Nhu cầu tin của người dùng tin và khả năng đáp ứng của thư viện các trường đại học ở hà nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN




BÙI THỊ ÁNH TUYẾT




NHU CẦU TIN CỦA NGƯỜI DÙNG TIN VÀ
KHẢ NĂNG ĐÁP ỨNG CỦA THƯ VIỆN
CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở HÀ NỘI






LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN - THƯ VIỆN






TRẦ

HÀ NỘI - 2014

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN




BÙI THỊ ÁNH TUYẾT




NHU CẦU TIN CỦA NGƯỜI DÙNG TIN VÀ
KHẢ NĂNG ĐÁP ỨNG CỦA THƯ VIỆN
CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC Ở HÀ NỘI

Chuyên ngành: Khoa học Thông tin - Thư viện
Mã số: 60 32 02 03


LUẬN VĂN THẠC SĨ THÔNG TIN - THƯ VIỆN



Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Trần Thị Quý

TRẦ

HÀ NỘI - 2014
Luận văn “Nhu cầu tin của người dùng tin và khả năng đáp ứng của thư viện

các trường đại học ở Hà Nội” đã được chỉnh sửa theo góp ý của Hội đồng.
Chủ tịch Hội đồng


PGS.TS. Nguyễn Thị Lan Thanh

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn với đề tài “Nhu cầu tin của người dùng tin và khả năng đáp ứng
của thư viện các trường đại học ở Hà Nội“ của tác giả là kết quả học tập và
nghiên cứu của tác giả trong khóa học 2012-2014, chuyên ngành khoa học Thông
tin – Thư viện tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc
gia Hà Nội. Tác giả cam đoan đây là công trình của tác giả, được thực hiện
nghiêm túc, hoàn toàn mới và không trùng lặp với các công trình nào đã công
trình nào trước đó.

Hà Nội, ngày 11/10/2014
Bùi Thị Ánh Tuyết
LỜI CẢM ƠN

Luận văn với đề tài “Nhu cầu tin của người dùng tin và khả năng đáp ứng
của thư viện các trường đại học ở Hà Nội“ là kết quả học tập và nghiên cứu của tác
giả trong khóa học 2012-2014, chuyên ngành khoa học Thông tin – Thư viện tại
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội.
Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, tác giả đã được PGS.TS.
Trần Thị Quý trực tiếp hướng dẫn. Sự tận tình chỉ bảo, hướng dẫn của PGS.TS.
Trần Thị Quý cùng với sự định hướng chuyên môn, gợi mở hướng nghiên cứu của
các nhà khoa học trong ngành đã giúp tác giả có điều kiện hoàn thành luận văn. Tác
gia xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Trần Thị Quý và đội ngũ các nhà khoa
học ngành Thông tin – Thư viện.

Đồng thời tác giả xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, các cô chú, anh
chị cán bộ thông tin -thư viện công tác tại các cơ quan thông tin - thư viện trường
đại học trên địa bàn Hà Nội đã tạo điều kiện giúp đỡ tác giả tiếp cận thực tế
nghiên cứu của mình thông qua điều tra, thu thập tư liệu và trao đổi ý kiến để
hoàn thành luận văn.
Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè và thầy cô đồng nghiệp
đã hết lòng giúp đỡ, động viên tinh thần và tạo mọi điều kiện trong quá trình học
tập, nghiên cứu để hoàn thành luận văn. Bên cạnh đó còn là những bạn sinh viên,
những người dùng tin của các cơ quan thông tin - thư viên trường đại học ở Hà Nội.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 11/10/2014
Bùi Thị Ánh Tuyết

Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
1

MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU 8
1. Tính cấp thiết của đề tài 8
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu 10
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 13
3.1. Mục đích nghiên cứu 13
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu 13
4. Giả thuyết nghiên cứu 14
5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 14
5.1. Đối tượng nghiên cứu 14
5.2. Phạm vi nghiên cứu 15
6. Phƣơng pháp nghiên cứu 15
6.1. Các phương pháp chung 15
6.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể 15

7. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài 17
7.1. Về mặt khoa học 17
7.2. Về mặt thực tiễn 17
8. Dự kiến kết quả nghiên cứu 18
9. Cấu trúc luận văn 18
CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHU CẦU TIN VÀ KHẢ NĂNG
ĐÁP ỨNG CỦA THƢ VIỆN CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC Ở HÀ NỘI 19
1.1. Một số khái niệm cơ bản 19
1.1.1. Khái niệm người dùng tin 19
1.1.2. Khái niệm nhu cầu tin 20
1.1.3. Khái niệm mức độ đáp ứng nhu cầu tin 23
1.2. Các yếu tố ảnh hƣởng đến nhu cầu tin 24
1.2.1. Môi trường kinh tế - xã hội 24
1.2.2. Ngành nghề đào tạo 26
1.2.3. Độ tuổi 26
1.2.4. Giới tính 27
1.2.5. Tâm lý 27

Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
2

1.2.6. Phương pháp giảng dạy 29
1.2.7. Vai trò của đoàn thanh niên và hội sinh viên 30
1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến khả năng đáp ứng nhu cầu tin 30
1.3.1. Chất lượng sản phẩm và dịch vụ thông tin - thư viện 30
1.3.2. Vốn tài liệu và sự hợp tác chia sẻ thông tin 31
1.3.3. Mức độ ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông 33
1.3.4. Đội ngũ chuyên gia thông tin 33
1.3.5. Áp dụng chuẩn nghiệp vụ thông tin - thư viện 35
1.3.6. Chính sách thông tin - thư viện 36

1.3.7. Kinh phí đầu tư 38
1.3.8. Năng lực thông tin của người dùng tin 39
1.4. Đặc điểm thƣ viện các trƣờng đại học ở Hà Nội 40
1.4.1. Môi trường kinh tế - xã hội 40
1.4.2. Sơ lược sự ra đời và phát triển 42
1.4.3. Chức năng và nhiệm vụ 43
1.4.4. Cơ cấu tổ chức 45
1.4.5. Đặc điểm các nhóm người dùng tin 47
1.4.6. Đặc điểm nguồn lực thông tin 51
1.5. Vai trò của nghiên cứu nhu cầu tin của ngƣời dùng tin và khả năng
đáp ứng của các thƣ viện ở Hà Nội 52
1.5.1. Nâng cao hiệu quả hoạt động của thư viện 52
1.5.2. Đảm bảo chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học của nhà trường 54
1.6. Tiểu kết chƣơng 1 55
CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG NHU CẦU TIN CỦA NGƢỜI DÙNG TIN
VÀ KHẢ NĂNG ĐÁP ỨNG CỦA THƢ VIỆN CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC
Ở HÀ NỘI 57
2.1. Nhu cầu tin của ngƣời dùng tin tại thƣ viện các trƣờng đại học ở Hà Nội 57
2.1.1. Nhu cầu về nội dung tài liệu 57
2.1.2. Nhu cầu về loại hình tài liệu 60
2.1.3. Nhu cầu về ngôn ngữ tài liệu 65
2.1.4. Nhu cầu về các sản phẩm và dịch vụ thông tin 68
2.1.5. Tập quán sử dụng, khai thác thông tin 74

Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
3

2.2. Khả năng đáp ứng nhu cầu tin của ngƣời dùng tin tại thƣ viện các
trƣờng đại học ở Hà Nội. 81
2.2.1. Chính sách của các thư viện 81

2.2.2. Vốn tài liệu và sự hợp tác chia sẻ thông tin của các thư viện 83
2.2.3. Đội ngũ chuyên gia thông tin 90
2.2.4. Trình độ ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông 97
2.2.5. Áp dụng chuẩn nghiệp vụ thông tin - thư viện 102
2.2.6. Chất lượng sản phẩm và dịch vụ thông tin - thư viện 106
2.2.7. Kinh phí đầu tư 111
2.3. Đánh giá mức độ thỏa mãn nhu cầu tin và khả năng đáp ứng nhu cầu
tin tại thƣ viện các trƣờng đại học ở Hà Nội 114
2.3.1. Đánh giá mức độ thỏa mãn nhu cầu tin 114
2.3.2. Đánh giá khả năng đáp ứng nhu cầu tin 117
2.4. Nhận xét về nhu cầu tin của ngƣời dùng tin và khả năng đáp ứng của
thƣ viện các trƣờng đại học ở Hà Nội 121
2.4.1. Những ưu điểm 121
2.4.2. Những hạn chế 122
2.4.3. Nguyên nhân 123
2.5. Tiểu kết chƣơng 2 125
CHƢƠNG 3: CÁC GIẢI PHÁP THỎA MÃN NHU CẦU TIN CHO NGƢỜI
DÙNG TIN TẠI THƢ VIỆN CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC Ở HÀ NỘI 128
3.1. Nhóm giải pháp phát triển nguồn lực thông tin 128
3.1.1. Xây dựng chính sách bổ sung tài liệu 128
3.1.2. Liên kết, hợp tác giữa các thư viện đại học 129
3.1.3. Nghiên cứu nhu cầu tin của người dùng tin 132
3.2. Nhóm giải pháp về sản phẩm và dịch vụ thông tin - thƣ viện 134
3.2.1. Đa dạng hóa sản phẩm và dịch vụ thông tin - thư viện 134
3.2.2. Nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ thông tin - thư viện 138
3.2.3. Tăng cường marketing sản phẩm và dịch vụ thông tin - thư viện 139
3.3. Giải pháp liên quan đến con ngƣời 143
3.3.1. Nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ 143
3.3.2. Chú trọng đào tạo người dùng tin 148

Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
4

3.4. Nhóm giải pháp tăng cƣờng kinh phí đầu tƣ, cơ sở vật chất,
ứng dụng công nghệ thông tin. 151
3.4.1. Tăng cường kinh phí đầu tư 151
3.4.2. Hiện đại hóa cơ sở vật chất, trang thiết bị 153
3.4.3. Ứng dụng phần mềm mã nguồn mở 154
KẾT LUẬN 156
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 158
PHỤ LỤC

Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
5

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
1. Từ viết tắt tiếng Việt
STT
Từ viết tắt
Từ gốc
1.
BVHTT&DL
Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch
2.
CHXHCN
Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa
3.
CSDL
Cơ sở dữ liệu
4.

ĐHQGHN
Đại học Quốc gia Hà Nội
5.
GD&ĐT
Giáo dục và Đào tạo
6.
HVCH
Học viên cao học
7.
NCS
Nghiên cứu sinh
8.
SV
Sinh viên
9.
TT-TV
Thông tin - Thư viện

2. Từ viết tắt tiếng Anh
STT
Từ viết tắt
Từ gốc
1.
AACR
Quy tắc biên mục Anh - Mỹ
Anglo-American Catologuing Rules
2.
ISBD
Tiêu chuẩn quốc tế về mô tả thư mục
International Standrad Bibliographic Description

3.
MARC
Khổ mẫu biên mục đọc máy
Machine Readable Catloguing
4.
OPAC
Mục lục truy nhập công cộng trực tuyến
Online public access catalog

Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
6

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ
1. Danh mục các bảng
Bảng 1: Nội dung tài liệu người dùng tin quan tâm 57
Bảng 2: Nhu cầu về loại hình tài liệu của người dùng tin 61
Bảng 3: Nhu cầu về ngôn ngữ tài liệu của người dùng tin 66
Bảng 4: Nhu cầu về sản phẩm thông tin - thư viện của người dùng tin 69
Bảng 5: Nhu cầu về dịch vụ thông tin - thư viện của người dùng tin 71
Bảng 6: Thời gian rỗi sử dụng các hoạt động của người dùng tin 75
Bảng 7: Thống kê tài liệu bổ sung của Trung tâm TTTV-ĐHQGHN 87
Bảng 8: Khả năng sử dụng ngoại ngữ của đội ngũ cán bộ 94
Bảng 9: Khả năng sử dụng các phần mềm của cán bộ thư viện 95
Bảng 10: Tình hình áp dụng chuẩn nghiệp vụ tại một số trường đại học 103
Bảng 11: Nhận xét của người dùng tin về chất lượng các loại sản phẩm và dịch vụ
của thư viện 108
Bảng 12: Tổng hợp kinh phí bổ sung từ năm 2003 đến tháng 6 năm 2013 112
Bảng 13: Thống kê kinh phí bổ sung tài liệu 113

Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
7

2. Danh mục các biểu đồ
Biểu đồ 1: Tỉ lệ người dùng tin tại thư viện các trường đại học ở Hà Nội 47
Biểu đồ 2: Tỉ lệ độ tuổi các nhóm người dùng tin tại thư viện các trường đại học
ở Hà Nội 48
Biểu đồ 3: Tỉ lệ giới tính các nhóm người dùng tin tại thư viện các trường đại học
ở Hà Nội 49
Biểu đồ 4: Tỉ lệ trình độ học vấn các nhóm người dùng tin tại thư viện các trường
đại học ở Hà Nội 50
Biểu đồ 5: Thời gian mỗi ngày người dùng tin sử dụng để đọc tài liệu 76
Biểu đồ 6: Nguồn khai thác thông tin của người dùng tin là cán bộ/giảng viên 78
Biểu đồ 7: Nguồn khai thác thông tin của người dùng tin là người học 79
Biểu đồ 8: Nhận xét của người dùng tin về vốn tài liệu của thư viện 89
Biểu đồ 9: Độ tuổi của cán bộ tại thư viện các trường đại học ở Hà Nội 91
Biểu đồ 10: Ngành tốt nghiệp của đội ngũ cán bộ 92
Biểu đồ 11: Bậc cao nhất được đào tạo của cán bộ thư viện 93
Biểu đồ 12: Nhận xét của người dùng tin về vốn tài liệu của thư viện 114
Biểu đồ 13: Mức độ cập nhật nội dung tài liệu của thư viện 115
Biểu đồ 14: Mức độ phù hợp nội dung tài liệu với nhu cầu tin 116
Biểu đồ 15: Nhu cầu muốn đào tạo của cán bộ 146
Biểu đồ 16: Nhu cầu học lớp tra tìm tài liệu của người dùng tin 149



Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
8

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong xã hội hiện đại, giáo dục đại học gắn liền với với việc chuyển giao tri
thức và nghiên cứu khoa học. Đầu ra của hệ thống này là đội ngũ trí thức - nguồn
nhân lực phục vụ cho công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế, xã hội quốc gia. Hệ
thống giáo dục đại học Việt Nam đang vận hành trong sự phát triển của cách mạng
khoa học - công nghệ, với những bước nhảy vọt chưa từng có. Thế giới chuyển
mình từ kỷ nguyên công nghệ sang kỷ nguyên thông tin và phát triển tri thức, đồng
thời tác động tới tất cả các lĩnh vực, làm biến đổi nhanh chóng và sâu sắc đời sống
vật chất và tinh thần của xã hội. Với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - công
nghệ, sự phát triển năng động của các nền kinh tế, quá trình hội nhập và toàn cầu
hóa đang làm cho việc rút ngắn khoảng cách về trình độ phát triển giữa các nước trở
nên thực tiễn hơn và nhanh chóng hơn. Khoa học - công nghệ trở thành động lực cơ
bản của sự phát triển kinh tế - xã hội. Và giáo dục là nền tảng của sự phát triển khoa
học - công nghệ, phát triển nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu của xã hội hiện đại.
Việc xây dựng và phát triển một nền giáo dục đại học đáp ứng nhu cầu người đọc,
hướng đến việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng, gắn với nhu cầu thực tế xã hội
là định hướng mà ngành giáo dục đã và đang hướng đến. Một trong những nhân tố
đặc biệt quan trọng quyết định chất lượng giáo dục đại học chính là thư viện đại
học. Và cụ thể hơn là khả năng đáp ứng nhu cầu tin của các thư viện đại học.
Viện trường Viện Đại học Illinois, Edmund Jamess đã viết: 




. Đầu tư cho thư viện là đầu tư cho giáo dục, là một đầu tư đặc biệt về kinh
tế mà hệ quả của sự đầu tư được đo lường bởi chất lượng giáo dục, có tác động lớn,
lâu dài đến sự phát trển của một đất nước.

Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
9

Hiện nay vấn đề đổi mới giáo dục đang diễn ra trên quy mô toàn cầu. Bối
cảnh trên tạo nên những thay đổi sâu sắc trong giáo dục, từ quan niệm về chất lượng
giáo dục, xây dựng nhân cách người học đến cách tổ chức quá trình và hệ thống
giáo dục. Nắm bắt xu hội nhập, sự phát triển nhanh chóng của khoa học và công
nghệ, giáo dục đại học Việt Nam cũng đang chuyển mình thực hiện đổi mới nhằm
đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.
Chính phủ đã ban hành Nghị Quyết Số 14/2005/NQ-CP về đổi mới cơ bản và
toàn diện giáo dục đại học Việt Nam giai đoạn 2006 - 2020. Bắt đầu từ năm học
2007-2008 Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã đưa ra lộ trình đào tạo học chế tín chỉ
trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam. Hay quy chế Đào tạo Đại học và Cao
đẳng hệ chính quy theo hệ thống tín chỉ trên phạm vi toàn quốc được ban hành theo
Quyết định số 43/2007/QĐ-BGDĐT ngày 15/08/2007 của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Các văn bản tựu chung lại thực chất của đổi mới giáo dục là “lấy người học làm
trung tâm”. Đó là đổi mới cách dạy và học theo hướng tạo cho sinh viên chủ động
hơn trong tiếp thu kiến thức, lấy tự học, tự nghiên cứu là hoạt động quan trọng trong
hoạt động học. Phương pháp đào tạo theo tín chỉ trở thành nhiệm vụ trọng tâm của
các trường đại học ở Việt Nam hiện nay. Để thực hiện tốt sự đổi mới này đòi hòi
phải có sự chuyển biến toàn diện về cách vận hành chương trình đào tạo, mô hình
quản lý đào tạo cũng như cơ sở vật chất, khả năng cung cấp nguồn học liệu, nhu cầu
tin đáp ứng người dùng tin tại các cơ sở đào tạo.
Trong bối cảnh đổi mới giáo dục đại học hiện nay, nhu cầu tin của người
dùng tin ngày càng phong phú và đa dạng hơn. Nhu cầu này đòi hỏi phải được cung
cấp đầy đủ, chính xác, liên tục và kịp thời. Vì vậy, việc phát triển nhu cầu tin, tăng
cường khả năng đáp ứng nhu cầu tin của người dùng tin trở thành một nhiệm vụ
trọng tâm của thư viện các trường đại học nước ta hiện nay. Đặc biệt tại Hà Nội -
Thủ đô của đất nước, trung tâm chính trị, kinh tế, khoa học và giáo dục, nơi tập
trung nhiều cơ quan của trung ương, các bộ ngành, các viện và trung tâm nghiên
cứu….và trường đại học lớn có uy tín và thương hiệu của đất nước. Công tác phát
triển nhu cầu tin, đáp ứng nhu cầu tin tại thư viện các trường đại học ở Hà Nội trong

Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
10

nhiều năm qua đã phần nào đáp ứng được nhu cầu của người dùng tin, góp phần
đảm bảo và nâng cao chất lượng đào tạo. Tuy nhiên, với bối cảnh mới, xu thế mới,
thì công tác này cần được tăng cường và chú trọng hơn nữa.
Nghiên cứu thực trạng nhu cầu tin và khả năng đáp ứng nhu cầu tin tại thư
viện các trường đại học ở Hà Nội để từ đó đánh giá và đưa ra những giải pháp góp
phần tăng cường nhu cầu tin và khả năng đáp ứng nhu cầu tin, nâng cao chất lượng
giáo dục đào tạo đại học có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn. Vì vậy, tác giả lựa
chọn đề tài “Nhu cầu tin của người dùng tin và khả năng đáp ứng của thư viện
các trường đại học ở Hà Nội” làm đề tài luận văn của mình.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Nghiên cứu về nhu cầu tin đã có nhiều công trình khoa học cũng như các bài
báo, luận văn của các tác giả ở các cơ quan thông tin - thư viện từ trung ương tới địa
phương, các cơ sở đào tạo ngành thông tin - thư viện…Các công trình nghiên cứu ở
nhiều mức độ, khía cạnh và phương pháp khác nhau nhằm nâng cao chất lượng
phục vụ bạn đọc, thỏa mãn tối đa nhu cầu tin của người dùng, góp phần nâng cao
chất lượng đào tạo.
* Luận văn
Đã có một số công trình nghiên cứu của các học viên tại các cơ sở đào tạo
sau đại học. Có thể kể đến một số công trình như 

(2007) của tác giả Đào Thị Thanh Xuân; “
          (2007)   
“Nghiên cứu nhu cầu tin tại Trung tâm Thông tin thư viện Học
Viện Hành chính” (2011) của tác giả Vũ Thanh Thủy; “Nghiên cứu nhu cầu tin và
mức độ đáp ứng tại Trung tâm TT TL trường Đại học Hàng Hải” (2011) của tác giả
Ngô Văn Anh; “Nghiên cứu nhu cầu tin của người dùng tin tại Thư viện Quân đội”

(2012) của tác giả Linh Thị Thắm; “Nhu cầu tin và mức độ đáp ứng thông tin tại
trường cao đẳng văn hóa nghệ thuật và du lịch Nha Trang” (2011) của tác giả Bùi
Thị Thanh Diệu; “Nghiên cứu nhu cầu tin và khả năng đáp ứng tại thư viện trường

Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
11

đại học Phương Đông” (2013) của tác giả Nguyễn Thị Chi; “Nhu cầu tin của người
dùng tin tại thư viện trường Cao đẳng kỹ thuật Cao Thắng” (2013) của tác giả Trần
Thị Tuệ…
Các công trình kể trên đã nghiên cứu thực trạng nhu cầu tin ở từng đơn vị cụ
thể. Chỉ ra những điểm mạnh, điểm yếu và đưa ra nhưng giải pháp có tính thuyết
phục nhằm tăng cường khả năng đáp ứng nhu cầu tin ở từng đơn vị.
Hoặc như luận văn “Nghiên cứu nhu cầu tin của cán bộ quản lý tại Bộ Nội và
các cơ quan trực thuộc Bộ” (2011) của tác giả Nguyễn Bích Hạnh là công trình
nghiên cứu nhu cầu tin của nhóm người dùng tin là cán bộ quản lý tại Bộ Nội Vụ và
các cơ quan trực thuộc Bộ. Là công trình nghiên cứu tổng hợp nhiều cơ quan,
hướng tới một nhóm người dùng tin là cán bộ quản lý, công trình đã chỉ ra được
thực trạng nhu cầu tin, mức độ đáp ứng nhu cầu tin và đưa ra các giải pháp thỏa
mãn và phát triển nhu cầu tin của cán bộ quản lý có tính thuyết phục cao.
Các công trình nghiên cứu ở từng đơn vị cụ thể, hay một nhóm các cơ quan
trực thuộc Bộ là cơ sở cho tác giả hình dung, so sánh về các khía cạnh cần nghiên
cứu trong luận văn.
* Bài báo, bài trích tạp chí
Liên quan hoạt động của thư viện đại học Việt Nam trong xu thế hội nhập, đã
có nhiều bài báo. Cụ thể như: “Thư viện đại học Việt Nam trong xu thế hội nhập”
của TS. Lê Văn Viết và ThS. Võ Thu Hương đăng trong tạp chí Thư viện Việt Nam
số 2, năm 2007. Bài báo đề cập tới vai trò của thư viện đại học, qua đó nhìn nhận
về thực tiễn thư viện đại học Việt Nam hiện nay, nêu ra những thách thức, và đưa ra
những giải pháp cho thư viện đại học Việt Nam trong xu thế hội nhập hiện nay.

Hay “Thư viện trường đại học với công tác phát triển học liệu phục vụ đào
tạo theo tín chỉ” của ThS. Nguyễn Văn Hành đăng trong tạp chí Thông tin và Tư
liệu, số 1 năm 2008. Bài báo đã nêu lên vai trò quan trọng của việc phát triển học
liệu trong thời kỳ đổi mới giáo dục đại học như hiện nay. Cùng với đó là đưa ra các
giải pháp thiết thực nhằm phát triển nguồn học liệu đại học theo tín chỉ.

Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
12

Có thể thấy, những bài viết nêu trên đã đưa ra những nhận định riêng của các
tác giả về hoạt động của thư viện đại học trong xu thế hội nhập hiện nay. Vai trò của
thư viện đại học được khẳng định hơn nữa. Các bài báo cũng chỉ ra nhiệm vụ tăng
cường phát triển nguồn học liệu đáp ứng xu thế, đáp ứng nhu cầu người dùng tin là
nhiệm vụ then chốt trong giai đoạn hiện nay góp phần đảm bảo chất lượng đào tạo
nói chung và chất lượng giáo dục đại học ở Việt Nam nói riêng.
Bài “Nắm vững nhu cầu thông tin để phục vụ tốt cho công tác đào tạo và
nghiên cứu khoa học trong các trường đại học” của tác giả Trần Trọng Bảy được
tăng tài trên website: đã
đưa ra những cách thức để phân nhóm người dùng tin, nghiên cứu nhu cầu thông
tin, là tư liệu cho tác giả nghiên cứu trong đề tài của mình.
Bài “Phát triển nhu cầu tin trong các thư viện công cộng” của PGS.TS. Trần
Thị Minh Nguyệt đăng trên tạp chí Nghiên cứu văn hóa, số 2 đã đưa ra một cách
nhìn tổng quan về hoạt động của hệ thống thư viện công cộng, cho thấy thực trạng
nhu cầu tin của người dùng tin theo các nhóm đối tượng, lý giải nguyên nhân của
thực trạng và đưa ra những giải pháp kiến nghị thiết thực nhằm hoàn thiện, nâng cao
chất lượng hoạt động của các thư viện theo hướng phù hợp với nhu cầu, tâm lý, tập
quán và sử dụng thông tin của người dùng tin. Bài báo đã đề cập vấn đề nhu cầu tin
ở một hệ thống thư viện khác, nhưng là cơ sở quan trọng cho tác giả hình dung, so
sánh giữa hệ thống thư viện công cộng và thư viện đại học ở Hà Nội về thực trạng
nhu cầu tin, mức độ đáp ứng nhu cầu tin của các đơn vị, đó là cơ sở quan trọng để

tác giả hoàn thiện luận văn của mình hơn.
* Kỷ yếu Hội nghị, hội thảo
Đã có nhiều đơn vị trong nước đã tổ chức nhiều cuộc hội thảo, trao đổi về các
khía cạnh khác nhau của giáo dục đại học, của hoạt động thông tin - thư viện trong
trường đại học. Có thể kể đến một số bài báo đăng trong một số kỷ yếu, hội thảo như:
- 
tin - , của tác giả Trần Thị Quý, , Kỷ

Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
13

yếu hội thảo kỷ niệm 10 năm thành lập trung tâm thông tin thư viện Đại học Quốc gia
Hà Nội, Hà Nội; - 
trung tâm thông tin -  của tác giả Trần Thị Thanh Vân đăng trong kỷ
yếu Hội thảo khoa học kỷ niệm 33 năm đào tạo của ngành và 10 năm trở thành đơn vị
độc lập của trường đại học khoa học xã hội và nhân văn…
Ngoài ra còn có một số công trình nghiên cứu có liên quan khác về vấn đề
đổi mới giáo dục đại học ở Việt Nam, vai trò của giáo dục nói chung, giáo dục đại
học nói riêng và những nghiên cứu về cơ cấu tổ chức và hệ thống thư viện các
trường đại học. Đây cũng thực sự là những tư liệu quý để tác giả nghiên cứu và triển
khai công trình của mình.
Tóm lại, phần lớn các đề tài, bài báo khoa học cũng như các bài viết đăng
trong kỷ yếu hội thảo được tác giả thu thập và liệt kê ở trên cho thấy: Việc nghiên
cứu nhu cầu tin của người dùng tin, khả năng đáp ứng nhu cầu tin hầu hết dừng lại ở
việc đi sâu vào một cơ quan, đơn vị cụ thể. Có thể là một thư viện đại học, thư viện
của viện hoặc là hệ thống thư viện công cộng. Tuy nhiên, chưa có đề tài nào đề
cập tới đối tượng đang xem xét là thư viện các trường đại học ở Hà Nội. Vì vậy đề
tài “Nhu cầu tin của người dùng tin và khả năng đáp ứng của thư viện các trường
đại học ở Hà Nội” mà tác giả lựa chọn làm đề tài Luận văn của mình là hoàn toàn
mới, không trùng lặp với các công trình nào đã công bố trước đó.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Tìm hiểu, đánh giá nhu cầu tin của người dùng tin và khả năng đáp ứng nhu
cầu tin của thư viện các trường đại học ở Hà Nội để từ đó đề xuất các giải pháp
nhằm thỏa mãn hơn nữa nhu cầu tin của thư viện các trường đại học ở Hà Nội.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu lý luận về nhu cầu tin của người dùng tin
- Nghiên cứu đặc điểm, vai trò của thư viện các trường đại học đối với sự
nghiệp đổi mới giáo dục đại học ở Hà Nội.

Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
14

- Tìm hiểu thực trạng nhu cầu tin của người dùng tin tại thư viện các trường
đại học ở Hà Nội.
- Nghiên cứu thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu tin và khả năng
đáp ứng của thư viện.
- Đánh giá về khả năng đáp ứng nhu cầu tin của thư viện các trường đại học
ở Hà Nội.
- Đề xuất một số kiến nghị, giải pháp nhằm thỏa mãn nhu cầu tin của người
dùng tin
4. Giả thuyết nghiên cứu
Các Trung tâm Thông tin - Thư viện các trường đại học đang ngày càng vắng
bóng sinh viên, cán bộ đến sử dụng thông tin/tư liệu để nghiên cứu khoa học và giảng
dạy. Câu hỏi đặt ra là phải chăng công tác phục vụ người dùng tin chưa tốt, nhu cầu
tin của họ chưa được đáp ứng, chưa được thỏa mãn và họ phải tìm tới địa điểm mới,
phương thức khai thác mới tốt hơn? Như vậy, đa phần các cơ quan thông tin - thư
viện các trường đại học tại Hà Nội chưa đáp ứng đủ nhu cầu tin của người dùng tin.
Nguyên nhân từ đâu? Có thể từ công tác tổ chức, quản lý và phát triển nguồn lực
thông tin hay vì chưa đa dạng hóa các sản phẩm và dịch vụ thông tin - thư viện tại các

trường đại học ở Hà Nội Nếu muốn vậy cần phải có công trình nghiên cứu đánh giá
thực trạng, khắc phục hạn chế thì có thể khẳng định: thư viện các trường đại học ở Hà
Nội có khả năng đáp ứng tốt nhu cầu tin của người dùng tin, góp phần nâng cao chất
lượng giáo dục đại học ở Việt Nam nói chung, và ở Hà Nội nói riêng.
5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
5.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu:
- Nhu cầu tin
- Đặc điểm nhu cầu tin
- Quy mô nhu cầu tin

Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
15

- Cấu trúc nhu cầu tin
- Xu thế nhu cầu tin
- Các điều kiện đảm bảo để đáp ứng nhu cầu của người dùng tin hiệu quả
5.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu: Tác giả tập trung nghiên cứu đại diện 32 cơ quan thông
tin - thư viện các trường đại học trên địa bàn Hà Nội trong thời gian hiện nay.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
Để hoàn thành Luận văn, tác giả đã sử dụng các phương pháp:
6.1. Các phương pháp chung:
Phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử; các quan điểm của Đảng
và Nhà nước về hoạt động giáo dục đại học, hoạt động thông tin - thư viện trong
trường đại học.
6.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể:
- Các phương pháp nghiên cứu cụ thể được sử dụng gồm:
+ Phương pháp thu thập, phân tích và tổng hợp tài liệu;
+ Phương pháp nghiên cứu chọn mẫu đại diện

+ Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: phát phiếu điều tra đối với 02 đối
tượng: cán bộ thư viện, cán bộ lãnh đạo và quản lý thư viện và người dùng tin;
Tác giả tiến hành phát phiếu điều tra tại 32 trung tâm thông tin - thư viện
trường đại học trên địa bàn Hà Nội.
Căn cứ quá trình khảo sát theo nhóm đối tượng, tác giả thống kê lại kết quả
khảo sát như sau:
- Tổng số phiếu phát ra: 300 phiếu
- Tổng số phiếu thu về: 279 phiếu (đạt tỉ lệ 93%) với 100 phiếu do cán bộ thư
viện trả lời và 179 phiếu do người dùng tin trả lời.

Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
16

Danh mục các trường lấy phiếu khảo sát:
1.
Trường Đại học Công nghệ, ĐHQGHN
1.
Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQGHN
1.
Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQGHN
1.
Trường Đại học Ngoại ngữ, ĐHQGHN
1.
Trường Đại học Kinh tế, ĐHQGHN
1.
Trường Đại học Giáo dục, ĐHQGHN
1.
Khoa Luật, ĐHQGHN
1.
Khoa Y - Dược, ĐHQGHN

1.
Khoa Quốc tế, ĐHQGHN
2.
Học viện An ninh nhân dân
3.
Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam
4.
Học viện Báo chí và Tuyên truyền
5.
Học viện Cảnh sát nhân dân
6.
Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông
7.
Học viện Ngân hàng
8.
Học viện Ngoại giao
9.
Học viện Tài chính
10.
Học viện Y dược học cổ truyền Việt Nam
11.
Trường Đại học Bách khoa Hà Nội
12.
Trường Đại học Công đoàn
13.
Trường Đại học Công nghiệp Hà Nội
14.
Trường Đại học Điện lực
15.
Trường Đại học Giao thông Vận tải

16.
Trường Đại học Hà Nội
17.
Trường Đại học Kinh tế Quốc dân
18.
Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội
19.
Trường Đại học Lao động - Xã hội
20.
Trường Đại học Luật Hà Nội
21.
Trường Đại học Mỏ Địa chất

Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
17

22.
Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp
23.
Trường Đại học Ngoại thương
24.
Trường Đại học Nội vụ Hà Nội
25.
Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội
26.
Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh
27.
Trường Đại học Thuỷ lợi
28.
Trường Đại học Thương mại

29.
Trường Đại học Văn hoá Hà Nội
30.
Trường Đại học Xây dựng Hà Nội
31.
Trường Đại học Y Hà Nội
32.
Trường Đại học Thăng Long

Tác giả chọn mẫu khảo sát 32 trường dựa trên cơ sở lấy mẫu đại diện các
trường thuộc các lĩnh vực khác nhau như khoa học xã hội nhân văn, khoa học tự
nhiên, khoa học ứng dụng… Đó là các trường đại học lớn, đảm bảo đa ngành, đa
lĩnh vực, có số lượng người dùng tin đông, hệ thống cơ sở hạ tầng tốt, các trung tâm
thông tin - thư viện ngày càng được chú trọng và phát triển.
7. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài
7.1. Về mặt khoa học
Góp phần hoàn thiện lý luận về nhu cầu tin, người dùng tin. Nghiên cứu các
khả năng đáp ứng nhu cầu tin cho người dùng tin.
7.2. Về mặt thực tiễn:
+ Giúp các cơ quan lãnh đạo Đảng, Nhà nước, lãnh đạo trực tiếp các trường
đại học, cơ quan thông tin - thư viện đại học nhìn nhận lại mức độ đáp ứng nhu cầu
tin của thư viện mình để xây dựng chiến lược phát triển của thư viện và nhà trường,
tăng cường hơn nữa khả năng đáp ứng nhu cầu tin cho người dùng tin.
+ Nghiên cứu thực trạng đáp ứng nhu cầu tin, từ đó đưa ra các giải pháp thỏa
mãn nhu cầu tin sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trong trường đại học,
phù hợp với xu thế đổi mới giáo dục toàn cầu hiện nay.

Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
18

+ Kết quả nghiên cứu là tài liệu có ý nghĩa quan trọng cho các cơ sở đào tạo
ngành thông tin - thư viện, quản lý giáo dục và đào tạo để tham khảo và giảng dạy.
8. Dự kiến kết quả nghiên cứu
Dự kiến công trình nghiên cứu của tác giả sẽ là luận văn khoảng từ 100 đến
130 trang khổ giấy A4 với nội dung gồm 03 chương. Sau nghiên cứu, tác giả sẽ
tổng hợp thêm các tư liệu để đăng 01 bài báo khoa học về nội dung này trên tạp chí
chuyên ngành.
9. Cấu trúc luận văn
Ngoài lời nói đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, cấu trúc
luận văn bao gồm 3 chương:
Chương 1: Lý luận chung về nhu cầu tin và khả năng đáp ứng của thư viện
các trường đại học ở Hà Nội.
Chương 2: Thực trạng nhu cầu tin của người dùng tin và khả năng đáp ứng
của thư viện các trường đại học ở Hà Nội.
Chương 3: Các giải pháp thỏa mãn nhu cầu tin cho người dùng tin tại thư
viện các trường đại học ở Hà Nội.

Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
19

CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHU CẦU TIN VÀ KHẢ NĂNG
ĐÁP ỨNG CỦA THƢ VIỆN CÁC TRƢỜNG ĐẠI HỌC Ở HÀ NỘI
1.1. Một số khái niệm cơ bản
1.1.1. Khái niệm ngƣời dùng tin
Người dùng tin là yếu tố cơ bản của mọi hệ thống thông tin. Đó là đối tượng
phục vụ của công tác thông tin tư liệu. Người dùng tin vừa là khách hàng của các
dịch vụ thông tin, đồng thời họ cũng là người sản sinh ra thông tin mới.
Người dùng tin là những người sử dụng thông tin để thỏa mãn nhu cầu của
mình. Họ trước hết phải là người có nhu cầu tin, là chủ thể của nhu cầu tin. Đó là
những con người cụ thể trong xã hội, bị chi phối bởi các mối quan hệ xã hội phức

tạp. Nhu cầu tin thể hiện những mối quan hệ của con người và nằm trong nhu cầu
của con người.
Người dùng tin cũng là người tiếp nhận và sử dụng thông tin. Khi sử dụng
những sản phẩm và dịch vụ thông tin để thỏa mãn nhu cầu của mình, những chủ thể
trong xã hội đương nhiên trở thành người dùng tin.
Người dùng tin giữ vai trò quan trọng trong các hệ thống thông tin. Tương
tác hai chiều với các cơ quan thông tin - thư viện. Vai trò đó được thể hiện:
Người dùng tin luôn là cơ sở để định hướng các hoạt động của đơn vị
thông tin.
Người dùng tin tham gia và liên quan vào hết các giai đoạn của dây truyền
thông tin - tư liệu.
Người dùng tin tham gia sản sinh ra thông tin mới.
Mỗi người trong xã hội chỉ có thể trở thành người dùng tin của cơ quan
thông tin - thư viện khi họ sử dụng các sản phẩm và dịch vụ thông tin để thỏa mãn
nhu cầu của mình

Luận văn Thạc sĩ Bùi Thị Ánh Tuyết
20

1.1.2. Khái niệm nhu cầu tin
Nhu cầu là một hiện tượng tâm lý nằm trong cấu trúc tâm lý chung của con
người. Các nhà tâm lý học Mác xít cho rằng nhu cầu là đòi hỏi khách quan của con
người với một đối tượng nhất định, trong những điều kiện nhất định, đảm bảo duy
trì cho sự sống và sự phát triển của con người.
Nhu cầu của con người nảy sinh do kết quả tác động qua lại của hoàn cảnh
bên ngoài, trong đó quan trọng nhất là tác động của sản xuất vật chất. Nhu cầu là sự
đòi hỏi tất yếu mà con người thất cần được thỏa mãn để tồn tại và phát triển. Tâm lý
học Mác xít phân chia nhu cầu thành 2 loại cơ bản:
+ Nhu cầu vật chất gắn liền với sự tồn tại của cơ thể như nhu cầu ăn, ở,
mặc…

+ Nhu cầu tinh thần bao gồm: nhu cầu nhận thức, nhu cầu thẩm mỹ, nhu cầu
lao động, nhu cầu giao lưu và nhu cầu hoạt động xã hội…
Nhu cầu tin là một dạng của nhu cầu tinh thần, nhu cầu bậc cao của con
người. Đó là đòi hỏi khách quan của con người (cá nhân, nhóm xã hội, cộng đồng
xã hội) đối với sự tiếp nhận và sử dụng thông tin nhằm duy trì hoạt động sống của
con người.
Nhu cầu tin phản ánh sự cần thiết thông tin của một cá nhân/ tập thể trong
quá trình thực hiện một hoạt động nào đó.
Nhu cầu tin thay đổi tùy theo công việc và nhiệm vụ mà người dùng tin phải
thực hiện.
“Theo quan điểm của tâm lý học Mác xít, có thể coi nhu cầu tin là đòi hỏi
khách quan của con người (cá nhân, nhóm, xã hội), đối với việc tiếp nhận và sử
dụng thông tin, nhằm duy trì hoạt động sống của con người”.
Nhu cầu tin chỉ có thể hiện hữu khi đòi hỏi về thông tin của con người trở
nên cấp thiết.