứu cũng được sử dụng ở các
công trình nghiên cứu khoa học gần đây như Luận án Tiến sĩ, Luận văn
Thạc sĩ, đề tài khoa học, sách tham khảo, bài nghiên cứu được đăng trên
các tạp chí khoa học. Các số liệu báo cáo tổng kết hoạt động thanh tra, giải
quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng của Chính phủ và các
cơ quan nhà nước khác từ 2006 đến nay.
5
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án
Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lê nin,
tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về nhà
nước và pháp luật xã hội chủ nghĩa; về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa Việt Nam, chiến lược xây dựng và hoàn thiện pháp luật Việt
Nam đến năm 2020; về thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng,
chống tham nhũng. Tiếp thu và kế thừa các kết quả khoa học của các công
trình nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến nội dung của Luận án.
Luận án được nghiên cứu dựa trên phương pháp luận duy vật biện
chứng, duy vật lịch sử và được kết hợp với các phương pháp hệ thống, phân

tích, tổng hợp, so sánh, thống kê, phỏng vấn chuyên gia, khảo sát thực tiễn
để kế thừa và chọn lọc những tri thức khoa học, những kinh nghiệm thực tiễn
trong và ngoài nước… để làm rõ vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước
trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua việc thực hiện các
chức năng thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham
nhũng, tạo tiền đề đề xuất quan điểm, giải pháp phát huy vai trò của các cơ
quan thanh tra nhà nước.
Phương pháp tư duy biện chứng, phương pháp duy vật lịch sử và phương
pháp nghiên cứu đi từ cái chung đến cái riêng, từ khái quát đến cụ thể được áp
dụng nghiên cứu những vấn đề lý luận về kiểm soát quyền hành pháp, vai trò
của các cơ quan thanh tra trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, quá
trình hình thành và phát triển của các cơ quan thanh tra nhà nước.
Phương pháp phân tích được sử dụng xuyên suốt khi nghiên cứu, đánh
giá về vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực
hiện quyền hành pháp thông qua hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố
cáo và phòng, chống tham nhũng từ việc phân tích cơ sở lý luận vai trò của
các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành
pháp, thực trạng thực hiện vai trò cho đến luận giải các giải pháp tăng cường
vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện
quyền hành pháp. Phương pháp tổng hợp được sử dụng rộng rãi trong việc
nghiên cứu các công trình khoa học liên quan đến đề tài, những vấn đề lý
luận về vai trò của các cơ quan thanh tra, đánh giá thực trạng vai trò của các
cơ quan thanh tra để từ đó đưa ra các nhận định về những mặt tích cực, hạn
chế, bất cập và nguyên nhân của những hạn chế, bất cập trong việc thực hiện
vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước.
Phương pháp so sánh được sử dụng trong việc nghiên cứu kinh
nghiệm nước ngoài về tổ chức, hoạt động, chức năng, nhiệm vụ, quyền
6
hạn của các cơ quan thanh tra trên thế giới; quá trình hình thành và phát
triển của các cơ quan thanh tra nhà nước từ năm 1945 đến nay. Phương

pháp phỏng vấn chuyên gia được áp dụng trong việc phân tích, đánh giá
về thực trạng việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước
trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, quan điểm phát huy vai
trò của các cơ quan thanh tra nhà nước, để từ đó đưa các giải pháp phát
huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước.
5. Những đóng góp về khoa học của luận án
Luận án là công trình nghiên cứu khoa học đầu tiên trình bày toàn
diện, có hệ thống, có cơ sở khoa học, lý luận về vai trò của các cơ quan
thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, một
cơ chế kiểm soát quyền lực bên trong hệ thống hành pháp. Thể hiện ở
những nội dung sau:
Xây dựng những khái niệm, làm sáng tỏ cơ sở lý luận về vai trò của
các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành
pháp; xác định rõ vị trí pháp lý của các cơ quan thanh tra trong bộ máy nhà
nước; chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra nhà nước.
Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện vai trò kiểm soát việc thực
hiện quyền hành pháp của các cơ quan thanh tra nhà nước. Làm rõ những
kết quả đạt được của các cơ quan thanh tra nhà nước trong thực hiện vai trò
kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua kết quả hoạt động trên
các lĩnh vực công tác của các cơ quan thanh tra nhà nước; chỉ ra những hạn
chế, bất cập trong quá trình thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà
nước. Đồng thời, chỉ rõ nguyên nhân của những hạn chế, bất cập ảnh hưởng
đến việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước.
Làm rõ yêu cầu, đòi hỏi thực tiễn khách quan nhằm phát huy vai trò
của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền
hành pháp trong giai đoạn hiện nay như yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa, yêu cầu cải cách hành chính, yêu cầu khắc phục
những hạn chế, bất cập trong tổ chức, hoạt động của các cơ quan thanh tra
nhà nước, yêu cầu phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa và tiến trình toàn cầu hoá.

Đưa ra quan điểm khoa học để phát huy vai trò của các cơ quan thanh
tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp là phát huy
7
vai trò của các cơ quan thanh tra trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành
pháp phải nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước; phải đặt
trong tổng thể đổi mới bộ máy nhà nước và trong mối liên hệ với các cơ chế
kiểm soát quyền hành pháp khác; phải quán triệt quan điểm của Đảng về
công tác thanh tra; phải khắc phục những hạn chế, bất cập trong việc thực
hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước thời gian qua; đảm bảo
quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức.
Đề xuất các giải pháp khoa học phát huy vai trò của các cơ quan thanh
tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, góp phần nâng
cao hiệu quả quản lý nhà nước trong tình hình mới. Cụ thể là: tăng cường vai
trò của các cơ quan thanh tra nhà nước theo cấp hành chính, tăng tính hệ
thống của các cơ quan thanh tra nhà nước; tiếp tục hoàn thiện chức năng,
nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra; đổi mới phương thức hoạt
động của các cơ quan thanh tra nhà nước; tăng cường sự phối hợp trong hoạt
động của các cơ quan thanh tra nhà nước với các cơ quan có chức năng kiểm
soát việc thực hiện quyền hành pháp khác; tăng cường trách nhiệm của thủ
trưởng các cơ quan quản lý nhà nước trong hoạt động thanh tra; đảm bảo các
điều kiện hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước; nâng cao hiệu quả
quản lý nhà nước về công tác thanh tra.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
Luận án có ý nghĩa tham khảo về lý luận và thực tiễn cho quá trình
hoàn thiện về tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước
trong giai đoạn hiện nay, cho việc nghiên cứu và xây dựng Chiến lược phát
triển ngành thanh tra trong thời gian tới. Luận án cũng có thể làm tài liệu
tham khảo hữu ích cho các nhà nghiên cứu pháp lý, sinh viên pháp lý khi
nghiên cứu về các cơ quan thanh tra nhà nước, về khiếu nại, tố cáo và
phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam, làm tài liệu tham khảo cho những

người hoạt động trong ngành thanh tra nghiên cứu, tham khảo, góp phần
nâng cao hiệu quả hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và
phòng, chống tham nhũng; cung cấp các luận cứ khoa học cho việc đề xuất
các giải pháp hoàn thiện pháp luật về thanh tra.
7. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, Luận án
được thiết kế gồm 4 chương, 13 tiết.
8
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ
TÀI VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU
1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRONG NƯỚC VỀ CÁC CƠ
QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC
Luận án đã khái quát những công trình nghiên cứu trong nước về tổ
chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước, những công trình
nghiên cứu, bài nghiên cứu đề cập đến vai trò của các cơ quan thanh tra nhà
nước trong kiểm soát quyền lực nhà nước. Các công trình nghiên cứu được
sắp xếp theo thứ tự: các đề tài khoa học cấp bộ, các sách nghiên cứu chuyên
đề, luận án tiến sỹ và các bài nghiên cứu đăng trên các tạp chí khoa học.
1.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ CÁC CƠ QUAN THANH
TRA NHÀ NƯỚC Ở NƯỚC NGOÀI
Luận án trình bày kết quả nghiên cứu của một số công trình nghiên
cứu về vai trò của cơ quan thanh tra trong bộ máy Nhà nước nói chung và
trong việc đảm nền hành chính hoạt động có hiệu quả nói riêng; về vai trò
của cơ quan thanh tra trong giải quyết khiếu nại, bảo vệ quyền công dân và
quyền con người; vai trò của các cơ quan thanh tra trong phòng, chống
tham nhũng; giám sát bộ máy hành chính; mô hình tổ chức các cơ quan
thanh tra ở một số nước trên thế giới. Một số bài nghiên cứu được sưu tầm
từ các báo cáo hàng năm của cơ quan thanh tra quốc hội Hồng Kông, Đan
Mạch, Thụy điển; một số tham luận trong Hội nghị thanh tra châu Á, các

bài nghiên cứu về thanh tra của các giáo sư, nhà nghiên cứu, thanh tra viên
của một số nước như Mỹ, Canada, New Zealand
1.3. NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU
VỀ VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC
TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP
Trên cơ sở kế thừa những kết quả nghiên cứu tại các công trình nghiên
cứu như đã trình bày ở trên, chúng ta nhận thấy còn có những nội dung cần
tiếp tục được nghiên cứu để làm rõ hơn một cách có hệ thống, sâu sắc và
toàn diện về vai trò các cơ quan thanh tra trong kiểm soát việc thực hiện
quyền hành pháp ở Việt Nam. Cụ thể là:
Về mặt lý luận
Cần làm sáng tỏ cơ sở lý luận về kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp
và vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện
quyền hành pháp; vị trí pháp lý của các cơ quan thanh tra trong bộ máy Nhà
9
nước; chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra nhà nước và
nội dung thể hiện vai trò của các cơ quan thanh tra trong kiểm soát việc thực
hiện quyền hành pháp và các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện vai trò của cơ
quan thanh tra trong việc kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp.
Về mặt thực tiễn
Đánh giá khách quan, toàn diện thực trạng thực hiện vai trò kiểm soát
việc thực hiện quyền hành pháp của các cơ quan thanh tra nhà nước thông
qua những kết quả đạt được của các cơ quan thanh tra nhà nước trên các
lĩnh vực công tác. Chỉ ra những kết quả đạt được, những hạn chế, bất cập
trong quá trình thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước. Đồng
thời, chỉ rõ nguyên nhân của những hạn chế, bất cập ảnh hưởng đến việc
thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước.
Về định hướng phát huy vai trò của của các cơ quan thanh tra nhà
nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp
Làm rõ bối cảnh kinh tế - xã hội trong và ngoài nước đặt ra yêu cầu khách

quan của việc phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm
soát việc thực hiện quyền hành pháp trong giai đoạn hiện nay. Đưa ra quan
điểm phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc
thực hiện quyền hành pháp. Từ đó, đề xuất các giải pháp phát huy vai trò của
các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành
pháp, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong tình hình mới.
Chương 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA
NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN
QUYỀN HÀNH PHÁP
2.1. QUYỀN HÀNH PHÁP VÀ KIỂM SOÁT QUYỀN HÀNH PHÁP
2.1.1. Quyền hành pháp
Quyền hành pháp cốt lõi là quyền tổ chức thực hiện các văn bản của lập
pháp, đưa pháp luật vào cuộc sống, tác động lên hành vi của các chủ thể bị
quản lý nhằm đạt được mục đích đã đặt ra, bảo vệ lợi ích của giai cấp cầm
quyền. Việc tổ chức thực hiện các văn bản của lập pháp có thể bao gồm việc
cụ thể hóa các luật và áp dụng pháp luật trong thực tiễn cuộc sống.
2.1.2. Kiểm soát quyền hành pháp: mục đích và nội dung
Căn cứ vào các tài liệu nghiên cứu, Luận án phân tích làm rõ khái
niệm kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, theo đó thì:
10
Kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp là hoạt động kiểm tra, xem
xét và xử lý của chủ thể có thẩm quyền đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân là
đối tượng bị kiểm soát trong việc ban hành văn bản hướng dẫn luật và tổ
chức thực hiện pháp luật, nhằm đảm bảo các chủ thể là đối tượng bị kiểm
soát thực thi đúng pháp luật.
Mục đích của việc kiểm soát quyền hành pháp trước hết cũng giống
như mục đích của việc kiểm soát quyền lực nhà nước nói chung là để tránh
tình trạng quyền lực bị tha hóa, hạn chế sự độc đoán, chuyên quyền, lạm dụng
quyền lực. Và cái đích hướng tới là làm cho quyền lực nhà nước được sử

dụng đúng mục đích, hiệu quả phục vụ lợi ích của người dân và của xã hội.
Luận án đã chỉ ra các hình thức kiểm soát việc thực hiện quyền hành
pháp bao gồm: kiểm soát từ bên ngoài vào hệ thống hành pháp là kiểm soát
của Đảng với hành pháp; của Quốc hội với hành pháp; của cơ quan tư pháp
với hành pháp; của Kiểm toán với hành pháp; của công dân, tổ chức chính
trị - xã hội, tổ chức xã hội với hành pháp. Kiểm soán từ bên trong, nội bộ
của hệ thống hành pháp là của thủ trưởng cơ quan quản lý với cơ quan cấp
dưới và của cơ quan thanh tra với các cơ quan quản lý nhà nước.
2.2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ
QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC
THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP
Vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát việc thực
hiện quyền hành pháp là những tác động, ảnh hưởng và đóng góp của các
cơ quan thanh tra nhà nước bao gồm Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh,
Thanh tra huyện, Thanh tra bộ, Thanh tra sở trong việc xem xét, đánh giá
và xử lý theo thẩm quyền đối với việc tổ chức thực hiện chính sách, pháp
luật, nhiệm vụ của các cơ quan hành chính nhà nước, người có thẩm quyền
trong cơ quan hành chính nhà nước thông qua việc thực hiện chức năng
thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng.
Bên cạnh việc làm rõ khái niệm các cơ quan thanh tra nhà nước, vai
trò của các cơ quan thanh tra nhà nước, Luận án cũng làm rõ vị trí của các
cơ quan thanh tra nhà nước trong bộ máy Nhà nước; chức năng, nhiệm vụ,
quyền hạn của các cơ quan thanh tra nhà nước.
2.3. NỘI DUNG VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA
NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN
HÀNH PHÁP
2.3.1. Kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua hoạt
động thanh tra
- Các cơ quan thanh tra tiến hành thanh tra giúp các cơ quan hành
chính nhà nước thực thi chính sách, pháp luật một cách thống nhất.

11
- Các cơ quan thanh tra giúp đánh giá việc tổ chức thực hiện chính sách,
pháp luật; phát hiện những sơ hở trong cơ chế quản lý, chính sách, pháp luật
và tăng cường mối quan hệ chỉ đạo, điều hành của hệ thống hành chính.
- Các cơ quan thanh tra phát hiện và xử lý vi phạm pháp luật theo
thẩm quyền, phát huy nhân tố tích cực góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu
quả quản lý nhà nước.
2.3.2. Kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua việc
thực hiện chức năng giải quyết khiếu nại, tố cáo theo thẩm quyền các
khiếu nại, tố cáo
Với chức năng có từ ngày mới thành lập và kinh nghiệm hàng chục
năm các cơ quan thanh tra tiến hành việc xác minh, kết luận những nội
dung khiếu nại, tố cáo. Những kết luận, kiến nghị của các cơ quan thanh tra
làm rõ đúng, sai, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên
quan, đề xuất phương án xử lý đối với các khiếu nại, tố cáo. Kết quả xác
minh, kết luận của các cơ quan thanh tra sẽ giúp thủ trưởng cơ quan quản lý
nhà nước cùng cấp nắm bắt được những việc thực hiện chức trách, nhiệm
vụ của cơ quan cấp dưới và người có thẩm quyền trong các cơ quan Nhà
nước cấp dưới cũng như nắm được những thông tin, kiến nghị của người
dân trong việc thực hiện các chủ trương, chính sách của Nhà nước và của
địa phương từ đó đưa ra biện pháp xử lý kịp thời và chấn chỉnh hoạt động
quản lý nhà nước của cơ quan hành chính nhà nước cấp dưới.
3.3.3. Kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua việc tổ
chức thực hiện các biện pháp phòng chống tham nhũng trong hệ thống
các cơ quan hành pháp
Các cơ quan thanh tra nhà nước là một trong những cơ quan được giao
chức năng phòng, chống tham nhũng trong bộ máy Nhà nước nói chung và
hệ thống hành pháp nói riêng. Hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà
nước trong phòng, chống tham nhũng là xây dựng và tổ chức thực hiện các
biện pháp phòng, chống tham nhũng thể hiện qua việc xây dựng các văn

bản trình cơ quan Nhà nước có thẩm quyền hoặc tự mình ban hành theo
thẩm quyền các văn bản về phòng, chống tham nhũng; tổ chức thực hiện
các biện pháp phòng ngừa tham nhũng như kê khai tài sản, thu nhập; kiểm
tra việc kê khai tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức; thanh tra, kiểm tra
việc công khai, minh bạch tổ chức và hoạt động của các cơ quan Nhà nước;
tiếp nhận và giải quyết các tố cáo tham nhũng theo thẩm quyền; thanh tra
trách nhiệm cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc tổ chức thực hiện các biện
pháp phòng, chống tham nhũng.
12
3.3.3. Kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua hoạt
động quản lý nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố
cáo và phòng, chống tham nhũng
Thực hiện quản lý nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu
nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng là biện pháp đảm bảo thực hiện có
hiệu quả hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống
tham nhũng. Công tác này giúp cho các cơ quan thanh tra, người có thẩm
quyền trong cơ quan thanh tra nhận thức đúng và thực hiện đúng chức
trách, nhiệm vụ của mình, tăng cường kiểm soát nội bộ hệ thống cơ quan có
vai trò kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp, từ đó nâng cao hiệu quả
việc kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp.
2.4. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC THỰC HIỆN VAI
TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG
KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP
Nghiên cứu lý luận và thực tiễn cho thấy một số yếu tố ảnh hưởng đến
việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát
việc thực hiện quyền hành pháp, cụ thể là:
Thứ nhất, vị trí của các cơ quan thanh tra nhà nước trong bộ máy
Nhà nước.
Thứ hai, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra.
Thứ ba, tổ chức của bộ máy thanh tra nhà nước và năng lực, trình độ

đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác thanh tra.
Thứ tư, mối quan hệ, tác động của các cơ quan Nhà nước khác.
Thứ năm, các điều kiện đảm bảo về tổ chức và hoạt động của các cơ
quan thanh tra nhà nước (cơ sở pháp lý; cơ sở vật chất, bảo đảm chính trị).
Thứ sáu, phương pháp thực hiện chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan
thanh tra nhà nước.
Chương 3
QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH, PHÁT TRIỂN CỦA CÁC CƠ QUAN
THANH TRA VÀ THỰC TRẠNG VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN
THANH TRA TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN
QUYỀN HÀNH PHÁP Ở VIỆT NAM
3.1. KHÁI QUÁT QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT
TRIỂN CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC
Luận án khái quát quá trình hình thành và phát triển về mặt tổ chức
chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan thanh tra nhà nước từ năm 1945 đến
nay. Quá trình hình thành và phát triển của các cơ quan thanh tra trải qua
13
nhiều thăng trầm. Tuy nhiên, sau mỗi bước thăng trầm càng cho thấy vai trò
quan trọng của các cơ quan thanh tra nhà nước trong việc kiểm soát quyền
lực hành pháp, đảm bảo trật tự, kỷ luật, kỷ cương hành chính, nâng cao hiệu
quả quản lý nhà nước của các cơ quan hành chính Nhà nước.
3.2. VIỆC THỰC HIỆN VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN
THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN
QUYỀN HÀNH PHÁP
Luận án đánh giá việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra trong
kiểm soát quyền hành pháp thông qua hoạt động thanh tra; qua hoạt động giải
quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng; qua hoạt động quản lý
nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống
tham nhũng. Luận án đã minh họa kết quả việc thực hiện vai trò của các cơ
quan thanh tra trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp thông qua kết

quả hoạt động của các cơ quan thanh tra trên các lĩnh vực.
3.3. ĐÁNH GIÁ VỀ VIỆC THỰC HIỆN VAI TRÒ CỦA CÁC
CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC
THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP
3.3.1. Kết quả đạt được và ưu điểm
- Trong hoạt động thanh tra;
- Trong hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo;
- Trong hoạt động phòng, chống tham nhũng;
- Trong hoạt động quản lý nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết
khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng;
Từ những kết quả hoạt động trên từng lĩnh vực cụ thể có thể thấy,
hoạt động kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp của các cơ quan thanh
tra đạt được nhiều tiến bộ, đã góp phần tổ chức thực hiện tốt các chủ
trương, chính sách, pháp luật; sử dụng có hiệu quả các nguồn lực phát triển
kinh tế - xã hội, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trên các lĩnh
vực đời sống kinh tế - xã hội.
3.3.2. Hạn chế, bất cập
Bên cạnh những kết quả đạt được nêu trên, các cơ quan thanh tra nhà
nước trong quá trình thực hiện vai trò kiểm soát việc thực hiện quyền hành
pháp còn bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Cụ thể như sau:
- Trong hoạt động thanh tra có lúc, có nơi chưa kịp thời, nhiều vụ việc
vi phạm pháp luật chậm bị phát hiện và xử lý gây thiệt hại lớn cho nhà
nước, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ
chức; hoạt động thanh tra còn tập trung nhiều vào thanh tra các doanh
14
nghiệp, chương trình, dự án; chưa chú trọng đúng mức tới hoạt động thanh
tra trách nhiệm của các chủ thể quản lý nhà nước;
- Hoạt động tham mưu giải quyết khiếu nại, tố cáo còn tồn đọng; tỷ lệ
khiếu nại đúng của công dân lớn nhưng xử lý trách nhiệm của cán bộ, công
chức còn hạn chế;

- Hiệu quả hoạt động phòng, chống tham nhũng của các cơ quan
thanh tra nhà nước chưa cao.
3.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập
3.3.3.1. Nguyên nhân khách quan
- Cơ sở pháp lý cho tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh nhà
nước tồn tại những hạn chế, bất cập, thường xuyên thay đổi.
- Quá trình chuyển đổi nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa làm phát sinh nhiều
quan hệ mới chưa được pháp luật điều chỉnh hoặc chậm được điều chỉnh,
hoạt động quản lý nhà nước còn nhiều yếu kém nên làm phát sinh nhiều
tiêu cực, tham nhũng; khiếu nại, tố cáo. Tuy nhiên, căn cứ để xử lý trách
nhiệm tập thể, cá nhân để xẩy ra sai phạm thiếu hoặc không rõ ràng. Do
vậy, hiệu quả của công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng,
chống tham nhũng không cao.
- Quá trình hoàn thiện bộ máy Nhà nước có sự điều chỉnh chức năng,
nhiệm vụ của các cơ quan Nhà nước, có tình trạng chồng chéo trong hoạt
động của các cơ quan có chức năng thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, nhưng sự
phối hợp giữa các cơ quan trong việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ chưa
thực sự tích cực. Dẫn đến không cơ quan nào chịu trách nhiệm trong việc
để xẩy ra các sai phạm.
- Quyền hạn của các cơ quan thanh tra nhà nước chưa tương xứng với
chức năng, nhiệm vụ được giao.
3.3.3.2. Nguyên nhân chủ quan
- Thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước chưa ý thức đầy đủ về vai
trò của các cơ quan thanh tra nhà nước.
- Năng lực, trình độ của đội ngũ công chức làm công tác thanh tra
trong các cơ quan thanh tra nhà nước còn hạn chế.
- Một số cơ quan thanh tra chưa thực sự tích cực, chủ động trong hoạt
động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng.
- Hoạt động thanh tra của các cơ quan thanh tra có lúc, có nơi chưa có

trọng tâm, trọng điểm.
15
- Công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về thanh tra, giải
quyết khiếu nại, tố cáo chưa được thực hiện có hiệu quả.
Chương 4
YÊU CẦU KHÁCH QUAN NHẰM PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA
CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT
VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP, QUAN ĐIỂM VÀ
GIẢI PHÁP PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN
THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC
THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP
4.1. YÊU CẦU KHÁCH QUAN NHẰM PHÁT HUY VAI TRÒ
CỦA CÁC CƠ QUAN THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM
SOÁT VIỆC THỰC HIỆN QUYỀN HÀNH PHÁP
4.1.1. Yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền ở Việt Nam
Nhà nước pháp quyền đề cao vai trò quan trọng của pháp luật và
việc tuân thủ pháp luật của các cơ quan, tổ chức, cá nhân, đặt ra yêu cầu
đối với việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước phải
tăng cường phát hiện, xử lý vi phạm pháp luật đối với cán bộ, công chức
trong bộ máy hành chính nhà nước, đảm bảo pháp chế, nâng cao hiệu lực,
hiệu quả quản lý nhà nước.
4.1.2. Yêu cầu cải cách hành chính, tăng cường phân cấp quản lý nhà
nước và điều chỉnh chức năng của các cơ quan trong bộ máy Nhà nước
Quá trình cải cách hành chính và thực hiện phân cấp quản lý bộc lộ
một số hạn chế, bất cập. Cải cách hành chính, tăng cường phân cấp chưa
được kiểm soát hiệu quả bởi các công cụ thanh tra, kiểm tra, dẫn tới việc
buông lỏng quản lý của các cơ quan trung ương đối với ngành, lĩnh vực của
mình quản lý.
Với sự ra đời của Kiểm toán nhà nước và điều chỉnh thẩm quyền giải
quyết khiếu kiện của Toà hình chính thuộc Tòa án nhân dân, tác động tới

phạm vi thẩm quyền của các cơ quan thanh tra nhà nước trong hoạt động
thanh tra, hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính.
4.1.3. Yêu cầu khắc phục những hạn chế, bất cập trong tổ chức,
hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước
Thời gian qua, các cơ quan thanh tra thực hiện chức năng, nhiệm vụ,
quyền hạn của mình bộc lộ một số hạn chế, bất cập như bất cập trong việc xây
dựng định hướng chương trình, kế hoạch thanh tra thiếu căn cứ; cơ chế ra
quyết định thanh tra, kiểm tra, kiểm soát hoạt động của Đoàn thanh tra chưa
16
chặt chẽ; việc ra kết luận thanh tra còn chậm, còn tình trạng can thiệp vào việc
kết luận thanh tra; việc công khai kết luận thanh tra chưa thực sự nghiêm túc.
Nhưng hạn chế, bất cập trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan
thanh tra nhà nước ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động quả các cơ quan
thanh tra nhà nước.
4.1.4. Yêu cầu phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa
Thực hiện công cuộc đổi mới kinh tế từ Đại hội Đảng lần thứ VI năm
1986, nền kinh tế của nước ta có bước chuyển từ nền kinh tế quản lý theo
cơ chế tập trung, quan liêu, bao cấp với các khâu từ sản xuất, phân phối
hàng hoá do Nhà nước quyết định sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành
phần theo cơ chế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa.
Sự chuyển đổi này đòi hỏi hoạt động quản lý nhà nước phải có bước
chuyển mình, thay đổi để đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước trong tình hình
mới. Họat động quản lý nhà nước thay đổi đòi hỏi các cơ quan thanh tra
cũng phải đổi mới để đáp ứng yêu cầu của tình hình mới. Tuy nhiên, tổ
chức của các cơ quan thanh tra thực hiện chức năng thanh tra hành chính
hiện nay về cơ bản chưa có sự thay đổi so với mô hình tổ chức các cơ quan
thanh tra theo Pháp lệnh thanh tra năm 1990. Vì vậy, đặt ra yêu cầu phải
đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước để đáp
ứng yêu cầu quản lý nhà nước trong nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần

theo cơ chế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa.
4.1.5. Yêu cầu của tiến trình toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế
Quá trình toàn cầu hóa đã, đang và sẽ tác động đến Việt Nam theo cả
hướng tích cực và tiêu cực. Với các cơ quan thanh tra nhà nước chịu tác
động trực tiếp từ những cam kết, điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia,
ký kết liên quan trực tiếp đến lĩnh vực thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố
cáo và phòng, chống tham nhũng. Một trong những vấn đề phát sinh thời
gian qua, đó là quá trình tham gia các điều ước quốc tế, nhất là tham gia tổ
chức thương mại thế giới, ký kết các hiệp định thương mại, bảo hộ đầu tư
song phương, các cơ quan Nhà nước Việt Nam đang đối mặt với những vụ
kiện quốc tế từ các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, điển hình là
những vụ kiện liên quan đến đất đai khi nhà đầu tư không thực hiện cam
kết đầu tư theo tiến độ bị cơ quan Nhà nước Việt Nam thu hồi đất, các
doanh nghiệp nước ngoài trốn thuế, chuyển giá sang nước khác để thu lợi
bất chính các loại thuế của Nhà nước
17
Vấn đề này đặt ra vai trò của các cơ quan thanh tra phối hợp với các
cơ quan Nhà nước trong việc giúp các cơ quan quản lý nhà nước có những
cảnh báo nhằm hạn chế những sai sót, cẩu thả hay thậm chí là sai lầm trong
quá trình quản lý nhà nước trong lĩnh vực đầu tư, gây thiệt hại về mặt kinh
tế cho nhà nước. Các cơ quan thanh tra nhà nước giúp cơ quan quản lý nhà
nước quản lý nhà nước về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo cũng cần
phải đổi mới để đáp ứng yêu cầu của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, bảo
vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức cá nhân, đồng thời hạn chế
những thiệt hại hay rắc rối cho nhà nước khi quản lý các doanh nghiệp
nước ngoài, hạn chế những vụ kiện hay những tranh chấp quốc tế mà Chính
phủ Việt Nam là đối tượng của vụ kiện, vai trò ở đây là vai trò tháo gỡ, hoà
giải giữa các cơ quan Nhà nước với các cơ quan, doanh nghiệp nước ngoài
làm hạn chế những vụ kiện có thể gây thiệt hại đến lợi ích của nhà nước.
4.2. QUAN ĐIỂM PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN

THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN
QUYỀN HÀNH PHÁP
- Phát huy vai trò các cơ quan thanh tra trong kiểm soát việc thực
hiện quyền hành pháp phải nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý
nhà nước.
- Phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát
việc thực hiện quyền hành pháp phải đặt trong tổng thể đổi mới bộ máy Nhà
nước và trong mối liên hệ với các cơ chế kiểm soát quyền hành pháp khác.
- Phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm soát
việc thực hiện quyền hành pháp phải quán triệt quan điểm của Đảng về
công tác thanh tra.
- Phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm
soát việc thực hiện quyền hành pháp phải khắc phục những hạn chế, bất
cập trong việc thực hiện vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước thời
gian qua.
- Phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong việc thực
hiện quyền hành pháp đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ
quan, tổ chức.
4.3. GIẢI PHÁP PHÁT HUY VAI TRÒ CỦA CÁC CƠ QUAN
THANH TRA NHÀ NƯỚC TRONG KIỂM SOÁT VIỆC THỰC HIỆN
QUYỀN HÀNH PHÁP
4.3.1. Tăng cường vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước theo
cấp hành chính, tăng tính hệ thống của các cơ quan thanh tra nhà nước
18
Cần tăng cường phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước
theo cấp hành chính (Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh, Thanh tra huyện)
trong kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp. Xác định các cơ quan
thanh tra theo cấp có vai trò chính trong việc kiểm soát nội bộ hệ thống
hành chính. Từ đó, nghiên cứu sắp xếp lại các cơ quan thanh tra nhà nước
đảm bảo cơ cấu hợp lý, tập trung, tăng cường biên chế cho các cơ quan

thanh tra theo cấp hành chính. Đồng thời, làm rõ phạm vi nhiệm vụ, quyền
hạn của các cơ quan thanh tra theo cấp hành chính, làm rõ đối tượng chịu
sự thanh tra của các cơ quan thanh tra.
Song song với đó, cần tiếp tục làm rõ mối quan hệ giữa các cơ quan
thanh tra đặc biệt là mối quan hệ giữa Thanh tra Chính phủ với Thanh tra
tỉnh, Thanh tra huyện. Tăng cường tính hệ thống giữa các cơ quan thanh tra
nhà nước, để các cơ quan thanh tra nhà nước cấp trên có thẩm quyền lớn
hơn trong việc chỉ đạo cơ quan thanh tra nhà nước cấp dưới, thẩm quyền bổ
nhiệm Chánh thanh tra, các chức danh chuyên môn như thanh tra viên,
thanh tra viên chính, thanh tra viên cao cấp. Làm rõ hơn thẩm quyền của
các cơ quan thanh tra, hạn chế sự chồng chéo trong hoạt động thanh tra của
các cơ quan thanh tra nhà nước như hiện nay.
Bên cạnh đó, cần có quy định đảm bảo tính độc lập tương đối với của cơ
quan thanh tra với cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp như giao thẩm quyền
tự mình ban hành kế hoạch thanh tra hàng năm của Thanh tra tỉnh, đảm bảo
về mặt pháp lý và cơ sở vật chất cho hoạt động của các cơ quan thanh tra
không bị chi phối, can thiệp trái pháp luật của thủ trưởng cơ quan Nhà nước.
4.3.2. Tiếp tục hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các
cơ quan thanh tra nhà nước
- Tiếp tục khẳng định chức năng thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo
và phòng, chống tham nhũng của các cơ quan thanh tra nhà nước.
- Tiếp tục hoàn thiện chức năng phòng, chống tham nhũng của các cơ
quan thanh tra nhà nước.
Để phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước, đặc biệt là vai
trò của các cơ quan thanh tra được tổ chức theo cấp hành chính cần phải rà
soát đánh giá các nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra nhà nước
để đề xuất với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền điều chỉnh cho phù hợp với
tình hình thực tiễn. Trao cho các cơ quan thanh tra những nhiệm vụ, quyền
hạn để đảm bảo các cơ quan thanh tra thực hiện tốt nhiệm vụ được giao. Quy
định cụ thể hơn các biện pháp đảm bảo và chế tài xử lý vi phạm trong hoạt

động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng.
19
Tiếp tục cụ thể hóa những quy định liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của
các cơ quan thanh tra nhà nước, người đứng đầu cơ quan thanh tra nhà nước,
trưởng Đoàn thanh tra và các thành viên khác của Đoàn thanh tra; hoàn thiện
những quy định về việc thực hiện quyền trong hoạt động thanh tra, quy định
về việc sử dụng con dấu trong hoạt động của Đoàn thanh tra.
- Nghiên cứu trao thẩm quyền khởi tố ban đầu đối với những vụ việc
có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự phát hiện qua công tác thanh tra cho
các cơ quan thanh tra nhà nước.
4.3.3. Đổi mới phương thức hoạt động của các cơ quan thanh tra
nhà nước
- Các cơ quan thanh tra nhà nước cần đổi mới phương thức hoạt động
thanh tra, tăng cường họat động thanh tra trách nhiệm quản lý nhà nước của
thủ trưởng các cơ quan quản lý nhà nước thay vì tiến hành các cuộc thanh
tra về những nội dung đơn lẻ.
- Các cơ quan thanh tra nhà nước cần phải tăng cường hoạt động thanh
tra đánh giá việc thực hiện chủ trương, chính sách, pháp luật để tìm ra những
hạn chế, bất cập của cơ chế quản lý, chính sách, pháp luật trên từng lĩnh vực
quản lý nhà nước của Chính phủ. Từ đó, tham mưu với Chính phủ, các bộ,
ngành, địa phương điều chỉnh cơ chế, chính sách, pháp luật nâng cao hiệu quả
quản lý nhà nước, hiệu quả sử dụng các nguồn lực của đất nước.
- Các cơ quan thanh tra cũng cần phải xác định những lĩnh vực dễ xẩy
ra tiêu cực, tham nhũng để từ đó chủ động, tích cực đưa vào chương trình,
kế hoạch thanh tra góp phần kịp thời phát hiện và xử lý các vi phạm pháp
luật, chấn chỉnh hoạt động quản lý nhà nước.
- Các cơ quan thanh tra phải đồng hành cùng các cơ quan quản lý, qua
công tác thanh tra phải giúp dự báo những vấn đề phát sinh, thông qua các
hoạt động nắm bắt thông tin thường xuyên các đối tượng thanh tra, để từ đó
đưa ra những khuyến nghị với các cơ quan quản lý nhà nước, nâng cao hiệu

quả quản lý nhà nước.
- Các cơ quan thanh tra cần phải có biện pháp linh hoạt thu hút được
những người có chuyên môn cao tham gia hoạt động thanh tra như mời,
trưng tập cộng tác viên thanh tra.
4.3.4. Tăng cường sự phối hợp trong hoạt động của các cơ quan
thanh tra nhà nước với các cơ quan có chức năng kiểm soát việc thực
hiện quyền hành pháp khác
- Tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan thanh tra với cơ quan
kiểm tra Đảng.
20
- Tăng cường phối hợp giữa hoạt động thanh tra và họat động
kiểm toán.
- Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan thanh tra với các cơ quan
điều tra, kiểm sát, tòa án.
- Tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan thanh tra với các đoàn
giám sát của Quốc hội khi các đoàn giám sát thực hiện nhiệm vụ giám sát.
4.3.5. Tăng cường trách nhiệm của thủ trưởng các cơ quan quản
lý nhà nước trong hoạt động thanh tra
Hoạt động thanh tra là hoạt động quan trọng nhằm cung cấp cho các
cơ quan quản lý nhà nước những thông tin phản hồi về việc tổ chức thực
hiện các chủ trương, chính sách, pháp luật làm cơ sở cho các cấp chính
quyền ra các quyết định quản lý phù hợp với tình hình thực tiễn. Đồng thời,
hoạt động thanh tra giúp thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước quản lý,
kiểm soát bộ máy hành chính cấp dưới của mình đảm bảo cho hoạt động
của bộ máy nhà nước được nhịp nhàng, hoạt động quản lý có hiệu quả. Do
đó, thủ trưởng cơ quan quản lý cần phải nhận thức rõ vai trò quan trọng của
các cơ quan thanh tra nhà nước, quan tâm đúng mực đến công tác thanh tra,
có sự chỉ đạo các cơ quan thanh tra bám sát yêu cầu quản lý khi tiến hành
hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham
nhũng, để cho hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước phục vụ trực

tiếp và có hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước.
4.3.6. Đảm bảo các điều kiện hoạt động của các cơ quan thanh tra
nhà nước
Để phát huy vai trò của các cơ quan thanh tra nhà nước trong kiểm
soát việc thực hiện quyền hành pháp cần phải đảm bảo các điều kiện hoạt
động của các cơ quan thanh tra nhà nước. Các điều kiện này bao gồm:
Một là, đảm bảo các điều kiện cơ sở pháp lý cho tổ chức và hoạt động
của các cơ quan thanh tra nhà nước.
Hai là, đảm bảo về cơ sở vật chất, trang thiết bị làm việc và kinh phí
hoạt động cho các cơ quan thanh tra nhà nước.
Bên cạnh đó, cần có sự quan tâm của thủ trưởng cơ quan quản lý nhà
nước, tạo điều kiện cho các cơ quan thanh tra thực hiện tốt chức năng,
nhiệm vụ của mình. Trao quyền chủ động cho các cơ quan thanh tra và tăng
cường trách nhiệm của các cơ quan thanh tra, cán bộ thanh tra trong việc
thực hiện nhiệm vụ chuyên môn của mình. Kịp thời giải quyết, xử lý các
yêu cầu, kiến nghị của các cơ quan thanh tra nhằm đảm bảo tính nghiêm
minh của pháp luật.
21
4.3.7. Nâng cao năng lực, trình độ đội ngũ công chức làm công tác
thanh tra
- Thanh tra Chính phủ và thanh tra các bộ, ngành, địa phương xây
dựng trình cơ quan Nhà nước có thẩm quyền hoặc ban hành theo thẩm
quyền các quy định về tiêu chuẩn để chuẩn hóa các chức danh làm việc
trong các cơ quan thanh tra nhà nước. Khẩn trương xây dựng và tổ chức
thực hiện Đề án vị trí việc làm trong các cơ quan thanh tra nhà nước. Xác
định rõ những điều kiện, tiêu chuẩn về mặt chuyên môn, nghiệp vụ; những
kiến thức pháp lý cơ bản phải biết và phẩm chất đạo đức, lối sống của công
chức trong các cơ quan thanh tra nhà nước.
- Việc tuyển dụng, điều động, luân chuyển công chức làm công tác
thanh tra phải đảm bảo các điều kiện, tiêu chuẩn theo quy định. Tăng cường

công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức
làm công tác thanh tra.
- Thanh tra Chính phủ và thanh tra các bộ, ngành, địa phương nghiên
cứu hoàn thiện các quy trình nghiệp vụ thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố
cáo và phòng, chống tham nhũng cho các cơ quan thanh tra nhà nước;
thường xuyên tổng kết thực tiễn công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố
cáo, phòng, chống tham nhũng.
- Ngành thanh tra cần xây dựng chiến lược phát triển ngành thanh tra.
- Thực hiện nghiêm chỉnh các chuẩn mực đạo đức công chức ngành
thanh tra. Gắn việc thực hiện chuẩn mực đạo đức này với việc học tập theo
tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh nhằm nâng cao phẩm chất đạo đức cán
bộ, công chức ngành thanh tra.
- Xây dựng và thực hiện cơ chế thu hút nhân tài, người có năng lực,
trình độ làm việc trong các cơ quan thanh tra nhà nước.
4.3.8. Tăng cường trách nhiệm của thủ trưởng cơ quan thanh tra
nhà nước và công chức trong các cơ quan thanh tra nhà nước
- Thủ trưởng cơ quan thanh tra cấp trên tăng cường thực hiện thanh
tra, kiểm tra việc xây dựng chương trình, kế hoạch thanh tra; tổ chức thực
hiện chương trình kế hoạch thanh tra của các cơ quan thanh tra nhà nước
cấp dưới, đề cao vai trò, trách nhiệm của thủ trưởng cơ quan thanh tra trong
việc thực hiện nhiệm vụ thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng,
chống tham nhũng.
22
- Thủ trưởng cơ quan thanh tra nhà nước phải tăng cường hoạt động
giám sát, kiểm tra hoạt động của các Đoàn thanh tra.
- Hoàn thiện các biện pháp chế tài nhằm tăng cường trách nhiệm của
cơ quan thanh tra và công chức trong cơ quan thanh tra khi thực hiện
nhiệm vụ.
4.3.9. Tiếp tục nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về công tác
thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng

- Nâng cao chất lượng, hiệu quả xây dựng các văn bản pháp luật về
thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng.
- Nâng cao hiệu quả hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật về
thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng.
- Nâng cao hiệu quả hoạt động nghiên cứu khoa học về thanh tra, giải
quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng.
4.3.10. Tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý phục vụ nâng cao hiệu
quả hoạt động công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và
phòng, chống tham nhũng của các cơ quan thanh tra nhà nước
Tiếp tục hoàn thiện pháp luật trên các lĩnh vực quản lý nhà nước nhằm
nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, đồng thời tạo cơ sở pháp lý cần thiết
để xác định trách nhiệm của các cơ quan Nhà nước trong hoạt động quản lý
nhà nước của mình.
Song song với việc hoàn thiện pháp luật quản lý nhà nước trên các
lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội, để khắc phục những tồn tại, hạn
chế trong tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nước, cũng
cần phải tiếp tục hoàn thiện những quy định pháp luật liên quan đến hoạt
động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng.
Cụ thể như sửa đổi Luật thanh tra và những văn bản hướng đẫn thi hành
nhằm khắc phục những hạn chế trong tổ chức các cơ quan thanh tra, hoàn
thiện những quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra;
về việc xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện kế hoạch thanh tra; làm
rõ hơn giá trị pháp lý của kết luận thanh tra; các biện pháp bảo đảm cho
hoạt động thanh tra Sửa đổi pháp luật về phòng, chống tham nhũng,
làm rõ hơn nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra nhà nước
trong công tác phòng, chống tham nhũng. Xây dựng cơ chế phòng, chống
tham nhũng có hiệu quả…
23
KẾT LUẬN
Kiểm soát việc thực hiện quyền hành pháp là vấn đề rất được quan tâm

trong việc tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước nói chung và quyền hành pháp
nói riêng. Quyền hành pháp cốt lõi chính là quyền tổ chức thực hiện các văn
bản của lập pháp, đưa pháp luật vào cuộc sống, tác động lên hành vi của các
chủ thể bị quản lý nhằm đạt được mục đích đã đặt ra, bảo vệ lợi ích của giai cấp
cầm quyền. Việc tổ chức thực hiện các văn bản của lập pháp có thể bao gồm
việc cụ thể hóa các luật và áp dụng pháp luật trong thực tiễn cuộc sống.
Để thực hiện tốt quyền này, hệ thống hành pháp phải tổ chức các cơ
quan hành chính và có đội ngũ công chức thực thi nhiệm vụ của quyền hành
pháp. Hệ thống cơ quan hành chính Nhà nước ở Việt Nam gồm nhiều cơ quan
hành chính nhà nước được tổ chức theo thứ bậc nhất định từ Chính phủ, các
bộ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, các sở ngành, Ủy ban nhân dân cấp huyện,
phòng, ban thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện và Ủy ban nhân dân cấp xã.
Với bộ máy các cơ quan nhà nước được tổ chức ở các cấp hành chính
như vậy, một trong những yêu cầu đảm bảo nền hành chính mạnh đó là bộ
máy hành chính phải là một thể thống nhất quản lý được chính mình, hoạt
động thông suốt; việc chỉ đạo, điều hành trong hệ thống hành pháp được
thực hiện nhanh chóng, hiệu quả; hệ thống hành chính có kỷ luật, cấp dưới
tuân thủ cấp trên, mệnh lệnh hành chính được ban hành cần phải được tổ
chức đồng bộ; cán bộ, công chức trong hệ thống làm hết chức trách, nhiệm
vụ được giao, tận tụy với công việc. Từ đó, việc tổ chức triển khai chính
sách, pháp luật của Chính phủ sẽ đảm bảo hiệu quả.
Kiểm soát tính hiệu quả của bộ máy hành chính Nhà nước là một yêu
cầu quan trọng để đảm bảo tính chính đáng của bộ máy hành chính nhà
nước. Muốn vậy, thủ trưởng cơ quan hành chính Nhà nước phải có bộ phận,
cơ quan chuyên trách thường xuyên kiểm tra, đánh giá việc thực hiện nhiệm
vụ công vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc quyền quản lý của mình để
từ đó kịp thời phòng ngừa những vi vi phạm pháp luật của cán bộ, công
chức đồng thời cũng kịp thời uốn nắn, xử lý nghiêm minh những cơ quan,
tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật.
Quá trình hình thành và phát triển của các cơ quan thanh tra nhà nước,

các cơ quan thanh tra là một phần của hệ thống hành pháp nhưng có vai trò
đặc biệt quan trọng trong việc kiểm soát quyền lực nhà nước từ bên trong
hệ thống hành pháp. Việc kiểm soát quyền lực nhà nước của các cơ quan
thanh tra nhà nước được thực hiện thông qua việc thực hiện các chức năng
thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng.