Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng thoát nghèo của người dân tỉnh trà vinh

B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHÍ MINH
CHNGăTRỊNHăGING DY KINH T FULBRIGHT



NGUYN TH THÚY LOAN


CÁC YU T NHăHNGăN KH NNGăTHOỄTă
NGHÈO CAăNGI DÂN TNH TRÀ VINH


LUNăVNăTHCăSăCHệNHăSỄCHăCỌNG






TP. H Chí Minh ậ Nmă2015
B GIÁO DCăVÀăÀOăTO
TRNGăI HC KINH T TP. H CHÍ MINH
CHNGăTRỊNHăGING DY KINH T FULBRIGHT


NGUYN TH THÚY LOAN


CÁC YU T NHăHNGăN KH NNGăTHOỄTă
NGHÈO CAăNGI DÂN TNH TRÀ VINH

LUNăVNăTHCăSăCHệNHăSỄCHăCỌNG

Chuyên ngành: Chính sách công
Mã s: 60340402

NGIăHNG DN KHOA HC:
TS.ăINHăCỌNGăKHI



TP. H Chí Minh ậ Nmă2015

-i-

LI CAMăOAN

Tôi xin cam đoan lun vn nƠy hoƠn toƠn do tôi thc hin. Các đon trích dn và s liu s
dng trong lun vn đu đc dn ngun vƠ có đ chính xác cao nht trong phm vi hiu
bit ca tôi. Lun vn nƠy không nht thit phn ánh quan đim ca Trng i hc Kinh
t TP. H Chí Minh hay Chng trình Ging dy Kinh t Fulbright.

Thành ph H Chí Minh, ngày 09 tháng 07 nm 2015
Tác gi



Nguyn Th Thúy Loan

-ii-

LI CMăN

Tôi xin cm n chơn thƠnh vƠ sơu sc nht đn Quý thy cô ti Chng trình Ging dy
Kinh t Fulbright đư luôn nhit tình hng dn, đng viên tôi hoàn thành lun vn nƠy.
Tôi xin gi li cm n đc bit ti thy inh Công Khi đư tn tơm hng dn và giúp tôi
phát hin ra nhng hng đi đúng đn, cng nh h tr tôi rt nhiu đ hoàn thin bài lun
vn nƠy.
Tôi xin chân thành cm n nhng ý kin đóng góp quỦ báo vƠ s h tr rt nhit tình ca
các cán b ti S Lao đng Thng binh & Xã hi tnh Trà Vinh, UBND xã Song Lc, xã

An Qung Hu, xã Long Sn, xư Ng Lc và các cán b  các p đư tn tình giúp đ tôi
trong vic tip cn các thông tin và h gia đình đ hoàn thành lun vn nƠy.
Tôi cng xin gi li cm n đn các cán b và các bn lp MPP6 ti Chng trình Ging
dy Kinh t Fulbright đư giúp đ vƠ đng viên tôi rt nhiu trong quá trình thc hin lun
vn.
Cui cùng, xin dành li tri ân sâu sc đn gia đình, bn bè vƠ đng nghip đư luôn bên
cnh tôi nhng lúc khó khn, đng viên và c v tôi hoƠn thƠnh tt lun vn nƠy.

TP. HCM, tháng 07 nm 2015
Nguyn Th Thúy Loan











-iii-

TÓM TT

Nghiên cu này s dng mô hình hi quy Logistic kt hp vi phng pháp phng vn sâu
đ tìm nhng nhân t nh hng đn kh nng thoát nghèo ca ngi dân  tnh Trà Vinh.
im ni bt ca đ tài là tp trung nghiên cu sơu vƠo tác đng ca nm chính sách xóa
đói gim nghèo mà Tnh đư vƠ đang áp dng gm: tín dng u đưi, h tr nhà , đt /sn
xut, tr cp y t, giáo dc và tin mt khác. S liu thc hin đ tƠi đc tác gi thu thp

trc tip t 174 h nghèo/thoát nghèo trên 4 huyn mang nét đc trng v đc đim t
nhiên ca Tnh: huyn Châu Thành, Cu Ngang, Trà Cú và Duyên Hi.
Kt qu phân tích cho thy, chính sách tín dng u đưi có nh hng ln đn kh nng
thoát nghèo. Tuy nhiên, t l h nhn đc h tr còn hn ch và chính sách cng th hin
mt s bt cp trong công tác trin khai nh cp bò có cht lng kém, thiu giám sát, bình
xét h thoát nghèo cha hp lý. Nghiên cu cha phát hin tác đng ca các chính sách
nh h tr nhà , đt /sn xut, tr cp giáo dc, y t và tin mt. Tuy nhiên, chính sách
h tr nhà , đt /sn xut li có tác đng  mt s đa bàn nht đnh, c th  huyn Cu
Ngang. Và chính sách tr cp giáo dc li làm gim xác sut thoát nghèo, kt qu đi ngc
li mc tiêu, do khon h tr còn khá thp và li ích t đu t giáo dc cha đc nhìn
nhn đúng đn t phía h gia đình.
Ngoài ra, nhng nhân t nh trình đ hc vn, tui, dân tc ca ch h, t l ngi ph
thuc, din tích đt bình quân và h có ngun thu nhp t hot đng phi nông nghip có
tác đng ln đn xác sut thoát nghèo, kt qu trên phù hp vi các nghiên cu trc.
Nhng h có ch h lƠ ngi dân tc Khmer, trình đ hc vn cao, có t l ngi ph
thuc thp, din tích đt canh tác cao và có thu nhp khác ngoài nông nghip s có c hi
thoát nghèo cao hn.
Cn c vào kt qu nghiên cu, tác gi đư đa ra nm khuyn ngh chính sách nhm góp
phn nâng cao hiu qu công xóa đói gim nghèo ca Tnh trong tng lai gm: i) cn có
chính sách riêng cho tng nhóm h nghèo/cn nghèo; ii) rƠ soát vƠ điu chnh li công tác
thc thi chính sách tín dng; iii) xây dng tiêu chí bình xét h nghèo/thoát nghèo theo
hng tip cn nghèo đa chiu; iv) cn có chính sách khuyn khích đu t đ to thêm
nhiu vic làm ; và v) nâng mc h tr chính sách tr cp giáo dc.

T khóa: thoát nghèo, nghèo, Trà Vinh, xóa đói gim nghèo

-iv-

MC LC
LI CAM OAN 0

LI CM N ii
TÓM TT iii
MC LC iv
DANH MC BNG BIU vi
DANH MC HÌNH vii
DANH MC HP viii
DANH MC T VIT TT ix
Chng 1 : GII THIU 1
1.1 Bi cnh và vn đ chính sách 1
1.2 Mc tiêu nghiên cu 3
1.3 Câu hi nghiên cu 3
1.4 i tng và phm vi nghiên cu 3
1.5 Cu trúc đ tài 4
Chng 2 : KHUNG PHỂN TệCH V̀ CÁC NGHIểN CU TRC 5
2.1 Các khái nim liên quan 5
2.2 Khung phân tích các nhân t nh hng đn kh nng thoát nghèo 7
Chng 3 : THIT K NGHIÊN CU 15
3.1 Quy trình nghiên cu 15
3.2 Mô hình nghiên cu đ xut 16
3.3 Phng pháp phơn tích 19
3.4 Xơy dng phiu điu tra 20
3.5 Chn đim nghiên cu 21
3.6 C mu vƠ phng pháp ly mu 22
Chng 4 : TNG QUAN CHệNH SÁCH XGN CA TNH TRÀ VINH 23
4.1 Tng quan cách thc trin khai chính sách các chính sách XGN 23
4.2 Tng quan kt qu thc hin mt s chính sách XGN  Tnh 25
Chng 5 : TRÌNH B̀Y V̀ THO LUN KT QU NGHIÊN CU 30
5.1 Mô t s lc v s liu nghiên cu 30
5.2 Kt qu nghiên cu 31
5.3 Tho lun kt qu nghiên cu 33

Chng 6 : KT LUN VÀ GI Ý CHÍNH SÁCH 42

-v-

6.1 Kt lun 42
6.2 Gi ý chính sách 43
TÀI LIU THAM KHO 47
PH LC 50

-vi-

DANH MC BNG BIU

Bng 2.1 Tiêu chun nghèo đói ca WB 6
Bng 3.1 C mu phân tng theo t l h nghèo vƠ đa phng nm 2013 22
Bng 5.1 Thng kê mô t các bin đnh lng trong mô hình 30
Bng 5.2 Kt qu mô hình hi quy 31
Bng 5.3 Mô phng xác sut thoát nghèo thay đi 32
Bng 5.4 Tình trng tham gia hot đng phi nông nghip ca hai nhóm h 41

-vii-

DANH MC HÌNH

Hình 1.1 Tình hình v h nghèo, thoát nghèo và h nghèo phát sinh giai đon 2011 ậ c
tính 2014 2
Hình 2.1 Khung phân tích các nhân t tác đng đn chi tiêu bình quân ca HG 8
Hình 2.2 Khung phân tích các yu t tác đng đn kh nng thoát nghèo 14
Hình 3.1 Quy trình nghiên cu 15
Hình 3.2 Mô hình nghiên cu đ xut 16
Hình 3.3 a đim kho sát s liu 21
Hình 4.1 Quy trình trin khai chính sách XGN ca Tnh 24
Hình 5.1 Mô phng xác sut thoát nghèo theo tác đng biên ca tng nhân t 33
Hình 5.2 Trình đ h vn trung bình ca ch h phân theo dân tc 40

-viii-

DANH MC HP
Hp 4.1 Nhng chính sách h tr cho ngi nghèo  Tnh trong giai đon 2002 ậ 2012 23
Hp 5.1 Thoát nghèo nh vay vn nuôi bò 34
Hp 5.2 Bt cp ca tín dng u đưi nuôi bò 34
Hp 5.3 H tr nhà  có giúp thoát nghèo? 35
Hp 5.4 Tình hung khó x ca chính quyn đa phng 36
Hp 5.5 Nhn thc v giáo dc ca ngi dân 37
Hp 5.6 Tâm lý  li, thích nhn tr cp tin mt ca ngi dân 38

-ix-

DANH MC T VIT TT

T vit tt

Tên ting Vit
BC
:
Ban Ch đo
BHYT
:
Bo him y t

DTTS
:
Dân tc thiu s
TV
:
iu tra viên
HG
:
H gia đình
HSSV
:
Hc sinh sinh viên
LTB&XH
:
Lao đng Thng binh vƠ Xư hi
NHCSXH
:
Ngân hàng Chính sách Xã hi
UBND
:
y ban Nhân dân
XGN
:
Xóa đói gim nghèo
WB
:
World Bank

-1-



Chngă1 : GII THIU

Chng 1 s gii thiu v bi cnh và vn đ chính sách, mc tiêu và câu hi nghiên cu,
phm vi nghiên cu ca đ tài.
1.1 Bi cnh và vnăđ chính sách
Bt bình đng và phân hóa giàu nghèo là mt trong nhng tht bi ca nn kinh t th
trng và công cuc xóa đói gim nghèo (XGN) hin đư tr thành mt trong tám mc
tiêu trong Mc tiêu Phát trin Thiên niên k. Th nên, ng vƠ NhƠ nc ta cng đư có
nhiu chính sách h tr đ ắdit gic đói” và gt hái đc nhiu thành công ni bt. Theo
kt qu điu tra ca World Bank (WB), t l nghèo  Vit Nam gim t gn 60% xung
20,7% trong 20 nm qua (1990-2010) vi khong 30 triu ngi. Tuy nhiên, t l gim
nghèo nhanh nhng cha bn vng, khong cách giàu ậ nghèo gia các vùng, nhóm dơn c
còn ln; nhiu vùng còn nhiu khó khn, có vùng còn trên 50% h nghèo, cá bit có vùng
còn 60% -70% h nghèo (Xuân Thân, 2013).
Không nm ngoài thc trng chung, Trà Vinh là tnh có thu nhp thp nht  ng bng
Sông Cu Long hin nay và là tnh có t l ngi dân tc Khmer đng th hai trong vùng
sau Sóc Trng (31,5%). Ngi nghèo  Trà Vinh ch yu lƠ đng bƠo ngi Khmer, chim
57,37% trong tng s h nghèo và chim 43,32% trong tng s h cn nghèo ca tnh nên
có nguy c phát sinh nghèo vƠ tái nghèo cao (S Lao đng Thng binh & Xư hi Trà
Vinh (LTB&XH), 2013). Hn na, đa phn ngi nghèo  ni đơy có trình đ dân trí
thp, thiu đt canh tác, trình đ sn xut lc hu, tp quán sinh sng và sn xut còn lc
hu nên đi sng gp nhiu khó khn. Tình hình an ninh chính tr  nông thôn, đc bit là
khu vc đông ngi Khmer li khá phc tp, d b mt s k xu li dng đ kích đng,
xúi gic đng bào làm nh hng đn trt t, an ninh thôn xóm. Do đó, công tác gim
nghèo luôn là mt mc tiêu quan trng trong k hoch phát trin kinh t - xã hi ca Tnh
trong nhng nm qua.

Trong giai đon 10 nm qua (2002 ậ 2012), Tnh cng đư thc hin nhiu chính sách
XGN nh tín dng u đưi cho h nghèo; h tr tin Tt; h tr nhà  vƠ đt sn xut cho
h nghèo dân tc thiu s (DTTS); khám cha bnh và cp th bo him y t min phí; h
-2-



tr tin đin, nc sinh hot; chính sách khuyn nông, lơm, ng h tr phát trin sn xut,
phát trin ngành ngh; dy ngh cho ngi nghèo; h tr v giáo dc; tr giúp pháp lỦ;…
vi tng kinh phí hn 719.764 t đng (S LTB&XH TrƠ Vinh, 2013). Tuy nhiên, t l
gim nghèo cng không ci thin nhiu và t l h tái nghèo li tng. Theo k hoch giai
đon 2011-2015, Tnh d kin kéo gim t l h nghèo trên toàn tnh t 23,63% xung
10% nhng kt qu thc hin đn nm 2013 ch gim xung 13,96% trong đó t l h
nghèo dân tc Khmer ch gim khong 7%. Vn đ đt ra  đơy lƠ nhng chính sách
XGN nƠo thc s tác đng đn t l gim nghèo ca Tnh?
Hình 1.1 Tìnhăhìnhăvăhănghèo,ăthoátănghèoăvƠăhănghèoăphátăsinhăgiaiăđonă2011ăậ
cătínhă2014

(Ngun: S LTB&Xả Trà Vinh, 2013).
Các nghiên cu trc đơy ca Walle và cng s (2001), Krishna (2004), Nguyn Trng
Hoài và cng s (2006), World Bank (2007), inh Phi H và Chiv (2009) đư đa ra nhiu
yu t tác đng đn kh nng thoát nghèo ca HG nh đc đim nhân khu (quy mô h,
trình đ hc vn, dân tc), quy mô đt canh tác, đa dng hóa ngành ngh và các yu t môi
trng (tip cn th trng, c s h tng, chính sách tín dng). Mc dù đư có nhiu nghiên
cu  Vit Nam cng nh  TrƠ Vinh nhng cho đn nay cha có mt đánh giá đy đ nào
v tác đng ca các chính sách XGN đn kh nng thoát nghèo. Do đó, nghiên cu này
s tp trung đánh giá tác đng ca nm chính sách XGN ni bt hin đang áp dng 
Tnh Trà Vinh chim t trng ln trong tng kinh phí nh chính sách tín dng u đưi
(Quyt đnh 54/Q-TTg,
Quyt đnh 551/Q-TTg và Quyt đnh 29/Q-TTg); h tr nhà

51,306
43,326
36,841
30,912
13,834
11,328
8,857
8,500
6,982
3,348
2,372
2,571
0
10,000
20,000
30,000
40,000
50,000
60,000
2011 2012 2013
c tính 2014
S h nghèo S h thoát nghèo S h nghèo phát sinh
-3-



, đt /sn xut (Quyt đnh 134/2004/Q-TTg, Quyt đnh 74/2008/Q/TTg vƠ Quyt
đnh 29/2013/Q-TTg); tr cp y t (Quyt đnh 30/2007/Q-TTg, Quyt đnh 705/Q-
CP và Quyt đnh 797/Q-CP); tr cp giáo dc (Ngh đnh 49/2010/N-CP và Ngh đnh
74/2013/N-CP) và tr cp tin mt khác (Ngh đnh 67/2007/N-CP, Ngh đnh

13/2010/N-CP, Ngh đnh 06/2011/N-CP và Ngh đnh s 28/2013/N-CP). Vi
phng pháp hi quy Logistic da trên s liu kho sát thc t t hai nhóm: h thoát nghèo
và h nghèo, kt qu nghiên cu s lƠ c s khoa hc tin cy cho các cp chính quyn
tham kho trong công tác hoch đnh và la chn chính sách nhm đy nhanh tc đ
XGN ca Tnh.
1.2 Mc tiêu nghiên cu
- Phân tích nhng yu t tác đng đn kh nng thoát nghèo ca ngi dân tnh Trà Vinh
trong đó tp trung nghiên cu sơu tác đng ca các chính sách XGN.
- Khuyn ngh chính sách nhm giúp ngi dân tnh Trà Vinh tng kh nng thoát nghèo
trong thi gian ti.
1.3 Câu hi nghiên cu
- Nhng yu t nào nh hng và mc đ tác đng ca các yu t nƠy ra sao đn kh nng
thoát nghèo ca các HG  tnh Trà Vinh?
- Nhng chính sách XGN nƠo cn thit thc hin đ giúp HG tng kh nng thoát
nghèo trong tng lai?
1.4 iătng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu ca đ tài là các yu t tác đng đn kh nng thoát nghèo ca ngi
dơn trên đa bàn tnh TrƠ Vinh, đc bit tp trung nghiên cu sơu đn nm chính sách
XGN ni bt chim t trng ln trong tng kinh phí h tr nh tín dng u đưi; h tr
nhà/đt; tr cp giáo dc; tr cp y t và h tr tin mt khác nh tin đin, nc sinh hot
hƠng tháng cho ngi nghèo.
-4-



i tng quan sát mc tiêu là nhóm h nghèo liên tc giai đon 2011 đn 2014 (không
xét nhng trng hp h ri vƠo ắnghèo bn vng” nh ngi giƠ neo đn, tƠn tt,…) và
nhóm h nghèo t giai đon trc nm 2013 và sau đó thoát nghèo đn nay.
1.5 Cuătrúcăđ tài
 tài bao gm 5 chng: Chng 1 gii thiu v bi cnh và vn đ chính sách, mc tiêu

và câu hi nghiên cu, phm vi và gii hn ca đ tài; Chng 2 trình bày khung phân tích
và các nghiên cu trc; Chng 3 trình bƠy thit k vƠ phng pháp nghiên cu; Chng
4 gii thiu tng quan các chính sách XGN ca Tnh trong thi gian va qua; Chng 5
trình bày và tho lun kt qu nghiên cu; Chng 6 là phn kt lun và gi ý chính sách.
Tóm tt chng, Chng 1 đư khái quát tính cp thit ca vn đ nghiên cu, bi cnh,
mc tiêu cng nh phm vi nghiên cu.
















-5-



Chngă2 : KHUNG PHÂN TÍCHăVÀăCÁC NGHIÊN CU TRC
Ni dung ca chng 2 s trình bày các khái nim liên quan đn nghèo đói, khung phơn
tích các yu t thoát nghèo, đng thi tng hp các kt qu ca nghiên cu trc đ lƠm c
s phân tích nghiên cu

2.1 Các khái nim liên quan
2.1.1 Khái nim v nghèo
Khái nim v nghèo cho đn nay vn không có mt khái nim duy nht vƠ do đó cng
không có mt phng pháp hoƠn ho đ đo đc nghèo.
Hi ngh Thng đnh th gii và phát trin xã hi t chc ti Copenhagen an Mch nm
1995 đư đnh ngha: ắNgi nghèo là tt c nhng ai mà thu nhp thp di 1 đô la (USD)
mt ngày cho mi ngi, s tin đc coi nh đ đ mua nhng sn phm thit yỐ đ tn
ti”.
nh ngha v nghèo đói trong Báo cáo phát trin nm 2004 ca WB thì ắnghèo là tình
trng thiu thn nhiỐ phng din: thu nhp hn ch, hoc thiỐ c hi to thu nhp,
thiu tài sn đ đm bo tiêu dùng trong nhng lúc khó khn, ốà d b tn ỏhng ỏrc
nhng đt bin bt li, ít có kh nng ỏrỐyn đt nhu cu và nhng khó khn đn nhng
ngi có kh nng gii quyỏ, íỏ đc tham gia vào quá trình ra quyỏ đnh, cm giác b s
nhc, không đc ngi khác tôn trng,…”.
Ti Vit Nam, Chính ph đư tha nhn đnh ngha chung v đói nghèo do Hi ngh chng
đói nghèo khu vc Châu Á - Thái Bình Dng do y ban Kinh t Xã hi Châu Á -Thái
Bình Dng Liên Hip Quc (ESCAP) t chc ti Bng Cc, Thái Lan tháng 9/1993, theo
đó: ắNghèo là tình trng mt b phn dân c không đc hng và tha mãn các nhu cu
c bn ca con ngi mà nhng nhu cỐ này đã đc xã hi tha nhn tu ỏheo ỏrình đ
phát trin kinh t - xã hi và phong tc tp quán ca đa phng”.
-6-



2.1.2 oălng nghèo
Trên th gii, các quc gia thng da vào tiêu chun v mc thu nhp ca WB đa ra đ
phân tích tình trng nghèo ca quc gia.
Mi quc gia cng xác đnh mc thu nhp ti thiu riêng ca nc mình da vƠo điu kin
c th v kinh t trong tng giai đon phát trin nht đnh, do đó mc thu nhp ti thiu
đc thay đi và nâng dn lên.

Bngă2.1 TiêuăchunănghèoăđóiăcaăWB

Khu vc
Mc thu nhp ti thiu
(USD/ngi/ngày)
Các nc đang phát trin khác
1 USD (hoc 360 USD/nm)
Châu M Latinh và Caribe
2
ông Ểu
4
Các nc phát trin
14,4
(Ngun: inh Phi ả (2009)
 Vit Nam, theo Quyt đnh s 170/2005/Q-LTBXH ngƠy 08/07/2005 ca B trng
B LTB&XH v vic điu chnh chun nghèo áp dng cho giai đon 2006-2010 thì h
nghèo là nhng h có thu nhp bình quơn đu ngi di 260.000 đng/tháng  thành th
vƠ di 200.000 đng/tháng đi vi nông thôn. n ngày 30/01/2011, B LTB&XH đư
nâng lên chun mc h nghèo giai đon 2011-2015 lên 500.000 đng/tháng  thành th và
nông thôn 400.000 đng/tháng tr xung. Và mi đơy nm 2015, B LTB&XH đang
nghiên cu và xây dng chun h nghèo, h cn nghèo, h có mc sng trung bình tip
cn đa chiu giai đon 2016-2020. T nm 2015, chun nghèo mi d kin s xem xét da
trên 5 chiu gm: y t, giáo dc, điu kin sng, tip cn thông tin, bo him và tr giúp xã
hi. ơy s là mt ắbc ngot” ln trong vic thay đi chính sách gim nghèo và phát
trin kinh t-xã hi trong nhng giai đon tip theo.


-7-

Ngoài ra, các quc gia còn s dng các ch tiêu sau đ đánh giá hin trng nghèo:
- S ngi hoc s h nghèo đói chung: Ch tiêu nƠy đc xác đnh bi s ngi hoc
s h có thu nhp không đm bo đc mc sng ti thiu.
- T l ngi hoc h nghèo đói chung: lƠ t l phn trm ca s ngi hoc s h có
thu nhp không đm bo mc sng ti thiu trên tng dân s hoc tng s h gia đình ca
mt quc gia.
- S ngi hoc s h nghèo đói lng thc: Ch tiêu nƠy đc xác đnh bi s ngi
hoc s h có thu nhp không đm bo đc mc nng lng ti thiu.
- T l ngi hoc h nghèo đói lng thc: là t l phn trm s ngi hoc s h có
thu nhp không đm bo đc mc nng lng ti thiu trên tng dân s hoc tng s h.
2.2 Khung phân tích các nhân t nhăhngăđn kh nngăthoátănghèo
Trên th gii và Vit Nam có nhiu quan đim lý thuyt và nghiên cu thc nghim v các
nhân t tác đng đn nghèo. Theo kt qu nghiên cu v nghèo đng ca nhóm tác gi
Oxley và cng s (2000) đư phát hin ra rng mt s nhóm có kh nng nghèo lơu hn
nhóm khác, đc bit lƠ các gia đình cha m đn thơn, ph n vƠ ngi neo đn. Quan đim
nhân khu hc cho thy quy mô, đ tui, gii tính và t l ngi ph thuc trong h s tác
đng mnh đn kh nng nghèo, đc bit là s ngi to ra thu nhp. Khi h có mt ngi
b mt vic s đy gia đình xung ngng nghèo trong mt thi gian dài.
Nhóm tác gi Andersson, Engvall vƠ Kokko (2006) đư đa ra khung phơn tích v các yu
t tác đng đn nghèo thông qua tác đng ca chi tiêu bình quân ca HG. Khung đư tng
hp và mô t tác đng qua li gia bn nhóm nhân t tác đng đn mc chi tiêu ca HG
nh sau:



-8-

căđim h giaăđình:
Quy mô h, t l ph thuc
Yu t môiătrng:
Th ch, chính sách, cnh tranh, c s h tng
Yu t sn xut:
Lao đng, vn con ngi,
vn vt cht, đt đai, k thut
Yu t dân tc:
Ngun gc dân tc
Tit kim, chuyn giao
Chi tiêu bình quân thc ca h giaăđình

Hình 2.1 Khung phân tích cácănhơnătătácăđngăđnăchiătiêuăbìnhăquơnăcaăHG









(Ngun: Andersson, Engvall và Kokko (2006))
Ba nhóm yu t gm sn xut, môi trng và đc đim HG có mi quan cht ch cng
gp ln nhau cùng tác đng mnh đn chi tiêu bình quân ca h. Yu t v th ch, chính
sách, cnh tranh vƠ c s h tng ti khu vc HG sinh sng s to điu kin cho HG có
th phát huy đc các ngun lc sn xut nh lao đng, vn con ngi, vt cht, đt đai vƠ
k thut. Mc đ phát huy ca hai nhóm yu t trên cao hay thp li ph thuc vƠo đc
đim HG đó nh quy mô h và t l ngi ph thuc. Ngoài ra, yu t dân tc cng lƠ
mt nhân t quan trng tác đng trc tip và gián tip (thông qua kênh tit kim và chuyn

giao) đn chi tiêu bình quân thc ca HG.
Nghiên cu ca WB (2007) đư tng hp khá đy đ các nhân t nh hng đn tình trng
nghèo đói hn so vi khung phân tích trên:
 Th nht là cp đ vùng, s cách bit v v trí đa lý dn đn vic thiu c s h
tng, làm gim kh nng tip cn ca ngi dân vi các dch v ti thiu nh các dch v
xã hi, yu t th trng. iu kin t nhiên, qun lỦ NhƠ nc và các chính sách h tr
ca NhƠ nc cng có tác đng ln đn kh nng thoát nghèo ca HG.
 Th hai,  cp đ cng đng đ cp đn ba yu t: c s h tng, phân b đt đai,
kh nng tip cn các dch v y t, giáo dc.
-9-



 Mc đ nghèo ca HG còn chu tác đng bi các đc tính gia đình nh quy mô ,
t l ngi ph thuc, gii tính ca ch h, tài sn ca h (đt đai, phng tin sn xut,
nhà ca,…), t l có vic làm ca các thành viên trng thƠnh cng nh loi hình công
vic vƠ trình đ hc vn ca các thành viên trong h.
 Cui cùng, cp đ đc tính cá nhân  đơy gm: tui, giáo dc, vic làm và dân tc
cng tác đng không nh đn kh nng nghèo ca HG.
Ngoài ra, các công trình nghiên cu trong vƠ ngoƠi nc khác nh Oxley vƠ cng s
(2000), Walle và cng s (2004), Krishna (2004), Nguyn Trng Hoài và cng s (2006),
Reardon và cng s (2007), Cunguara (2008), inh Phi H và Chiv (2009), Polin và
Raitano (2012) và Phan Th N (2012) cng đa ra các yu t hng đn thoát nghèo theo
nh danh sách tng hp ca WB nh sau:
2.2.1 Cpăđ vùng
2.2.1.1 iu kin t nhiên (v tríăđa lý)
iu kin t nhiên (thi tit, đt đai th nhng, nc) ca các khu vc đa lý khác nhau
cng s tác đng đn kh nng thoát nghèo ca HG. Theo nghiên cu ca WB (2007) 
Vit Nam cho thy rng nhng HG sng  nhng vùng đng bng có điu kin t nhiên
thun li cho nông nghip s ít ri vƠo cnh nghèo hn nhng HG sng  vùng min núi

phía bc hay khu vc thng có thiên tai, l lt xy ra.
2.2.1.2 Tip cn th trng
Nhng HG sinh sng  nhng khu vc gn ch, trung tơm thng mi thì mc đ đa
dng hóa ngun thu nhp ca h s cao hn, đc bit trong hot đng phi nông nghip nh
buôn bán, dch v,… Theo Kishna (2004) và World Bank (2007) thì nhng vùng mà các
h gia đình b hn ch trong tip cn th trng, giao thng gia khu vc nông thôn và
thành th s khó thoát nghèo hn.
Kt qu nghiên cu ca Nguyn  Trng Sn (2012) cho thy nhng h gia đình sinh
sng  khu vc gn ch thì xác sut thoát nghèo ca h s cao hn nhng h có khong
cách xa ch.
-10-



2.2.2 Cpăđ cngăđng
2.2.2.1 Căs h tng giao thông
C s h tng nông thôn bao gm đng giao thông, đin, ch, nc sch, h thng thông
tin liên lc có tác đng đáng k đn mc sng ca HG. Nhng HG mà sng  môi
trng khó có th tip cn đc ngun lc c bn nh lng thc, nc sch,… thì s kéo
theo bnh tt, suy dinh dng dn đn ri vƠo tình trng nghèo đói. Vin Khoa hc Xã hi
Vit Nam (2011) đư chng minh rng vic tip cn đng giao thông, trng hc và trm
xá thng xuyên  khu vc nông thôn s tng kh nng thoát nghèo ca HG.
Các nghiên cu ca Walle và cng s (2004), Nguyn Trng Hoài và cng s (2006), inh
Phi H và Chiv (2009) và World Bank (2007) đu cho rng thông qua thc hin các d án
phát trin c s h tng, s to nhiu c hi vic lƠm cho ngi nghèo  vùng nông thôn.
D án din đƠn min núi Ford (2004) cng kt lun rng nhng HG sinh sng  nhng
xư mƠ có đng ô tô đi qua s có kh nng thoát nghèo cao hn nhng h sng  các xã
không có đng ô tô đi qua.
2.2.2.2 ChínhăsáchăNhƠănc
Ngi nghèo thng b hn ch trong vic tip cn ngun lc kinh t - xã hi nên s h tr

ca NhƠ nc s giúp h có thêm c hi ci thin đi sng, điu kin sn xut, tng cng
kh nng tip cn các dch v xã hi. Nghiên cu ca World Bank (2007) và Phan Th N
(2012) cng nhn mnh vai trò ca NhƠ nc hay các t chc NGO trong công tác ci
thin t l nghèo. Ngc li, Kishna (2004) cho rng s h tr ca NhƠ nc hay các t
chc phi Chính ph li him đi kèm vi vic thoát nghèo ca các HG, vì khi đó h có
tâm lý  li vƠ không có đng lc thoát nghèo.
D án Sea to Sea ca t chc phi Chính ph (CRNA Ministries) đư xơy dng nên các
phng pháp tip cn đ phá v vóng xoáy nghèo đói nƠy thông qua các chng trình tr
cp tín dng, y t, giáo dc và hun luyn k thut sn xut mi trong nông nghip.
-11-



2.2.3 cătínhăgiaăđình
2.2.3.1 Quy mô h
Quy mô HG hay lƠ s thành viên trong mt HG, nu h có quy mô càng ln s có mc
chi tiêu bình quơn đu ngi thp hn vƠ nhiu kh nng nghèo hn. D án min núi Ford
(2004), Nguyn Trng Hoài và cng s (2006) cng có kt lun minh chng v mi quan
h nghch bin gia quy mô h và phúc li ca ngi nghèo.
2.2.3.2 T l ngi ph thuc
T l ngi ph thuc là s ngi n theo trên mt lao đng trong HG. T l này càng
cao có ngha lƠ nhng h này không nhng đư ít lao đng kim thu nhp mà còn phi gánh
nng thêm các khon chi phí nh chi phí giáo dc, khám cha bnh, chi phí sinh hot ca
nhng ngi n theo nên thng gây bt n cho đi sng kinh t gia đình.
Walle và cng s (2001), Krishna (2004), Nguyn Trng Hoài và cng s (2006) và World
Bank (2007), inh Phi H và Chiv (2009) đu có kt lun rng nhng h có t l ngi
ph thuc cao thì s d ri vƠo cnh nghèo hn hay nói khác hn thêm ngi lƠm ra lng
trong gia đình lƠ li thoát nghèo ph bin.
2.2.3.3 Gii tính ca ch h
 vùng nông thôn, ch h là n thì có nhiu kh nng nghèo hn nhng h có ch là nam,

vì n thng có ít c hi làm vic vi thu nhp cao mƠ thng phi làm vic nhà và sng
ph thuc vào thu nhp ca ngi nam trong gia đình.
Kt qu nghiên cu ca Cecchini và Uthoff (2008) đư chng minh mt trong nguyên nhân
gây ra nghèo  Châu M Latinh là ph thuc lao đng vào nam gii, lc lng lao đng là
n tng đu t nhóm nghèo đn giàu nht. Ph n b cn tr gia nhp th trng lao đng
vì phi chm sóc con cái vƠ thƠnh viên ln tui trong gia đình. Trái li, Cungura (2008) ch
ra rng ch h là nam gii thì kh nng thoát nghèo cao hn ch h là n. Và Worldbank
(2007) cng phát hin có s bt bình đng trong công vic gia nam và n, ph n phi
làm vic nhiu gi hn nhng li vi mc lng thp hn.
-12-



2.2.3.4 Quy mô, dinătíchăđt
a s ngi nghèo  Vit Nam sng  nông thôn và ph thuc vào nông nghip, mƠ đt là
t liu sn xut ch yu ca nông nghip. H có nhiu đt canh tác thì có nhiu thu nhp t
nông nghip hn, nu h có ít đt hay không có đt thì nguy c ri vƠo nhóm h nghèo là
rt ln.
Các nghiên cu ca Minot (2004); Báo cáo phát trin Vit Nam (2000); Nguyn Trng
Hoài và cng s (2006) và Cunguara (2008) cho rng t liu sn xut  nông thôn ch yu
lƠ đt, ngun chính to ra thu nhp cho h gia đình. Vì th, không có đt hoc quy mô ít
thng đi kèm vi nghèo, khi din tích đt bình quơn tng lên thì kh nng thoát nghèo s
tng lên.
2.2.3.5 Trìnhăđ hc vn
Nhng HG có nhiu ngi có trình đ hc vn cao thì kh nng tip cn đc nhng
công vic có mc lng cao hn nên cuc sng n đnh hn nhng h khác. Ngi nghèo
có trình đ cao hn không ch có nng sut cao hn mƠ còn d dàng chuyn đi ngh
nghip hn nu có bin c nƠo đó xy ra vi công vic ca h (WB, 2004). Trái li, ngi
nghèo có trình đ thp s khó có th tip thu kin thc chuyên môn cn thit trong hot
đng kinh t nên khó thoát nghèo. Hn na, vì không có đ tin đ trang tri chi phí hc

tp nên con cái ca h thng b hc rt sm hoc không đi hc nên h d ri vƠo cái by
ắít hc ậ nghèo”.
Krishna (2004) nghiên cu thc nghim ti 35 ngôi làng  bang Rajasthan Trung Bc n
 trong 25 nm cho thy trình đ giáo dc cao hn s tng kh nng tìm vic n đnh, d
thoát nghèo và h mà ít có kh nng cho con đi hc thì ri ro ri vƠo nghèo vƠ nghèo
chuyn t th h này sang th h khác s cao hn. Bng chng  Châu Âu cng cho thy
rng thu nhp đng bin vi trình đ giáo dc, h có ít thành viên có trình đ hc vn
thng d nghèo hn  mt thi đim bt k (Polin và Raitano (2012)).Đc tính cá nhân
-13-



2.2.3.6 Tui ca ch h
Tui ca ch h s có tác đng ln đn mc sng cng nh mc chi tiêu ca HG.
Cunguara (2008) cho thy rng mt trong các yu t nh hng đn kh nng thoát nghèo
ca h lƠ đ tui ca ch h, ch h có đ tui càng cao thì kh nng thoát nghèo li thp
hn do hn ch v sc khe. Trong khi đó, Owuor và cng s (2007) thì có kt lun ngc
li, nhng ngi có đ tui càng ln thì kinh nghim làm vic nhiu hn nên thu nhp ca
h s cao hn.
2.2.3.7 Dân tc
Nhiu nghiên cu thc nghim đu cho thy ngi DTTS thng ri vƠo cnh nghèo hn
ngi Kinh vƠ ngi Hoa, ngay c khi h cùng có đc đim vƠ điu kin sinh sng tng
t. C th, theo Báo cáo cp nht nghèo ca WB (2006) ch có 4% đng bƠo DTTS đc
tip cn điu kin v sinh vƠ 19% đc tip cn nc sch, trong khi đó t l này  ngi
Kinh ậ Hoa tng ng lƠ 36% vƠ 63% vƠo nm 2004.
Nguyn Ngc  và Trn Thanh Bé (2003) tin hành nghiên cu ti 3 tnh Kiên Giang,
Sóc Trng vƠ TrƠ Vinh cho thy các khó khn ni ti ca cng đng ngi Khmer là trình
đ hc vn thp, kin thc và tay ngh cha cao, ít đt, nghèo tài nguyên, chm thích ng
vi s chuyn đi trong c ch th trng vƠ nng lc qun lý kinh t kém, nên kh nng
ri vƠo nghèo cao hn.

Báo cáo phát trin Vit Nam ca World Bank (2000) cng kt lun rng nhng ngi
DTTS hn ch v ngôn ng, trình đ vƠ vn hóa, h tc lc hu nên h ít có c hi tip cn
vi k thut mi nên thu nhp thng thp so vi ngi Kinh.
2.2.3.8 Hotăđng phi nông nghip
Ngi nghèo thng b buc cht vi các công vic có thu nhp thp trong nông nghip và
hn ch kh nng tìm đc vic trong các ngành phi nông nghip, nhng ngành mang li
thu nhp và mc đ n đnh cao hn.
Krishna (2004) kt lun nhân t quan trng giúp thoát nghèo lƠ đa dng hóa ngun thu
nhp, nhng h ph thuc vào nông nghip hoc làm công trong nông nghip s làm gim
-14-



THOÁT NGHÈO
Cpăđăvùng
iu kin t nhiên
(v tr đa lỦ)
Tip cn th trng
Cpăđăcngăđng
C s h tng giao
thông
Chính sách Nhà
nc
cătínhăgiaăđình
Quy mô h
T l ngi ph
thuc
Gii tính ca ch h
Din tích đt bình
quân

Trình đ hc vn ca
ch h
cătínhăcáănhơn
Tui
Dơn tc
Hot đng phi nông
nghip
kh nng thoát nghèo. Reardon vƠ cng s (2007) đư nhn mnh tm quan trng ca thu
nhp phi nông nghip trong vic gim nghèo. Theo kt qu nghiên cu, nhng h có c
cu thu nhp t hot đng phi nông nghip càng ln, càng có kh nng thoát nghèo.
Tóm li, da vào các nghiên cu thc nghim v nghèo đói, ta có th tng hp các yu t
tác đng đn kh nng thoát nghèo thƠnh bn cp đ nh Hình 2.2:
Hình 2.2 Khungăphơnătíchăcácăyuăt tácăđngăđnăkhănngăthoátănghèoă

(Ngun: Tác gi t tng hp)
Tóm tt chng 2, ni dung chng 2 trình bƠy các kt qu nghiên cu liên quan trc
đơy vƠ đa ra khung phơn tích các yu t tác đng đn thoát nghèo vi bn cp đ.