vận dụng kiến thức liên môn giải quyết tình huống biện pháp phòng ngừa sự phát sinh của muỗi gây bệnh ở người

Sở giáo dục và đào tạo hà nội
Phòng giáo dục Và đào tạo thanh oai


TấN TèNH HUNG:
BIN PHP PHềNG NGA S PHT SINH
CA MUI GY BNH NGI
- Trng THCS Thanh Thựy
- a ch: Thanh Thựy - Thanh Oai H Ni
- in thoi: 0984 130225
- Email:
- Mụn hc chớnh c vn dng: Sinh hc
- Cỏc mụn tớch hp: Cụng ngh, Giỏo dc cụng dõn
Nhúm hc sinh:
1. H v tờn: ng Phng Hoa
Ngy sinh: 6/3/2000 Lp: 9A
2. H v tờn: Nguyn Th Ho
Ngy sinh: 1/9/2000 Lp: 9A

Năm học: 2014 - 2015
Năm học: 2014 - 2015
Bµi dù thi liªn m«n
1.Tình huống:
“Biện pháp phòng ngừa sự phát sinh của muỗi gây bệnh ở người”
2. Mục tiêu giải quyết tình huống:
Vận dụng các kiến thức liên môn để giải quyết vấn đề: “Biện pháp
phòng ngừa sự phát sinh của muỗi gây bệnh ở người” để bảo vệ sức khỏe con
người cũng như đặt những nền móng vào việc đấu tranh với những căn bệnh
truyền nhiễm trong cuộc sống.
3. Tổng quan về các nghiên cứu liên quan đến việc giải quyết tình huống:

Để vấn đề được mọi người quan tâm, giải quyết ta có thể vận dụng vào
nhiều môn học khác nhau.
* Môn học chính: Sinh học lớp 7 bài “Trùng sốt rét và trùng kiết lị”
- Nắm được nguồn gốc, số loài, sự sinh sản của muỗi
- Các bệnh do muỗi gây ra và đối với con người
* Các môn học tích hợp:
- Môn Công nghệ lớp 6 Các biện pháp ngăn ngừa, phòng tránh giảm
thiểu muỗi qua các công trình nghiên cứu.
- Môn Công nghệ - Trồng cây lớp 9.
+ Biết trồng một số cây thảo dược không chỉ có thể nấu ăn, trang trí mà
còn có thể chống muỗi.
- Môn GDCD lớp 7 bài “Môi trường và tài nguyên thiên nhiên”
+ Con người phải có ý thức bảo vệ môi trường.
4. Giải pháp giải quyết tình huống:
Từ những kiến thức đã học hỏi và thu thập qua bộ môn Sinh học, ta có
thể rút ra được một số biện pháp để giải quyết vấn đề trên.
- Trước những con muỗi truyền bệnh sốt rét, người ta có thể diệt muỗi
bằng hóa chất, dùng màn tẩm hóa chất đang được mọi người sử dụng nhiều.
Phun thuốc diệt muỗi, diệt côn trùng đều đặn theo lời khuyên của cán bộ Trung
tâm Y tế Dự Phòng.
- Phương pháp phòng chống sốt rét đặt lên hàng đầu và đem lại kết quả
lâu dài là ý thức của chính mỗi con người trước việc bảo vệ, giữ gìn môi trường
sống của mình.
- San lấp các ao tù, vũng nước, loại bỏ các vật đừng chứa nước bẩn như
chậu, bình sành sứ hỏng để loại trừ các ổ loăng quăng (ấu trùng của muỗi).
- Mỗi người phải thường xuyên vệ sinh nhà cửa, dọn sạch sẽ môi trường
sống xung quanh, phát quang bụi rậm, thường xuyên khơi thông dòng chảy hoặc
thả cá vào bể, chum, vại để cá ăn loăng quăng.
2
Bµi dù thi liªn m«n

- Che đậy kín các vật tích nước, chứa nước ăn hằng ngày trong không
gian sống.
5. Thuyết minh tiến trình giải quyết tình huống:
- Theo kiến thức về Sinh học lớp 7 “Trùng sốt rét và trùng kiết lị” mà
ta được biết thì muỗi có ảnh hưởng vô cùng to lớn và nghiêm trọng đối với sức
khỏe của con người. Đặc biệt, là muỗi gây bệnh sốt rét.
Ký sinh trùng Plasmodium thuộc họ Plasmodidae nhóm bào tử trùng
ngành nguyên sinh động vật. Có 4 loài Plasmodium gây bệnh sốt rét ở người là
P. falciparum, P. vivax, P. ovale, P. malariae. Việt Nam có hai loài phổ biến: P.
falciparum, P.vivax. Chu kỳ vô tính ở người và chu kỳ hữu tính ở muỗi: Chu kỳ
vô tính. Thời kỳ phát triển trong gan. Muỗi Anopheles có thoa trùng đốt người,
thoa trùng từ tuyến nước bọt muỗi vào máu ngoại biên người. Chỉ ở trong máu
ngoại biên chừng nửa tiếng đến một tiếng vì máu không phải là môi trường thích
hợp cho thoa trùng phát triển. Thoa trùng chủ động tìm và thâm nhập trong tế
bào gan. Ở đây thoa trùng lấn át tế bào gan đẩy dần tế bào gan sang một phía.
Thoa trùng phân chia nhân và nguyên sinh chất. Nhân phân tán vào nguyên sinh
chất, xung quanh nhân có những mảnh nguyên sinh chất tạo thành những mảnh
phân liệt. Số lượng những mảnh phân liệt rất lớn khác hẳn với những mảnh phân
liệt trong hồng cầu. Khi đã có rất nhiều mảnh phân liệt trong tế bào gan, tế bào
gan bị vỡ ra, giải phóng ký sinh trùng mới. Có một số thoa trùng nhất là của P.
vivax, P.ovale, P. malariae khi xâm nhập vào tế bào gan chưa phát triển ngay tạo
thành các “thể ngủ - Hypnozoites” có thể tồn tại lâu dài trong gan, khi có điều
kiện thích hợp “ thể ngủ” lại phát triển sinh sản và gây bệnh. Chính vì thế ủ bệnh
lâu dài, gây tái phát xa hoặc rất xa. Đây là một bệnh lây nhiễm, gây ra bởi ký
sinh trùng Plasmodium, lây truyền từ người bệnh sang người lành qua các vết
đốt của loài muỗi Anophen (Muỗi Đòn Sóc). Bệnh thường xảy ra tại các khu
vực nhiệt đới và cân nhiệt đới của Châu Mỹ, Châu Á và Châu Phi. Bệnh nhân
nếu không được chữa trị kịp thời có nguy cơ cao dẫn đến tử vong. Sốt rét gây ra
chứng thiếu máu, da xanh xao, gan và lá lách to. Với trẻ em, sốt rét khiến cơ thể
trẻ còi cọc, chậm lớn, kém thông minh. Phụ nữ có thai nếu mắc sốt rét dễ bị sảy

thai, sinh non.
3
Bµi dù thi liªn m«n
- Cùng với sự phát sinh của muỗi truyền bệnh sốt rét là muỗi vân gây
bệnh sốt xuất huyết ở người. Muỗi vằn là loại sống trong nhà, mọi hoạt động
trong vòng đời đều gắn liền với đời sống của con người. Muỗi sốt xuất huyết chỉ
để ở các vật chứa nước sạch có sẵn trong nhà và xung quanh hiên nhà, nhất là
những vật có ánh nắng mặt trời chiếu rọi 30-40%/ngày (cho nước ấm), chưa
thấy tài liệu nào ghi nhận muỗi vằn đẻ trứng ở nơi môi trường nước dở bẩn.
Virus gât bệnh sốt xuất huyết truyền qua đường muỗi cái chích người và hiện
không có vắc xin hay thuốc đặc trị. Bệnh sốt xuất huyết do muỗi vằn Aedes
egypti truyền bệnh, có thể xuất hiện quanh năm nhưng phát triển nhiều về mùa
mưa, vì muỗi sinh sản nhanh trong mùa này. Sốt xuất huyết là bệnh nhiễm trùng
cấp gây ra bởi virus Dengue, muỗi vằn là vật trung gian truyền bệnh. Triệu
chứng của bệnh bao gồm sốt cao đột ngột, người mệt mỏi, đau đầu, đau sau hốc
mắt, đau cơ, chán ăn, buồn nôn. Khi bệnh nặng, bệnh nhân có thể bị xuất huyết
nặng, tổn thương các cơ quan như gan, não, tim,… dẫn đến tử vong. Những khu
vực đông dân cư có tập quán chứa nước sạch ở nhiều loại dụng cụ, nơi công
trường xây dựng, khu vực đang đô thị hóa, nơi có nhiều đồ vật phế thải chứa
nước mưa rất thuận lợi cho dịch bệnh bùng phát.
- Nguyên nhân dẫn đến sự phát sinh của muỗi gây bệnh cho con người
một phần chính là do cuộc sống của con người gây ra. Ta thấy hiện nay, đặc biết
là ở các vùng nông thôn, xuất hiện rất nhiều đường ống, cống, rãnh trên khắp
các con đường làng, xã. Suốt hai bên đường là hai đường cống đen ngòm, bẩn,
có mùi khó chịu, gây ra mất mĩ quan và còn ảnh hướng đến con người. Những
4
Bµi dù thi liªn m«n
đường cống đen bẩn ấy là nơi ẩm thấp và cũng chính nó làm muỗi sinh sôi phát
triển, bay đến chỗ có người ở và gây bệnh.
- Qua đây ta có thể thấy được sự phát sinh của muỗi cũng gắn liền với đời

sống của con người. Muỗi đang lây lan và phát triển mạnh mẽ, đang đe dọa sức
khỏe của con người một cách nghiêm trọng, sức khỏe của con người bị ảnh
hưởng, nhiều bệnh tật tăng lên và ngày càng khó chữa trị.

- Đứng trước sự lây lan phát triển mạnh mẽ của muỗi gây bệnh cho con
người các nhà khoa học đang không ngừng đấu tranh, đương đầu với những khó
khăn, tác hại đó mà cho ra nghiên cứu biết bao phương pháp mới.
- Ta đã biết bệnh sốt rét thường lây lan rất nhanh qua muỗi cái Anophele
khi chúng đốt người, vì vậy các nhà khoa học trên thế giới đã thử nghiệm một
phương pháp mới nhằm loại bỏ bệnh này bằng cách biến đổi gen các con muỗi
cái để chúng chỉ sinh ra muỗi đực. Phương pháp này nhằm biến đổi gen quyết
định giới tính của muỗi Anophele là véc tơ chính truyền bệnh sốt rét bằng cách
tiêm vào những con muỗi đực một gen được cấy nhiễm sắc thể X trong quá trình
sản xuất tinh dịch, khiến muỗi cái chỉ sinh ra muỗi đực con mà không sinh ra
muỗi cái có khả năng truyền bệnh sốt rét. Đó là biện pháp làm biến đổi tỉ lệ giới
tính của loài nhằm ngăn chặn việc tạo ra các con cái có thể đốt và truyền bệnh
cho người. Các nỗ lực toàn cầu nhằm làm giảm tỷ lệ tử vong do sốt rét đã giảm
xuống còn 42% từ năm 2000, căn bệnh này là một mối đe dọa chính tại các vùng
cận hoang mạc Sahara. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO) hơn 3,4 tỷ người
đang có nguy cơ mắc sốt rét và 627.000 người chết do sốt rét trên thế giới mỗi
năm.
5
Bµi dù thi liªn m«n
- Không chỉ ngừng ở phương pháp nhằm biến đổi gen mà tiến sĩ Mark
Benedict, nhà nghiên cứu tại tổ chức Năng lượng nguyên tử quốc tế đã nghiên
cứu ra phương pháp làm vô sinh muỗi (The Sterile Insect Technique, viết tắt là
SIT). Phương pháp này phát huy tác dụng sẽ làm giảm dần số lượng của quần
thể côn trùng và theo lý thuyết đến một lúc nào đó sẽ tiêu diệt được hoàn toàn
loài muỗi làm lan truyền bệnh sốt rét trong một vùng nhất định. Bước đầu của
phương pháp này là tạo ra một thế hệ muỗi đực vô sinh (bằng phương pháp

chiếu tia phóng xạ), thả chúng vào môi trường để giao phối với muỗi cái. Vì
muỗi cái chỉ giao phối một lần trong đời, nên chúng sẽ không thể cho ra đời thế
hệ sau. Nhờ vậy, quần thể muỗi sẽ giảm dần.
- Nhận thức được mối đe doạ to lớn của muỗi đối với con người, các nhà
khoa học đang nỗ lực không ngừng. Không chỉ sốt rét mà sốt xuất huyết cũng
đang là tác hại vô cùng to lớn đối với sức khỏe và tính mạng của con người.
Giới chuyên gia lẫn thống kê cho biết bệnh này lây cho 100 triệu người mỗi năm
và đe doạ một phần ba dân cư trên thế giới. Giới khoa học hy vọng rằng các loại
muỗi đực do họ muỗi cấy khi giao phối với muỗi cái sẽ tạo ra một loài muỗi con
có chứa gen giới hạn khi mọc cánh. Các con muỗi cái ở thế hệ sau nhận gen của
bố và không thể bay vì cánh không phát triển bình thường.
- Trong khoa học, các nghiên cứu, phương pháp mới đang ngày càng
được mở rộng, nâng cao để đối phó với tình trạng phát sinh mạnh mẽ của muỗi
trong cuộc sống loài người ngày nay. Và chúng ta cũng có thể hành động ngay
lúc này trong không gian sống của gia đình bằng việc vận dụng bộ môn Công
Nghệ - Trồng cây vào cuộc sống để đối phó với muỗi gây bệnh. Ta đã được biết
một số loài thực vật không chỉ có tác dụng làm gia vị thơm ngon cho các món
ăn, trang trí cảnh vật và là thảo dược đối với sức khỏe thì nó cũng có tác dụng
phòng chống và xua đuổi muỗi.
+ Cây sả là một trong những loại cỏ rất tự nhiên dễ trồng và có khá nhiều
tinh dầu. Nhiều nghiên cứu cho thấy, tinh dầu sả có khả năng khiến muỗi sợ tốt
hơn gấp nhiều lần thuốc trị muỗi.
+ Trồng các loại cây có thể xua đuổi muỗi như: cây hung thơm, cây
hương thảo, cây cúc vạn thọ…. Lưu ý: Nếu chẳng may bị muỗi đốt, bạn cũng có
thể sử dụng ngay một số loại tinh dầu có trong chúng để thoa lên trên vết muỗi
cắn nhằm thoát khỏi tình trạng bị sưng và ngứa ngáy.
- Mỗi con người đều phải có ý thức, trách nhiệm trước vấn đề của toàn xã
hội, toàn loài người. Muỗi đang ngày càng phát triển và đe dọa đến sức khỏe và
6
Bµi dù thi liªn m«n

tính mạng của con người nên mỗi người cần phải có những hành động thiết thực
và chung tay góp sức vào vấn đề có tính toàn xã hội này.
6. Ý nghĩa của việc giải quyết tình huống:
Trong cuộc sống hiện nay, đang ngày càng mở cửa hội nhập với toàn
thế giới thì mục tiêu giáo dục hiện nay là nhằm tạo ra nhưng những con người
toàn diện, có đầy đủ kiến thức về nhiều lĩnh vực trong đời sống nhằm đáp ứng
nhu cầu của con người, của xã hội. Vậy nên kiến thức và các biện pháp để bảo
vệ sức khỏe là vô cùng cần thiết. Việc giải quyết tình huống có ý nghĩa giúp
chúng ta rèn luyện việc vận dụng kiến thức của nhiều môn học để giải quyết tình
huống: “Biện pháp phòng ngừa sự phát sinh của muỗi” là thể hiện sự hiểu biết
của mỗi chúng ta, góp phần vào việc ngăn ngừa sự phát sinh của muỗi, bảo vệ
sức khỏe của toàn nhân loại, cũng là một bước tiến mới trong cuộc đấu tranh với
các bệnh tật của con người, từ đó cũng là góp phần xây dựng và phát triển đất
nước. Đồng thời việc tích hợp các môn học vào việc giải quyết các vấn đề cấp
thiết trong cuộc sống hiện nay, là một lần nữa khẳng định lợi thế và kiến thức
liên môn của người học.
Trong thực tiễn học tập xã hội ngày nay, chúng ta còn gặp nhiều tình
huống khác nhau từ đơn giản đến phức tạp cần được giải quyết, trong học tập
cũng như trong cuộc sống. Để giải một bài Toán phức tạp ta cần phải áp dụng
các môn Toán- Lý- Hóa để tìm ra đáp số. Hay vấn đề môi trường trong cuộc
sống ta có thể tìm hiểu, học hỏi thông tin từ môn Ngữ văn, GDCD, Sinh học,
Chính vì thế chúng ta càng thấy tầm quan trọng của việc vận dụng kiến thức liên
mon vào thực tiễn đời sống- sức khỏe- xã hội, đặc biệt là tình huống: “Biện
pháp phòng ngừa sự phát sinh của muỗi”.
Nhóm học sinh thực hiện.
Đặng Phương Hoa
Nguyễn Thị Hảo
7