Luận văn thạc sĩ phân tích năng lực cạnh tranh cụm ngành mây tre tây ninh

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH



Nguyn ThƠnh i






PHÂN TÍCH NNG LC CNH TRANH
CM NGẨNH MÂY TRE TÂY NINH







LUN VN THC S KINH T

Tp. H Chí Minh, nm 2015
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP.H CHÍ MINH



Nguyn ThƠnh i





PHÂN TÍCH NNG LC CNH TRANH
CM NGẨNH MÂY TRE TÂY NINH




Chuyên ngành: Chính sách công
Mã s: 60340402



LUN VN THC S KINH T


NGI HNG DN KHOA HC:
TS. Trn Tin Khai

Tp. H Chí Minh, nm 2015
LI CAM OAN
*

Tôi xin cam đoan lun vn này hoàn toàn do tôi thc hin. Các đon trích dn và s
liu s dng trong lun vn đu đc dn ngun và có đ chính xác cao nht trong phm
vi hiu bit ca tôi.
Lun vn này không nht thit phn ánh quan đim ca trng i hc Kinh t
TP.HCM.
Tp.H Chí Minh, ngày 31 tháng 3 nm 2015
Tác gi lun vn



Nguyn ThƠnh i



1
MC LC
*
Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các ch vit tt
Danh mc các bng
Danh mc các hình v, đ th, hp phng vn
M U 1

1. t vn đ 1
2. Câu hi nghiên cu 2
3. Mc tiêu nghiên cu 2
4. i tng nghiên cu 3
5. Phm vi nghiên cu 3
6. Phng pháp nghiên cu 3
7. Ý ngha thc tin ca đ tài 3
CHNG I.
TNG QUAN Lụ THUYT VÀ CÔNG TRÌNH NGHIÊN CU
LIÊN QUAN 4
1.1 Các khái nim, c s lỦ lun v cnh tranh, NLCT vƠ cm ngƠnh 4
1.1.1 V cnh tranh và NLCT 4
1.1.2 V cm ngành 5
1.2 Các lỦ thuyt kinh t v NLCT vƠ cm ngƠnh 6
1.2.1 Lý thuyt v NLCT 6
1.2.2 Lý thuyt v cm ngành 9
1.3 Các nghiên cu thc nghim liên quan 12
1.3.1 Các nghiên cu liên quan đn làng ngh 12
1.3.2 Các nghiên cu liên quan đn cm ngành và NLCT 13
1.4 c trng ca ngƠnh mơy tre đan vƠ nhng nhơn t nh hng đn
NLCT ca cm ngƠnh mơy tre đan 15
1.4.1 c trng ca ngành mây tre đan 15
1.4.2 Các nhân t nh hng đn NLCT ca cm ngành mây tre đan 16
1.4.2.1 Các nhân t bên trong Error! Bookmark not defined.
1.4.2.2 Các nhân t bên ngoài Error! Bookmark not defined.
1.5 Tng quan v ngƠnh mơy tre đan Tơy Ninh 18
CHNG II. PHNG PHÁP NGHIÊN CU 20
2.1 Khung phân tích 20
2.2 Thu thp vƠ x lỦ d liu 21

2
2.2.1 Thông tin và phng pháp thu thp 21
2.2.1.1 Thông tin cn thu thp 21
2.2.1.2 Phng pháp chn mu 22
2.2.2 Ngun d liu 22
2.2.3 X lý d liu 22
CHNG III. KT QU NGHIÊN CU VẨ BẨN LUN 23
3.1 Các yu t sn có ca đa phng 23
3.1.1 V trí đa lý 23
3.1.2 Tài nguyên thiên nhiên 24
3.1.3 Quy mô đa phng 26
3.2 NLCT  cp đ đa phng 26
3.2.1 H tng k thut 26
3.2.2 H tng xã hi 27
3.2.3 C cu kinh t, chính sách tài khóa, tín dng và đt đai và chin lc phát
trin ngành ngh 29
3.3 NLCT  cp đ DN 31
3.3.1 Môi trng kinh doanh 31
3.3.1.1 Các điu kin nhân t đu vào 31
3.3.1.2 Bi cnh chin lc và cnh tranh 43
3.3.1.3 iu kin cu 44
3.3.1.4 Th ch h tr và công nghip ph tr 46
3.3.2 Trình đ phát trin ca cm ngành 50
3.3.3 Hot đng và chin lc ca DN 53
KT LUN VẨ KIN NGH 58
1. Kt lun 58
1.1 Kt qu nghiên cu 58
1.2 Nhng hn ch, khuyt đim ca đ tài nghiên cu 58
2. Các gi Ủ chính sách 59

2.1 Nhn dng các yu t quyt đnh NLCT ca ngành mây tre đan Tây Ninh 59
2.2 Nhóm gii pháp liên quan 59
2.2.1 Nhóm gii pháp v t chc sn xut 59
2.2.2 Nhóm gim pháp v ci tin mu mã, chng loi 60
2.2.3 Nhóm gii pháp nâng cao cht lng sn phm 60
2.2.4 Nhóm gii pháp v xây dng thng hiu, qung bá sn phm 60
2.2.5 Các gii pháp khác 61
DANH MC T VIT TT
*

BHXH: Bo him xã hi.
BHYT: Bo him y t.
DN: Doanh nghip.
EU: European Union (Liên minh Châu Âu).
HTX: Hp tác xã.
NLCT: Nng lc cnh tranh.
TP.HCM: Thành ph H Chí Minh
UBND: y ban nhân dân.
US: United States (nc M).
USD: ng đô la M
VNPT: Tp đoàn Bu chính Vin thông Vit Nam.

DANH MC CÁC BNG
*

Bng 3.1: S suy gim din tích đt trng hoc quy hoch trng mây, tre, tm
vông ca Tây Ninh giai đon 2000-2013
Bng 3.2: Hiu qu kinh t ca đt trng tm vông bình quân/nm
Bng 3.3: So sánh hiu qu kinh t ca đt đi vi mt s loi cây trng
Bng 3.4: Chi phí phát sinh t vic mua tm vông t ngoài tnh

Bng 3.5: Chi phí nguyên liu mt s sn phm t cây tm vông
Bng 3.6a: Chi phí và hiu qu sn xut sn phm cn xé
Bng 3.6b: Chi phí và hiu qu sn xut sn phm nôi tr
Bng 3.6c: Chi phí và hiu qu sn xut sn phm ging tre PU
Bng 3.7a: Thu nhp ca ngi lao đng trong các c s sn xut mây tre đan
Bng 3.7b: Li nhun ca ch c s sn xut mây tre đan
Bng 3.8: Kt qu kho sát th hiu ngi tiêu dùng ti 02 ch đu mi ca tnh
(Ch Long Hoa và Ch Tây Ninh)
Bng 3.9: Phân tích ma trn SWOT ngành mây tre đan Tây Ninh


DANH MC CÁC HỊNH V,  TH, HP PHNG VN
*

HỊNH V

Hình 1.1: Các nhân t quyt đnh NLCT quc gia.
Hình 1.2: Các nhân t quyt đnh NLCT ca đa phng.
Hình 1.3: Mô hình kim cng ca Michael Porter
Hình 2.1: Cm ngành mây tre đan Tây Ninh
Hình 3.1: Bn đ hành chính Tây Ninh
Hình 3.2: Bn đ khu vc sn xut mây tre đan Tây Ninh
Hình 3.3: Quy trình sn xut sn phm mây tre đan Tây Ninh
Hình 3.4: ánh giá NLCT ca ngành mây tre đan Tây Ninh
Hình 3.5: Trình đ phát trin ca cm ngành mây tre đan Tây Ninh

 TH

Biu đ 3.1: Lc lng lao đng Tây Ninh theo trình đ hc vn nm 2010
Biu đ 3.2: Cht lng lao đng Tây Ninh nm 2013

Biu đ 3.3: C cu kinh t Tây Ninh nm 1976 và nm 2013
Biu đ 3.4. Hc vn trung bình ca lao đng ngành mây tre đan Tây Ninh

HP PHNG VN

Hp 3.1: Khó tip cn vn vay
Hp 3.2: Khan him ngun nguyên liu
Hp 3.3: S canh tranh th trng gay gt t các nc trong khu vc
Hp 3.4: Th trng xut khu tim nng
Hp 3.5: Th hiu ngi tiêu dùng ngày càng thay đi
Hp 3.6: Khó khn trong công tác dy ngh mây tre đan
Hp 3.7: Chính sách h tr ca tnh
Hp 3.8: Thiu chin lc kinh doanh, b cnh tranh gay gt


1
M U

1. t vn đ
Sn phm th công, m ngh đc làm t mây, tre, na, trúc, tm vông (gi
chung là mây tre đan) đang có bc phát trin ngon mc trong vài thp niên qua.
Hin có khong 713 làng ngh mây tre đan trong tng s 2.017 làng ngh trên toàn
quc và hn 1.700 DN có liên quan đn sn xut kinh doanh mây tre đan. Theo
thng kê t Cc Xúc tin thng mi (B Công thng), sn phm mây tre đan Vit
Nam đã đc xut khu ti trên 120 quc gia. Trong thi k 1999-2013, giá tr kim
ngch xut khu đi vi sn phm mây tre đan tng gn 4,6 ln, đa tng giá tr
xut khu ca nhóm hàng này t 48,21 triu USD nm 1999 lên hn 211 triu USD
nm 2007 và đt gn 225 triu USD nm 2013
(
1)

.
i vi đa phng Tây Ninh, ngành ngh th công có vai trò vô cùng quan
trng trong vic to ra vic làm, gii quyt nhu cu vic làm d tha  nông thôn,
tng thu nhp cho h gia đình. Trong c cu hn 26 loi ngành ngh nông thôn 
Tây Ninh thì mây tre đan là mt ngành ngh có giá tr sn xut cao nht (chim t
trng 11,95%), gii quyt vic làm nông thôn nhiu nht (t trng 16,59%) và có s
h tham gia chim t trng cao nht (12,85%), có mc thu nhp bình quân tng
đi cao (hn 2,5 triu đng/tháng) so vi các ngành ngh còn li
(2)
.
Tuy nhiên, kt qu kho sát s b ti mt s c s sn xut mây tre đan trên
đa bàn cho thy, ngành mây tre đan Tây Ninh đang đi din nhng khó khn, thách
thc không nh. Quy mô sn xut nh l, kh nng áp dng máy móc, thit b công
ngh, k thut vào quá trình sn sut còn thp; sn phm đn điu v mu mã,
chng loi; ngun cung nguyên liu trên đa bàn không đáp ng đc nhu cu sn
xut; giá nguyên liu liên tc tng trong khi giá bán thành phm không tng; th
trng tiêu th b gii hn, ch yu bán cho các thng lái t TP.HCM và mt s
tnh min Tây; các chính sách h tr ca chính quyn thng chm và không đáng
k, v.v

1
Ngun: Cc Xúc tin thng mi (B Công thng), 2014. Vietbiz Mây tre lá 2014.
2
Ngun: UBND tnh Tây Ninh, 2009. Quy hoch phát trin làng ngh nông thôn giai đon 2009-2015, đnh
hng đn nm 2020.


2
Ngoài ra, theo đánh giá ca các chuyên gia đu ngành ca Tnh thì khó khn
ln nht đi vi ngành ngh mây tre đan là cha có mt th trng xut khu vng

chc; công tác xây dng và qung bá thng hiu sn phm mây tre đan Tây Ninh
còn yu; vic tip cn ngun vn trung và dài hn đ đu t phát trin sn xut còn
gp nhiu khó khn; nng sut thp, giá thành cao. Chính nhng điu này dn đn
kh nng cnh tranh ca sn phm mây tre đan Tây Ninh thp, quy mô sn xut
ngành không có hng phát trin, thm chí còn có du hiu thu hp li.
T góc đ chính sách, thc trng này đt ra nhiu câu hi cn tr li nu
mun tip tc phát trin ngành mây tre đan Tây Ninh. Lun vn nghiên cu “Phân
tích NLCT ca cm ngành mây tre đan Tây Ninh” s là c s đ đa ra nhng
khuyn ngh v gii pháp chính sách cho ngành này.
2. Cơu hi nghiên cu
(1) Ngành mây tre đan Tây Ninh có NLCT không?
(2) Ngành mây tre đan Tây Ninh đã hình thành đc cm ngành cha? Kt
qu hot đng ca nó nh th nào?
(3) Nhng khó khn, thách thc mà ngành mây tre đan ca Tây Ninh đang
đi mt là gì?
3. Mc tiêu nghiên cu
Trên c s phân tích, đánh giá NLCT ca cm ngành mây tre đan Tây Ninh,
xác đnh nhng yu t đim mnh, yu cng nh nhng thi c, thách thc ca cm
ngành này, t đó đ xut nhng gii pháp góp phn tháo g, nâng cao NLCT, phát
trin cm ngành mây tre đan Tây Ninh trong tng lai.
Trên c s mc tiêu tng quát trên, lun vn s gii quyt nhng mc tiêu c
th nh sau:
(1) ánh giá thc trng v NLCT ca cm ngành mây tre đan Tây Ninh di
04 góc đ: phía cung; phía cu; chính sách; và ngành h tr, liên quan.
(2)  xut chính sách nâng cao NLCT ca cm ngành mây tre đan Tây
Ninh.


3
4. i tng nghiên cu

Các yu t nh hng đn NLCT ca cm ngành mây tre đan nh: Các yu
t điu kin sn xut (đu vào), kiu kin cu (đu ra) ca ngành mây tre, chính
sách h tr ca chính quyn trong phát trin cm ngành, các ngành sn xut liên
quan và h tr cho hot đng ca ngành mây tre đan.
5. Phm vi nghiên cu
Theo kt qu điu tra nm 2009, Tây Ninh có 722 h tham gia sn xut các
loi sn phm t mây tre, tng ng vi 2.643 lao đng; trong đó, tp trung  các
huyn Hòa Thành, Trng Bàng, Dng Minh Châu. Do vy, đây cng là 03 đa bàn
đc tác gi la chn đ nghiên cu cho đ tài ca mình.
6. Phng pháp nghiên cu
Trên c s các lý thuyt v NLCT và cm ngành ca M.E Porter, đã đc
điu chnh bi V Thành T Anh và các nghiên cu thc nghim liên quan, trong
phm vi nghiên cu ca đ tài, tôi s dng phng pháp thng kê mô t, phân tích
so sánh, phân tích đnh tính da trên ngun d liu th cp, và kt qu điu tra,
phng vn đ phân tích NLCT cm ngành mây tre Tây Ninh.
7. Ý ngha thc tin ca đ tƠi
Nghiên cu v làng ngh, ngành ngh nông thôn Tây Ninh là vn đ không
mi, đã đc S Nông nghip và Phát trin nông thôn Tây Ninh làm ch nhim đ
tài thc hin t nm 2009. Tuy nhiên, đi sâu vào các góc cnh ca ngành ngh mây
tre  Tây Ninh thì cho đn nay vn cha có t chc, cá nhân nào thc hin, nht là
nghiên cu nó đt trong mi quan h tng quan ca cm ngành. Do vy, đ tài này
có ý ngha thc tin quan trng, s là ch kho cho nhng t chc, cá nhân có nhu
cu tìm hiu, nghiên cu liên quan đn ngành ngh mây tre Tây Ninh. Ngoài ra, t
kt qu nghiên cu này, qua vic ch ra đc nhng mt mnh, yu cng nh thi
c, thách thc mà ngành mây tre đang đi din, tác gi cng mong mun nhng
khuyn ngh ca mình đc lãnh đo đa phng xem xét, có nhng điu chnh
chính sách phù hp, nhm thúc đy phát trin ngành ngh mây tre đan Tây Ninh
trong thi gian ti.

4
Chng I
TNG QUAN LÝ THUYT
VẨ CÔNG TRỊNH NGHIÊN CU LIÊN QUAN


1.1 Các khái nim, c s lỦ lun liên quan v cnh tranh, NLCT vƠ cm
ngành
1.1.1 V cnh tranh và NLCT
Cnh tranh
T đin Ting Vit (2005) đnh ngha: “Cnh tranh là c giành phn hn,
phn thng v mình gia nhng ngi, t chc hot đng nhm nhng li ích nh
nhau”.
T đin Bách khoa toàn th Vit Nam (1995) thì “cnh tranh (trong kinh
doanh) là hot đng tranh đua gia nhng ngi sn xut hàng hóa, gia các
thng nhân, các nhà kinh doanh trong nn kinh t th trng, chi phi quan h
cung cu, nhm giành các điu kin sn xut, tiêu th th trng có li nht”.
Theo K. Marx (1978) thì cnh tranh là s ganh đua, s đu tranh gay gt gia
các nhà t bn nhm giành git nhng điu kin thun li trong sn xut và tiêu th
hàng hóa đ thu li nhun siêu ngch.
Nhà kinh t Samuelson (2000) thì cho rng cnh tranh là s tranh giành th
trng đ tiêu th sn phm gia các nhà doanh nghip.
Qua các quan nim khác nhau v cnh tranh ca các tác gi ta thy có nhng
nhn xét khác nhau v cnh tranh theo quan đim ca mi ngi nhng các quan
nim này có đim chung là: Cnh tranh là s ganh đua gia các ch th kinh doanh
cùng mt loi sn phm hàng hóa và cùng tiêu th trên mt th trng đ đt đc
mc đích cui cùng là ti đa hóa li nhun.
Nng lc cnh tranh
T đin Bách khoa toàn th Vit Nam (1995): “Nng lc cnh tranh là kh

nng ca mt mt hàng, mt đn v kinh doanh, hoc mt nc giành thng li (k
c giành mt phn hay toàn b th phn) trong cuc cnh tranh trên th trng tiêu
th”.


5
Theo Smith (1776) thì trong thng mi quc t, mi quc gia s tìm cho
mình mt s sn phm mà nó có li th tuyt đi, tc là nó s thu li nh vic
chuyên môn hoá vào nhng sn phm mà nó sn xut hiu qu nht và trao đi vi
các quc gia khác.
Theo Torrens (1815) hay Ricardo (1817), Haberler (1936) thì cnh tranh gia
ca mt ch th kinh t này vi ch th kinh t khác đc to ra t li th so sánh
t quá trình tp trung chuyên môn hóa sn xut to ra sn phm có chi phí c hi
thp hn.
Theo Krugman (1994, trích bi Trn Th Anh Th, 2012) thì NLCT ít nhiu
ch phù hp  cp đ doanh nghip vì nu công ty không bù đp ni chi phí thì hin
ti hoc sau này s t b kinh doanh hoc phá sn.
Theo Porter (1990, trích bi V Thành T Anh, 2011) thì NLCT  cp đ
quc gia là nng sut. Nng sut là nhân t quyt đnh ca mc sng dài hn ca
mt quc gia, và là nguyên nhân sâu xa ca thu nhp quc gia bình quân đu ngi.
1.1.2 V cm ngƠnh
Cm ngành (cluster), hiu mt cách đn gin là s tp trung v mt đa lý
ca các hot đng sn xut và thng mi trong mt lnh vc nht đnh hoc mt s
lnh vc có liên quan cht ch; là mt hin tng tn ti t nhiu th k trc. Tuy
nhiên, v phng din hc thut, quan nim v cm ngành ln đu tiên đc
Marshall (1890, trích bi V Thành T Anh, 2011) s dng trong tác phm “Các
nguyên tc kinh t hc” (Principles of Economics). Ông đã s dng thut ng “khu
vc công nghip” (industrial district) đ mô t s tp trung và gn k v đa lý ca
các DN trong ni ngành, nh đó to ra ngoi tác tích cc và li th kinh t nh quy
mô cho các DN hot đng trong khu vc đó. Li th kinh t xut hin khi s tp

trung to ra th trng lao đng linh hot cho nhng công nhân có tay ngh và k
nng; to điu kin thun li cho vic phát trin các nhân t đu vào và dch v
chuyên bit; và to đc tác đng lan ta t vic phát trin công ngh và bí quyt.


6
Theo Krugman (1991, trích bi V Thành T Anh, 2011), ngun gc hình
thành cm ngành phn nhiu là do li th kinh t nh quy mô hn là do li th so
sánh.
Theo Rosenfeld (1997, trích bi V Thành T Anh, 2011), cm ngành là s
tp trung v không gian đa lý ca các DN sn xut các sn phm tng t, sn
phm có liên quan hoc sn phm h tr thông qua các kênh giao dch, liên lc và
đi thoi nhm chia s v h tng, th trng lao đng và dch v, đng thi cng đ
ng phó vi nhng c hi và nguy c chung.
Các hc gi khác nhau cng đa ra nhng khái nim khác nhau v cm
ngành. Vi mc đích ca nghiên cu này và đ đm bo s nht quán, tác gi s
dng khái nim cm ngành ca Porter (1990, 1998, 2008, trích bi V Thành T
Anh, 2011) nh sau: “Cm ngành là s tp trung v mt đa lý ca các DN, các
nhà cung ng và các DN có tính liên kt cng nh ca các công ty trong các ngành
có liên quan và các th ch h tr (ví d nh các trng đi hc, cc tiêu chun,
hip hi thng mi) trong mt s lnh vc đc thù, va cnh tranh va hp tác vi
nhau”.
1.2 Các lỦ thuyt kinh t v NLCT vƠ cm ngƠnh
1.2.1 LỦ thuyt v NLCT
Theo Porter (1990) thì NLCT ca quc gia đc đo bng nng sut s dng
vn, lao đng và tài nguyên thiên nhiên. NLCT quc gia ph thuc vào 03 nhân t:
Các yu t li th t nhiên, NLCT v mô, NLCT vi mô; và đc mô hình hóa bng
hình sau: Hình 1.1

7

Hình 1.1: Các nhân t quyt đnh đn NLCT quc gia
Ngun: VCR 2010

Trên c s lý thuyt NLCT ca Porter (1990, 1998, 2008), V Thành T Anh
(2011) đã điu chnh thành lý thuyt NLCT cp đ đa phng nh sau: Hình 1.2

Hình 1.2: Các nhân t quyt đnh NLCT ca đa phng
Ngun: V Thành T Anh (2011)

Các yu t nh hng đn NLCT đa phng đc xác đnh theo khung phân
tích trên nh sau:


8
Các yu t li th sn có ca đa phng: bao gm tài nguyên thiên nhiên,
v trí đa lý, hay quy mô ca đa phng. Nhng nhân t này không ch là s lng
mà còn bao gm s phong phú, cht lng, kh nng s dng, chi phí đt đai, điu
kin khí hu, din tích và đa th vùng, ngun khoáng sn, ngun nc, các ngun
li thu sn hay ng trng, v.v, là nhng đu vào cn thit cho vic cnh tranh ca
bt k đa phng nào và cho c các DN hot đng trong đa phng đó. Tuy nhiên,
nhng li th sn có ca ngun tài nguyên hay v trí đa lý có th đóng góp cho s
thnh vng ca đa phng trong mt s thi k và vi nhng điu kin nht đnh,
song nu ch da vào nhng li th “tri cho” này thì s thnh vng cng s ch có
gii hn, thm chí ri vào nghch lý “li nguyn tài nguyên”.
NLCT  cp đ đa phng: bao gm các nhân t cu thành nên môi trng
hot đng ca DN; là tng hòa các yu t có nh hng lên NLCT ca các DN t
cách suy ngh, quan đim, thái đ cho đn hành vi, s sáng to và tinh thn kinh
doanh. Có th chia các yu t này thành 02 nhóm chính bao gm: (i) cht lng ca

h tng xã hi và các th ch chính tr, pháp lut, vn hoá, xã hi, giáo dc, y t; và
(ii) các th ch, chính sách kinh t nh chính sách tài khoá, tín dng và c cu kinh
t.
(i) Trong bi cnh cnh tranh hin đi, trái vi s hiu bit thông thng,
vic đn thun có đc nhng con ngi có trình đ giáo dc c bn tt không
đng ngha vi li th cnh tranh.  h tr cho li th cnh tranh, các nhân t phi
đc chuyên môn hoá cao đ cho các nhu cu c th ca mt ngành. Bên cnh đó,
môi trng sng và làm vic cng nh hng đn quyt đnh đi hay  ca ngi lao
đng. S phát trin ca th ch chính tr đc đo lng bi s ci m và n đnh xã
hi  đa phng, ting nói ca các DN đc lng nghe và đc tôn trng trong
thc t, trách nhim gii trình ca các quan chc chính quyn đa phng đc đ
cao, tính hiu lc và hiu qu ca nn hành chính công đc ci thin.
(ii) Chính sách tài khoá, tín dng và đu t, theo đó, cng s cn có nhng
điu chnh thích hp cho phù hp vi các điu kin và u tiên ca tng đa phng;
là nhng yu t có nh hng quan trng đn môi trng cnh tranh ca đa


9
phng. S sn có ca các ngun vn, kh nng tip cn vn d dàng, chi phí s
dng vn thp và mt h thng thanh khon tt đu là nhng mi quan tâm đc bit
ca bt k DN nào khi quyt đnh la chn môi trng đ đu t và phát trin.
NLCT  cp đ DN: ây là nhng nhân t tác đng trc tip ti nng sut
ca DN, bao gm cht lng môi trng kinh doanh và c s h tng k thut, trình
đ phát trin cm ngành, hot đng và chin lc ca DN.
(i) Môi trng kinh doanh và h tng k thut: là điu kin bên ngoài giúp
DN đt đc mc nng sut và trình đ đi mi, sáng to cao nht.
(ii) Trình đ phát trin ca cm ngành: Phân tích s tp trung v mt đa lý
ca các DN, các tài sn chuyên môn, hoc các t chc hot đng trong nhng lnh
vc nht đnh. Cm ngành phn ánh tác đng ca liên kt và tác đng lan ta gia
các DN và các t chc có liên quan trong cnh tranh. S phát trin ca cm ngành

giúp tng nng sut và hiu qu hot đng ca DN.
(iii) ảot đng và chin lc ca DN: ánh giá các điu kin bên trong
nhm giúp DN đt đc mc nng sut và trình đ đi mi, sáng to cao nht da
trên s tinh thông, nhng k nng, nng lc và thc tin qun lý DN.
1.2.2 LỦ thuyt v cm ngƠnh
Theo Porter (2008, trích bi V Thành T Anh, 2011), trình đ phát trin ca
cm ngành thng đc đánh giá qua mi quan h ca 04 yu t sau: (i) các điu
kin v nhân t đu vào, (ii) các điu kin cu, (iii) các ngành công nghip ph tr
và liên quan, và (iv) chin lc công ty, cu trúc và cnh tranh ni đa. Ông mô t
04 đc tính này thông qua 04 góc ca mt hình thoi – còn đc gi là Mô hình kim
cng Porter (hình 1.3).



10

Hình 1.3: Mô hình kim cng ca Michael Porter
Ngun: V Thành T Anh (2011)

Cm ngành to thành mt mt ca mô hình kim cng nói trên nhng cn
phi đc xem nh th hin các mi tng tác gia bn mt ca viên kim cng
vi nhau. Cm ngành phn ánh tác đng ca các liên kt và tác đng lan to gia
các doanh nghip và các t chc có liên quan trong cnh tranh. S phát trin ca các
cm ngành cng s giúp tng nng sut và hiu qu hot đng, thúc đy s đi mi
sáng to, và các quá trình thng mi hoá. S có mt ca cm ngành cng to c
hi cho dòng chy thông tin và trao đi k thut, tng kh nng phát sinh nhng c
hi mi trong ngành công nghip, giúp hình thành mt hình thc DN mi, nhng
DN s mang đn mt phng pháp mi trong cnh tranh (Porter 2008, trích bi V
Thành T Anh, 2011).
Phm vi vƠ cu trúc ca cm ngƠnh

Phm vi đa lý ca mt cm ngành có th là mt thành ph, mt vùng, mt
quc gia, hay thm chí là mt nhóm các quc gia lân bang.
Cu trúc ca cm ngành bao gm: các DN sn xut sn phm cui cùng, các
DN  thng ngun và h ngun, các DN cung ng chuyên bit, các đn v cung


11
cp dch v, các ngành liên quan (v sn xut, công ngh và quan h khách hàng),
các th ch h tr (tài chính, giáo dc, nghiên cu, và c s h tng),v.v
Theo Porter (2008, trích bi V Thành T Anh, 2011), đ xác đnh các b
phn ca cm liên quan thì nên bt đu vi mt (hoc mt s) công ty ln đi din
cho hot đng ct lõi ca cm ngành, sau đó tìm kim các công ty/t chc thng
ngun và h ngun trong chui theo chiu dc. Bc 2, là nhìn theo chiu ngang đ
xác đnh các ngành công nghip liên quan. Tính “liên quan” có th trên c sn xut
các sn phm và dch v có tính cht b sung cho ngành hoc s dng chung mt s
nhân t đu vào chuyên bit, hoc s dng các kênh phân phi và truyn thông
tng t nhau. Bc 3, là xác đnh các t chc cung cp cho các thành viên ca
cm ngành nhng k nng chuyên môn, công ngh, thông tin, vn, hoc c s h
tng hoc nhng đu vào thit yu khác. Bc cui cùng là tìm kim các c quan
thuc chính ph hoc các th ch, c ch qun lý có nh hng đáng k đn hot
đng ca các thành viên trong cm ngành.
Mi quan h gia cm ngƠnh vƠ NLCT
Cm ngành to ra s tin li cho khách hàng, gim chi phí vn hành chui
cung ng, tng kh nng tuyn dng nhân công lành ngh, và tip cn d dàng hn
đi vi các chuyên gia và k thut chuyên ngành.
Porter (2008, trích bi V Thành T Anh, 2011) còn ch ra rng cm cung
cp cho các DN thêm mt u th cnh tranh na nh tng nng sut, đi mi,
thng mi hóa và khi nghip; c th:
(i) Thúc đy nng sut và hiu qu: Tng kh nng tip cn vi các nhân t
đu vào chuyên bit nh nguyên vt liu, thông tin, dch v, lao đng k nng, th

ch, cng nh các “hàng hóa công” khác; Tng tc đ, gim chi phí điu phi và chi
phí giao dch gia các DN trong cm ngành; Tng kh nng truyn bá các thc hành
tt và kinh nghim kinh doanh hiu qu; Tng đng c và NLCT nh so sánh trc
tip vi các DN trong cm ngành; Tng sc ép đi mi và nhu cu đnh v chin
lc (phân bit hóa) DN ca mình so vi các đi th cnh tranh.


12
(ii) Thúc đy đi mi: Tng kh nng nhn din c hi đi mi công ngh và
m rng th trng do tip cn đc vi nhiu ngun thông tin (chng hn nh v
s tn ti ca các nhu cu cha đc đáp ng, v th hiu tinh t và yêu cu kht
khe ca khách hàng, v.v.); Tng cng kh nng đi mi nh s hin hu ca nhiu
nhà cung ng, các chuyên gia hàng đu và các th ch h tr; Gim chi phí và ri ro
th nghim công ngh mi nh s sn có ca ngun lc tài chính và k nng, dch
v h tr và các DN khâu trc - khâu sau.
(iii) Thúc đy thng mi hóa và ra đi DN mi: C hi cho các công ty mi
và/hoc dòng sn phm mi đc cm ngành “kim đnh” chính xác hn so vi
trng hp đng bit lp bên ngoài cm ngành; Khuyn khích vic hình thành các
công ty đc lp và các công ty mi nh s tp trung ca các công ty trong ngành,
các mi quan h thng mi, và ca nhu cu; Gim chi phí thng mi hóa sn
phm mi và thành lp DN mi trong h sinh thái cm ngành nh s có sn các
ngun lc v tài chính và k nng.
1.3 Các nghiên cu thc nghim liên quan
1.3.1 Các nghiên cu liên quan đn lƠng ngh
Trong mt nghiên cu ca Lê Cao Thanh (2006) v “Chin lc phát trin
các làng ngh gch-gm trên đa bàn tnh Vnh Long”, trên c s d liu điu tra,
thu thp trong 02 nm (2005-2006), tác gi đã s dng phân tích SWOT đ đánh giá
các tim nng, các đim mnh, yu, các c hi và nguy c ca vic phát trin làng
ngh gch-gm. Qua đó gi ý nhng chin lc phát trin làng ngh trên  Vnh
Long, trong đó tp trung vào 03 gii pháp chính là đào to ngun nhân lc, ci thin

thông tin th trng và to hành lang pháp lý khuyn khích phát trin.
Trong lun vn tin s ca Bch Th Lan Anh (2010) v “Phát trin bn vng
làng ngh truyn thng vùng kinh t trng đim Bc B”, trên c s nhng bài hc
kinh nghim trong phát trin làng ngh các nc trên th gii và lc kho các
nghiên cu trc đây và phát trin làng ngh, tác gi đã ch ra nhng hn ch, thiu
sót trong các nghiên cu trc, đng thi s dng phng pháp thng kê mô t, so
sánh, phân tích đnh lng s liu s cp (điu tra), th cp thu thp đc đ đi đn


13
nhng kt lun và khuyn ngh chính sách mang tính gii pháp đ phát trin làng
ngh trong thi gian ti, mà không da vào bt k mt lý thuyt hay mô hình kinh
t nào (?).
Nghiên cu ca UBND tnh Qung Ngãi, di s h tr, giúp đ ca Vin
Nghiên cu và Phát trin kinh t-xã hi à Nng (2011) vi đ tài “Nghiên cu
phát trin làng ngh tnh Qung Ngãi” đã s dng nhiu phng pháp nghiên cu
khác nhau khi tip cn vn đ làng ngh nh: Phng pháp su tm các ngun t
liu; phng pháp phân tích, thng kê, so sánh và tng hp; phng pháp điu
tra, kho sát trc tip bng các bng hi và s dng phn mm SPSS,v.v đ phân
tích thc trng làng ngh theo 04 tiêu chí là: Ngun nguyên liu, c cu lao đng,
vn và th trng tiêu th. Nghiên cu đã phân loi hot đng ca các làng ngh ra
thành 03 loi là: làng ngh bình n, tn ti cm chng và mai mt. Trên c s phân
tích nhng đim mnh, đim yu và thi c, thách thc (phân tích SWOT), nghiên
cu đa ra các khuyn ngh đ khc phc, tháo g theo 04 nhóm tiêu chí làm c s
đánh giá thc trng.
1.3.2 Các nghiên cu liên quan đn cm ngƠnh và NLCT
Trong công trình nghiên cu ca Liên danh Vin Chính sách công/Vin
Nghiên cu Qun lý kinh t Trung ng (2013) v “ánh giá NLCT ca cm
ngành dt may trên đa bàn TP.ảCM và các đa phng lân cn” đã s dng khung
phân tích ca Porter v cm ngành và lý thuyt chui giá tr đ phân tích, đánh giá

d liu thu thp đc t các ngun chính thng trong quá trình hình thành, phát
trin ngành dt may và kt qu điu tra 188 DN trên đa bàn TP.HCM, các tnh Bình
Dng, ng Nai cho thy: Cm ngành dt may ca Vùng tuy đã hình thành nhng
cha hoàn chnh, liên kt ri rc, NLCT hn ch và thiu bn vng. Nguyên nhân
đc ch ra là li th ngn hn và trung hn (lao đng giá r) v lâu dài tr thành
nguy c b kp trong “by gia công”, “by công ngh thp” mà h qu tt yu là
cht lng và giá tr thp. Do vy, trong dài hn, mc tiêu ca các DN dt may phi
là phát trin sn phm có giá tr gia tng cao, u tiên đáp ng nhu cu th trng


14
trong nc. Báo cáo cng ch ra rng, yu t nh hng quan trng đn NLCT cm
ngành dt may liên quan đn các ngành công nghip h tr và liên quan.
Trong lun vn tin s ca Trn Th Anh Th (2012) v “Tng cng NLCT
ca tp đoàn Bu chính Vin thông Vit Nam trong điu kin Vit Nam là thành
viên ca T chc Thng mi th gii”; trên c s h thng hóa nhng vn đ lý
lun c bn v cnh tranh, NLCT và mt s ch tiêu, phng pháp đánh giá NLCT
ca doanh nghip, tác gi đ xut mô hình phân tích NLCT riêng cho ngành Bu
chính Vin thông và s dng mt s ch tiêu chính nh: tài chính, nng sut lao
đng, th phn đ so sánh NLCT vi các đi th kinh doanh cùng lnh vc.
Lun vn thc s ca Thái Trúc Th (2014) s dng lý thuyt cm ngành ca
Porter đc V Thành T Anh điu chnh và kt hp chui giá tr đ phân tích
“NLCT ca cm ngành lúa go ST ca Sóc Trng” da trên phân tích 03 cp đ:
(1) là yu t sn có ca đa phng vi 03 tiêu chí v trí đa lý, tài nguyên t nhiên
và quy mô đa phng; (2) là cp đ đa phng vi vic phân tích h tng “mm”,
h tng “cng”, c cu kinh t và chính sách đu t, tài chính, tín dng, đt đai; (3)
là cp đ DN vi các tiêu chí môi trng kinh doanh, trình đ phát trin cm ngành,
hot đng và chin lc ca DN; đng thi tác gi cng phân tích thêm v mi liên
kt gia cm ngành và chui giá tr go. Kt qu nghiên cu cho thy: Nu ch phát
trin mà ch yu da vào điu kin t nhiên sn có thì s không hình thành đc

NLCT cho ngành lúa go. ng thi, nghiên cu ca Thái Trúc Th cng ch ra
rng liên kt gia các DN thu mua, xut khu có ý ngha quan trng vi li ích ca
nông dân (ngi sn xut) và vai trò quan trng ca chính quyn đa phng trong
h tr gii quyt bài toán v cht lng sn phm, thng hiu và th trng tiêu
th.
Trong mt nghiên cu  cp đ tng t, Nguyn Vn Nim trong đ tài
“Nâng cao NLCT ngành da Bn Tre” (2012), đã s dng mô hình kim cng ca
Porter và mô hình NLCT 03 cp đ ca V Thành T Anh đ phân tích NLCT ca
cm ngành da. Tác gi đa ra nhn đnh: “Mc dù ngành da Bn Tre có NLCT
khi so sánh vi trong nc và trên th gii, nhng vn phi đi din vi nhng khó


15
khn nht đnh nh: Vn đ liên kt gia các tác nhân trong ngành, h tng giao
thông, trình đ tay ngh lao đng, thông tin th trng, đu ra th trng và đc bit
là tm nhìn chin lc ca các DN kinh doanh sn phm da”.
Di góc đ DN, Lun vn nghiên cu ca Trn Quc Hiu (2012) v “Mt
s gii pháp nâng cao NLCT ca Công ty CP Tp đoàn Tân Mai đn nm 2020”,
cng da trên khung lý thuyt NLCT và mô hình kim cng ca Porter, nhng tip
cn phân tích NLCT theo 02 yu t cu thành bên trong và bên ngoài, s dng ma
trn IFE (bên trong), EFE (bên ngoài), ma trn hình nh cnh tranh và ma trn
SWOT đ đánh giá nhng thun li-khó khn, thi c-thách thc ca DN, t đó đ
ra gii pháp phát trin, nâng cao NLCT ca Tp đoàn Tân Mai. C th hn, nghiên
cu đã ch ra rng, nhng yu t làm NLCT ca DN là kênh phân phi sn phm,
kh nng cnh tranh v giá, hot đng marketing, quy trình qun lý cht lng và
trình đ cán b qun lý.
Nghiên cu ca Nguyn ình Th trình bày ti Hi tho “Nng lc cnh
tranh ca DN” tháng 4/2009 ti TP. HCM đ cp khái nim “nng lc đng DN” -
c s to ra li th cnh tranh và đem li kt qu kinh doanh ca DN. Trên c s
kim đnh hi quy tng quan, Nguyn ình Th cho rng trong các yu t to nên

nng lc đng ca DN nh đnh hng kinh doanh, đnh hng hc hi, nng lc
marketing và nng lc sáng to thì nng lc marketing và đnh hng kinh doanh
đóng vai trò quan trng nht trong vic to nên kt qu kinh doanh ca DN.
1.4 c trng ca ngƠnh mơy tre đan vƠ nhng nhơn t nh hng đn
NLCT ca cm ngƠnh mơy tre đan
1.4.1 c trng ca ngƠnh mơy tre đan
Theo Quyt đnh s 11/2011/Q-TTg ngày 18/02/2011 ca Th tng Chính
ph v chính sách phát trin ngh mây tre đan, thì “ngành mây tre là tên gi chung
ca ngành ngh sn xut các loi hàng hóa s dng nguyên, vt liu t các loài
mây, tre bao gm các hot đng t to nguyên liu đn khai thác, ch bin và tiêu
th sn phm hàng mây tre”. Ngành mây tre đan Vit Nam có mt s đc trng c
bn sau:


16
c trng v k thut công ngh: K thut th công thô s; Công c sn xut
ch yu là chính công c do ngi th th công to ra; Công ngh ph thuc vào k
nng, k xo, tay ngh ca ngi th nên tính ch quan ca ngi th đi vi sn
phm ln; không th thay th hoàn toàn bng công ngh hin đi mà ch có th thay
th  mt s khâu nht đnh; công ngh chm đc ci tin và thay th.
c trng v kinh t xã hi: Mây tre đan là mt ngành mang tính truyn
thng ca nc ta, gn gi vi ngi dân Vit Nam, nh mt nét vn hoá Vit.
c trng v lao đng: Mây tre là mt ngành truyn thng lâu đi và có kh
nng thu hút nhiu lao đng t mi la tui tham gia, s dng lao đng d tha
nhàn ri t hot đng nông nghip, bi nó có quy trình sn xut không quá khó và
gn nh đc truyn t đi này sang đi khác, ngi th s làm hu ht các khâu
ca hot đng to ra sn phm.
c trng v th trng: Th trng cung ng nguyên vt liu còn ht sc
nh hp, thông qua mua bán ti ch, phng thc phc v theo kiu cung cu
truyn thng, hoàn toàn da trên tho thun ngm; cng có nhng dch v cung cp

theo hp đng ln cho các h gia đình và c s sn xut  làng ngh. Th trng
tiêu th sn phm ti ch nh hp, kh nng tiêu th còn hn ch và không n đnh;
th trng nc ngoài phong phú, rng ln, nhng có s đòi hi kht khe v cht
lng, chng loi và s thay đi mu mã.
c trng v hình thc t chc sn xut kinh doanh: Hình thc h gia đình:
huy đng và s dng đc mi thành viên trong gia đình tham gia vào các công
vic khác nhau ca quá trình sn xut kinh doanh, tn dng đc thi gian lao đng
và mt bng sn xut, qun lý d dàng. Tuy nhiên, quy mô thng nh, vn ít, lao
đng ít, hn ch kh nng ci tin và đi mi k thut, hn ch vic đào to trình đ
qun lý, k thut và tay ngh. Hình thc DN t nhân, công ty trách nhim hu hn,
công ty c phn: là trung tâm liên kt các h gia đình, thc hin hp đng đt hàng
gii quyt đu ra, đu vào cho h gia đình, t hp tác, HTX.
1.4.2 Các nhơn t nh hng đn NLCT ca cm ngƠnh mơy tre đan
Các yu t v điu kin sn xut (đu vƠo)