Nghiên cứu thiết kế tuyến hình, kết cấu và thiết bị ngoại thất xe khách giường nằm

vi

MC LC
LÝ LCH KHOA HC i
LIăCAMăĐOAN ii
LI CMăN iii
TÓM TT iv
MC LC vi
DANH SÁCH CÁC HÌNH ix
DANH SÁCH CÁC BNG xii
LI M ĐU 1
CHNGă1:TNG QUAN 2
1.1 Gii thiu: 2
1.2 Tng quan v lƿnhăvực nghiên cu, các kt qu nghiên cu trong và ngoài
nc: 3
1.2.1 Kt qu nghiên cuătrongănc: 3
1.2.2 Kt qu nghiên cuăngoƠiănc: 4
1.3 Mcăđíchăcaăđ tài: 7
1.4 Nhim v và gii hn caăđ tài: 9
1.ηăPhngăphápănghiênăcu: 10
1.θăụănghƿaăkhoa hc : 11
1.7 Kho sát hình dáng, tuyn hình, kt cu ngoi tht và các h thng thit b
ngoi tht liên quan caăxeăkháchăging nằm: 11
1.7.1ăĐnhănghƿaătuynăhìnhăxeăkháchăging nằm: 11
1.7.2ăĐánhăgiáăv hình dáng tuynăhìnhăxeăkháchăging nằm hin nay: 12
1.7.3ăuănhcăđim ca tuynăhìnhăxeăkháchăging nằm hin nay: 13
1.7.4 Kho sát xe khách ging nằm THACO: 14
CHNGă2:CăS LÝ THUYT 20
vii

2.1ăCăs lý thuyt v hìnhădángăkhíăđộng lực hc: 20

2.1.1ăĐặc tính ca lựcăkhíăđộng hc: 20
2.1.2 H s cn gió: 23
2.1.3 Những bin pháp ci thinătínhănĕngăkhíăđộng hc: 25
2.2ăCăs lý thuyt v tính thẩm m ca ngoi tht: 27
2.2.1ăMƠuăsnăxe: 28
2.2.2 Trang trí bên ngoài: 30
2.2.3 Trang thit b ngoi tht: 32
2.3ăCăs lý thuyt v tínhăanătoƠnăvƠăđộ nhn bit từ xa ca ngoi tht: 35
2.3.1 Tính an toàn ca ngoi tht: 35
2.3.2 An toàn nhn dng: 45
2.4 Tính công ngh và tính kh thi ca ngoi tht xe khách ging nằm: 46
2.4.1 Tính công ngh: 46
2.4.2 Tính kh thi: 48
2.ηăCăs lý thuyt thit k và lựa chn vt liu thit b ngoi tht: 50
CHNGă3:TÍNH TOÁN THIT K K THUT 55
3.1 Tính toán thit k hìnhădángăkhíăđộng hcăvƠăkíchăthc tuyn hình: 55
3.1.1 Tính toán thit k hìnhădángăkhíăđộng hc: 55
3.1.2 Tính toán thit k kíchăthc tuyn hình: 57
3.2 Tính toán mô phng,ăđánhăgiáăkhíăđộng hc ca tuyn hình: 57
3.3 Thit k m thut ca kt cu ngoi tht: 60
3.3.1 Thit k kính chnăgióăphíaătrc: 61
3.3.2 Thit k b trí kính chn gió bên hành khách: 62
3.3.3 Thit k b tríăgngăchiu hu và cn gtănc: 63
3.3.4 Thit k cửa chính: 64
3.3.5 Thit k cửa tài x: 65
3.3.6 Thit k npăđy khoang cha hàng: 65
3.4 Tính toán, thit k các kt cu thit b ngoi tht: 65
viii

CHNGă4:TÍNH TOÁN MÔ PHNG 72

4.1 Tính toán mô phng kimătraăkhíăđộng hc xe thit k mi: 72
4.2 Tính toán mô phng hotăđộng ngoi tht: 73
4.2.1 Mô phng cửa chính: 73
4.2.2 Mô phng np thùng xe: 73
4.2.3 Mô phng gtănc: 74
4.2.4 Mô phng bánh xe dnăhng: 74
CHNGăη:TÍNH TOÁN KIMăTRAăTệNHăNĔNGăCA XE 76
5.1 Kim tra v khíăđộng hc: 76
5.2 Kim tra v độ an toàn ca toàn bộ thân xe: 77
5.2.1 Tính toán sc kéo ca xe thit k: 77
5.2.2 Kimătraăđộ năđnh ca xe: 80
CHNGăθ:KT LUN 86
6.1 Kt lun: 86
θ.2ăHng phát trin caăđ tài: 86
TÀI LIU THAM KHO 87



ix

DANH SÁCH CÁC HÌNH

Hình 1.1: Kiuădángăxeăkháchăging nằm 42ăchỗăthităkătrênăcăsăsatxiăxeă
THACO-KB120SE 4
Hình 1.2: So sánh các vùng xoáy  xung quanh xe 5
Hình 1.3 : Mô hình gnăcánhăhngăgióădiăđuôiăxeđ gim lực cn  phía sau 6
Hìnhă1.4:ăĐặt máy chuynăhng lung không khí phía sau xe 6
Hìnhă1.η:ăSăđ th hin các vùng áp sut dòng khí khác nhauca các mô hình 6
Hình 1.6: Các mu xe bus thí nghim 7
Hình 1.7: Hình dng tuyn hình caăxeăkháchăging nằm 11

Hìnhă1.8ăKíchăthc tng th xeăkháchăging nằm hin nay 12
Hình 1.9: Hình dáng mặt sau và mặtătrc caăxeăkháchăging nằm Thaco 15
Hìnhă1.10:ăHìnhădángăvƠăcácăkíchăthc dc caăxeăkháchăging nằm Thaco 16
Hình 1.11: Xe khách Thaco Mobihome HB120SSL 16
Hình 1.13: Xe khách Thaco Mobihome HB120ESL 16
Hình 1.12: Xe khách Thaco Mobihome HB120SLD 16
Hình 2.1: Hình nh mô t lựcăkhíăđộng 20
Hình 2.2: Sự luăthôngădòngăkhíăquaăbánhăxe 21
Hìnhă2.3:ăĐngăluăthôngăca dòng khí xung quanh thân xe  tcăđộ ln 21
Hình 2.4: Hinătng dòng khí gây ra lực cnăkhíăđộng lên xe bus 21
Hìnhă2.η:ăĐngăđặc tính giữa tcăđộ xe và lực cn gió 23
Hình 2.6: Lch sử phát trin gim lực cnăkhíăđộng trên ô tô 24
Hìnhă2.7:ăMôăhìnhăsoăsánhăhìnhădngăkhíăđộngăhcăcaăxeăkhách 25
x

Hìnhă2.8:ăSựăthayăđiăcaăhăsăcnăgióăviăhìnhădngăvƠătcăđộăxeăkhách 25
Hình 2.9: Hình nh trang trí bên ngoài mặtătrc và hông phi ca xe 31
Hình 2.10: Hình nh trang trí bên ngoài mặt sau và hông trái ca xe 31
Hình 2.11: Kiu dáng cmăđènăđu xe khách 32
Hình 2.12: Kiu dáng cmăđènăsauăxeăkhách 32
Hình 2.13: Kiuădángăgngăchiu hu xe khách 34
Hình 2.14: Kiu dáng gtănc xe khách 34
Hình 2.15: Tm nhìn caăngiăláiăquaăgngăchiu hu 43
Hình 2.16: Mi liên h giữa công nghip ô tô và công nghip ph tr 46
Hìnhă3.1:ăHìnhădángăvƠăkíchăthc tuyn hình dc xe thit k 56
Hình 3.2: Hình dáng tuyn hình ngang ô tô thit k 56
Hình 3.3: Hình dáng tuyn hình dc ca xe hin nay 58
Hình 3.4: Kt qu mô phngăkhíăđộng hc ca hình dáng tuyn hình xe hin nay 59
Hình 3.5: Kt qu mô phngăkhíăđộng hc ca hình dáng tuyn hình xe thit k mi
60

Hìnhă3.θ:ăSăđ đánhăgiáătm nhìn ca lái xe, 1, 2 - V trí mtăngi lái xe; 3-Cột
gócătrc đu xe. 61
Hình 3.7: Kính chnăgióăphíaătrc 62
Hình 3.8: Kính chn gió bên hành khách 63
Hìnhă3.9:ăGngăchiu hu và cn gtănc 64
Hình 3.10: Cửa chính 64
Hình 3.11 : V trí cửa Tài x 65
Hình 3.12: Npăđy khoang cha hàng 65
Hình 3.13: Mô hình xe màu vàng 67
xi

Hìnhă3.14:ăMôăhìnhăxeămƠuăđ 68
Hình 3.15: Mô hình xe màu trng 69
Hình 3.16: Mô hình xe màu xanh 70
Hình 3.17: Mô hình 2D mặtătrc và mặt sau ca xe 70
Hình 3.18: Mô hình 2D hông phi và hông trái ca xe 71
Hình 4.1: Kt qu mô phngăkhíăđộng hc 72
Hình 4.2: Mô phngăđóngăm cửa 73
Hình 4.3: Mô phngăđóngăm np thùng xe 74
Hình 4.4: Mô phng hotăđộng ca gtănc 74
Hình 4.5: Mô phng bánh xe dnăhng 75
Hình 5.1: Kt qu mô phngăkhíăđộng hc mặtătrc ca xe 77
Hìnhăη.2:ăSăđ tính toán năđnh dc khi xe lên dc 81
Hinhăη.3:ăSăđ tính toán năđnh dc khi xe xung dc 82
Hìnhăη.4:ăSăđ tính toán năđnh ngang 83

xii

DANH SÁCH CÁC BNG


Bng 1.1: Kt qu thí nghim h s cn 7
Bngă2.1:ăVătríălpăđặtăcácăloiăđèn 40
Bngă2.2:ăMu,ăsălngătiăthiu,ăcngăđộăsángăvƠăchătiêuăkimătra bằngăquanăsátă
caăcácăloiăđèn: 41
Bng 2.3: S lng cửa thoát khẩn cp ti thiu 44
Bng 2.4: Các loi vt liu sử dng trên các bộ phn ca ô tô 52
Bng 3.1: Kt qu so sánh mô phngăkhíăđộng hc ca tuyn hình xe hin nay và xe
thit k mi: 60
Bng 3.2: Các tiêu chuẩnăđánhăgiáătm nhìn caăngi lái 61
Bng 5.1: Giá tr taăđộ trng tâm theo chiu cao ca xe 80
1

LI M ĐU


Cùng vi sự phát trin kinh t, nhu cuăđiăli giữa các khu vực, tnh thành ngày
càng ln. Vì vyăphngătinăgiaoăthôngăđng bộ là không th thiu trong cuộc
sng caăconăngi. Theoăđiu kinăđa hình Vit Nam và mc thu nhp caăngi
dân thì loi hình di chuyn bằngăxeăging nằm trong nhữngănĕmăgnăđơyăđangăvƠă

s đcăaăchuộn nht.Theoăđóăs lngăxeăkháchăging nằmăđangătĕngănhanh,ădoă
hn ch ca ngành công nghip ô tô VităNam,ăchaăđápăngăđc yêu cu v giá
c, xe sn xutătrongănc vn là lp ráp từ linh kin nhp khẩu,ăchaăcóăt l nội
đa hóa cao.Nhn thcăđc tm quan trng ca vnăđ nêuătrênănênăemăđƣăthựchin
đ tài nghiên cu kiu dáng, tuynăhìnhăxeăkháchăging nằm, nghiên cu v hình
dngăkhíăđộng hc và kiu dáng v ngoi thtăđ điăđn thit k mô hình 3D ca loi
xe này.
Vi sự nỗ lực ca bn thân và sự giúp đ ca thyăgiáoăhng dn PGS.TS
PHM XUÂN MAI, em tin hành thực hin đ tài nghiên cu kiu dáng, tuyn
hìnhăxeăkháchăging nằm, nghiên cu v hình dngăkhíăđộng hcăđ gim lực cn
ca không khí, gim tiêu hao nhiên liu, nghiên cu v thit k ngoi tht. Tuy
nhiên, do kin thc thực t còn hn ch và kinh nghim trong vic nghiên cu khoa
hcăchaănhiuănênăđ tài không tránh khi sai sót. Em rt mong nhnăđc sự quan
tơm,ăgiúpăđ ca thyăđ đ tƠiăđc hoàn thinăhn.ăVi vic thực hinăđ tài này
đƣăgiúpăemăcóăthêmănhiu kin thcătrongălƿnhăvựcănƠy,ăđơyăchínhălƠăhƠnhătrangăđ
em d dƠngăhnătrongăcôngăvic sau này. Em chân thành cmăn!





2

CHNGă1
TNG QUAN
1.1 Gii thiu:
Vit Namcóăđặcăthùăđa hình là tri dài từ biên gii phía nam Trung Quc dc
theo b binăphíaăđôngăcaăbánăđoăĐôngăDng,ănênăcácătuyn giao thông nội đa
ch yu bằng đng bộ, đng st,ă vƠă đng hàng không đuă theoă hng Bc-
Nam. H thngăđng bộ gm các quc lộ, tnh lộ, huyn lộ,ầăcóătng chiu dài

khong 222.000km, phn ln các tuynăđng quc lộ và tnh lộ đuăđc tri nhựa
và bê tông hóa, ch có một s ít các tuynăđng huyn lộ ti các tnh vùng sâu,
vùngăxaăđangăcònălƠăcácăconăđngă đt. Cùng vi sự tĕngătrng kinh t ca c
nc, hình thành nên các khu công nghip,ătrng hc, bnh vinầăti các thành
ph lnănhăth đôăHƠăNội, thành ph H ChíăMinh,ăBìnhăDng,ăĐngăNaiầvìă
vyăngi dân  các vùng quê tp trung v đ làm vic, hc tp và sinh sngăđã và
đangătĕngănhanh.ăTheoăđóănhuăcuăđiăli giữaăcácăvùngăcũngătĕngălên,ănht là vào
dp l, dp tt. C th,ăắti bnăxeăGiápăBát,ăltăkháchăcaoăđimăđt mc từ 25.000
đnă30.000ălt khách/ngày; ti bn M Đình,ăđt  mc từ 30.000ăđnă3η.000ălt
khách /ngày; ti bnăGiaăLơm,ălt khách cao nht là: 13.000 ậ 1η.000ălt khách
/ngày, lng hành khách ti các bn xe  TPHCMăcaoăđim nht là từ 27-28/12 âm
lch vi khong 45.000-47.000ăkhách/ngƠy”(*).ăVi điu kinăđó nhu cu v vn ti
hành khách vi chtălng tt và giá c hp lý, boăđm an toàn, thun li, gim tai
nn giao thông và hn ch ô nhim môiătrng là yêu cuăđặtăraăchoăcácăphngă
tin vn ti.
Đápăng nhu cuăđóăloi hình vn ti hành khách bằngăxeăging nằmăđƣăvƠă
đangătr nên thu hút khách nhiu nht so vi các loiăphngătinăđng bộ khác,
bi nhữngă tínhănĕngăuă vităđiă kèmăvi nó nh:ă Cóă ging nằm, chy êm, sang
trng, tin nghi mang li sự hài lòng cho hành khách và li ích kinh t cho các nhà
kinh doanh vn ti. Vi sự raăđi caăxeăkháchăging nằm sn xutătrongănc
đánhădu sự phát trin ca ngành dch v vn tiătrongănc trong sự cnh tranh vi
3

cácăthngăhiu xe nhp khẩu khác. Tuy nhiên các muăxeăkháchăging nằmăđangă
luă hƠnhă hin nay vn còn có một s yu t chaă tht sự hài lòng viă ngi sử
dng.ăNh:ăTiêuăhaoănhiênăliu nhiu do lực cn gió ln, chiu cao ln to cm giác
mt an toàn, tính thẩm m ca ngoi thtăchaăcaoầăDoăđóăchúngăcnăđc thit k
ci to liăđ to ra mộtăphngătin giaoăthôngăđiăli tin liăhn,ăanătoƠnăhnăvƠă
hiu qu hn.
(*)

1.2 Tng quan v lĩnhăvực nghiên cu, các kt qu nghiên cu trong và ngoài
nc:
Hin nay các nghiên cu thit k mi v hìnhădángăxeăkháchăging nằm không
nhiu,ătuyăđơyălƠămộtăđ tài không mi  cácănc có ngành công nghip ô tô phát
trin,ănhngă Vit Nam thì khá là mi mẻ. S dƿănhăvy là vì ngành công nghip
ô tô  Vit Nam ch mi phát trin  mcăđộ lp ráp là chính, còn ph thuộc nhiu
vào các hãng ô tô ln trên th gii.ăĐ tĕngăt l nộiăđa hóa ca sn phẩm ô tô cn
tp trung nhiuăhnănữaăđn khâu nghiên cu thit k, nghiên cu ch to sn phẩm
mangăthngăhiu VitNam.
1.2.1 Kt qu nghiên cuătrongănc:
Mộtăsănghiênăcu khôngănhiuăvăđătƠiănƠyăđcăthựcăhinăăcácătrngăđiă
hcămangătínhătngăhpăkinăthcăcăsăvƠăchuyênăngƠnhănh:ăắThit k ô tô kháẾh
giường nằm 42 Ếhỗ trên Ếơ sở satồi ồe THACO-KB120SE”lƠă đătƠi do Sinh viên
VĕnăThơnăVinh,ăLp:ă0ηC4B,ăKhóa:ă200η,ătrngăĐiăhc ĐĨăNNGăthựcăhin,ă
viăktăquăvăkiuădángănhăă(hình 1.1).

4


Hình 1.1: Kiuădángăxeăkháchăging nằm 42ăchỗăthităkătrênăcăsăsatxiăxeă
THACO-KB120SE
1.2.2 Kt qu nghiên cu ngoài nc:
Một s nghiên cu v hìnhădángăkhíăđộng hc:
Nhiu công trình nghiên cuăđƣăđc báo cáo trong các tài liu v khíăđộng hc
caăphngătinăđng bộ. Tuy nhiên, hn ch công b đi vi các nghiên cu khí
động hc ca xe ti hng nặng và xe khách.
 Trong thí nghim ca Saltzman và Meyer [4], nghiên cu v gim lực cn
khíăđộng hc ca xe ti và xe bus cho thy bằngăcáchăđiu chnh bên ngoài vi thit
k bo tròn góc ngang và dc,ălƠmătrnănhnăbênădi thân xe và mộtăcáiăcánhălt
gió, h s cn có th gimăđn 0,242.

 Callen và cộng sự [6] trong thí nghim h phát hin ra khi loi b các kính
chiu hu s làm gim lực cn khí ca chic xe xung 4,5%. Nghiên cu này khng
đnh các khong h trong thân xe s tách dòng chy và tun hoàn dòng khí.
 Các nghiên cu ca Gilhaus [7] tpătrungăvƠoăđiu chnh các bán kính mép
phíaătrc. Một bán kính cnhăphíaătrc tiăuălƠă1η0ămmăđƣăđc báo cáo trong
nghiên cuănƠy,ăvƠăkhiătĕngăbánăkínhănƠyălênăítăcóănhăhng nhtăđn h s lực cn
5

ca xe. Ngoài ra không thông gió các khoang bên trong xe s gim h s cn xung
5%.
 Theo kt qu nghiên cu xe khách liên tnh [1],thực hin nghiên cu v các
thông s khíăđộng hcănh,ădòngăchy tách và các khu vực gim áp, phân phi áp
lực xung quanh khung xe, h s cn gió và sự cn gió ca các bộ phn bên ngoài
đn h s cn tng th ca xe (hình 1.2).
Vùng áp sut thpă phíaă sauă xeă đƣă
đc nhìn thy lan ra một khu vực rộng
lnăhnăsoăsánh giữa hai mô hình. dòng
chy ca không khí b đèă nénă li to
vùng xoáy hình thành  phía sau và
những dòng xoáyă đc nhìn thy di
chuyn v phía mặtăđt.
Kt lunăđc rút ra từ nghiên cu này:
•ăXeăkháchăliênătnh sàn cao hinănayăđc sửaăđi thành sàn thp, gim chiu cao
xe s gimăđángăk lực cnăkhíăđộng hc.
•ăH s cn là 0,53 (môăhìnhăbênădi) gim 0,29 so vi mô hình phía trên (hình
1.2).
 Theo nghiên cu v sự cn do lcăxoáyăphíaăđuôiăxeă[2].ăLực cnăkhíăđộng
hc ca một chică xeă thngă mi là yu t chính gây ra tiêu hao nhiên liu, nó
chimă đnă ă θ0%ă lng nhiên liu tiêu th caă xeă trongă điu kin vn hành c
th.Phngăphápăchungăca vic gim lực cn phía sau là thit k đuôiăxeăcóăhìnhă

dngăđuôiăthuyn và bo tròn các cnhăphíaăsauăvƠăchoăđnănayăđóălƠăcácăphngă
phápăđc coi là hiu qu nht.
 Huchoă [9]ă đ cpă đn mộtă phngă phápă khácă đ gim cn phía sau vi
nguyênălỦăcăbnăđc mô t trong (hình 1.3)ăvƠătrênăcăs đóălung không khí từ
các mặt (hoặcă trongă trng hpă nƠyă lƠă bênă di) ca chic xe là dòng khí chy
thng ti khu vựcăphíaăsauăđuôiăxeăđ phc hi sự gim áp ca khu vcănƠyăđ làm
gim lực cnăkhíăđộng hc lên xe.
Hình 1.2: So sánh các vùng xoáy 
xung quanh xe
6

Hình 1.4:ăĐặt máy chuynăhng
lung không khí phía sau xe


 Mộtă phngă phápă khác đc thử nghimă đ gim cn phía sau [3] là lp
thêm qut to xoáy lc vào phía sau (hình 1.4)khiăđóădòngăkhíăđcăđẩy vào vùng b
gimăápăđ gim lực cn.

 Nghiên cu v gim h scnă[11],thayăđiăđc thực hin  phíaătrc và
cui phía sau xe (hình 1.5)



Hình 1.5:ăSăđ th hin các vùng áp sut dòng khí khác nhau
ca các mô hình
Hình 1.3 : Mô hình gnăcánhăhngăgióădiăđuôiăxe
đ gim lực cn  phía sau
7

Kt qu nghiên cu cho thy có mộtălng ln khu vực dòng khí b dn nén 
phíaătrc ca xe và khu vực dòng khí b gimăápăđc nhìn thy  mặt sau ca xe
(hình 1.5).Nghiên cu này cho thy kh nĕngăci thin hiu sutăkhíăđộng hc ca
các hình dáng hình hc khác nhau ca một xe bus ch khách. NhữngătínhănĕngănƠyă
đóngăgópăvƠoăvic gim h s cn Cd, nhăhngăđn tiêu th nhiên liu.
 Nghiên cu v hìnhădángăkhíăđộng hc [8]. Vi mô hình thử nghim là bn
muăxeăbusăkhácănhau,ăđ tiăuăhóaăsự góp phn ca mỗiăthayăđi v lực cn, mô
hìnhăxeăđuătiênălƠăxeăbusăđangăhotăđộng hin nay hin có. Xe th hai gim dn
vƠoăphíaăsauăđ hng dòng khí chy hpălỦăhn.ăXeăth ba có hình dngăkhíăđộng
hcăphíaătrc viăhngăgióăphíaădi và phn còn li là gingănhăcaăxeăđu
tiên. Xe th tăcóăhìnhădngăkhíăđộng hcăphíaătrcănhăxeăth 3 và mui xe gim
dn v phíaăsauăđc th hin trong(hình 1.6).


Bng 1.1: Kt qu thí nghim h s cn.
Mu xe

H s cn thí nghim ( 100Km/gi)
1
0.7400
2
0.7022
3
0.6970
4
0.5662
1.3 Mcăđíchăcaăđ tài:
 Nghiên cu v hình dngăkhíăđộng hc:
Mc tiêu quan trng nht ca vic nghiên cu này là gim lực cnăkhíăđộng hc,
đ tit kimănĕngălng vi mcăđích bo v môiătrng toàn cu, gim tiêu th

nhiên liu. Trong phát trin thân xe, gim lực cnăkhíăđộng hcălƠăđiu cn thităđ
Hình 1.6: Các mu xe bus thí nghim
8

ci thin gim tiêu th nhiên liu và hiu sutăxe,ăvƠăhìnhădángăkhíăđộng hcăcũngă
th hin tính hp dn v mặt thẩm m, nó s đóngăgópănhiu vào vicătĕngăcôngăsut
ca xe. Gim lực cnăkhíăđộng hc caăxeăđng dài là tham gia gimăđángăk v
tngănĕngălng tiêu th caă xeăvƠăđóălƠă một thách thcăđ tiăuăhóaătit kim
nhiên liu.
 Nghiên cu v kiu dáng và tính thẩm m:
Din tích thit k phíaătrc caăxeăkháchăđc quytăđnh bi không gian tng
th ca xe. Giá tr h s cnăđcăxácăđnh bi hình dng ca chic xe. Hai yu t
này nhăhngăđn phong cách ngoi tht ca chic xe. Kiu dáng bên ngoài hay
phong cách ngoi tht ca chic xe (thẩm m) là yu t rt quan trng, thực t cho
thy rằng chính kiu dáng ca chicăxeăđƣăthuăhútăkháchăhƠng.
Xe khách liên tnhăging nằm hotăđộng hin nay có thit k ngoi tht khá
sang trngăvƠăđng cp. Các phn chính góp phn to nên kiu dáng bên ngoài ca
một xe khách liên tnh là kính chn gió, cnăphíaătrc,ăđènăpha,ăcn gtăncăma,ă
cửa s bên, cửa hành khách, cửa caă ngiă điu khin, khoang hành lý, khoang
độngăc,ăđènăbáoăhƣm,ăli tn nhitầkhoangăhƠnhălỦăđc thit k bênădi sàn
xe cửa hm m từ c hai bên ca xe. Kho sát kiu dáng, tuyn hình ca xe khách
ging nằm hin nay  trongăvƠăngoƠiănc và xu hng thit k loi xe này trong
tngălai,ătừ đóătìmăraăỦătngăhayăđ thit k muăxeăkháchăging nằm mi, hp
thiătrang,ăđm bo yêu cu k thut. Thực hin mc tiêu phát trin ngành công
nghipăôătôătrongănc.
Kiu dáng xe sang trng, thanh lch to cho hành khách một chuynăđiăduălch
đng dài thoiămái.ăĐ đtăđc sự sang trng, ngoi tht xe cnăđc thit k vi
tính thẩm m cao,ănhngăcn phiăđnăgin, không cu kỳ, phc tp.
Cn nghiên cu tính thẩm m ca ngoi tht  các mặt: Mặtăđu, mặt đuôi,ăhôngă
trái, hông phi,  mui và gm xe.

9

 Nghiên cu v b trí chung ca ngoi tht:
Các b tríănhăcửa chính, cửa s,ăgngăchiu hu, gtănc,ăđènăchiu sáng,
đènătínăhiu, logo, tay nm cửa và các thit b ph khácầăcn có thit k  v trí
hp lý nhtăđ phát huy chcănĕngăca mỗi thit b là tiăuănht.
 Nghiên cu v độ nhn bit:Độ nhn bit từ xa,ă độ nhn bit trong môi
trngă maă gió,ă sngă mù,ă trongă môiă trng thiu ánh sáng, lúc sáng sm hay
chiu ti. Nghiên cu v mƠuăsn,ătrangătrí,ăthit b phát sáng, phnăquanăđ d dàng
nhn bit xe từ xa, phân bit vi các mu xe khác là một vnăđ quan trng trong
vic xây dựngăthngăhiuăxe,ăđm bo an toàn giao thông, gimănguyăcătaiănn do
va chm.
 Nghiên cu v tính an toàn ca ngoi tht:Một s h thng, chi tit to thành
mộtă nguyă că đi vi sự an toàn caă ngiă điă bộ vƠă ngiă điă đng khác trong
trng hp khi có va chm. Cn nghiên cuă đn sự an toàn caă ngiă điă bộ và
ngiăđiăđng khác có th do các chi tit ca ngoi tht gây ra. Thng kê tai nn
giao thông cho thy một t l đángăk thngăvongăliênăquanăđnăngiăđiăbộ và
ngiăđiăxeăđp b thngădoătip xúc vi mộtăphngătin di chuynăvƠăđặc bit là
các cuătrúcăphíaătrc ca xe ô tô ch khách[7].Doăđóăcn nghiên cuăđn vnăđ
an toàn ca thit b ngoi tht ca xe.
Từ các mc tiêu nghiên cuătrên,ătaăđiăđn mc tiêu chính là nghiên cu thit k
ci tin hình dng tuyn hình caăxeăkháchăging nằmătrênăcăs chassis ca xe
THACO-KB120SE nhằm gim lực cnăgióăđ gim tiêu hao nhiên liu và nghiên
cu thit k li kt cu thit b ngoi tht theo hình dng tuyn hình mi có tính
thẩm m vƠăđộ sang trng cao.
1.4Nhim v và gii hn caăđ tài:
 Nhim v:

Hu ht các mu xe khách hin nay có mặtă trc ca nó phng có sc cn
không khí rt ln,ădoăđóălực kéo rt cao và sự năđnhăcũngărt thp vi tcăđộ cao.
Đ khc phc những vnăđ này, v mặtăhìnhădángăkhíăđộng hc ta cn thit k li
hình dáng mặtătrc, gim dn vào cuiăphíaăsauăđ cung cp dòng chy sp xp
10

hpălỦăhn,ăđng thi thit k tĕngăsự trnănhn ca thân xe, gmăxeăđ tiăuăhóaă
lực cnăkhíăđộng hc, gim tiêu hao nhiên liu ca xe.
- Nghiên cu v hình dng tuyn hình ngan, tuyn hình dc có hình dáng khí
động hc tiăuăcaăxeăkháchăging nằm.
- Nghiên cu v các thit k v ngoi tht: Tìm hiu tng quan bên ngoài ca
xe, cách b tríăđèn,ăkính,ăcửa, npăthùngăxe,ăgngăchiu hu, gtănc, logo xe, tên
côngătyăkinhădoanh,ầ
- Nghiên cu v trang trí ngoi tht ca xe v mƠuăsn,ăthit k qung cáo, ánh
sáng trang trí, v trí k bin s xe hai bên hông
- Nghiên cu v tính thẩm m vƠăđộ an toàn ca ngoi tht.
 Gii hn:
Đ tài gii hn ch nghiên cu v thit k kiu dáng tuyn hình, kt cu và thit
b ngoi thtăxeăkháchăging nằm và tính hiu qu, tính kh thi ca nó,ăkhôngăđiă
sâu vào các thit k nội tht, các h thng khác caăxe,ăkhôngăđiăxơuăvƠoăcácătínhă
toán v độ bn kt cu khung xe.
1.5Phngăphápănghiênăcu:
- Phngăphápăthuăthp:ăThuăthpătƠiăliuătừăcácănghiênăcuăcaăcácăncătrênă
thăgiiăliênăquanăđnăvnăđăđangănghiênăcu,ăkhoăsátăsăliuăcácănghiênăcuăvă
xe khách gingănằm,ănhăvănhuăcuăsửădng,ătínhăkhădng,ătínhăanătoƠnầătừăđóă
cóăhngănghiênăcuăcnăthităchoăcácăngădng.
- Phngă phápă kă thừa:ă Kă thừaă nhữngă ktă quă nghiênă cuă hină tiă đă cóă
hngănghiênăcuăphùăhpătipătheo,ăphcăvăchoămcăđíchăphátătrinătiăuăcaă
khoaăhcăkăthut.
- Phngăphápăphơnătích,ăsoăsánh:ăTipăcnăphngăthcăthităkăsnăxutăcaă

cácăhƣngăkhácănhau,ătìmăraăphngăphápătiăuătrongănghiênăcu,ăthităkăvƠăđiăđnă
chătoăthƠnhăcông.
- Phngăphápăkhoăsátăđiuătraăhinătrng:ăĐiuătraăhinătrngăthựcătăvăxeă
kháchăgingănằm,ăđánhăgiáăcácăuănhcăđimăhinătiăđănghiênăcuăkhcăphcă
vƠăphátătrinătiău.
11

1.6 Ý nghĩa khoa hc :
Sauăkhiăphơnătích,ăxácăđnh tt c cácătínhănĕngăvƠăphiăđc kt hp vi hình
dángăkhíăđộng hc hiu qu,ăđiăđn thit k xeăkháchăging nằm thân thin vi
ngi sử dng. K thut thit k sn phẩm cui cùng phiăđc bt ngun từ tt c
các nghiên cuăvƠăphơnătíchăđc thực hinăchoăđn nay.
- Nghiên cuăđánhăgiáăkiu dáng và tuynăhìnhăxeăkháchăging nằmăđangăluă
hành từ đóătìmăraămu xe mi kiu dáng hinăđi,ăcóăhìnhădángăkhíăđộng hc tiău,ă
hỗ tr cho khâu thit k hoàn chnh.
- Góp phn hoàn thin công tác thit k và sn xutăxeăkháchăging nằm nội
đa  Vit Nam.
- Nghiên cu phát trin sn phẩmăcăkhíătrngăđimăđcănhƠănc quan tâm và
đuăt,ăđápăng nhu cu cp thit ca nhu cu ô tô nộiăđa.
1.7 Kho sát hình dáng, tuyn hình, kt cu ngoi tht và các h thng thit b
ngoi tht liên quan caăxeăkháchăging nằm:
1.7.1ăĐnhănghĩaătuynăhìnhăxeăkháchăging nằm:


Tuyn hình xe khách là hình dngă đng ct mô t hình dáng hình hc bên
ngoài caăxeăvƠăđc xây dựng trên ba hình chiuăcăbn (Hình 1.7). Sử dng h
thng ba mặt phng to độ vuông góc ln nhau gm:
Hình 1.7:Hình dng tuyn hình ca xe khách ging nằm
12

- Mặt phngăđi xng dc  giữa,ăchiaăđôiăchiu rộng ca xe.
- Mặt phngăđi xng ngang vuông góc vi mặt phngăđi xng dcăvƠăchiaăđôiă
chiu dài ca xe.
- Mặt phng ngang là mặt phng nằm ngang vuông góc vi hai mặt phng trên
vƠăđiăquaăsƠnăthùngăxe.
Bằng cách dùng hàng lot mặt ct song song vi ba mặt phng to độ trên, ln
lt ta có giao tuyn ca các mặt phng này vi v xeălƠăcácăđng ct dc,ăđng
ct ngang theo chiuădƠiăvƠăđng ct ngang song song vi sàn xe. Các giao tuyn
này chính là hình dáng tuyn hình caăxe,ătngăngăđc chia thành tuyn hình
dc và tuyn hình ngang. Trên bn v tuyn hình biu din hình dáng v bao  ba
dng hình chiu: Hình chiuăđng, hình chiu bằng và hình chiu cnh. Ba dng
hình chiu ca bn v tuyn hình là tài liu thit k căbn, nó th hin các kích
thc tng th,ăđcădùngăđ tínhătoánăcácătínhănĕngăcaăxe,ăđ lpăsăđ b trí
chung,ăđ kim tra vic lp ráp các tm tôn, kính bao ngoài khi lp ráp xe.
Cóăhaiăphngăphápăxơyădựng tuynăhìnhăxeăđóălƠăxơyădựng tuyn hình theo xe
mu và tự xây dựng miăhoƠnătoƠn.ăThôngăthng khi xây dựng tuynăhìnhăngi ta
thng dựa vào những tuyn hình có sn và sửa chữa các thông s theo mcăđíchă
thit k.ăPhngăphápănƠyăcóăuăđim là các tuyn hình ca xe có snăthìăđƣăđc
sn xut và đaă vƠoă hotă động thực t kim nghimă khiă đóă choă taă thyă cácă u,ă
nhcăđim ca nó mà ta có th chnh sửa khi thit k mi.
1.7.2ăĐánhăgiáăv hình dáng tuynăhìnhăxeăkháchăging nằm hin nay:
Các muăxeăkháchăging nằm hin nay
caăcácă hƣngăđcăuătiên thit k v ngoi
hình ca xe và b qua những khía cnh khí
động hc.
Xe khách có nhiu hình dng,ă trongă đóă
dng kiu toa tàu (hình 1.8) là ph binăhnăc.
Vì dng này có h s li dng din tích cao
nht
(1)

và các ch tiêu sử dng v độ bn cao.
Hình 1.8 Kíchăthc tng th xe
kháchăging nằm hin nay
13

(1) H s li dng din tích: =ă
F
1
F
2

Trongă đóă F
1
lƠă dină tíchă sƠnă xe;ă F
2
lƠă dină tíchă baoă ngoƠiă theoă hìnhă chiuă
bằng.Mộtă trongă nhữngă thită kă chungă caă xeă kháchă tcă độă caoă hotă độngă trongă
ngành công nghipăgiaoăthôngăcôngăcộngăăVităNam,ăHƠnăQuc,ăTrungăQucầă
hinănayăđcăthităkăviăthôngăsăkíchăthcătngăthănhă(hìnhă1.8).
Góc chnăgióă()ă(Hìnhă1.8) là khong 76
o
và t l giữa chiu cao và chiu rộng
là 1.406 .
1.7.3ăuănhcăđim ca tuyn hìnhăxeăkháchăging nằm hin nay:
 uăđim:
- Tuyn hình xe có dng hình hộp, không có nhiuăđng cong phc tp nên
vic sn xut ch to khung v đnăgin.
- Không gian khoang hành khách rộng, giúp cho vic b tríăging nằm thành
hai tng thun tinăhn.
- Khoang cha hàng rộng, tách bit vi khoang hành khách có th chaăđc

lng hàng ln,ăngĕnăkhôngăchoămùiăhôiătừ hàng hóa vào khoang hành khách, phù
hp vi nhu cu ca hành khách  VităNamăvƠăcácăncăĐôngăNamăÁ.ă
 Nhcăđim:
Nhăđƣăđ cp  phn trc,ăđ gim h s cn bằng cách thit k hình dáng
thích hp ca bên ngoài và gim din tích cn chính dinăphíaătrc ca xe là hai
lựa chn kh thiăđ gim lực cnăkhíăđộng hc ca xe.
Đ gim din tích cn chính din ta ch có th gim chiu cao ca xe và h thp
sàn xe. Xe vi sàn thp ch thích hp hotăđộng vn chuynăngi trong các khu
vựcăđôăth, vi xe khách liên tnh, hotăđộng  ngoi thành thì khong sáng gm xe
thích hp là không nh hnă3η0ămmă[9].ăNhăvy khi gim chiu cao tng th ca
xe thì chiu cao ca khoang hành khách và khoang hành lý s gim xung.
Theo các nhà sn xut xe khách [12] tit lộ rằngăxeăkháchăđngădƠiăthngăítă
sử dng khung gm sàn thp,ăvìăcácălỦădoăđc lităkêădiăđơy:
- Gim không gian khoang hành lý.

14

- Vòm bánh xe ln làm gim s lng chỗ ngi.
- Chia din tích sàn thành hai tng.
- Ít không gian cho các thùng nhiên liu, không thích hp viăxeă đng dài,
công sut ln.
- Khoangăđộngăcănh,ăkhóăkhĕnăchoăvic boădng sửa chữa.
- Xe có gm cao s thoi mái hnăchoăhƠnhăkhách.
- V mặt tâm lý miăngi thích ngi  sƠnăcaoăhnălƠăsƠnăthp.
- Hu ht tuynă hìnhă xeă ging nằm hină nayă đc thit k dựaă trênă că s
chassis ca xe gh ngi, mà yêu cu phiăđ chiuăcaoătrongăkhoangăhƠnhăkháchăđ
b tríăging hai tng, vì th t l giửa chiu cao và chiu ngang caăxeătĕngălênăsoă
vi xe gh ngi cùng h thng chassis gây ra các vnăđ sau:
+ Trng tâm ca xe cao, xe gimăđộ năđnh ngang nên d b lt khi vào cua có
bán kính nh, php h xâu, hay vt cn cao vi tcăđộ ln.

+ Trngălng khung xe lnălƠmătĕngăti trng tác dng lên chassis.
- Chiu cao khung xe lnălƠmătĕngăsự lc ngang caăxeăkhiăđiăvƠoăđng xu,
gây cm giác không thoi mái cho hành khách nằm tng trên.
- Độ cng ca khung xe  phíaăđuăxeăvƠăđuôiăxeăchaăđ lnăđ chng li sự
bin dng khung xe nhằm bo v tài x và hành khách  dƣyăging sau cùng khi
xy ra tai nn va chm.
- Din tích cn gió chính din và góc cnăgióă()ăln nên lực cn gió ln gây
tiêu hao nhiên liu nhiu.
- Doăđộngăcăđặt phía sau trên khung xe nên ting nădoăđộngăcăgơyăraălană
truynătheoăkhungăxeăđiăkhp thân xe gây ra ting n khó chu bên trong.
1.7.4 Khoăsátăxeăkháchăging nằm THACO:
Xeă kháchă gingă nằmă Thacoă Mobihomeă cóă kiuă dángă mi,ăđcă nghiênă cuă
thităkăkălngăvăkíchăthc,ăviăchiuăcaoătngăthăthp,ătrngătơmăxeăđcăhă
thpăhnăsoăviăcácădòngăxeăkháchăging nằmăkhác,ănhăđó,ăhnăchăđcăscăcnă
caăgióătrongăquáătrìnhăvnăhƠnh.ăVìăvy,ăxeăcóăkhănĕngăvnăhƠnhănăđnhăhn.ăViă
chiuăcaoătngăthăthp,ătrngălngăbnăthơnăcaăxeăđcăgimăthiu,ănhăđóăsătită
15

kimăphnălnănhiênăliu,ăgimăchiăphíăvnăhƠnhăchoădoanhănghip.ăBênăcnhăđó,ă
body,ăkhungăxngăđcănghiênăcuăthităkăkhoaăhcănênăhmăhƠnhălỦăcóăscăchaă
lnă(viă3ăkhoangăđuănhau,ăthătíchăhnă9,3m
3
),ăđápăngănhuăcuăvnăchuynăcaă
nhƠăxe.Cácăchiătităngoiăthtăxeăcũngăđcăthităkăstănétă,ăđemăliăchoăxeădángăvẻă
hinăđi,ătinănghi.
 Hình dáng, tuyn hình:
Nhìn chung tuyn hình caăxeăkháchăging nằm Thaco không khác nhiu vi
các hãngăxeăkháchăging nằm khác, có dng hình hộp kéo dài từ trc ra sau, các
góc giao giữa mui xe vi mng trái và mng phiăđc bo tròn. PhnăđuăvƠăđuôiăxeă
chaăcóăhìnhădángăkhíăđộng hc tiău,ăt l giữaăkíchăthc chiu cao/chiu ngang

ca xe ln (1,4 ậ 1,6), một s thông s nhă(hìnhă1.9,và hình 1.10).


Hình 1.9: Hình dáng mặt sau và mặtătrc ca xe khách
ging nằm Thaco
16




 Đánhăgiáăvăngoiătht:




Hình 1.12: Xe khách Thaco
Mobihome HB120SLD

Hình 1.10: Hình dáng vƠăcácăkíchăthc dc caăxeăkháchăging nằm Thaco
Hình 1.11: Xe khách Thaco
Mobihome HB120SSL

Hình 1.13: Xe khách Thaco
Mobihome HB120ESL

17

Nhìn chung các thit k ngoi tht ca các phiên bnăxeăkháchăging nằm ca
Thaco (Mobihome TB120SSL, Mobihome HB120SLD, Mobihome HB120ESL),
hin nay không khác nhau nhiu giữa các muăxeăđc lpărápătrongănc và các

mu xe khác đc nhp khẩu từ nc ngoài, mang vẻ sang trng, tin nghi, hin
đi Kiu dáng bên ngoài ca xe gm các phn chính là kính chn gió, cnătrc,
đènăpha,ăcácăđènăbáo,ăcn gtăncăma,ăcửa s bên, cửa ra vào hành khách, cửa
bên tài x,ăkhôngăgianăhƠnhălỦ,ăkhôngăgianăđộngăc,ăbin s,ầTrongăhu ht các
thit k xe khách hin ti, cửa hành khách nằm  phíaătrc ca xe.
Viăcácăđặcăđimănhăsau:
- ĐènăchiuăsángăvƠăđènătínăhiu: Cmăđènăpha,ăđènăct,ăđènăkíchăthc,ăđènătínă
hiu,ăđènăsngămùăđc b trí thành một cm  haiăbênăphíaătrc xe.
- Cmăđènăbáoăphanh,ăbáoăr,ăbáoăkíchăthc phía sau cũngăđc thit k thành
cmăthng là theo chiu dc và b tríăsátămépăphíaăsauăxe.ăNgoƠiăraăđènăbáoăr còn
đc gn trên cửa chính và dc theo hai bên np hm cha hàng ca xe mỗi bên từ
haiăđn bnăđèn.
- Gtănc caăxeăkháchăging nằm có hai kiu thit k chính v v trí dừng
khi không hotăđộng là v tríăđng thng hoặc nằm ngang phíaădi kính chn gió
phíaătrc .
- Logo ca nhà sn xut có hai v tríăđc gnăđóălƠă giữaăphíaătrc và phía
sau xe.
- Gngăchiu hu caăxeăđc b trí đi xng hai bên phía trên ca kính chn
gióătrc và dăraă ngoƠiătheoă chiu ngang ca xe một khong bằng b rộng ca
gng.
- Tên caănhƠăkinhădoanhăxeăkháchăging nằm hin  kính chnăgióăphíaătrc
(thng là bằngăđènăled)ăvƠăphíaăsauăxe.ăNgoƠiăraăcònăđc b trí dc theo hai bên
xe.
- Khác vi xe khách gh ngi,ăxeăging nằm có hai tngăging nên kính che
haiăbênăđc chia thành hai hàng,ăđc thit k  chiuăcaoătngăng vi tm nhìn
ca hành khách ra bên ngoài  mỗiăging.
18

- MƠuăsnăxeăthìărtăđaădng, có th đc thit k theo yêu cu ca khách hàng.
Có th ch có một màu duy nht trên một chică xe,ănhngă cũngă cóăxeă thìă có rt

nhiu màu to ra hình nh riêng cho một hãng kinh doanh.
 Kt lun:
Nhìn chung mu xeăkháchăging nằm THACO-KB120SE có dng hình hộp
kéo dài từ trc ra sau, các góc giao giữa mui xe vi mng trái và mng phiăđc
bo tròn. PhnăđuăvƠăđuôiăxeăchaăcóăhìnhădángăkhíăđộng hc tiău,ăh s cn gió
ln nên lực cn gió ln gây tiêu hao nhiên liu nhiu. Trng tâm ca xe cao, xe
gimăđộ năđnh ngan nên d b lt khi vào cua có bán kính nh, php h xâu, hay
vt cn cao khiăđi tcăđộ ln. Tính thẩm m ca ngoi thtăchaăcao.
 Ta cn nghiên cu thit k ci to:
V mặtăhìnhădángăkhíăđộng hc ta cn thit k li hình dáng tuyn hình phn
đu và phnăđuôiăxeăsaoăchoădòng chy không khí sp xp hpălỦăhn,ăđng thi
thit k tĕngăsự trnănhn ca thân xe, gm xeăđ tiăuăhóaălực cnăkhíăđộng hc,
gim tiêu hao nhiên liu ca xe.
- Nghiên cu v các thit k v ngoi tht: Thit k li các kt cu thit b ngoi
tht ca xe, nh b tríăđèn,ăkính,ăcửa, npăthùngăxe,ăgngăchiu hu, gtănc, logo
xe, tên công tyăkinhădoanh,ầ
- Nghiên cu v trang trí ngoi tht ca xe v mƠuăsn,ăthit k qung cáo, ánh
sáng trang trí, v trí k bin s xe hai bên hông
- Nghiên cu thit k v tính thẩm m vƠăđộ an toàn ca ngoi tht.
Các thit k ca mô hình xe mi dựa trên các thông s căbnca chassisxe
khách ging nằm THACO-KB120SE, nên ch có nhân t hìnhădángăthayăđi làm
cho h s cnăkhíăđộng hcăthayăđi, ngunăđộng lực và h thng truyn lực không
thayăđi.vi các thông s nh sau:
- Công sut cựcăđi: P
n
emax = 257 [KW]  s vòng quay: n
n
= 2200 [V/ ph]
- Mô men cựcăđi: M
M

emax = 1400 [N.m]  s vòng quay: n
M
= 1400 [V/ ph]
- T s truyn hộp s:
i
h1
= 6,341; i
h2
=4,277; i
h3
=2,434; i
h4
= 1,503; i
h5
=1,000; i
h6
=0,684