Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC M THÀNH PH H CHÍ MINH
o0o


NGUYN THANH XUÂN


CÁC YU T NH HNG N KH NNG
SINH LI CA NGÂN HÀNG THNG MI
VIT NAM

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng
Mã s chuyên ngành: 603024

LUN VN THC S TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG

Ngi hng dn khoa hc:
Tin S Trnh Quc Trung


Tp. H Chí Minh, Nm 2013
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- i -
LI CAM OAN
Tôi cam đoan rng lun vn nghiên cu vi ni dung “Các yu t nh hng
đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam” là bài nghiên cu ca
chính tôi.
Ngoi tr tài liu tham kho đc trích dn trong lun vn này, tôi cam đoan
rng toàn phn hay tng phn nh ca lun vn cha đc công b hoc s dng đ
nhn bng cp  nhng ni khác.

Không có sn phm hay nghiên cu nào ca ngi khác đc s dng trong
lun vn này mà không đc trích dn theo đúng quy đnh.
Lun vn này cha bao gi đc np đ nhn bt k bng cp nào ti các
trng đi hc hoc c s đào to khác.

Tp. H Chí Minh, 2013


Nguyn Thanh Xuân
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- ii -
LI CM N
u tiên, tôi trân trng gi li cm n đn Quý thy cô ca trng i hc
M Thành ph H Chí Minh đã trang b cho tôi nhiu kin thc quý báu trong thi
gian hc tp ti đây. Nhng kin thc quý báu này không ch đc ng dng hiu
qu trong thi gian thc hin lun vn mà còn trong c quá trình làm vic.
Tip theo, tôi trân trng gi li cm n đn thy Trnh Quc Trung, ngi
hng dn khoa hc cho lun vn, đã giúp tôi nhng ý tng nghiên cu vô cùng
quý báu, tn tình ch dn, góp ý trong sut quá trình nghiên cu đ hoàn thành lun
vn này.
Sau cùng, tôi chân thành gi li cm n đn gia đình, ngi thân và bn bè
đã tn tình h tr, góp ý và ng h tôi trong sut thi gian hc tp và nghiên cu.
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- iii -
TÓM TT
Mc đích chính ca nghiên cu này là tìm hiu nhng yu t quyt đnh kh
nng sinh li ca các ngân hàng thng mi  Vit Nam. Bao gm các yu t ni
b ca ngân hàng và c các yu t v mô bên ngoài. Trong đó, kh nng sinh li
đc đo bng các ch s li nhun trên tng tài sn (ROA), li nhun trên vn ch
s hu (ROE) và thu nhp lãi ròng cn biên (NIM). Nghiên cu s dng c s d

liu th cp thu thp t 37 ngân hàng thng mi trong giai đon sáu nm t nm
2007 đn 2012. S dng hi quy d liu bng đ thu đc kt qu.
Vn ch s hu là yu t quan trng tác đng cùng chiu đn li nhun trên
tng tài sn (ROA) và thu nhp lãi ròng cn biên (NIM), tác đng ngc chiu đn
li nhun trên vn ch s hu (ROE), kt qu có s khác bit là do các ngân hàng
s dng thiu hiu qu đòn by tài chính. Hiu qu ngun qu nh hng nghch
bin đn c ba yu t đo lng kh nng sinh li cho thy các ngân hàng s dng
không hiu qu ngun tin huy đng. Riêng ngân hàng quy mô ln s dng hiu
qu ngun qu đ đt đc li nhun trên tng tài sn cao (ROA). Thành phn tài
sn có tác đng cùng chiu đn thu nhp lãi ròng cn biên (NIM) ca các ngân
hàng. Bên cnh đó, các ngân hàng có quy mô ln hoc có s hu nhà nc qun lý
các khon vay thiu hiu qu làm gim ROA. Cht lng tài sn đi din là d
phòng ri ro tín dng trên tng d n nh hng nghch chiu đn li nhun trên
tng tài sn (ROA). Các ngân hàng có quy mô ln chp nhn ri ro tín dng cao đ
tng kh nng sinh li cho c đông. Chi phí hot đng tác đng âm đn li nhun
trên tng tài sn (ROA) và trên vn ch s hu (ROE). i vi các bin v mô,
tng trng kinh t tác đng cùng chiu đn li nhun trên tng tài sn (ROA) và
li nhun trên vn ch s hu (ROE), ngc chiu đn thu nhp lãi ròng cn biên
(NIM). Tng trng kinh t tác đng âm đn ROE ca ngân hàng quy mô ln và
ROA ca các NHTM nhà nc. Lm phát ch tác đng cùng chiu đn thu nhp lãi
ròng cn biên (NIM) ca ngân hàng và có tác đng ngc chiu đn li nhun trên
tng tài sn (ROA) ca các ngân hàng quy mô trung bình.
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- iv -
MC LC
LI CAM OAN i
LI CM N ii
TÓM TT iii
MC LC iv
DANH MC CÁC BNG VÀ HÌNH viii

DANH MC CÁC CH VIT TT ix
CHNG I: GII THIU  TÀI NGHIÊN CU 1
1.1 LÝ DO NGHIÊN CU 1
1.2 VN  NGHIÊN CU 2
1.3 MC TIÊU NGHIÊN CU VÀ CÂU HI NGHIÊN CU 3
1.4 PHNG PHÁP NGHIÊN CU 4
1.5 NI DUNG NGHIÊN CU VÀ KT CU CA LUN VN 4
1.6 Ý NGHA CA  TÀI NGHIÊN CU 5
1.7 KT LUN 5
CHNG 2: C S LÝ THUYT 7
2.1 C S LÝ THUYT V KH NNG SINH LI CA NGÂN HÀNG 7
2.1.1 Khái nim, vai trò và chc nng ca Ngân hàng thng mi 7
2.1.1.1 Khái nim ngân hàng thng mi 7
2.1.1.2 Vai trò và chc nng ca ngân hàng thng mi 7
2.1.1.3 Li nhun và kh nng sinh li ca ngân hàng 8
2.1.3 Các yu t ni b tác đng đn kh nng sinh li ca ngân hàng 12
2.1.3.1 Vn ch s hu 12
2.1.3.2 Quy mô ngân hàng 14
2.1.3.3 T l tin gi 16
2.1.3.4 T l d n 16
2.1.3.5 Chi phí hot đng 18
2.1.3.6 D phòng ri ro tín dng 19
2.1.3.7 S hu ngân hàng 20
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- v -
2.1.4 Các yu t bên ngoài tác đng đn kh nng sinh li ca ngân hàng 21
2.1.4.1 Ch tiêu tng trng kinh t 21
2.1.4.2 T l lm phát 23
2.2 TÓM TT MT S NGHIÊN CU V CÁC YU T NH HNG N
KH NNG SINH LI CA NGÂN HÀNG 24

2.2.1 Nghiên cu ti nc ngoài 24
2.2.2 Nghiên cu trong nc 30
2.2.3 So sánh vi các nghiên cu trc 32
2.3 KT LUN 32
CHNG 3: PHNG PHÁP NGHIÊN CU 34
3.1 CÁC BIN S TRONG MÔ HÌNH NGHIÊN CU VÀ GI THUYT
NGHIÊN CU 34

3.1.1 Các bin ph thuc 34
3.1.1.1 T s li nhun trên tng tài sn (ROA) 34
3.1.1.2 T s li nhun trên vn ch s hu (ROE) 34
3.1.1.3 Thu nhp lãi ròng cn biên (NIM) 35
3.1.2 Các bin đc lp và gi thuyt nghiên cu 35
3.1.2.1 T l vn ch s hu 35
3.1.2.2 T l tin gi 36
3.1.2.3 T l d n 36
3.1.2.4 T l d phòng ri ro tín dng 37
3.1.2.5 Chi phí hot đng 37
3.1.2.6 Quy mô ngân hàng 38
3.1.2.7 S hu ca ngân hàng 38
3.1.3 Các bin v mô và gi thuyt nghiên cu 39
3.1.3.1 Tng trng kinh t 40
3.1.3.2 Lm phát 40
3.2 MÔ HÌNH NGHIÊN CU 41
3.3 O LNG CÁC BIN 44
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- vi -
3.3.1 Bin ph thuc 44
3.3.2 Bin đc lp 45

3.5 I TNG VÀ PHM VI NGHIÊN CU 52
3.6 PHNG PHÁP X LÝ S LIU VÀ CÁC KIM NH THC HIN 53
3.7 KT LUN 55
CHNG 4: PHÂN TÍCH D LIU VÀ KT QU NGHIÊN CU 56
4.1 THNG KÊ MÔ T 56
4.2 PHÂN TÍCH TNG QUAN GIA CÁC BIN TRONG NGHIÊN CU 59
4.3 KT QU HI QUY 60
4.3.1 c lng mô hình 60
4.3.2 Kt qu hi quy 61
4.3.3 ánh giá đ phù hp ca mô hình hi quy 67
4.3.3.1 ánh giá đ phù hp ca mô hình hi quy 68
4.3.3.2 Kim đnh đa cng tuyn 68
4.3.3.3 Kim đnh t tng quan 69
4.3.3.4 Kim đnh phng sai sai s thay đi 70
4.3.3.5 Kim đnh Wald 71
4.3.4 Phân tích kt qu hi quy 72
4.3.4.1 T l vn ch s hu (EQTA) 72
4.3.4.2 Hiu qu ngun qu (DETA) 74
4.3.4.3 Thành phn tài sn (LOTA) 77
4.3.4.4 Cht lng tài sn (PRTO) 78
4.3.4.5 Qun lý chi phí (COST) 79
4.3.4.6 Quy mô ngân hàng (SIZE) 80
4.3.4.7 S hu ngân hàng (OWN) 80
4.3.4.8 Tng trng kinh t (GDP) 81
4.3.4.9 T l lm phát (CPI) 83
4.4 KT LUN 83
CHNG 5: KT LUN VÀ KIN NGH 85
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- vii -
5.1 KT LUN 85

5.2 KIN NGH 87
5.3 HN CH CA  TÀI 90
5.4  XUT HNG NGHIÊN CU TIP THEO 91
TÀI LIU THAM KHO 92
PH LC 99
Ph lc 1: D liu quan sát 99
Ph lc 2: Kim nh Hausman ROA, ROE, NIM các trng hp 1,2,3 108
Ph lc 3: Kt qu c lng ca bin ROA, ROE, NIM 116
Ph lc 4: Mô hình hi quy theo hình thc s hu và quy mô ngân hàng 122
Ph lc 5: Mô hình hi quy ph (Kim tra hin tng đa cng tuyn) 131
Ph lc 6: Kim đnh White ( Kim tra hin tng phng sai thay đi) 136
Ph lc 7: Kim đnh Wald ( Kim tra bin không cn thit trong mô hình) 142
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- viii -

DANH MC CÁC BNG VÀ HÌNH

Hình 3.1 Mô hình nghiên cu 44
Bng 3.1 Tóm tt cách tính toán, thu thp và du k vng ca các bin 49
Bng 4.1 Thng kê mô t các bin s đnh lng 56
Bng 4.2 Thng kê v quy mô và hình thc s hu 58
Bng 4.3 Ma trn tng quan gia các bin s 59
Bng 4.4 Kt qu kim đnh Hausman 61
Bng 4.5 Kt qu c lng ca bin ROA 62
Bng 4.6 Kt qu c lng ca bin ROE 63
Bng 4.7 Kt qu c lng ca bin NIM 65
Bng 4.8 Kt qu c lng theo hình thc s hu 66
Bng 4.9 Kt qu c lng theo quy mô các ngân hàng 67
Bng 4.10 Nhân t phóng đi phng sai ca các bin đc lp 69
Bng 4.11 H s Durbin-Watson ca các mô hình hi quy 70

Bng 4.12 Kt qu kim đnh White ca các mô hình hi quy 71
Bng 4.13 Kt qu kim đnh Wald 72
Bng 4.14 Tng hp t l tng trng huy đng và tín dng qua các nm 76
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- ix -
DANH MC CÁC CH VIT TT

COST : Hiu qu qun lý chi phí
CPI: Lm phát
DETA: Hiu qu ngun qu
EPS: Thu nhp trên c phiu
EQTA: T l vn ch s hu trên tng tài sn
FEM: Mô hình hi quy tác đng c đnh
GDP: Tng trng kinh t
LARGE: Ngân hàng quy mô ln
LOTA: Thành phn tài sn
MEDIUM: Ngân hàng quy mô trung bình
NHTM: Ngân hàng thng mi
NHTM CP: Ngân hàng thng mi C phn
NIM : Thu nhp lãi ròng cn biên
NOM: Thu nhp ngoài lãi cn biên
OWN: S hu ngân hàng
PRTO: Cht lng tài sn
REM: Mô hình hi quy tác đng ngu nhiên
ROA: Li nhun trên tng tài sn
ROE: Li nhun trên vn ch s hu
SIZE: Quy mô ngân hàng
SMALL: Ngân hàng quy mô nh
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- 1 -

CHNG I: GII THIU  TÀI NGHIÊN CU
1.1 LÝ DO NGHIÊN CU
Lnh vc tài chính đóng mt vai trò quan trng trong s phát trin kinh t ca
bt k quc gia nào. Ngành ngân hàng là trung gian tài chính trong vic kt ni gia
khu vc tit kim và đu t ca nn kinh t, to thun li cho lu chuyn tin t
ngi tit kim và ngi vay tin. S n đnh và phát trin ca ngành ngân hàng là
ht sc quan trng đi vi h thng tài chính. Theo dõi hiu qu hot đng mà c
th hn là xét đn kh nng sinh li ca ngân hàng đ xem tính n đnh và phát trin
ca ngành ngân hàng là rt cn thit.

Tm quan trng ca kh nng sinh li ngân hàng đc đánh giá  cp đ vi
mô và cp đ v mô ca nn kinh t.  cp đ vi mô, li nhun là điu kin thit
yu và là ngun vn r nht ca t chc tín dng. Li nhun ca ngân hàng không
ch đn thun là kt qu ca hot đng kinh doanh mà còn là mt điu cn thit cho
thành công ca các ngân hàng trong giai đon cnh tranh ngày cành quyt lit. Vì
vy mc tiêu c bn ca các nhà qun tr ngân hàng là phi đt đc li nhun nh
mt yêu cu tt yu ca bt k hot đng kinh doanh nào (Bobáková, 2003).
 cp đ v mô, mt h thng ngân hàng tt và hot đng có hiu qu có kh
nng chng chi tt vi nhng cú sc tiêu cc và đóng góp tích cc vào s n đnh
ca h thng tài chính. Tm quan trng ca kh nng sinh li ngân hàng  c cp đ
vi mô và v mô đã làm cho nhiu nhà nghiên cu, các hc gi, các nhà qun tr và
c quan qun lý ca ngân hàng quan tâm đáng k đn các yu t quyt đnh kh
nng sinh li ca ngân hàng (Athanasoglou và ctg, 2008).
Nghiên cu v kh nng sinh li ca ngân hàng càng quan trng hn trong
cuc khng hong tài chính đang din ra trong sut thi gian qua. Cuc khng
hong đã có tác đng c bn v ngành ngân hàng  nhiu quc gia trên toàn th
gii, ngành ngân hàng đã tri qua bin đi ln trong môi trng, dn đn tác đng
đáng k đn hiu qu hot đng. Vic đánh giá các yu t nh hng đn hiu qu
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- 2 -

hot đng, kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi là đc bit quan trng trong
thi đi cnh tranh toàn cu hóa ngày nay.
Ngành ngân hàng Vit Nam gp nhiu thách thc ln trong thi k hi nhp.
Vn đ li nhun thp, vi kt qu kinh doanh st gim mnh ti nhiu ngân hàng,
trong s đó không ít ngân hàng thng mi c phn hàng đu. Vic cnh tranh gia
các ngân hàng ngày càng gay gt, sáp nhp, tái c cu, n xu… đang là vn đ rt
đc quan tâm. Trong môi trng cnh tranh và đòi hi hi nhp nh hin nay h
thng ngân hàng không nhng phi duy trì s n đnh trong hot đng ca mình mà
còn phi nâng cao hiu qu hot đng và gia tng kh nng sinh li.
Vn đ đánh giá hiu qu hot đng thông qua đánh giá các ch tiêu v kh
nng sinh li ca các ngân hàng thng mi trong nc đã đc quan tâm nghiên
cu. Tuy nhiên, đa phn các nghiên cu này đu tip cn theo phng pháp đnh
tính truyn thng và phm vi phân tích cho mt hay vài ngân hàng c th. Trong khi
đó các nghiên cu đnh lng nhìn chung là còn rt ít. Vì vy, đ tài nghiên cu
đc thc hin theo phng pháp tip cn đnh lng nhm xác đnh các yu t nh
hng và mc đ nh hng ca nhng yu t này đn kh nng sinh li ca các
ngân hàng thng mi
. T kt qu đó, phn nào giúp các nhà qun tr có cái nhìn
tng quát v nhiu mt, có th xây dng chin lc hp lý ci thin li nhun, nâng
cao hiu qu hot đng, đng thi gia tng kh nng cnh tranh ca ngân hàng.
1.2 VN  NGHIÊN CU
Vn đ các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng đã đc
nhiu hc gi trên th gii quan tâm. Mt s nghiên cu tp trung tìm hiu v kh
nng sinh li ca ngân hàng trong mt quc gia c th, s khác thì chú ý phân tích
trên c s d liu nhiu quc gia khác nhau. Cho dù nghiên cu trong mt quc gia
hay đa quc gia cng không có s khác bit nhiu. Các nghiên cu trc đây ch ra
rng yu t tác đng ch yu chia thành hai loi chính: yu t ni b ca ngân hàng
và yu t bên ngoài. Kt qu cho thy các yu t này tác đng đn kh nng sinh li
ngân hàng vi nhng chiu hng và mc đ khác nhau.
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam

- 3 -
Da vào c s và lý do nêu trên, vn đ nghiên cu ca đ tài là ch ra các
yu t ni b và các yu t bên ngoài tác đng đn kh nng sinh li ca các ngân
hàng thng mi ti Vit Nam. ng thi đ tài cng đa ra mc đ tác đng ca
các yu t trên.
1.3 MC TIÊU NGHIÊN CU VÀ CÂU HI NGHIÊN CU
Mc tiêu nghiên cu
Bài vit nhm mc tiêu nghiên cu, tìm hiu v các yu t và mc đ tác
đng đn kh nng sinh li ca các ngân hàng thng mi ti Vit Nam. Ch bao
gm các ngân hàng thng mi c phn và ngân hàng thng mi nhà nc đang
hot đng ti Vit Nam. Tìm ra các yu t quan trng và mc đ nh hng ca các
yu t này giúp cho các nhà qun tr ngân hàng đa ra nhng chính sách hp lý đ
nâng cao hiu qu hot đng ca ngân hàng. Mc tiêu c th nh sau:
- Nghiên cu ni dung lý thuyt v kh nng sinh li ca ngân hàng.
- Xác đnh các yu t quan trng nh hng đn kh nng sinh li ca
ngân hàng, bao gm các yu t ni b có th kim soát đc và các yu
t bên ngoài không th kim soát.
- Tìm ra mc đ nh hng ca các yu t này đn kh nng sinh li ca
các ngân hàng.
- T kt qu đó đa ra mt s gii pháp góp phn ci thin kh nng sinh
li ca ngân hàng.
Câu hi nghiên cu
Vi mc tiêu nghiên cu trên, đ tài s tp trung tr li các câu hi sau:
- Mt s yu t ni b nào tác đng có ý ngha đn kh nng sinh li ca
ngân hàng ?
- Mt s yu t bên ngoài nào tác đng có ý ngha đn kh nng sinh li
ca ngân hàng ?
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- 4 -
- Mc đ và chiu hng tác đng ca các yu t này nh th nào ?

- Các gii pháp góp phn ci thin li nhun ca ngân hàng ?
1.4 PHNG PHÁP NGHIÊN CU
 tài s dng phng pháp nghiên cu đnh lng và s dng mô hình
phân tích hi quy d liu bng. Trong đó, s dng c mô hình tác đng ngu nhiên
và tác đng c đnh phù hp đ phân tích mi liên h ca các bin.
D liu s dng trong lun vn đc thu thp t 37 ngân hàng thng mi
bao gm các ngân hàng thng mi c phn và ngân hàng thng mi nhà nc
đang hot đng ti Vit Nam trong khong thi gian t nm 2007 đn nm 2012.
Thông tin thu thp bao gm các bin trong mô hình nghiên cu nh li nhun trên
tng tài sn (ROA), li nhun trên vn ch s hu (ROE), thu nhp lãi ròng cn
biên (NIM), quy mô ngân hàng (SIZE), vn ch s hu (EQTA), tin gi (DETA),
cho vay (LOTA), d phòng ri ro tín dng (PRTO), qun lý chi phí (COST) đc
thu thp t báo cáo tài chính ca ngân hàng công b. V các yu t bên ngoài nh
ch s tng trng kinh t (GDP) và ch s lm phát (CPI) đc thu thp t s liu
công b ca tng cc thng kê.
Sau khi thu thp d liu cn thit, tác gi s tính toán và đa vào mô hình hi
quy đa bin nhm xác đnh các yu t nh hng cng nh mc đ tác đng ca các
bin này đn kh nng sinh li ca ngân hàng. Các phn mm đc s dng là
Excel và Eviews.
1.5 NI DUNG NGHIÊN CU VÀ KT CU CA LUN VN
Ni dung ca đ tài nghiên cu bao gm 5 chng:
Chng 1: Gii thiu tng quan v đ tài nghiên cu, lý do la chn đ tài, vn đ
nghiên cu, mc tiêu, câu hi, phng pháp và ý ngha ca vn đ nghiên cu.
Chng 2: Kho sát c s lý thuyt có liên quan đn vn đ nghiên cu, chng
này cng nêu ra các nghiên cu v kh nng sinh li ca ngân hàng bao gm các
nghiên cu trong nc và trên th gii.
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- 5 -
Chng 3: Trình bày phng pháp nghiên cu, cách thu thp d liu, mô t mô
hình nghiên cu, đa ra các gi thuyt nghiên cu và gii thích cách đo lng các

bin.
Chng 4: Chng này trình bày kt qu thu thp đc, các kim đnh cn thit,
phân tích d liu và gii thích kt qu.
Chng 5: a ra kt lun c th v vn đ nghiên cu, mt s kin ngh đng thi
nêu lên hn ch ca đ tài và đ xut hng nghiên cu tip theo.
1.6 Ý NGHA CA  TÀI NGHIÊN CU
Vic nghiên cu đ tài này có ý ngha v mt khoa hc cng nh thc tin.
V mt khoa hc, mc dù nghiên cu tng t đã đc thc hin ti nhiu
quc gia trên th gii, tuy nhiên ti Vit Nam vn đ này hin có rt ít nghiên cu
chuyên sâu.  tài đã đa ra mô hình nghiên cu v các yu t quyt đnh kh nng
sinh li ca ngân hàng. Bên cnh đó, đ tài cng đa ra bng chng thc nghim và
b sung thêm mt tài liu nghiên cu trong c s tài liu chung v hiu qu hot
đng ngân hàng, mt lnh vc đc quan tâm rt nhiu trong thi gian qua. T kt
qu này, đ tài m ra nhng hng mi cho các nghiên cu chuyên sâu sau này.
V mt thc tin, kt qu nghiên cu là c s tham kho cho các nhà qun tr
ngân hàng. Nghiên cu đa ra mc đ và chiu hng nh hng ca các yu t ni
b di s kim soát ca ngân hàng và các yu t v mô tác đng đn kh nng sinh
li ca ngân hàng. Câu tr li s rt hu ích, các nhà qun tr xác đnh rõ đc
nhng yu t quyt đnh thành công ca ngân hàng. ây là chng quan trng trong
vic thy rõ nhng khim khuyt trong điu hành t đó đa ra nhng k hoch và
các chin lc chính xác nht. iu này góp phn ci thin li nhun ca ngân
hàng, nhm nâng cao hiu qu ca mi ngân hàng nói riêng và s n đnh ca
ngành ngân hàng nói chung.
1.7 KT LUN
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- 6 -
Chng 1 ca đ tài trình bày li nhun ngân hàng có tm quan trng  c
cp đ vi mô và v mô ca nn kinh t, li nhun ngân hàng không ch là kt qu
ca hot đng kinh doanh mà còn là tính thit yu trong hot đng thành công ca
ngân hàng trong giai đon cnh tranh ngày càng quyt lit. T đây nêu lên đc lý

do nghiên cu ca đ tài, đa ra vn đ nghiên cu. Chng này cng đt ra mc
tiêu nghiên cu và câu hi nghiên cu đ thc hin, trình bày s lc ni dung
nghiên cu, kt cu ca lun vn và cui cùng đa ra ý ngha ca đ tài v mt khoa
hc cng nh thc tin

Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- 7 -
CHNG 2: C S LÝ THUYT
2.1 C S LÝ THUYT V KH NNG SINH LI CA NGÂN HÀNG
2.1.1 Khái nim, vai trò và chc nng ca Ngân hàng thng mi
2.1.1.1 Khái nim ngân hàng thng mi
Theo pháp lnh Ngân hàng nm 1990 ca Vit Nam: Ngân hàng thng mi
là mt t chc kinh doanh tin t mà nghip v thng xuyên và ch yu là nhn
tin gi ca khách hàng vi trách nhim hoàn tr và s dng s tin đó đ cho vay,
chit khu và làm phng tin thanh toán.
Theo lut Các t chc tín dng Vit Nam thông qua ngày 12/12/1997 và
đc sa đi b sung ngày 15/06/2004: Ngân hàng là loi hình t chc tín dng
đc thc hin toàn b hot đng ngân hàng và các hot đng kinh doanh khác có
liên quan.
Ngh đnh ca Chính ph s 49/2000/N-CP v t chc và hot đng ca
ngân hàng thng mi đnh ngha: Ngân hàng thng mi là ngân hàng đc thc
hin toàn b hot đng ngân hàng và các hot đng kinh doanh khác có liên quan vì
mc tiêu li nhun, góp phn thc hin các mc tiêu kinh t ca nhà nc.
2.1.1.2 Vai trò và chc nng ca ngân hàng thng mi
Peter S. Rose (2002) cho rng trong nn kinh t hin đi ngày nay, ngân hàng
đã phi thc hin nhiu vai trò mi đ duy trì kh nng cnh tranh và đáp ng nhu
cu ngày càng cao ca xã hi. Các ngân hàng có nhng vai trò c bn sau:
 Vai trò trung gian: Chuyn các khon tit kim, ch yu t các h gia đình,
thành các khon tín dng cho các t chc kinh doanh và các thành phn khác
đ đu t vào nhà ca, thit b và tài sn khác.

 Vai trò thanh toán: Thc hin thanh toán cho hàng hóa và dch v khách
hàng ca ngân hàng.
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- 8 -
 Vai trò ngui bo lãnh: Cam kt tr n cho khách hàng khi khách hàng mt
kh nng thanh toán.
 Vai trò đi lý: Thay mt khách hàng qun lý và bo v tài sn ca h, phát
hành hoc chuc li chng khoán ( thng đc thc hin ti Phòng y thác)
 Vai trò thc hin chính sách: Thc hin các chính sách kinh t ca chính
ph, góp phn điu tit s tng trng kinh t và theo đui các mc tiêu ca
xã hi.
Peter S.Rose (2002) trình bày ngân hàng là loi hình t chc tài chính cung
cp mt danh mc các dch v tài chính đa dng nht và thc hin nhiu chc nng
tài chính nht so vi bt k mt t chc kinh doanh nào trong nn kinh t. Các chc
nng c bn ca ngân hàng đa nng ngày nay nh sau:
 Chc nng trung gian tín dng
 Chc nng lp k hoch đu t
 Chc nng thanh toán
 Chc nng qun lý tin mt
 Chc nng ngân hàng đu t và bo lãnh
 Chc nng môi gii
 Chc nng bo him
 Chc nng y thác
2.1.1.3 Li nhun và kh nng sinh li ca ngân hàng
To ra li nhun là mc tiêu quan trng nht ca tt c các doanh nghip và
các ngân hàng cng không phi là ngoi l đi vi thc t này. Tuy nhiên, ngành
ngân hàng có nhng đc trng riêng ca mình làm cho v trí ca nó tr nên nhy
cm vi toàn b nn kinh t. ó là ngân hàng đóng mt vai trò quan trng nh là
mt t chc trung gian trong vic tng trng kinh t và n đnh ca h thng tài
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam

- 9 -
chính. Li nhun lành mnh và bn vng là quan trng trong vic duy trì s n đnh
ca h thng ngân hàng (Sufian và Chong, 2008).
Ngh đnh 146/2005/N-CP ngày 23/11/2005 trình bày li nhun thc hin
trong nm là kt qu kinh doanh ca t chc tín dng, bao gm li nhun hot đng
nghip v và li nhun các hot đng khác. Li nhun ca t chc tín dng là
khon chênh lch đc xác đnh gia tng doanh thu phi thu tr đi tng các khon
chi phí phi tr hp lý hp l.
Peter S.Rose (2002) trình bày khái nim v li nhun ngân hàng rng các
ngân hàng v c bn đt đc li nhun t hot đng cho vay thông qua s khác
bit gia lãi sut tr cho ngi gi tin và lãi sut nhn đc t khách hàng vay.
Thêm vào đó thu t các khon đu t chng khoán, tin gi hng lãi ti các ngân
hàng khác và các tài sn có sinh li khác. Nhng khon chi phí phát sinh trong quá
trình to ra ngun thu trên bao gm tin lãi tr cho nhng khon vay, chi phí vn t
có, tin lng và phúc li tr cho nhân viên, chi phí hot đng liên quan đn tài sn
vt cht ca ngân hàng, phân b d phòng tín dng, thu và nhng chi phí khác.
Chênh lch gia các khon thu và chi phí trên là li nhun ca ngân hàng.
Theo Peter S.Rose (2002) thì v bn cht ngân hàng thng mi cng có th
đc coi nh mt tp đoàn kinh doanh và hot đng vi mc tiêu ti đa hóa li
nhun vi mc đ ri ro cho phép. Tuy nhiên, kh nng sinh li là mc tiêu đc
các ngân hàng quan tâm hn c vì thu nhp cao s giúp các ngân hàng có th bo
toàn vn, tng kh nng m rng th phn và thu hút vn đu t.
Peter S.Rose (2002) nêu ra các t l quan trng nht đo lng kh nng sinh
li ca ngân hàng đc s dng hin nay và cng có gii thích ý ngha các t l này.
Các t l đc s dng rng rãi gm: Li nhun trên tng tài sn (ROA), li nhun
trên vn ch s hu (ROE), thu nhp lãi ròng cn biên (NIM), thu nhp ngoài lãi
cn biên (NOM) và thu nhp trên c phiu (EPS).
T l li nhun trên tng tài sn (ROA) =

Li nhun sau thu

Tng tài sn
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- 10 -
T l li nhun trên vn ch s hu (ROE) =

T l thu nhp lãi ròng cn biên (NIM) =

T l thu nhp ngoài lãi cn biên (NOM) =

T l thu nhp trên c phiu (EPS) =
ROA là ch tiêu ch yu phn ánh tính hiu qu ca qun lý. Nó ch ra rng
kh nng ca hi đng qun tr ngân hàng trong quá trình chuyn tài sn ca ngân
hàng thành thu nhp ròng. ROA đc s dng rng rãi trong phân tích hiu qu
hot đng và đánh giá tình hình tài chính ca ngân hàng. Nu ROA thp có th là
kt qu ca mt chính sách đu t hay cho vay không nng đng hoc có th chi phí
hot đng ca ngân hàng quá mc. Ngc li, mc ROA cao thng phn ánh kt
qu hot đng hu hiu, c cu tài sn hp lý, có s điu đng linh hot gia các
hng mc trên tài sn trc nhng bin đng ca nn kinh t.
ROE là mt ch tiêu đo lng t l thu nhp cho các c đông ca ngân hàng.
Nó th hin thu nhp mà các c đông nhn đc t vic đu t vào ngân hàng ( tc
là đu t chp nhn ri ro đ hy vng có đc thu nhp  mc hp lý).
T l thu nhp lãi ròng cn biên (NIM), thu nhp ngoài lãi cn biên (NOM)
là các thc đo tính hiu qu cng nh kh nng sinh li. Chúng ch ra nng lc ca
hi đng qun tr cng nh nhân viên ngân hàng trong vic duy trì s tng trng
ca các ngun thu ( ch yu t các khon cho vay, đu t và phí dch v) so vi
mc tng ca các khon chi phí ( ch yu là chi tr lãi tin gi, nhng khon vay
trên th trng tin t, tin lng nhân viên và phúc li).
Li nhun sau thu

Tng vn ch s hu
Thu t lãi – Chi phí tr lãi

Tng tài sn có sinh li bình quân
Thu ngoài lãi – Chi phí ngoài lãi

Tng tài sn có sinh li bình quân
Li nhun sau thu

Tng s c phiu thng hin hành
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- 11 -
T l thu nhp lãi ròng cn biên (NIM) đo lng mc chênh lch gia thu t
lãi và chi phí tr lãi mà ngân hàng có th đt đc thông qua hot đng kim soát
cht ch tài sn sinh li và theo đui ngun vn có chi phí thp.
Trái li, t l thu ngoài lãi cn biên (NOM) đo lng mc chênh lch gia
ngun thu ngoài lãi, ch yu là ngun thu phí t các dch v vi các chi phí ngoài
lãi mà ngân hàng phi chu ( gm tin lng, chi phí sa cha, bo hành thit b và
chi phí tn tht tín dng).
Thu nhp trên mi c phiu (EPS) đo lng trc tip thu nhp ca các c
đông tính trên mi c phiu hin hành đang lu hành.
Ngoài ra, trong đánh giá hiu qu hot đng ca ngân hàng, các nhà qun tr
còn xem xét mi quan h gia ch tiêu ROA và ROE vì trên thc t hai ch tiêu này
phn ánh s đánh đi gia ri ro và thu nhp. Chính điu này cho thy mt ngân
hàng có th ROA thp nhng vn đt đc ROE khá cao do h s dng đòn by tài
chính ln.
Có mt c s nghiên cu rng ln trên th gii tìm cách xác đnh các yu t
quyt đnh kh nng sinh li ca ngân hàng. Short (1979) và Bourke (1989) cung
cp các nghiên cu đu tiên v kh nng sinh li ca ngân hàng. Sau đó, có rt
nhiu nghiên cu tip theo, mt s nghiên cu tp trung vào mt quc gia c th

nh Guru và ctg (2002) ti Malaysia, Bennaceur và Goaied (2008) ti Tunisia,
Vong và Chan (2009) ti Macao, Jiang và ctg (2003) ti HongKong, Davydenko
(2011) ti Ukraine và mt s nghiên cu khác kho sát  nhiu quc gia
Molyneux và Thornton (1992), Abreu và Mendes (2003) ti các nc châu Âu,
Dermirguc- Kunt và Huizinga (1999) s dng d liu ca 80 quc gia trên th gii,
Flamini và ctg (2009) ti 41 quc gia thuc khu vc châu Phi cn Sahara Hu ht
các nghiên cu trc đây cho dù thc hin  mt quc gia hay đa quc gia đu s
dng các ch tiêu v kh nng sinh li nh ROA, ROE, NIM nh bin ph thuc đ
đo lng kh nng sinh li ca ngân hàng.
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- 12 -
Da vào kt qu ca các nghiên cu trc, yu t nh hng đn kh nng
sinh li ca ngân hàng chia thành hai loi đó là các yu t ni b và các yu t bên
ngoài ngân hàng. Yu t ni b có th kim soát đc bi các nhà qun tr ngân
hàng, các yu t này th hin trên các khon mc trong bng cân đi k toán và báo
cáo kt qu hot đng kinh doanh ca ngân hàng. Các yu t ni b thng đc
kho sát là quy mô, vn ch s hu, tin gi, t l khon vay, thanh khon, chi phí
hot đng, quy mô ngân hàng, hình thc s hu, tng trng tin gi, tin vay, ri
ro tín dng, đòn by tài chính, t l an toàn vn Bin bên ngoài là nhng yu t
vt ra ngoài s kim soát ca các nhà qun tr ngân hàng. Các yu t bên ngoài
đc tho lun nghiên cu rng rãi bao gm: th phn ngân hàng, lãi sut, lm phát,
tng trng GDP, GDP thc, t giá, vn hóa th trng, mc đ tp trung ca th
trng
Nhng yu t ph bin nh hng đn li nhun ngân hàng nêu trên đc s
dng rng rãi bi nhiu nhà nghiên cu. Tuy nhiên, kt qu ca các nghiên cu
khác nhau đáng k do s bin đi ca môi trng và các d liu đc đa vào phân
tích. Phn tip theo ca đ tài s gii thiu tng hp mt s nghiên cu trên th gii
s dng các bin tác đng nào và kt qu tác đng ra sao.
2.1.3 Các yu t ni b tác đng đn kh nng sinh li ca ngân hàng
2.1.3.1 Vn ch s hu

T l vn ch s hu trên tng tài sn t lâu đã là mt t l tt nht đ đánh
giá v sc mnh vn ca ngân hàng. Có nhiu lý do đ tin rng vn ch s hu cao
hn s thúc đy li nhun. u tiên, các ngân hàng có t l vn ch s hu cao hn
đc coi là tng đi an toàn hn và có nim tin ca công chúng hn, to nên
thng hiu mnh so vi các ngân hàng có t l vn thp hn. Th hai, các ngân
hàng có t l vn ch s hu cao hn có li th cung cp nhiu loi dch v tài
chính hn cho khách hàng ca h (Bashir, 2000). Th ba, các ngân hàng có t l
vn cao s an toàn hn và vn có thun li hn ngay c trong thi k kinh t khó
khn. Th t, trong các th trng vn không hoàn ho, các ngân hàng có t l vn
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- 13 -
cao hn s thng có nhu cu thp hn ngun tài tr bên ngoài đ h tr mt mc
nht đnh ca tài sn, do đó s gim chi phí tài tr và kt qu đt đc li nhun cao
hn. Th nm, vn ca ngân hàng là bin pháp cui cùng chng li nguy c ri ro
thanh khon ca ngân hàng, các ngân hàng có xu hng đi mt vi ngun chi phí
thp hn do gim chi phí phá sn tim nng (Dietrich và Wanzeried, 2009; Ahmad
và ctg, 2012; Flamini và ctg, 2009).
Trong nghiên cu v các yu t quyt đnh kh nng sinh li ca các ngân
hàng trong 12 nc đc la chn t châu Âu, Bc M và Úc, Bourke (1989) thông
báo mt mi quan h tích cc đáng k gia vn ch s hu và kh nng sinh li.
Ông cho thy t l vn cao hn, các ngân hàng s đc nhiu li nhun hn. Tng
t, nghiên cu ca Berger (1995) kt lun rng các ngân hàng có vn hóa tt có li
nhun hn nhng ngân hàng khác  M.
Staikouras và Wood (2003), Abreu &
Mendes (2000), Goddard và ctg (2004) cng khng đnh rng có mt mi liên h
tích cc gia vn ch s hu và kh nng sinh li ca các ngân hàng.
Trong nghiên cu v li nhun ngân hàng qua 18 nc châu Âu cho giai
đon 1986-1989, Molyneux và Thornton (1992) cng thy rng t l vn có tác
đng tích cc mc dù quan h đó là ch gii hn  các ngân hàng nhà nc.
Demirguc-Kunt và Huizinga (1999) tin hành mt nghiên cu toàn din hn, nghiên

cu v các yu t quyt đnh hiu sut ngân hàng cho 80 quc gia, c các nc phát
trin và nc đang phát trin, trong giai đon 1988-1995. Kt qu tng th cho thy
h tr cho các mi quan h tích cc gia t l vn và kh nng sinh li.
Bên cnh ý kin t l vn ch s hu cao s thúc đy li nhun còn có mt
s ý kin trái chiu cho rng t l vn ch s hu có mi quan h nghch bin, vn
ch s hu cao làm gim kh nng sinh li ca ngân hàng. Các ngân hàng có t l
vn cao nhn ít ri ro hn và li nhun thp hn vì h nhn thc đc an toàn hn.
S đánh đi gia ri ro và li nhun phù hp vi gi thuyt ri ro li nhun thông
thng (Dietrich và Wanzenried, 2009). Hn na, vn ch s hu đc coi là
Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- 14 -
ngun kinh phí đt hn. Vì vy, vic gia tng vn ch s hu làm tng chi phí vn
trung bình. iu này làm gim li nhun ca các ngân hàng (Angbazo, 1997).
Trong nghiên cu ca Dietrich và Wanzenried (2011) ti Thy S, tác gi đo
lng kh nng sinh li ca ngân hàng bi ROA và ROE. Kt qu cho thy, vn
ch s hu ngân hàng tt hn có v đc nhiu li nhun hn trong mô hình li
nhun trên tng tài sn trung bình. Nhng trong mô hình li nhun trên vn ch s
hu trung bình cho thy t l vn ch s hu có quan h nghch bin. iu này ch
ra rng thêm vn ch s hu làm gim ROE ca ngân hàng. ây là mt s khác bit
kt qu so vi bin ROA. Kt qu này có th đc thúc đy bi thc t là mt s
trong nhng ngân hàng ln  Thy S vi mc tiêu ti đa hóa hiu qu c đông -
gim vn ch s hu ca h đ tng ROE.
Tip theo, Admad và ctg (2012) nghiên cu v ngân hàng thng mi trong
nc Pakistan đ tìm kim mt s yu t ni b quyt đnh li nhun ca ngân
hàng. T l li nhun trên tài sn đc thc hin nh là bin ph thuc, trong khi đó
t l chi phí trên thu nhp, thanh khon, d phòng ri ro tín dng và t l vn c
phn đc thc hin nh là các bin đc lp. Kt qu biu th t l vn ch s hu
có ý ngha thng kê và tác đng ngc chiu đn li nhun trên tng tài sn. Theo
tác gi, mc dù đây là t l đo lng sc mnh vn nhng kt qu có tác đng
nghch bin nên các ngân hàng không nên gi nhiu vn.

2.1.3.2 Quy mô ngân hàng
Theo Kosmidou và ctg (2005) quy mô ngân hàng thng đc nghiên cu
nh mt yu t tác đng đn kh nng sinh li ca ngân hàng. Trong hu ht các tài
liu tài chính, quy mô ca ngân hàng đc đo bng tng tài sn. Bên cnh đó cng
có mt s tác gi s dng logarit ca tin gi và cho vay đ đo lng hiu qu ca
quy mô. Ngân hàng c ln có th đt đc hiu qu kinh t quy mô vi chi phí
gim hoc hiu qu kinh t trong phm vi cho vay nhiu hn và mc đ đa dng
hóa sn phm cao hn có th tip cn nhng th trng mà mt ngân hàng nh
không th tham gia đc.

Các yu t nh hng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vit Nam
- 15 -
nh hng ca quy mô ngân hàng đn kh nng sinh li ca nó không đng
đu. Trong mt nghiên cu ca các ngân hàng châu Âu cho giai đon nm t 1992
đn 1998, Goddard và ctg (2004) đã xác đnh ch có mi quan h nh gia quy mô
và li nhun. Mt s nghiên cu trc đó có kt qu khác nhau. Smirlock (1985)
chng minh tác đng đáng k và tích cc ca quy mô ca mt ngân hàng v li
nhun ca nó. Short (1979) đi xa hn bng cách tuyên b quy mô có mt nh hng
tích cc lên li nhun thông qua vic gim chi phí huy đng vn cho các ngân hàng
ln. Sau đó, nghiên cu bi Goddard và ctg (2004) h tr các đ xut rng tng quy
mô ca mt ngân hàng có nh hng tích cc đn li nhun thông qua chi phí vn.
Tuy nhiên, các nghiên cu cng đa ra mt s bng chng cho thy có mi
quan h nghch bin gia quy mô và kh nng sinh li ca ngân hàng và gii thích
quy mô ca ngân hàng nu không hiu qu s tác đng ngc chiu vi kh nng
sinh li. Antonio (2012) cho rng vi các ngân hàng c trung bình đt hiu qu kinh
t v quy mô hn so vi mt trong hai ngân hàng ln hay nh. nh hng ca quy
mô là phi tuyn tính, nh hng tích cc ti li nhun càng tng và sau đó gim vì
nhng lý do quan liêu và lý do khác, đn mt ngng nht đnh ca quy mô, phi
kinh t ca quy mô có th phát sinh. Garcia-Herrero và ctg (2007) có kt lun rng
mt ngân hàng có quy mô ln nên gim chi phí vì hiu qu kinh t, quy mô ln

cng có th hàm ý rng ngân hàng khó khn hn nhiu đ qun lý hoc nó có th là
hu qu ca chin lc tng trng mnh m ca mt ngân hàng.
Miller và Noulas (1997) quan sát các yu t nh hng đn li nhun ca các
ngân hàng ti M cho giai đon 1985-1990, cho thy quy mô ca các ngân hàng đã
đc tìm thy là liên quan nghch bin vi li nhun. Mi quan h tiêu cc vi quy
mô này ch ra s thiu hiu qu kinh t v quy mô. Kosmidou và ctg (2005) điu tra
các yu t tác đng đn kh nng sinh li ca ngân hàng thng mi Vng quc
Anh
giai đon 1995-2002 kt lun rng mt trong các yu t quyt đnh quan trng
là t l quy mô ngân hàng có tác đng ngc chiu đn li nhun ngân hàng.