Cải tiến phương pháp dạy học theo hướng tích cực hoá người học môn kỹ thuật đo màu tại trường cao đẳng công thương thành phố hồ chí minh

v


TÓM TT LUNăVĔN
Mt trong nhng đnh hng c bn ca vic đổi mi giáo dc là chuyn
từ nn giáo dc mang tính hàn lâm, kinh vin, xa ri thc tin sang mt nn
giáo dc chú trng vic phát huy tính tích cc, t lc, sáng to và hình thành
năng lc hƠnh đng, năng lc cng tác làm vic ca ngi hc. Đó cũng là
nhng xu hng quc t trong ci cách phng pháp dy hc hin nay.
Đ nâng cao cht lng và hiu qu đƠo to thì bên cnh vic đổi mi mc
tiêu, ni dung dy hc thì vic ci tin phng pháp dy hc cũng r t quan
trng. Ci tin phng pháp dy hc sao cho đi tng ngi hc cm thy
hng thú, đam mê vƠ khin h tr nên tích cc, ch đng trong vic hc, ch
đng lƿnh hi kin thc thì kt qu dy hc s đt đc kt qu tt nht. Chính
vì vy, ngi nghiên cu tin hƠnh đ tài: “Ci tin phng pháp dy hc theo
hng tích cc hoá ngi hc môn K thut Đo mƠu ti trng Cao đng Công
thng thƠnh ph H Chí Minh”.
Ni dung ca đ tƠi đc trin khai trong 3 chng:
Chng 1: C s lý lun ca vn đ ci tin phng pháp dy hc theo
hng tích cc hoá ngi hc.
Chng 2: C s thc tin ca vic ci tin phng pháp dy hc theo
hng tích cc hoá ngi hc môn K thut Đo mƠu ti trng cao đng Công
Thng thƠnh ph H Chí Minh.
Chng 3: Đ xut gii pháp ci tin phng pháp dy hc theo hng
tích cc hoá ngi hc môn K thut Đo mƠu ti trng cao đng Công
Thng thƠnh ph H Chí Minh.
Cui cùng là kt lun và kin ngh.

vi

ABSTRACT
One of the basic orientations of the education reform is to move from the
academic nature of education, away from reality to an education that focuses on
promoting positive, self-reliance, creativity and forming capacity of action,
collaborative working capability of learners. That was the international trends in
teaching method innovate in the current.
To raise the quality and efficiency of the training, besides the renewal of
purpose and content, the renewal of the teaching method is the very important factor
in order to fit and reach the best teaching result. Therefore, the researcher have
carried out the thesis about “Improving the teaching method of subject color
measurement technology in the direction of making the leaner positive at the Ho Chi
Minh city Industry and Trade College”.
Content of the Topic is developed in three chapters:
Chapter 1: The researcher presents necessary basis of theories to improve
teaching method of the subject color measurement technology.
Chapter 2: Survey real of the teaching method of subject color measurement
technology in the direction of making the leaner positive at the Ho Chi Minh city
Industry and Trade College.
Chapter 3: Suggest improving the teaching method of subject color
measurement technology in the direction of making the leaner positive at the Ho Chi
Minh city Industry and Trade College.
The final part is conclusion and proposal.

vii

MC LC

Lý lch khoa hc i
Li cam đoan iii
Li cm n iv

Tóm tắt lun văn v
Abstract vi
Mc lc vii
Danh mc các biu đ, hình nh x
Danh mc các bng biu xi
Danh sách các ch vit tắt xiii
A. PHN M ĐU 1
1. Lý do chn đ tài 1
2. Mc tiêu - nhim v nghiên cu 2
3. Đi tng và khách th nghiên cu 3
4. Gi thuyt nghiên cu 3
5. Gii hn nghiên cu 3
6. Phng pháp nghiên cu 3
7. Kt cu ca lun văn 5
B. NI DUNG NGHIÊN CU 6
a vnăđ ci tinăphngăphápădy hc theoăhng
tích ccăhoáăngi hc 6
1.1. Lch sử ca vn đ nghiên cu 6
1.1.1. T tng “dy hc tích cc” trong lch sử giáo dc trên Th Gii 6
1.1.2. Các công trình nghiên cu v PPDH tích cc  Vit Nam 8
1.1.3. Phân tích các công trình liên h 10
1.2. C s lý lun ca vic vn dng phng pháp dy hc tích cc 11
1.3. Các thut ng sử dng trong đ tài 12
1.4. Phng pháp dy hc tích cc 15
1.5. Các phng pháp dy hc tích cc 19

viii

1.5.1. Phng pháp vn đáp (đƠm thoi) 19
1.5.2. Phng pháp dy hc da trên vn đ 20

1.5.3. Phng pháp tho lun nhóm 25
1.6. Các nguyên tắc ch đo vic vn dng PPDH tích cc trong ging dy môn
KTĐM vƠ các điu kin đ vn dng PPDH tích cc 30
1.6.1. Nguyên tắc chung trong vic vn dng PPDH tích cc 30

1.6.2. Điu kin đ vn dng PPDH tích cc 32
KT LUN CHNG 1 35
c tin ca vic ca vnăđ ci tinăphngăphápădy hc
theoăhng tích ccăhoáăngi hc 36
2.1. Gii thiu v trng Cao đng Công Thng thƠnh ph H Chí Minh 36
2.2.1. Quá trình hình thành và phát trin 36
2.2.2. Chc năng 37
2.2.3. C s vt cht ca trng 39
2.2. Gii thiu v khoa Công ngh Hóa hc trng Cao đng Công Thng
thành ph H Chí Minh. 39
2.3. Gii thiu môn hc K thut đo mƠu 40
2.3.1. V trí, vai trò, mc tiêu môn hc 40
2.3.2. Đặc đim ca môn hc K thut Đo mƠu 42
2.3.3. Tóm tắt ni dung môn hc K thut Đo mƠu 44
2.4. Thc trng dy và hc môn K thut đo mƠu ti hc trng Cao đng Công
Thng thƠnh ph H Chí Minh 44
2.4.1. Thc trng dy và hc môn K thut Đo mƠu qua kho sát ý kin ca
ging viên 45
2.4.2. Thc trng dy và hc môn K thut Đo mƠu qua kho sát ý kin ca
sinh viên 53
KT LUN CHNG 2 62
Chngă3:ăĐ xut gii pháp ci tinăphngăphápădy hcătheoăhng tích
ccăhoáăngi hc môn K thutăđoămƠuătiătrngăcaoăđngăCôngăThngă
thành ph H Chí Minh 64

ix

3.1. C s khoa hc ca vic đ xut gii pháp ci tin PPDH môn KTĐM ti
trng Cao đng Công Thng thƠnh ph H Chí Minh 64
3.1.1. Ci tin PPDH phi đm bo các mi quan h gia các thành t ca
quá trình dy hc 64
3.1.2. Ci tin PPDH phi đm bo phát trin vƠ phát huy đc kh năng
sáng to cho sinh viên 65
3.1.3. Ci tin PPDH phi đm bo tính khoa hc vƠ s phm 65
3.2. Đ xut các bin pháp ci tin PPDH theo hng TCHNH môn KTĐM 66
3.2.1. Hoàn thin quy trình vn dng PPDH tích cc trong dy hc môn
KTĐM  trng CĐCT TP HCM 66
3.2.2. Lp k hoch ging dy môn KTĐM  trng CĐCT TP HCM theo
hng tích cc hoá ngi hc 70
3.3.Thc nghim s phm vƠ đánh giá kt qu ci tin phng pháp dy hc theo
hng tích cc hoá ngi hc môn K thut Đo mƠu 84
3.3.1. Mc đích thc nghim 84
3.3.2. Tổ chc thc nghim 85
3.3.3. Xử lý kt qu thc nghim 86
3.3.4. Phơn tích, đánh giá tác đng ca vic ci tin phng pháp dy hc
từ ý kin ngi hc và ging viên d gi 93
KT LUN CHNG 3 98
C. KT LU
98
1. KT LUN 99
1.1. Tóm tắt đ tài 99
1.2.T nhn xét, đánh giá 98
1.3.Hng phát trin đ tài 100
2. KIN NGH 100
TÀI LIU THAM KHO 102

PH LC

x

DANH MC CÁC BIUăĐ, HÌNH NH

Biu đ 2.1. Biu đ v c s la chn PPDH môn KTĐM 46
Biu đ 2.2. Ý kin ca GV v mc đ cn thit ca môn hc KTĐM 49
Biu đ 2.3. Tính hp lý v ni dung môn hc KTĐM 49
Biu đ 2.3. Nhng bin pháp cn thit đ nâng cao cht lng dy và hc môn
KTĐM 49
Biu đ 2.5. Mc đ cn thit ca vic ci tin PPDH môn KTĐM 52
Biu đ 2.6. Đnh hng ci tin PPDH môn KTĐM 53
Biu đ 2.7. Ý kin SV v mc đ cn thit ca môn hc KTĐM 55
Biu đ 2.8. Mc đ hng thú ca SV vi môn hc KTĐM 55
Biu đ 2.9. Nguyên nhân khin SV gim hng thú khi hc môn KTĐM 56
Biu đ 2.10. Mc đ tích cc trong gi hc môn KTĐM 57
Biu đ 2.11. Điu kin đ SV tích cc tham gia hc tp môn KTĐM 58
Biu đ 2.12. Các PPDH GV thng sử dng trong gi hc môn KTĐM 60
Biu đ 2.13. Mc đ hng thú ca SV vi các PPDH cho môn KTĐM 61
Biu đ 3.1. Phân phi tn sut đim kim tra ln 1 ca lp đi chng và lp thc
nghim 87
Biu đ 3.2. Phân phi tn sut đim kim tra ln 2 ca lp đi chng và lp thc
nghim 88
Biu đ 3.3. Mc đ hng thú hc tp ca SV 94

xi

DANH MC CÁC BNG BIU

Bng 2.1. Thông tin v các GV tham gia ging dy môn KTĐM 45
Bng 2.2. Kho sát v PPDH môn KTĐM 46
Bng 2.3. Kho sát v c s la chn PPDH môn KTĐM 46
Bng 2.4. Kho sát v PTDH môn KTĐM 47
Bng 2.5. Kho sát v tài liu, giáo trình môn KTĐM 48
Bng 2.6. Đánh giá v mc đ cn thit ca môn KTĐM trong chng trình đƠo to 48
Bng 2.7. Đánh giá v khi lng ni dung môn KTĐM 49
Bng 2.8. Nhng bin pháp cn thit đ nâng cao cht lng dy và hc môn
KTĐM 50
Bng 2.9. Mc đ cn thit ca vic ci tin PPDH môn KTĐM 51
Bng 2.10. Đnh hng ci tin PPDH môn KTĐM 52
Bng 2.11. S cn thit ca môn KTĐM trong chng trình đƠo to ngành 54
Bng 2.12. Mc đ hng thú hc môn KTĐM ca SV 55
Bng 2.13. Nguyên nhân khin SV gim hng thú khi hc môn KTĐM 56
Bng 2.14. Mc đ tích cc trong gi hc môn KTĐM 57
Bng 2.15. Điu kin đ SV tích cc tham gia hc tp môn KTĐM 58
Bng 2.16. Các PPDH GV thng sử dng trong gi hc môn KTĐM 59
Bng 2.17. Mc đ hng thú vi các PPDH cho môn KTĐM 60
Bng 3.1. Kt qu bài kim tra ln 1 86
Bng 3.2. Kt qu bài kim tra ln 2 87
Bng 3.3. Giá tr trung bình Mean và đ lch chun SD ca đim kim tra qua hai
ln thc nghim 88
Bng 3.4: H s Z ca các lp thc nghim và lp đi chng 90
Bng 3.5. Bng tng quan
91
Bng 3.6. Bng tn s
92
Bng 3.7. Đánh giá mc đ hiu bài khi sử dng PPDH tích cc hoá ngi hc 93

xii

Bng 3.8 Nhn xét ca SV khi hc xong môn KTĐM theo PPDH tích cc hoá
ngi hc 93
Bng 3.10. Đánh giá tính tích cc hc tp ca SV 94
Bng 3.10. Kt qu đim s đánh giá gi dy lý thuyt ca GV d gi 95


xiii

DANH SÁCH CÁC CH VIT TT

CĐ
Cao đng
CĐCT TPHCM
Cao đng Công Thng thƠnh ph H Chí Minh
CLĐT
Cht lng đƠo to
CNHH
Công ngh Hóa hc
GV
Ging viên
HHC
Hóa Hu c
HS
Hc sinh
KBSP
Kch bn s phm
KTĐM
K thut Đo mƠu
MCSC

Màu cng s cp
MCTC
Màu cng th cp
MTSC
Màu trừ s cp
MTTC
Màu trừ th cp
NDDH
Ni dung dy hc
PPDH
Phng pháp dy hc
PPDH
Phng pháp
QTDH
Quá trình dy hc
SV
Sinh viên
TCHNH
Tích cc hoá ngi hc
TTC
Tính tích cc

1



1

A. M ĐU

1. Lý do chnăđ tài
Cht lng đƠo to (CLĐT) luôn là vn đ thu hút s quan tâm ca ngành giáo
dc và toàn xã hi. Đã có không ít ý kin ca các nhà qun lý giáo dc từ cp B,
các giáo s, tin sƿ đánh giá thc trng giáo dc, ch ra nguyên nhơn vƠ đ xut các
gii pháp nhm nâng cao cht lng giáo dc  nc ta. Mt trong nhng gii pháp
đc đa ra đó lƠ đổi mi phng pháp dy hc (PPDH), đơy lƠ mc tiêu chính đã
đc Đng ta ch rõ trong ngh quyt TW2 khoá VIII (12/1996): “Đổi mới mnh mẽ
phương pháp giáo dục - đào to, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện
thành nếp tư duy sáng to của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên
tiến và phương tiện hiện đi vào quá trình dy-học…”.
Chin lc phát trin giáo dc 2011 – 2020 (Ban hành kèm theo Quyt đnh s
711/QĐ-TTg ngƠy 13 tháng 6 năm 2012 ca Th tng Chính ph) trong phn V,
mc 3.d ghi rõ “Tiếp tục đổi mới phương pháp dy học và đánh giá kết qu học tập,
rèn luyện theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng to và năng
lực tự học của người học. Đẩy mnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông
trong dy và học “
Đổi mi PPDH đã tr  thành mt nhim v quan trng hƠng đu ca ngành
Giáo dc – ĐƠo to hin nay.
Trng Cao đng Công Thng thành ph H Chí Minh (CĐCT TPHCM) cho
nay đã áp dng hc ch tín ch đi vi tt c các ngƠnh đƠo to h cao đng. Vic
chuyn đổi nƠy đã kéo theo s cắt gim s tit ca hu ht các môn hc trong đó có
môn K thut Đo mƠu (KTĐM). Trong khi yêu cu v CLĐT các ngành hc nói
chung và môn hc KTĐM nói riêng không thay đổi. Đặc đim ca vic dy hc
theo hc ch tín ch đòi hi ngi dy phi đổi mi PPDH từ ly ngi dy làm
trung tâm sang ly ngi hc làm trung tâm.
KTĐM là môn hc chuyên ngƠnh trong chng trình ca các ngƠnh đƠo to
ca khoa Công ngh Hoá hc (CNHH) trng CĐCT TPHCM nh: ngƠnh Công
ngh Nhum, Công ngh Giy, Hóa Hu c (HHC). Đơy lƠ mt môn hc thú v

2

nhng khá trừu tng, khó dy và khó hc. Nu ch đn thun sử dng phng
pháp (PP) ging dy truyn thng, truyn đt mt chiu thì hiu qu dy và hc rt
kém. Thc t thi gian qua, vic ging dy môn hc này ti trng CĐCT TP HCM
đã có s thay đổi trong PP và có s h tr ca phng tin hin đi. Tuy nhiên, các
PP đã đc áp dng đa phn mang tính ch quan, thiu bài bn vƠ cha có đc s
nghiên cu mt cách h thng, đy đ. Vì vy, hiu qu dy và hc còn rt nhiu
hn ch. Bn thân tác gi nhn thy cn phi ci tin PPDH môn hc KTĐM sao
cho phù hp đ chuyn ti ni dung đn đi tng ngi hc đt đc mc tiêu đ
nâng cao cht lng dy và hc môn hc này nói riêng, góp phn nâng cao CLĐT
ca ngƠnh đƠo to và ca trng CĐCT TPHCM nói chung.
Đng  góc đ ngi hc, vic hc ch thc s đt đc hiu qu cao nht khi
chính h phi có s ch đng trong vic nắm bắt kin thc, rèn luyn k năng vi
PP đúng đắn và phù hp vi kh năng ca cá nhân. Mun lƠm đc điu nƠy, ngi
hc cn có đc mt “đn thuc” thích hp đ giúp kích thích, to đng lc vƠ đnh
hng phát huy nhng năng lc tích cc cá nhân trong vic hc tp. Do đó, gii
pháp ci tin PPDH nên theo hng tích cc hóa hot đng hc tp ca sinh viên
(SV), giúp SV tham gia tích cc vào bài ging, làm cho lp hc năng đng, SV d
dàng ghi nhn kin thc mt cách có h thng, không làm nhi nhét, quá ti. Đng
thi rèn luyn năng lc t hc trong mi SV; tin ti ch hình thành cho các em
bit cách t hc  mi ni, mi lúc; nâng cao tính ch đng, sáng to, t tìm mà hc
 ngi hc, nhm nâng cao cht lng dy và hc môn hc KTĐM nói riêng và
góp phn nâng cao CLĐT ca ngƠnh đƠo to nói chung.
Chính vì nhng lí do trên, tác gi đã chn: “Ci tiến phương pháp dy học
theo hướng tích cực hóa người học môn Kỹ thuật Đo màu ti trường Cao đẳng
Công Thương thành phố Hồ Chí Minh” lƠm đ tài lun văn Thc sƿ.
2. Mcătiêuă– Nhimăvănghiênăcu
Mc tiêu ca đ tài nhm ci tin PPDH theo hng tích cc hóa ngi hc
môn KTĐM ti trng CĐCT TPHCM.
Đ đt đc mc tiêu trên, đ tài có các nhim v nghiên cu sau:

3

- Nghiên cu h thng hoá c s lí lun v PPDH tích cc, tính tích cc trong
hot đng hc tp ca HS.
- Kho sát thc trng
KTĐM ti trng CĐCT
TP HCM.
- Đ xut bin pháp ci tin PPDH môn KTĐM nhm tích cc hóa hot đng
hc tp ca SV trng CĐCT TPHCM.
- Thc nghim S phm ti trng CĐCT TPHCM đ đánh giá hiu qu các
bin pháp đổi mi PPDH môn KTĐM.
3. Điătng và khách th nghiên cu
Đi tng nghiên cu ca đ
c hóa ngi hc
môn KTĐM ti trng CĐCT TPHCM.
Khách th nghiên cu ca đ tài là các PPDH môn KTĐM, GV và SV ti
trng CĐCT TPHCM.
4. Gi thuyt nghiên cu
Nu áp dng các bin pháp ci tin PPDH theo hng TCHNH đc đ xut
trong đ tài vào ging dy môn KTĐM thì s góp phn tăng hng thú cho SV và
phát huy tính tích cc, sáng to ca SV trong hc tp, đng thi nâng cao cht
lng dy hc môn h
ng CĐCT TPHCM.
5. Gii hn nghiên cu
Đ đ tƠi đc tp trung, phù hp vi thi gian nghiên cu, tác gi ch nghiên
cu xây dng mt s bài ging c th và tin hành thc nghim s phm mt s bài
hc ca môn KTĐM cho SV ngành Hoá Hu c (HHC) ti trng CĐCT TPHCM,
gm các bài:
1. Bài 2. Các nguyên tắc tổng hp mƠu (chng 1)

2. Bài 3. Phng pháp so màu trong không gian màu L*a*b* (chng 3)
6. Phngăphápănghiênăcu
− PP nghiên cứu lý thuyết:
o Mc đích: Nghiên cu c s lý lun v PPDH tích cc. Sử dng PP này
giúp tác gi thy đc tổng quan vn đ cn nghiên cu, c s khoa
hc ca nó và gii quyt tt ni dung nghiên cu.

4

o Cách thc hin: tham kho, phân tích các tài liu chuyên môn (chng
trình và giáo trình môn KTĐM, các tài liu bi dỡng ging dy…),
tài liu s phm (lý lun dy hc, phng tin dy hc, PPDH…), tp
chí giáo dc, k yu hi tho vƠ các đ tài thc sƿ có liên quan…), từ
đó đnh hng gii pháp cho đ tài.
− PP điều tra bằng phiếu:
o Mc đích: nhm xác đnh thc trng vic ging dy môn hc này ti
trng CĐCT TPHCM cũng nh hiu qu ca vic đổi mi PPDH
môn hc.
o Cách thc hin: sử dng các phiu điu tra, phiu thăm dò ý kin ca
giáo viên, SV v PPDH môn KTĐM
− PP phỏng vấn trực tiếp kết hợp quan sát:
o Mc đích: nhm giúp tác gi thu thp thông tin đ xác đnh đc thc
trng vic dy và hc môn KTĐM ti trng CĐCT TPHCM cũng nh
đánh giá hiu qu ca vic ci tin PPDH môn hc này.
o Cách thc hin: trao đổi vi GV, SV và cán b qun lý ti trng
CĐCT TP HCM đ kho sát hot đng dy ca giáo viên và hot đng
hc ca SV.
− PP thực nghiệm sư phm:
o Mc đích: nhm đánh giá hiu qu ca bài ging qua vic đổi mi
PPDH theo hng TCH hot đng hc tp ca SV so vi PPDH cũ.

o Cách thc hin: chn mu đi chng và mu thc nghim đ tin hành
dy thc nghim ti trng CĐCT TPHCM.
− PP thống kê toán học:
o Mc đích: đ phân tích kt qu điu tra thc trng cũng nh phiu đánh
giá nhu cu và hiu qu vic đổi mi PPDH ca GV và SV.
o Cách thc hin: sử dng toán thng kê.
7. Kt cu ca lunăvĕn
Ngoài phn M đu, Kt lun và kin ngh, đ tƠi có 3 chng:
Chng 1. C s lý lun ca đ tài

5

Chng 2. Thc trng v phng pháp dy hc ti trng Cao đng Công
Thng thành ph H Chí Minh
Chng 3. Ci tin phng pháp dy hc môn KTĐM theo hng tích cc hóa
ngi hc ti trng Cao đng Công Thng thành ph H Chí Minh.


6

B. NI DUNG NGHIÊN CU
Chngă1ă
C S LÝ LUN CA VN Đ
CI TIN PHNG PHỄP DY HC THEO HNG
TÍCH CC HOỄ NGI HC

1.1. Lch s ca vnăđ nghiên cu
1.1.1. Tătng “dy hc tích cc” trong lch s giáo dc trên th gii
PPDH tích cc là h thng PPDH nhm phát huy cao đ tính tích cc hot
đng ca SV trong quá trình hc tp. Vn đ nƠy đã đc nhiu tác gi nghiên cu

 nhiu góc đ khác nhau. Trong lch sử phát trin ca giáo dc vƠ nhƠ trng, t
tng v dy hc tích cc đã đc các nhà giáo dc bƠn đn từ lâu.
Từ thi cổ đi, các nhƠ s phm tin bi đã từng nói đn tm quan trng to
ln ca vic phát huy tính tích cc, ch đng ca hc sinh (HS) và nói nhiu đn
các bin pháp phát huy tính tích cc nhn thc.
Socrat (469 – 339 TCN) nhà trit hc, ngi thy vƿ đi ca Hy Lp cổ đi đã
từng dy các hc trò ca mình bng cách luôn đặt ra các câu hi gi m nhm giúp
ngi hc dn dn phát hin ra chân lý. Phng chơm sng ca ông là: “ s t nhn
thc, nhn thc chính mình…”
V phng pháp dy và hc, Khổng Tử (551 – 479 TCN) cũng có nhng quan
đim ht sc bin chng. Theo Ọng: trc ht dy nhng điu mà mi ngi có th
hiu đc, đó lƠ nhng luơn thng đo lý ri sau đó mi nói nhng điu cao xa.
Thng thì nhng điu cao xa, khó hiu thì phi t mình hc mà lƿnh hi ch không
phi ging rõ ra nhiu li. Còn nhng ngi đã không th bit thì càng nói lắm li
cƠng lƠm cho ngi ta m ti đi. Không nói mƠ dy đc là mun hc trò t suy
nghƿ ly hn lƠ đi thy ging mà không hiu. Dy điu gì cũng đ cho hc trò phi
c sc suy nghƿ tìm tòi ly, khi nƠo đã g n hiu nhng cha thông sut đc lý l,
hoặc cha din gii đc rõ ràng thì mi ch bo cho. Ngi đi hc không có gắng
suy nghƿ k các vn đ đã hc thì dù có dy cũng không ích gì. Hn na đi hc thì

7

phi c gắng liên tc, nu không vic hc s không có kt qu. Không tc gin vì
không nói rõ ra đc thì không bày v cho. Vt có bn góc bo cho bit mt góc mà
không suy ra ba góc kia thì không dy na…
NhƠ văn Pháp Michel Montaigne (1533 – 1592) đ ra PP giáo dc “hc qua
hành”. Ý tng dy hc thông qua hot đng ca HS đc ông nêu ra từ th k XVI
trong tác phm Les Essais. Theo ông, ngi thy cn rèn luyn cho trò trí xét đoán.
Mun đt mc tiêu này, cách thc tt nht, kin hiu nht không phi là thy ging
dy mt cách giáo điu, thao thao bt tuyt. Trái li, thy cn buc hc trò hot

đng, vn dng kh năng xét đoán ca mình và rèn luyn kh năng y trong quá
trình hot đng.
Komensky (1592 - 1670) khi đ cp đn Phng pháp tích cc hóa vai trò
ca ngi hc, Komensky chú ý phát trin mnh m năng lc nhn thc ca hc
sinh, làm bùng lên ngn lửa khát khao tri thc, nhit tình say mê hc tp. Theo ông
đ làm đc điu đó, phi kt hp cái hng thú vi điu ích li, khuyn khích tính
tò mò ca trẻ. “Tôi luôn luôn làm phát trin tính đc lp trong quan sát, trong ngôn
ng,trong thc hành, trong vn dng  nhng hc sinh ca tôi”, ông đã vi t nh
vy. Komensky cho rng ngi thy cn luôn luôn khêu gi cho hc sinh chú ý đn
bài và mi khi đặt câu hi là phi có s tham gia ca c lp. Nhng hc sinh tr li
đúng phi đc khen ngi đ khích l.
J.J.Rousseau (1712- 778), thiên tài lý lun ca Pháp thi kỳ khai sáng, kch lit
phê phán nhƠ trng đng thi lm dng li nói, ông coi trng s phát trin t
nhiên, t do, coi trng t giáo dc ca trẻ, phn đi vic chèn ép cá tính ca trẻ.
Ông cho rng mun giáo dc con ngi tt phi bng hot đng tip cn đi tng
vi hot đng, vi thc t. Ông nhn xét, cách ging dy ba hoa s to nên nhng
con ngi ba hoa, đừng cho trẻ em khoa hc mà phi đ nó t tìm tòi ra khoa hc.
Ông vit: “Vn đ không phi là dy các môn khoa hc, mƠ lƠ đem li cho ngi
hc hng thú đ yêu khoa hc vƠ đem li phng pháp đ hc nhng môn đó, khi
hng thú này phát trin hn lên. Chắc chắn đó lƠ mt nguyên lý c b n ca bt kỳ
nn giáo dc tt nào” [Émile hay là v giáo dc (2008), NXB. KHGD].

8

Trong th k XX, các nhà giáo dc Đông, Tơy đu tìm đ n con đng phát
huy tính tích cc hc tp, ch đng, sáng to ca ngi hc c th nh: Kharlamôp,
nhà giáo dc Xô Vit, trong cun Phát huy tính tích cc hc tp ca hc sinh nh
th nƠo đã vit trong phn li nói đu: “ Mt trong nhng vn đ căn bn mà nhà
trng Xô Vit hin đang lo lắng và gii quyt là vic phát huy tính tích cc trong
hot đng nhn thc ca HS trong quá trình dy hc”.

Trong cun “Dy hc nêu vn đ” ca tác gi I.Ia Lecne nhà giáo dc Xô Vit
đã nói: “Mc đích ca tp sách mng này là làm sáng t bn cht ca PPDH gi là
dy hc nêu vn đ, vch rõ c s ca PP đó, tác dng ca nó và phm vi áp dng
nó”.
Đim qua mt s nghiên cu trên đơy cho thy vic nghiên cu PPDH tích cc
trên th gii đã đc thc hin từ rt lâu và PPDH tích cc có trò to ln đi vi
s nghip giáo dc và s phát trin xã hi.
1.1.2. Các công trình nghiên cu v PPDH tích cc  Vit Nam
 nc ta, ngay từ nhng năm 60 ca th k 20, dy hc tích cc đã bắt đu
đc đ cp mt cách trc tip hoặc gián tip. Trong các trng s phm đã xut
hin t tng “PP giáo dc tích cc”, khu hiu “Bin quá trình đƠo to thành quá
trình t đƠo to”.
Năm 1979, tp th cán b Trung Tâm Thc nghim Giáo dc phổ thông Ging
Võ – Hà Ni (Trung tâm công ngh giáo dc) đã tin hành nghiên cu thc nghim
đ tài cp NhƠ nc vi tên gi “Mô hình nhƠ trng mi theo kh năng phát trin
ti u ca trẻ em Vit Nam hin đi”. Đ tài do GS.TSKH H Ngc Đi, giám đc
trung tâm làm ch nhim đ tài. Nhân vt trung tâm ca mô hình nhà trng này là
trẻ em. Toàn b hot đng giáo dc là xut phát từ trẻ em. Bng hot đng ca
mình, theo quy trình công ngh, mi trẻ em t làm ra sn phm giáo dc tc là
t sinh thành ra mình vi s giúp đỡ ca thy giáo. Công trình nghiên cu khoa hc
đã đc Hi đng khoa hc nghim thu vƠ đánh giá kt qu tt.
Nh vy, bng quá trình tổ chc dy hc theo quan đim ly ngi hc làm
trung tâm, dã đc thc hin trong nhƠ trng thc nghim. Ngh quyt IV ca Ban
chp hƠnh TW khoá VII đã ch  rõ: “Đổi mi phng pháp ging dy  tt c các

9

cp hc, bc hc, áp dng nhng phng pháp giáo dc hin đi đ bi dỡng cho
HS năng lc t duy, sáng to, năng lc gii quyt vn đ”.
C Th Tng Phm Văn Đng trong bài: “Mt phng pháp cc kỳ quý

báu” đăng trên báo nhơn dơn ngƠy 18/11/1994 vit “PP dy hc mƠ các đng chí
nêu ra, nói gn li là ly ngi hc lƠm trung tơm. Ngi ta phi đặt ra nhng
câu hi, đa ra cơu chuyn có tính hp dn, khêu gi, đòi hi ngi nghe, ngi
đc, du lƠ ngi suy nghƿ kém ci cũng phi chu khó suy nghƿ, tìm tòiầ PPDH
tích cc này có kh năng phát trin đc nhng năng lc đang ng yên  mi
con ngi…”
Giáo s Trn Hng Quân, nguyên B trng B GD &ĐT, trong bài: “Cách
mng v PP s đem li b mặt mi, sc sng mi cho giáo dc  thi đi mi” đăng
trên tp chí nghiên cu GD s 1/1995 vit: “Mun đƠo to đc con ngi khi
bc vƠo đi lƠ con ngi t ch, năng đng và sáng to thì phng pháp giáo dc
cũng phi hng vào vic khi dy, rèn luyn và phát trin kh năng nghƿ vƠ lƠm
mt cách t ch, năng đng và sáng to. Ngi hc tích cc hc bng hƠnh đng
ca mình. Ngi hc t tìm hiu, phân tích, xử lý tình hung và gii quyt vn đ,
khám phá ra cái cha bit. Nhim v ca ngi thy là chun b cho hc sinh tht
nhiu tình hung ch không phi là nhi nhét tht nhiu kin thc vƠo đu óc hc
sinh”.
Tác gi Nguyn Kỳ trong bài “Bin quá trình dy hc thành quá trình t hc”
đã đa ra nhng c s lý lun v PPDH tích cc. Tác gi cũng ch rõ quá trình t
hc là quá trình t nghiên cu, t th hin, t kim tra, t điu chnh di s hng
dn, tổ chc, trng tài ca thy. Trong bài: “PP giáo dc tích cc ” đăng trên tp chí
NCGD s 7/1993, Nguyn Kỳ ch rõ: Trẻ em là ch th hc tích cc bng hành
đng ca chính mình. Lp hc là cng đng các ch th. Thy giáo t nguyn b
vai trò ch th, tr thƠnh ngi thit k, tổ chc, trng tài, c vn. Vi cun sách
“Thit k bài hc theo phng pháp tích cc”, tác gi Nguyn Kỳ đã thc nghim
thành công và có hiu qu PP này  trng tiu hc Lê Văn Tám (HN). Trong
cun sách này tác gi ch ra mi quan h gia thy và trò trong nhà tr ng. Đó lƠ
mi quan h thy – lp – trò.

10

PGS-TS Nguyn Ngc Bo vi cun sách: “Phát trin tính tích cc, tính
t lc ca hc sinh trong quá trình dy hc” đã đa ra quan nim hc là hot đng
tích cc, t lc và là trung tâm ca quá trình dy hc vƠ đã nêu lên các PP nhm
tích cc hoá hot đng ca HS.
1.1.3. Phân tích công trình liên h:
Th.s NguynăPhngăHƠă(2011),ăĐ xut gii pháp nâng cao chtălng
dy hc mônăHóaătheoăhng tích ccăhóaăngi hc tiăTrngăcaoăđng k
thut Lý T Trng, lun văn thc sƿ. Theo tác gi, cht lng dy hc nh hng
bi nhiu thành t trong đó vƠ quan trng lƠ phng pháp dy hc. tác gi nêu ra
các phng pháp dy hc tích cc, nhng đặc trng vƠ điu kin áp dng. Từ đó đ
xut các gii pháp đ nâng cao cht lng dy hc môn Hóa  Trng cao đng k
thut Lý T Trng trên các yu t: đi ngũ giáo viên, tƠi liu, phng tin, thit b
phc v ging dy, phng pháp dy hc tích cc, tổ chc qun lỦ đào t o và
ngi hc.
PGS.TS. Nguyn Quý Thanh (2007), Nhn thc,ătháiăđ và thc hành ca
SV viăphngăphápăhc tích cc”, Đ tài NCKH cp ĐHQGHN. Tác gi cho
rng gia nhn thc, xúc cm và thc hành ca SV trong vn đ hc tích cc tn ti
mt đ chênh nht đnh. Trong khi phơn tích đ chênh này, tác gi cũng đư phát
hin ra mt s nhân t nh hng đn TTC hc tp ca SV nh yu t gii tính,
năm hc, cách chn ngành hc, ngun gc xut thơn, ni c trú hin ti, phng
pháp ging dy ca ging viên, điu kin c s vt cht.
Nguynă Thuă Hng,ă Đi hcă Să phm Hà Ni (2005), Tìm hiu TTC
trong hc tp caă SVăđi vi môn hc, Đ tƠi NCKH đt gii SV Nghiên cu
khoa hc cp B. TTC ca ngi hc ny sinh trong quá trình hc tp nhng nó li
chu nhiu tác đng khác nhau nhng nhìn chung ph thuc vào nhng nhân t sau:
1.Hng thú; 2. Nhu cu; 3. Đng c; 4. Năng lc; 5. Ý chí; 6. Sc khe; 7.
Môitrng. Trong nhng nhân t trên, có nhng nhân t có th hình thành ngay
nhng có nhng nhân t ch đc hình thành qua mt quá trình dài lâu d i nh
hng ca rt nhiu tác đng. Do đó, vic tích cc hóa ngi hc đòi hi mt k
hoch lâu dài và toàn din khi phi hp hot đng gia đình, nhà tr ng và xã hi.

11

Tuy nhiên,  đ tài này, tác gi không phân tích nh hng ca nhng nhân t này
đn TTC ca SV đi hc mà ch nêu vn đ  góc đ lý lun là ch yu.
1.2.ăCăs lý lun ca vic vn dngăphngăphápădy hc tích cc
 Căs Trit hc
Xut phát từ quan đim ca duy vt bin chng: mi s vt tn ti trong th
gii khách quan luôn vn đng phát trin không ngừng. Trong quá trình dy hc
(QTDH) mi thành t cu trúc ca QTDH luôn vn đng, có mi quan h, tác đng
qua li, bin chng vi nhau. S đổi mi trong giáo dc nói chung, trong dy hc
môn KTĐM nói riêng thng đc bắt đu vƠ đc biu hin rõ trong lƿnh vc đổi
mi c ni dung dy hc (NDDH) và PPDH.
 Căs Tâm lý hc
Dy hc phát huy tính tích cc hc tp ca SV da trên c s tâm lý hc cho
rng nhân cách ca con ngi đc hình thành thông qua các hot đng ch đo và
sáng to, thông qua các hot đng có ý thc.
Theo X.L Rubinstêin (1902-1960) “Con ngi ch thc s nắm vng cái mà
chính bn thơn dƠnh đc bng lao đng ca mình”, SV s thông hiu và ghi nh
nhng gì đã tri qua trong quá trình hot đng nhn thc ca bn thân bng cách
nƠy hay cách khác, con ngi ch bắt đu t duy tích cc khi đng trc mt khó
khăn v nhn thc càn phi khắc phc, mt tính hung gi vn đ.
 Căs Giáo dc hc
Dy – hc phát huy tính tích cc ca SV là s th hin ca nguyên tắc phát
huy tính tích cc và t giác trong giáo dc, vì nó gi đc đng c hc tp ca ch
th, phát huy ni lc bên trong, giúp ngi hc có năng lc phát hin và gii quyt
vn đ, đáp ng mc tiêu phát trin nhân lc, bi dỡng nhân tài.
1.3. Các thut ng s dngătrongăđ tài
- Ci tin
Theo từ đin ting Vit 2008, ci tin là mt đng từ, nghƿa lƠ “sửa đổi cho

tin b hn”.
- Phngăphápăă

12

Nh A.N Krlp đã nói “Đi vi con tàu khoa hc, PP vừa là chic la bàn, li
vừa là bánh lái, nó ch phng hng và cách thc hot đng”. Nh vy, PP đc
hiu là cách thc, con đng, phng tin đ đt ti mc đích nht đnh, đ gii
quyt nhng nhim nht đnh.
PP theo Hegel “là ý thc v hình thc ca s t vn đng bên trong ca
ni dung”. [Khoa hc Lô-gíc, I, Li Ta, tr. 49].
V.I. Lênnin đã nói: " phng pháp là ý thc v hình thc ca s t vn đng
bên trong ca ni dung" [V.L.Lênin. Sđd. Tr.105]
Theo Hêghen: "Nh vy phng pháp không phi là hình thc bên ngoài mà
chính là linh hn và khái nim ca ni dung" [V.L.Lênin. Sđd. Tr.258]
s thng nht bin chng gia ni dung và phng pháp th hin  lôgic phát
trin ca khoa hc. Mt khoa hc vi các thành phn cu trúc ca nó, đn đ
trng thành s có kh năng tr thành công c đ giƠnh đc nhng hiu bit mi
tc là nó có kh năng tác đng nh mt phng pháp. M.B. Turpxki vit: "Tiêu
chun v tính khoa hc ca mt lí thuyt là trình đ  trng thành ca nó đn mc
nó tác đng vi t cách là phng pháp" [M.B. Turpxki. Những vấn đề Triết học.
1965. Tr. 51.(bn ting Nga)]
Theo các GS. Hà Th Ng, GS. Đặng Vũ Hot và PGS. Hà Th Đc: thut ng
“phng pháp” bắt ngun từ ting Hy Lp “Metodos” có nghƿa lƠ con đ ng, cách
thc đ đt ti mc đích nht đnh. Theo GS.TSKH Nguyn Văn H: phng pháp
là cách thc; con đng, phng tin đ đt ti mt mc đích nht đnh, đ gii
quyt nhng nhim v nht đnh [Hà Th Ng (ch biên), Giáo dục đi học đi
cương, NXB Giáo dc, Hà Ni. 1998, Tr. 166]
Tác gi Lu Xuơn Mi trong "Lý luận dy học hiện đi" (NXB Giáo dc,
2003): PP là cách thc đt ti mc đích vƠ bng mt hình nh nht đnh, nghƿa là

mt hƠnh đng đc điu chnh.
- Phngăphápădy hc
Trên c s PP chung, ngi ta đã xây dng khái nim PPDH. Theo các nhà
giáo dc hc trên th gii và các nhà giáo dc hc Vit Nam, cho đn nay vn còn
nhiu ý kin, quan đim khác nhau v PPDH.

13

Theo Iu. Babanxki “PPDH là cách thc tng tác gia thy và trò nhm gii
quyt các nhim giáo dỡng, giáo dc và phát trin trong quá trình dy hc”.
I.Ia Lecne cho rng: “ PPDH là mt h thng nhng hƠnh đng có mc đích
ca giáo viên nhm tổ chc hot đng nhn thc, thc hành ca HS, đm bo cho
các em lƿnh hi ni dung hc vn”.
Theo GS Đặng Vũ Hot - PGS. Hà Th Đc: PPDH là tổng hp cách thc
hot đng ca giáo viên và SV nhm thc hin tt các nhim v dy hc đ ra.
Theo GS Nguyn Văn H: PPDH là tổng hp các cách thc làm vic phi
hp thng nht ca thy và trò (trong đó thy đóng vai trò ch đo, trò đóng vai
trò tích cc, ch đng) nhm thc hin các nhim v dy hc.
Theo tác gi Nguyn Ngc Quang: “PPDH là cách thc làm vic ca thy và
trò trong s phi hp thng nht di s ch đo ca thy, nhm làm cho trò t giác,
tích cc, t lc đt ti mc đích dy hc”.
Theo Nguyn Nh An: PPDH lƠ tổng hp tt c các cách thc hot đng
phi hp thng nht ca GV và giáo sinh nhm thc hin các nhim v dy hc.
PGS. TS Đặng ThƠnh Hng còn ch ra rng: trong ting Nga, Bungary, Ba
Lan… mi có cm từ đúng nghƿa vi từ PPDH trong ting Vit, còn các n c
dùng ting Anh không dùng thut ng PPDH mà trình bày phm trù này trong hai
hình thc: PP ging dy hoặc PP hc.
Trong phm vi đ tài này, do điu kin hn ch, tác gi không đi sơu nghiên
cu c s lý thuyt ca các trng phái dy và hc khác nhau mà ch tổng hp và
trình bày v PP ging dy ca ging viên.

- Ci tin PPDH
Ci tin PPDH lƠ thay đổi các PPDH đã và đang đc sử dng theo hng ti
u hn, đem li hiu qu cao hn trên c s khai thác, k thừa trit đ các u đim
sẵn có và vn dng linh hot mt s PPDH tích cc nhm phát huy đc tính tích
cc, ch đng, sáng to ca SV, từ đó nơng cao đc kh năng t hc, t nghiên
cu cũng nh nơng cao các k năng cn thit v ngh nghip, k năng lƠm vic
nhóm, k năng tìm kim, xử lí thông tin, k năng t phát trin.
- Tính tích cc

14

Theo từ đin Ting Vit [Vin ngôn ng hc, 1999] tích cc nghƿa lƠ có Ủ
nghƿa, có tác dng khng đnh, thúc đy s phát trin. Ngi tích cc lƠ ngi t ra
ch đng, có nhng hot đng nhm to ra s bin đổi theo hng phát trin.
“Tích cc” trong PPDH tích cc đc dùng vi nghƿa hot đng, ch đng,
trái nghƿa vi không hot đng, th đng ch không theo nghƿa trái vi tiêu cc.
- Tính tích cc hc tp
Hc tp là hot đng ch đo  la tuổi đi hc. Thông qua quá trình hc tp,
con đng nhn thc đc, lƿnh h i đc nhng tri thc loƠi ngi đã tích lũy
đc, đng thi có th nghiên cu và tìm ra nhng tri thc mi cho khoa hc.
Tích cc hóa là mt hot đng nhm làm chuyn bin v trí ca ngi hc từ
th đng sang ch đng, từ đi tng tip nhn tri thc sang ch th tìm kim tri
thc đ nâng cao hiu qu hc tp.
Tính tích cc hc tp – v thc cht là tính tính cc nhn thc, đặc trng 
khát vng hiu bit, c gắng trí lc và có ngh lc cao trong quá trình chim lƿnh tri
thc. Tính tích cc nhn thc trong hot đng hc tp liên quan trc ht đng c
hc tp. Đng c đng to ra hng thú, hng th là tin đ ca t giác. Hng thú và
t giác là hai yu t to nên tính tích cc. Tính tích cc sn sinh np t duy đc lp.
Suy nghƿ đc lp là mm mng ca sáng to. Ngc li, phong cách hc tp tích
cc đc lp sáng to s phát trin t giác, hng thú, bi dỡng đng c hc tp.

Tính tích cc hc tp biu hin  nhng du hiu nh: hăng hái tr li các câu hi
ca GV, bổ sung các câu tr li ca bn, thích phát biu ý kin ca mình tr c
vaans đ nêu ra; hay nêu thắc mắc, đòi hi gii thích cặn k nhng vn đ cha đ
rõ; ch đng vn dng kin thc, k năng đã hc đ nhn thc vn đ mi; tp
trung chú ý vào vn đ đang hc, kiên trì hoàn thành các bài tp, không nn trc
nhng tình hung khó khănầ
Tích cc nhn thc trong hc tp th hin qua các cp đ từ thp lên cao nh:
- Bắt chc: gắng sc làm theo mu hƠnh đng ca thy, ca bn…
- Tìm tòi: đ c lp gii quyt vn đ nêu ra, tìm kim cách gii quyt khác
nhau v mt s vn đ…
- Sáng to: tìm ra cách gii quyt mi, đc đáo, hu hiu.

15

- Tích ccăhóaăngi hc
Tích cc hóa là mt hot đng nhm làm chuyn bin v trí ca ngi hc từ
th đng sang ch đng, từ đi tng tip nhn tri thc sang ch th tìm kim tri
thc đ nâng cao hiu qu hc tp.
Tích cc hóa ngi hc tc lƠ lƠm cho ngi hc luôn luôn có trng thái ch
đng, hăng hái, năng nổ trong hc tp kin thc rèn luyn k năng đ ngi hc
hoàn thành tt nht mc tiêu hc tp.
1.4. Phngăphápădy hc tích cc
 Khái nimăphngăphápădy hc tích cc
Theo các nhà giáo dc hc Vit Nam: PPDH tích cc là các PP đc sử
dng trong quá trình dy hc nhm phát huy cao nht tính tích cc, ch đng, đc
lp, sáng to trong hc tp ca ngi hc di vai trò tổ chc, điu khin ca giáo
viên.
V thut ng “Phng pháp dy hc tích cc”, ngi nghiên cu đng ý
quan đim ca tác gi Trn Bá Hoành, đó lƠ “nhng PPDH theo hng phát huy
tính tích cc, ch đng, sáng to ca ngi hc”. Trong ting Anh, ngi ta không

dùng thut ng PP dy tích cc (active teaching methods) mà ch dùng thut ng
“dy và hc tích cc” (active teaching and learning) hay “hc tp tích cc”
(active learning). Từ “dy” và “hc”  đơy hƠm nghƿa lƠ các hot đng hay các quá
trình thc hin bi ngi dy hay ngi hc.
PPDH tích cc là mt thut ng rút gn, đc dùng  nhiu nc, ch đo
nhng PPDH, dy hc, theo hng phát huy tính tích cc, ch đng, sáng to ca
ngi hc.
Nh vy mun đổi mi cách hc phi đổi mi cách dy. Rõ ràng chúng ta
thy, cách dy ch đo cách hc, nhng ngc li thói quen hc tp ca trò nh
hng ti cách dy ca thy. Có trng hp SV đòi hòi cách dy tích cc hot
đng nhng giáo viên cha đáp ng đc, cũng có trng hp giáo viên hăng hái
áp dng PPDH tích cc nhng tht bi vì SV cha thích ng đc, vì có thói quen
hc tp th đng. Vì vy giáo viên phi kiên trì dùng cách dy hot đng đ dn
xây dng cho SV PP hc tp ch đng mt cách vừa sc, từ thp ti cao. Trong