biểu tượng trong tác phẩm kafka bên bờ biển của murakami haruki

ĐẠ
ĐẠ
ĐẠ
ĐẠI
I
I
IH
H
H
HỌ
Ọ
Ọ
ỌC
C
C
CC
C
C
CẦ
Ầ
Ầ
ẦN
N
N
NTH
TH
TH
THƠ
Ơ
Ơ
Ơ

KHOA
KHOA
KHOA
KHOAKHOA
KHOA
KHOA
KHOAH
H
H
HỌ
Ọ
Ọ
ỌC
C
C
CX
X
X
XÃ
Ã
Ã
ÃH
H
H
HỘ
Ộ
Ộ
ỘI
I
I

IV
V
V
VÀ
À
À
ÀNH
NH
NH
NHÂ
Â
Â
ÂN
N
N
NV
V
V
VĂ
Ă
Ă
ĂN
N
N
N
B
B
B
BỘ
Ộ

Ộ
ỘM
M
M
MÔ
Ô
Ô
ÔN
N
N
NNG
NG
NG
NGỮ
Ữ
Ữ
ỮV
V
V
VĂ
Ă
Ă
ĂN
N
N
N
TR
TR
TR
TRẦ

Ầ
Ầ
ẦN
N
N
NLAM
LAM
LAM
LAMVY
VY
VY
VY
MSSV
MSSV
MSSV
MSSV:
:
:
:6106374
6106374
6106374
6106374
BI
BI
BI
BIỂ
Ể
Ể
ỂU
U

U
UT
T
T
TƯỢ
ƯỢ
ƯỢ
ƯỢNG
NG
NG
NGTRONG
TRONG
TRONG
TRONGT
T
T
TÁ
Á
Á
ÁC
C
C
CPH
PH
PH
PHẨ
Ẩ
Ẩ
ẨM
M

M
M
KAFKA
KAFKA
KAFKA
KAFKAB
B
B
BÊ
Ê
Ê
ÊN
N
N
NB
B
B
BỜ
Ờ
Ờ
ỜBI
BI
BI
BIỂ
Ể
Ể
ỂN
N
N
N

C
C
C
CỦ
Ủ
Ủ
ỦA
A
A
AMURAKAMI
MURAKAMI
MURAKAMI
MURAKAMIHARUKI
HARUKI
HARUKI
HARUKI
Lu
Lu
Lu
Luậ
ậ
ậ
ận
n
n
nv
v
v
vă
ă

ă
ăn
n
n
nt
t
t
tố
ố
ố
ốt
t
t
tnghi
nghi
nghi
nghiệ
ệ
ệ
ệp
p
p
pđạ
đạ
đạ
đại
i
i
ih
h

h
họ
ọ
ọ
ọc
c
c
c
Ng
Ng
Ng
Ngà
à
à
ành
nh
nh
nhNg
Ng
Ng
Ngữ
ữ
ữ
ữV
V
V
Vă
ă
ă
ăn

n
n
n
C
C
C
Cá
á
á
án
n
n
nb
b
b
bộ
ộ
ộ
ộh
h
h
hướ
ướ
ướ
ướng
ng
ng
ngd
d
d

dẫ
ẫ
ẫ
ẫn
n
n
n:
:
:
:TR
TR
TR
TRẦ
Ầ
Ầ
ẦN
N
N
NV
V
V
VŨ
Ũ
Ũ
ŨTH
TH
TH
THỊ
Ị
Ị

ỊGIANG
GIANG
GIANG
GIANGLA
LA
LA
LA
C
C
C
Cầ
ầ
ầ
ần
n
n
nTh
Th
Th
Thơ
ơ
ơ
ơ,
,
,
,2013
2013
2013
2013
2

ĐỀCƯƠNG
BI
BI
BI
BIỂ
Ể
Ể
ỂU
U
U
UT
T
T
TƯỢ
ƯỢ
ƯỢ
ƯỢNG
NG
NG
NGTRONG
TRONG
TRONG
TRONGT
T
T
TÁ
Á
Á
ÁC
C

C
CPH
PH
PH
PHẨ
Ẩ
Ẩ
ẨM
M
M
M
KAFKA
KAFKA
KAFKA
KAFKAB
B
B
BÊ
Ê
Ê
ÊN
N
N
NB
B
B
BỜ
Ờ
Ờ
ỜBI

BI
BI
BIỂ
Ể
Ể
ỂN
N
N
N
C
C
C
CỦ
Ủ
Ủ
ỦA
A
A
AMURAKAMI
MURAKAMI
MURAKAMI
MURAKAMIHARUKI
HARUKI
HARUKI
HARUKI
PH
PH
PH
PHẦ
Ầ

Ầ
ẦN
N
N
NM
M
M
MỞ
Ở
Ở
ỞĐẦ
ĐẦ
ĐẦ
ĐẦU
U
U
U
1.Lídochọnđềtài
2.Lịchsửvấnđề
3.Mụcđíchnghiêncứu
4.Phạmvinghiêncứu
5.Phươngphápnghiêncứu
PH
PH
PH
PHẦ
Ầ
Ầ
ẦN
N

N
NN
N
N
NỘ
Ộ
Ộ
ỘI
I
I
IDUNG
DUNG
DUNG
DUNG
CH
CH
CH
CHƯƠ
ƯƠ
ƯƠ
ƯƠNG
NG
NG
NG1
1
1
1
NH
NH
NH

NHỮ
Ữ
Ữ
ỮNG
NG
NG
NGV
V
V
VẤ
Ấ
Ấ
ẤN
N
N
NĐỀ
ĐỀ
ĐỀ
ĐỀCHUNG
CHUNG
CHUNG
CHUNG
1.1Giớithuyếtvềkháiniệmbiểutượng
1.1.1Giớithuyếtchungvềbiểutượng
1.1.2Biểutượngtrongvănhọc
1.2TácgiảMurakamiHaruki
1.2.1Cuộcđời
1.2.2Sựnghiệpsángtác
1.3Tácphẩm
Kafka

Kafka
Kafka
Kafkab
b
b
bê
ê
ê
ên
n
n
nb
b
b
bờ
ờ
ờ
ờbi
bi
bi
biể
ể
ể
ển
n
n
n
1.3.1Tómtắtnộidungtácphẩm
1.3.2Giảithưởngvàdưluận
CH

CH
CH
CHƯƠ
ƯƠ
ƯƠ
ƯƠNG
NG
NG
NG2
2
2
2
Ý
Ý
Ý
ÝNGH
NGH
NGH
NGHĨ
Ĩ
Ĩ
ĨA
A
A
AN
N
N
NỘ
Ộ
Ộ

ỘI
I
I
IDUNG
DUNG
DUNG
DUNGC
C
C
CỦ
Ủ
Ủ
ỦA
A
A
ABI
BI
BI
BIỂ
Ể
Ể
ỂU
U
U
UT
T
T
TƯỢ
ƯỢ
ƯỢ

ƯỢNG
NG
NG
NGTRONG
TRONG
TRONG
TRONGT
T
T
TÁ
Á
Á
ÁC
C
C
CPH
PH
PH
PHẨ
Ẩ
Ẩ
ẨM
M
M
M
2.1Bảnthểconngười
2.1.1Hìnhảnhconquạ
2.1.2Hìnhảnhlinhhồnsống,giấcmơ
2.1.3Hìnhảnhcáibóng
2.2Nỗisợhãivàsựdunghòavớiđịnhmệnh

2.2.1MặccảmOedipus
2.2.2PhứccảmGenji
2.3Thựctạiphứcdiện
3
2.3.1Thếgiớicửavào
2.3.2JohnnieWalker,đạitáSandersvàcâysáothuhồn
2.3.3Phiếnđácửavào
2.4Tínhhệthốngcủacácbiểutượngtrongtácphẩm
CH
CH
CH
CHƯƠ
ƯƠ
ƯƠ
ƯƠNG
NG
NG
NG3
3
3
3
NGH
NGH
NGH
NGHỆ
Ệ
Ệ
ỆTHU
THU
THU

THUẬ
Ậ
Ậ
ẬT
T
T
TX
X
X
XÂ
Â
Â
ÂY
Y
Y
YD
D
D
DỰ
Ự
Ự
ỰNG
NG
NG
NGBI
BI
BI
BIỂ
Ể
Ể

ỂU
U
U
UT
T
T
TƯỢ
ƯỢ
ƯỢ
ƯỢNG
NG
NG
NGTRONG
TRONG
TRONG
TRONGT
T
T
TÁ
Á
Á
ÁC
C
C
CPH
PH
PH
PHẨ
Ẩ
Ẩ

ẨM
M
M
M
3.1Nghệthuậtsửdụngyếutốhuyềnảo
3.2Thủpháphuyềnthoạivàgiảihuyềnthoại
3.3Thủphápphânmảnh
3.4Phépliênvănbản
PH
PH
PH
PHẦ
Ầ
Ầ
ẦN
N
N
NK
K
K
KẾ
Ế
Ế
ẾT
T
T
TLU
LU
LU
LUẬ

Ậ
Ậ
ẬN
N
N
N
4
PH
PH
PH
PHẦ
Ầ
Ầ
ẦN
N
N
NM
M
M
MỞ
Ở
Ở
ỞĐẦ
ĐẦ
ĐẦ
ĐẦU
U
U
U
5

1.
1.
1.
1.L
L
L
Lí
í
í
ído
do
do
doch
ch
ch
chọ
ọ
ọ
ọn
n
n
nđề
đề
đề
đềt
t
t
tà
à
à

ài
i
i
i
NgườiViệtNambiếtđếnnềnvănhóaNhậtBảnđãtừrấtlâu,mộttrongnhững
nềnvănhóalâuđờivàđộcđáocủathếgiới.Chúngtacảmthấygầngũivớicáchsống
giảndịhòamìnhvàothiênnhiên,thúvịvớisựtinhtếnhẹnhàng,thanhthoátnhưng
cũngkhôngkhỏicảmphụctrướcsựmạnhmẽvàquyếtliệtcủanhữngvõsĩđạo.Nền
vănhóaấychứađựngnhữngsựđốilậpnhưngkhôngmâuthuẫnnhau,màngượclại,
chúnglạihòaquyệnvàpháttriểncókhiđếnmứccựcđoantạothànhmộtsựnétđặc
trưngkhôngnơinàocóđược.Nóiđếnvănhóa,mộtlẽhiểnnhiênkhôngthểkhôngnói
đếnvănchương.ĐãtừlâuchúngtabiếtđếnđếnvănhọcthờiHeian,đếnthơHaiku,
chođếnnhữngnhàvănhiệnđạinhưKawabataYasunari,AkutagawaRyunosuke,
SosekiNatsume,OgaiMorihoặcgầnđâyhơnlàOeKenzaburohayAbeKobo.Qua
nhữngtácphẩmcủahọ,mộtNhậtBảnkìbíđếngầnhơnvớichúngtacùngvớisự
phongphúquacáccáchkểriêngcủamỗingười.MộtNhậtBảnrõràngvàcóđờisống
riêngtừxaxưađếnnhữngnămsauthếchiếnthứhaichấnđộngthếgiới.Đấylàtiềnđề
đểnhữngnhàvănsaunàytiếptụcpháttriểnnềnvănhọcthànhcôngrựcrỡđóvớihai
giảiNobelvănhọcdanhgiá.
VănhọcNhậtBảnđươngđạinổilênbacâybútnổitiếngmàbáochívẫn
thườnggọilàtổhợp“haiMurakamivàmộtBanana”(baogồmMurakamiHaruki,
MurakamiRyuvàBananaYoshimoto),trongđókhôngthểphủnhậnMurakami
HarukilànhàvăncósứcảnhhưởnglớnkhôngchỉtrongkhuônkhổNhậtBảnmàcả
trêntoànthếgiới.NướcNhậthiệnnaypháttriểnrấtmạnhsaunhữngthấtbạicủacuộc
thếchiến,làmộtđấtnướcđầynăngđộngvàsángtạokhiếnmọingườiphảingưỡng
mộvàkínhphục.Thếnhưng,đằngsauvẻngoàiđầyhàonhoángđócòncónhữngẩn
ứckhôngnóinênlời.MurakamiHarukihiểuđượcmặttráiấy,đểtừkinhnghiệmvà
tàinăngcủamình,ôngkểnhữngcâuchuyệnmộtcáchtàitìnhmàkhôngphảiaicũng
làmđược.Trongmộtthếgiớicàngngàycàngphẳngnhưhiệnnay,câuchuyệnvềNhật
Bảnđồngthờicũnglàcâuchuyệnchungvềthânphậnconngười.Chínhvìthế,những

tácphẩmcủaôngcósứclayđộngmạnhmẽvàocảmxúccủađộcgiả.Ôngthànhcông
ởcảhaimảng,truyệnngắnvàtiểuthuyếtnhưnglạiđượcbiếtđếnnhiềuhơnởthểloại
tiểuthuyết.Tácphẩmcủaôngđãđượcdịchrahơnbốnmươithứtiếngvàvẫnđang
đượcliêntụcdịchvàxuấtbản.Thếnhưng,chỉgầnđâybạnđọcViệtNammớiđược
tiếpcậnvớisáchcủaông,tuynhiêncũngđủtạoramộtcơnsốtMurakamithậtsự,nhất
6
làởgiớitrẻ.VìsựmớimẻnàymàởViệtNamchưacónhiềucôngtrìnhnghiêncứu
sâucủagiớihọcthuậtvềtácphẩmcủaông,phầnlớnlànhữngbàiđăngtrênmạngvà
mộtsốtạpchívănhọc.VănchươngcủaMurakami“
làmộtsựkếthợphàihòa,độc
đáotừnhữngtácđộngqualạicủavănhóaphươngTây,tưduythẩmmỹphươngĐông
trongmộttàinăngtiểuthuyếtbậcthầy”
(NguyễnAnhDân)[28],điềunàyđúngvớicả
haiphươngdiệnnộidungvànghệthuật.Chínhvìthế,sựkìbívàphứctạptrongsáng
táccủaôngkhôngchỉlôicuốnđộcgiảmàcònlàsựtháchthứcvàgợiranhiềucâuhỏi
đểđàosâudànhchocácnhànghiêncứu.
Đãtừrấtlâuconngườitưduybằngbiểutượngvàsửdụngbiểutượngđểlưu
giữvàtruyềnđạtnhữngsuynghĩcủamình.VớingườiNhật,biểutượngtừlâuđãđóng
vaitròrấtquantrọngchotrítưởngtượng,từtrongtruyềnthốngđãcónhữngchiếc
gương,cánhhoa,thanhkiếm,bộkimono…chúngđãtồntạinhưnhữngchuẩnmựctừ
trongtâmthứccủahọ.Biểutượnglàmộtchiếccầunốikếtgiữavănhóadântộcvới
vănminhnhânloại,giữanhàvănvàngườiđọc
,“Nóilàchúngtasốngtrongmộtthế
giớibiểutượngthìvẫnchưađủ,phảinóilàmộtthếgiớibiểutượngđangsốngtrong
chúngta”
(NhậtChiêu)[6;tr.32].Đâycũngchínhlàđiểmhấpdẫntrongsángtáccủa
Murakami,điềulàmnênsựbíẩnvàlôicuốnvàchiềusâutrongtácphẩmcủaông.Hệ
thốngbiểutượngcủaMurakami
“đadạngvàphứctạp,nótrảidàitrêncácbìnhdiện
khônggian,thờigian,nhânvậtđếncấutrúc,kếtcấu”

(NguyễnAnhDân)[27].Khám
phánhữngbiểutượngtrongtácphẩmcủaônglàkhámphácuộcsốnghiệnthựcthông
quanhữngẩndụ,siêuhìnhvàđanghĩa.Điềunàytạonênmộtphongcáchmangđậm
sựsángtạocủacánhânôngđồngthờilạicóliênhệsâuxavớitruyềnthống.
Trongcâuchuyện
Kafka
Kafka
Kafka
Kafkab
b
b
bê
ê
ê
ên
n
n
nb
b
b
bờ
ờ
ờ
ờbi
bi
bi
biể
ể
ể
ển,

n,
n,
n,
Murakamiđãdùngmộthệthốngbiểu
tượngđadạngnhưthế,điềuđókhôngchỉphảnánhmộtchiềusâutâmlinhmàcòngiải
thíchcảnhữngvấnđềnónghổitrongcuộcsốngđươngđại.Biểutượngthườngđược
khaithácnhiềubởinhữnggiátrịẩn,nhữngtầngsâuýnghĩa,Murakamikhôngchỉchú
ýđếnđiềuấymàcònxembiểutượngnhưnhững“nhânvật”đặcbiệt,xuấthiệndày
đặc,hệthốngvàthamgiatrựctiếpvàonộidungcủacâuchuyện.Điềunàygópphần
khôngnhỏvàothànhcôngcũngnhưtạotiếngvanglớncủatácphẩm.Xétvềmặtkhoa
học,biểutượngtrongvănhọckhôngcònmớimẻnhưngMurakamiđãcónhữngsáng
tạođộcđáocủariêngmình,cầnphảicónhữngtìmhiểuđểthấyđượcsựkếthừavà
pháttriểncủaông,mộtnhàvănlớnmangtầmthếgiới,mộtngườikểchuyệnbậcthầy.
7
ỞViệtNam,cácnhànghiêncứuđãcósựquantâmnhấtđịnhvềvấnđềnày,tuynhiên
vẫncòndừnglạiởnhữngbàiviếttrênmạng,chưacónhữngcôngtrìnhlớn,sâusắcvà
cósứckháiquátcao.Thếnên,đâylàmộtđềtàithúvịvẫncònđangđượcbỏngỏ.Vì
thế,vớimongmuốnbướcđầukhámphávàđónggópýkiếncủamình,chúngtôichọn
đềtài
Bi
Bi
Bi
Biể
ể
ể
ểu
u
u
ut
t

t
tượ
ượ
ượ
ượng
ng
ng
ngtrong
trong
trong
trongt
t
t
tá
á
á
ác
c
c
cph
ph
ph
phẩ
ẩ
ẩ
ẩm
m
m
mKafka
Kafka

Kafka
Kafkab
b
b
bê
ê
ê
ên
n
n
nb
b
b
bờ
ờ
ờ
ờbi
bi
bi
biể
ể
ể
ển
n
n
nc
c
c
củ
ủ

ủ
ủa
a
a
aMurakami
Murakami
Murakami
MurakamiHaruki
Haruki
Haruki
Haruki
đểtìm
hiểuvànghiêncứu.
2.
2.
2.
2.L
L
L
Lị
ị
ị
ịch
ch
ch
chs
s
s
sử
ử

ử
ửnghi
nghi
nghi
nghiê
ê
ê
ên
n
n
nc
c
c
cứ
ứ
ứ
ứu
u
u
uv
v
v
vấ
ấ
ấ
ấn
n
n
nđề
đề

đề
đề
MurakamiHarukiđượcxemlàmộthiệntượngtrênvănđànthếgiớivớinhững
phácáchđầytáobạo,tạoratháchthứccũngnhưsứchấpdẫnvớicácnhànghiêncứu.
TậptruyệnđầutiêncủaMurakamiđượcdịchsangtiếngViệtlàtiểuthuyết
R
R
R
Rừ
ừ
ừ
ừng
ng
ng
ng
Nauy
Nauy
Nauy
Nauy
xuấtbảnnăm1997,tácphẩmkhônggâyđượctiếngvanglạibịthuhồidovi
phạmlỗiinấnnêncóthểxemnhữngtậptruyệnđượcphổbiếnchínhthứctrướctiênlà
haitậptruyệnngắn
Đ
Đ
Đ
Đom
om
om
omđó
đó

đó
đóm,
m,
m,
m,Ng
Ng
Ng
Ngà
à
à
ày
y
y
yđẹ
đẹ
đẹ
đẹp
p
p
ptr
tr
tr
trờ
ờ
ờ
ời
i
i
iđể
để

để
đểxem
xem
xem
xemKangaroo
Kangaroo
Kangaroo
Kangaroo
vàtiểuthuyết
R
R
R
Rừ
ừ
ừ
ừng
ng
ng
ng
Nauy
Nauy
Nauy
Nauy
cùngxuấtbảnnăm2006.Tínhđếnnaytácphẩmcủaôngđượcgiớithiệuvới
bạnđọcViệtNamđãđượcbảynăm,mộtkhoảngthờigiankhôngquádàinhưngcũng
khôngphảilàngắnđểcónhữngcôngtrìnhnghiêncứu.Thếnhưng,vềmảngvăn
chươngđươngđạiNhậtBảnnóichungvàMurakaminóiriêngthìsựquantâmcònhạn
chếvàphổbiếnnhữngbàiviếttrênmạnghơnlàcáccôngtrìnhđượcxuấtbản.Cho
đếnnay,ngoàiquyển
Truy

Truy
Truy
Truyệ
ệ
ệ
ện
n
n
nng
ng
ng
ngắ
ắ
ắ
ắn
n
n
nMurakami
Murakami
Murakami
MurakamiHaruki
Haruki
Haruki
Haruki-
-
-
-nghi
nghi
nghi
nghiê

ê
ê
ên
n
n
nc
c
c
cứ
ứ
ứ
ứu
u
u
uv
v
v
và
à
à
àph
ph
ph
phê
ê
ê
êb
b
b
bì

ì
ì
ình
nh
nh
nh
do
HoàngLongbiênsoạn,donhàxuấtbảnTổnghợpThànhphốHồChíMinhxuấtbản
năm2006thìchưacóquyểnsáchhaychuyênluậnnàokhácvềMurakamiđượcinấn
vàxuấtbản.Tuynhiên,quyểnsáchchủyếugiớithiệucáctruyệnngắncủaônghơnlà
nghiêncứuvàphêbình.BàiviếtcủatácgiảđãchothấyvịtrícủaMurakamitrongnền
vănhọcNhậtBản,vàsosánhtruyệnngắncủaôngvớitruyệnngắncủanhàvăn
KawabataYasunari.Năm2007,côngtyvănhóavàtruyềnthôngNhãNamkếthợpvới
ĐạisứquánNhậtBảntổchứchộithảovềcáctácphẩmcủaMurakamiHarukivà
BananaYoshimoto.Kỷyếucủahộinghịđãtậphợpđượcnhiềubàiviếtcógiátrịvà
mộtsốđượcphổbiếntrênmạnginternet.Cácbàiviếttrênmạngcóthểchiathành
nhiềumảng,vìphầnlớnlàcácbàiviếttrênmạngnêncónhữngbàimanghơihướng
cảmnhận,mộtsốbàiđivàonhữngvấnđềcụthểtrongtừngtácphẩm,mộtsốbàitổng
hợpvềphươngphápsángtácchungcủanhàvăn.Vấnđềbiểutượngtrongsángtáccủa
Murakamicũngđượcnhắcđếntrongnhiềubàiviếtnhưngđivàophântíchchuyênsâu
8
nhấtlàvềnghệthuậtxâydựngbiểutượngvẫnchưađượcchúývàkhôngcónhiềubài
nghiêncứu.Dựatrêncáctổnghợp,chúngtôichiathànhnhữngvấnđềđượcliệtkêbên
dưới.
Yếutốhuyềnảonhậnđượckhánhiềusựquantâm,đâycũnglàmộttrong
nhữngđặctrưngtrongsángtáccủaMurakami.Bàiviết“
Kafka
Kafka
Kafka
Kafkab

b
b
bê
ê
ê
ên
n
n
nb
b
b
bờ
ờ
ờ
ờbi
bi
bi
biể
ể
ể
ển
n
n
n”
”
”
”–
–
–
–c

c
c
câ
â
â
âu
u
u
utr
tr
tr
trả
ả
ả
ả
l
l
l
lờ
ờ
ờ
ời
i
i
ic
c
c
củ
ủ
ủ

ủa
a
a
aph
ph
ph
phươ
ươ
ươ
ương
ng
ng
ngĐô
Đô
Đô
Đông
ng
ng
ngv
v
v
về
ề
ề
ềc
c
c
cá
á
á

ái
i
i
iphi
phi
phi
phil
l
l
lí
í
í
í
củatácgiảKhánhPhươnglígiảicáibíẩnchínhlà
nhữngđiềusâukíntrongtâmhồnconngườimàcụthểlàởtừngnhânvật.Trongbài
viết
B
B
B
Bứ
ứ
ứ
ức
c
c
ch
h
h
họ
ọ

ọ
ọa
a
a
aphi
phi
phi
phil
l
l
lí
í
í
ív
v
v
và
à
à
àph
ph
ph
phả
ả
ả
ản
n
n
nquang
quang

quang
quangx
x
x
xã
ã
ã
ãh
h
h
hộ
ộ
ộ
ội
i
i
itrong
trong
trong
trong“
“
“
“Bi
Bi
Bi
Biê
ê
ê
ên
n

n
nni
ni
ni
niê
ê
ê
ên
n
n
nk
k
k
kí
í
í
íchim
chim
chim
chimv
v
v
vặ
ặ
ặ
ặn
n
n
nd
d

d
dâ
â
â
ây
y
y
yc
c
c
có
ó
ó
ót
t
t
t”
”
”
”
của
tácgiảNguyễnAnhDânđãnhìnvấnđềhuyềnảoởnhiềugócđộnhưtầnsốxuấthiện
cao,cảmquanhuyềnảo,nhữngbíẩncủavôthứcvàhướngđinghịchdịcủa
Murakamichọncáiphithựcđểnóivềhiệnthực,tuynhiênkhôngđisâuvàophântích.
TácgiảNguyễnAnhDâncòncóbàiviết
Phong
Phong
Phong
Phongc
c

c
cá
á
á
ách
ch
ch
chngh
ngh
ngh
nghệ
ệ
ệ
ệthu
thu
thu
thuậ
ậ
ậ
ật
t
t
tc
c
c
củ
ủ
ủ
ủa
a

a
aH.Murakami
H.Murakami
H.Murakami
H.Murakami
nh
nh
nh
nhì
ì
ì
ìn
n
n
nt
t
t
từ
ừ
ừ
ừy
y
y
yế
ế
ế
ếu
u
u
ut

t
t
tố
ố
ố
ốhuy
huy
huy
huyề
ề
ề
ền
n
n
nả
ả
ả
ảo
o
o
o
,đâylàmộtbàinghiêncứuđãcónhữngphântíchkhásâu
nhữnggìbàiviếttrướcgợilên.Ôngchúýđếncảmquanhuyềnảovànhậnxét
“Murakamilựachọncácchitiết,sựkiện,hiệntượngmangtínhbíhiểm,kìlạvà
khôngxuấthiệnmộtcáchthôngthườngởthếgiớihiệnthực,từđó,conngườisẽđược
trảinghiệm,suyngẫmvànhậnrachânlýtốithượngcủađờisống.”
[29]Bêncạnhđó
ôngcũngquantâmđếnthếgiớibiểutượngđặcsắctrongcáctácphẩm,ôngnêuracác
hìnhảnhbiểutượngtiêubiểucũngnhưcáchMurakamiđãbiếnmỗinhânvậttrởthành
mộtbiểutượng.Tácgiảnhậnxét

“ThếgiớibiểutượngtrongsángtáccủaHaruki
Murakamiđadạngvàphứctạp,nótrảidàitrêncácbìnhdiệnkhônggian,thờigian,
nhânvậtđếncấutrúc,kếtcấu.”
[29]Ôngcònnóiđếnâmnhạc,mộtđặctrưngtrong
cáctácphẩmcủaMurakami,âmnhạcxuấthiệndàyđặccũnggópphầntạonênnhịp
điệuriêng,bêncạnhđócòncónhữngdụngýnghệthuậtcụthể
“Âmnhạcxuấthiện
nhưmộtdiễngiảtrongtácphẩmcủaMurakaminhưngquantrọnghơncảlàchúng
candựmộtcáchsâusắcđờisốngcủanhânvật,điềuđócũngđồngnghĩavớiviệc
chúngcócơduyênvớicáihuyềnảo.Thếgiớicủaâmnhạclàmộtthếgiớikhóđoán
định,thăngtrầmbấtngờcũnggiốngnhưbảnchấtcủathếgiớihuyềnảo:nhânvậtdễ
đắmchìmvàomàkhóthoátra.”
[29]Bàiviết
S
S
S
Sự
ự
ự
ựx
x
x
xó
ó
ó
óa
a
a
anh
nh

nh
nhò
ò
ò
òa
a
a
aranh
ranh
ranh
ranhgi
gi
gi
giớ
ớ
ớ
ới
i
i
itrong
trong
trong
tronghi
hi
hi
hiệ
ệ
ệ
ện
n

n
nth
th
th
thự
ự
ự
ực
c
c
c
v
v
v
và
à
à
àsi
si
si
siê
ê
ê
êu
u
u
uth
th
th
thự

ự
ự
ực
c
c
ctrong
trong
trong
trongti
ti
ti
tiể
ể
ể
ểu
u
u
uthuy
thuy
thuy
thuyế
ế
ế
ết
t
t
tHaruki
Haruki
Haruki
HarukiMurakami

Murakami
Murakami
Murakami
đăngtrêntrangmạngTạpchíVăn
đăngngày05/03/2012làmộtbàiviếtkhácôngphu,phântíchcảvềmặtnộidunglẫn
nghệthuật.Tácgiảchúýđếncáchtạoranhữngthếgiớisongsong,thựcảokhótách
9
bạchtrongsángtáccủaMurakami,lígiảihiệntượngấybằnglíluậnvềvôthức“
Rõ
ràng,dùhiểuhìnhảnhẩndụ“thựctạikhác”theonghĩarộng,ngụýchíthếgiớivô
thứctậpthểcủanhânloại,haynghĩahẹp,biểutrưngchothếgiớivôthứccủamỗicá
nhân,thìchúngđềucóthểquyvềmộtdạngthựctạibềsâu,thựctạitâmhồnhaythế
giớidướihầm,thấmđẫmchấtbíẩn,siêuthực
.”[50]Điểmđángchúýởbàiviếtlàtác
giảđãquantâmđếnnghệthuậtxâydựngnhữngyếutốhuyềnảolàphépđồnghiện,
nghệthuậtẩndụvànhấtlàcáchsửdụngsựđanghĩacủabiểutượngđểtạonênnhững
thếgiớithựcảolẫnlộn.Tácgiảđivàophântíchcácbiểutượngcáibóng,cáigiếngvà
biểutượngâmnhạc.Tácgiảnhậnxét
“mentheonhữngýnghĩalunglinh,đatầngcủa
biểutượng,nhằmtruytìmgốcrễvàlígiảitrọnvẹn,đầyđủnhữngdấuvếtlinhthiêng,
kỳlạtrongđờisốngconngườithờihiệnđại,cònlàphươngpháptốiưuđểnhàvăn
xáctínniềmtinvềsựtồntạicủacái“thựctạikhác”
[50].
Bêncạnhyếutốhuyềnảo,tínhhiệnthựccũngđượcđềcậpđếntrongnhiềubài
viết,đólàhiệnthựcgắnliềnvớicuộcsốngconngười.TácgiảNgôTràMiviếtbài
Hi
Hi
Hi
Hiệ
ệ

ệ
ện
n
n
nth
th
th
thự
ự
ự
ực
c
c
cn
n
n
nố
ố
ố
ối
i
i
id
d
d
dà
à
à
ài
i

i
itrong
trong
trong
trong“
“
“
“Bi
Bi
Bi
Biê
ê
ê
ên
n
n
nni
ni
ni
niê
ê
ê
ên
n
n
nk
k
k
ký
ý

ý
ýchim
chim
chim
chimv
v
v
vặ
ặ
ặ
ặn
n
n
nd
d
d
dâ
â
â
ây
y
y
yc
c
c
có
ó
ó
ót
t

t
t”
”
”
”c
c
c
củ
ủ
ủ
ủa
a
a
aMurakami
Murakami
Murakami
MurakamiHaruki
Haruki
Haruki
Haruki
nói
vềnhữngdấuhiệuxuấthiệntrongtácphẩm,chínhnhữngdấuhiệunàyđãlàmhiện
thựcđượctiếptụcnốidàitrongsựdiễndịchcủangườiđọc.Bàiviết
Cu
Cu
Cu
Cuộ
ộ
ộ
ộc

c
c
ct
t
t
tì
ì
ì
ìm
m
m
mki
ki
ki
kiế
ế
ế
ếm
m
m
m
b
b
b
bả
ả
ả
ản
n
n

nth
th
th
thể
ể
ể
ểc
c
c
củ
ủ
ủ
ủa
a
a
acon
con
con
conng
ng
ng
ngườ
ườ
ườ
ười
i
i
ihi
hi
hi

hiệ
ệ
ệ
ện
n
n
nđạ
đạ
đạ
đại
i
i
i
củatácgiảHoàiNamđãcónhữnglígiảivềnhânvật
tìmkiếm,từcuộctìmkiếmbảnthểcánhânliênkếtvớicộngđồngđãtạonênmộtthế
giớithựcảolẫnlộn,nhưnghiệnthựcchânxácnhấtlàsựlạclõngtrongtâmhồn,vết
thươngthờihậuchiếnkhiếnchocácnhânvậtlaovàocuộctìmkiếmmiệtmài.Tácgiả
TrầnThịTốLoantrongbàiviết
Ki
Ki
Ki
Kiể
ể
ể
ểu
u
u
ucon
con
con

conng
ng
ng
ngườ
ườ
ườ
ười
i
i
iđ
đ
đ
đa
a
a
ang
ng
ng
ngã
ã
ã
ãtrong
trong
trong
trongti
ti
ti
tiể
ể
ể

ểu
u
u
uthuy
thuy
thuy
thuyế
ế
ế
ết
t
t
t“
“
“
“Ng
Ng
Ng
Ngườ
ườ
ườ
ười
i
i
it
t
t
tì
ì
ì

ình
nh
nh
nh
Sputnik
Sputnik
Sputnik
Sputnik”
”
”
”c
c
c
củ
ủ
ủ
ủa
a
a
aHaruki
Haruki
Haruki
HarukiMurakami
Murakami
Murakami
Murakami
cũngnóivềcuộctìmkiếmbảnngã,mộtđềtàilớn,
xuyênsuốttrongsángtáccủaMurakami,tácgiảkhẳngđịnh“
nhữngđiềuHaruki
Murakamiđặtratrongcáctácphẩmđãkhắcchạmđếnnhữngvấnđềmangtínhnhân

loại,đặcbiệtlàcuộcvậtlộncủaconngườitronghànhtrìnhcuộcđờiđểtìmthấybản
ngãđíchthựccủamình”
[39].Cóthểthấy,haibàinghiêncứucùngnóivềmộtvấnđề
ởhaiquyểntiểuthuyết,điểmkhácnhaucơbảntrongkhinhânvậtở
Bi
Bi
Bi
Biê
ê
ê
ên
n
n
nni
ni
ni
niê
ê
ê
ên
n
n
nk
k
k
ký
ý
ý
ý
chim

chim
chim
chimv
v
v
vặ
ặ
ặ
ặn
n
n
nd
d
d
dâ
â
â
ây
y
y
yc
c
c
có
ó
ó
ót
t
t
t

phảidùngmọicáchđểsoirọivànhìnthấunộitâmmìnhthìnhânvật
ở
Ng
Ng
Ng
Ngườ
ườ
ườ
ười
i
i
it
t
t
tì
ì
ì
ình
nh
nh
nhSputnik
Sputnik
Sputnik
Sputnik
lạiphânvânlựachọngiữanhữngbảnngãkhácnhau.Tácgiả
TrầnThịTốLoancòncóbàiviết
Th
Th
Th
Thự

ự
ự
ực
c
c
ct
t
t
tạ
ạ
ạ
ại
i
i
iv
v
v
và
à
à
àcon
con
con
conng
ng
ng
ngườ
ườ
ườ
ười

i
i
itrong
trong
trong
trongs
s
s
sá
á
á
áng
ng
ng
ngt
t
t
tá
á
á
ác
c
c
cc
c
c
củ
ủ
ủ
ủa

a
a
aHaruki
Haruki
Haruki
Haruki
Murakami
Murakami
Murakami
Murakami
,đâylàmộtbàiviếtcókếtcấuchặtchẽlígiảikhíacạnhhiệnthựctrongtác
10
phẩmcủaMurakami.Tácgiảđitừtiềnđềxãhộichiếntranhđếnbứctranhxãhộihiện
đại,nhữngđiềuđótácđộngđếnconngườikhiếnhọcảmthấycôđơnvàchịunhiềutổn
thương,TrầnThịTốLoancònsosánhđốichiếutácphẩmcủaMurakamivớinhững
tácgiảViệtNamcùngthời.Tácgiảđãnhìnnhậnvàphântíchcácsángtáccủa
MurakamitrêncơsởtriếthọcHậuhiệnđạicủaLyotard,TrầnThịTốLoannhậnxét
“Thôngquatácphẩmcủamình,Murakamiđãthểhiệnđượccảmthứccủathờiđạiđỗ
vỡcácgiátrịvàđãthựcsựbướcvàođịahạtHậuhiệnđại.Cácnhàvănhậuhiệnđại
tinbảnchấtcủathếgiớilàhỗnmang,“mọisựđềulàtheocáchcủanó”.Mỗingười
thấymộtthếgiớikhácnhau,bịchiphốibởinhiềuhệquychiếu.”
[40]Nhìnchungcác
bàiviếtởhướngnghiêncứunàyítđềcậpđếnvấnđềbiểutượngvìtínhbíẩnvàđa
nghĩacủabiểutượngthườnggópphầntạonênđặcsắctrongcácyếutốhuyềnảotrong
sángtáccủaMurakami.
YếutốtìnhdụclàmộtvấnđềnổicộmtrongcáctácphẩmcủaMurakaminên
cũngnhậnđượcsựquantâmnhấtđịnhcủacácnhànghiêncứutuynhiênsốlượngvẫn
cònrấthạnchế.Bàiviết
T
T

T
Tì
ì
ì
ình
nh
nh
nhd
d
d
dụ
ụ
ụ
ục
c
c
cv
v
v
và
à
à
àn
n
n
nỗ
ỗ
ỗ
ỗi
i

i
ic
c
c
cô
ô
ô
ôđơ
đơ
đơ
đơn
n
n
nqua
qua
qua
quac
c
c
cá
á
á
ác
c
c
cti
ti
ti
tiể
ể

ể
ểu
u
u
uthuy
thuy
thuy
thuyế
ế
ế
ết
t
t
tNh
Nh
Nh
Nhậ
ậ
ậ
ật
t
t
tB
B
B
Bả
ả
ả
ản
n

n
n
của
tácgiảNguyễnTuấnKhanhđãphântíchyếutốtìnhdụccủamộtsốnhàvănlớncủa
NhậtBảnnhưKawabata,Kanizati,Mishima,KoboAbe,BananavàMurakamiHaruki
thôngquađósosánhđốichiếugiữacácnhàvăn.NguyễnTuấnKhanhlígiảitìnhdục
làmộtcáchgiảiphóngconngườikhỏisựlạclõngthếnhưng
“nhữngsựchungđụng
thểxáckhôngcứuvãnnổitâmhồncủanhữngconngườicôđơn”
[36].Trongbàiviết
“R
R
R
Rừ
ừ
ừ
ừng
ng
ng
ngNauy
Nauy
Nauy
Nauy”
”
”
”–
–
–
–sex
sex

sex
sexthu
thu
thu
thuầ
ầ
ầ
ần
n
n
nt
t
t
tú
ú
ú
úy
y
y
yhay
hay
hay
hayngh
ngh
ngh
nghệ
ệ
ệ
ệthu
thu

thu
thuậ
ậ
ậ
ật
t
t
tđí
đí
đí
đích
ch
ch
chth
th
th
thự
ự
ự
ực
c
c
c
,tácgiảPhanQuýBích
ngoàilígiảisexlàmộtcáchcứuvãntâmhồnméomótổnthươngcủacácnhânvậtmà
cònlàmộtphóngchiếucủaxãhộiđươngthời
“Sexvừalàsựthựctrầntrụi,vừalàẩn
dụvềnhữnggiátrịsốngcủathanhniênNhậtBảnvàonhữngnăm60-70…Lớpthanh
niênNhậtngàyấynhưrơivềtừmộthànhtinhkhác:quênquákhứ,quêngiađình,
truyềnthống,xemsựthỏamãnkhátvọngriênglàmụcđíchtốicao”

[26]Bàiviết
Sex
Sex
Sex
Sex
trong
trong
trong
trong“
“
“
“R
R
R
Rừ
ừ
ừ
ừng
ng
ng
ngNauy
Nauy
Nauy
Nauy”
”
”
”kh
kh
kh
khô

ô
ô
ông
ng
ng
ngch
ch
ch
chỉ
ỉ
ỉ
ỉc
c
c
có
ó
ó
óv
v
v
vậ
ậ
ậ
ậy
y
y
y
củaLinhLanlạilàmộtbàilậtngượccácvấn
đềmàPhanQuýBíchđãnêuratrướcđó,tácgiảđồngývớimộtsốkiếngiảicủaPhan
QuýBíchnhưngcũngcóđiểmkhôngđồngtình.LinhLanbổsungtìnhdụctrongtác

phẩmkhôngchỉlàmộtcáchgiảiphóngmà
“nóchoconngườicảmgiácmìnhđược
sống,sốngmộtcáchthựcsự,nồngnhiệt,mêđắm,sốngnhưmộtconngườitrongmối
lênhệmậtthiếtnhấtvớiconngười.”
[37]
11
Cảmquanhuyềnthoạicũnglàmộtvấnđềnhậnđượcsựquantâmcủagiớihọc
thuật.Bàiviết
Huy
Huy
Huy
Huyề
ề
ề
ền
n
n
ntho
tho
tho
thoạ
ạ
ạ
ại
i
i
iv
v
v
và

à
à
àgi
gi
gi
giả
ả
ả
ải
i
i
ihuy
huy
huy
huyề
ề
ề
ền
n
n
ntho
tho
tho
thoạ
ạ
ạ
ại
i
i
iHaruki

Haruki
Haruki
HarukiMurakami
Murakami
Murakami
Murakami
củaNgôTràMilà
mộtbàinghiêncứukhácôngphuvàchặtchẽ.Tácgiảkhảosáttrêncáctruyệnngắn
củaMurakami,mộtmảngđềtàicònítngườinghiêncứu.NgôTràMiđãđặtnhững
sángtáccủaMurakamitrongdòngchảyhuyềnthoạicủavănhọcthếgiớiđểsosánh
đốichiếu,tácgiảkhẳngđịnh
“Nhữnghuyềnthoạitrêntrangsáchcủaôngcóthểgọi
lànhữngHuyềnthoạithờiHậuhiệnđại…VớiMurakami,huyềnthoạichínhlànhững
ẩndụ.Ẩndụđókhôngphảilàkiểuuyểnngữcủatruyềnthống.Ẩndụcủaônglàẩndụ
mới,dochínhôngtạora,bênngoàitấtcảnhữnggìđãđịnhsẵn…NhưngMurakami
dùnghuyềnthoạilàđểgiảihuyềnthoại,dùngẩndụlàđểgiảinhữngẩndụsáomòn”
[42]NgôThịThuThủycóbàiviết
Kafka
Kafka
Kafka
Kafkab
b
b
bê
ê
ê
ên
n
n
nb

b
b
bờ
ờ
ờ
ờbi
bi
bi
biể
ể
ể
ển
n
n
n–
–
–
–huy
huy
huy
huyề
ề
ề
ền
n
n
ntho
tho
tho
thoạ

ạ
ạ
ại
i
i
ih
h
h
hậ
ậ
ậ
ậu
u
u
uhi
hi
hi
hiệ
ệ
ệ
ện
n
n
nđạ
đạ
đạ
đại
i
i
i

,tác
giảđãthâutómnhữngchitiếtnghệthuật,nhữngkhíacạnh,phươngdiệnlàmnêntính
huyềnthoạicủatácphẩm
Kafka
Kafka
Kafka
Kafkab
b
b
bê
ê
ê
ên
n
n
nb
b
b
bờ
ờ
ờ
ờbi
bi
bi
biể
ể
ể
ển
n
n

n
.Bàinghiêncứuđãcónhữngkiếngiảivề
cáchsửdụngnhuầnnhuyễnthipháphuyềnthoạihóacủaMurakamidựatrênhuyền
thoạiphươngĐônglẫnphươngTâytạonênsựthànhcônglớnchotácphẩm.Bàiviết
“
Ph
Ph
Ph
Phứ
ứ
ứ
ức
c
c
cc
c
c
cả
ả
ả
ảm
m
m
mGenji
Genji
Genji
Genji”
”
”
”trong

trong
trong
trongti
ti
ti
tiể
ể
ể
ểu
u
u
uthuy
thuy
thuy
thuyế
ế
ế
ết
t
t
t“
“
“
“Kafka
Kafka
Kafka
Kafkab
b
b
bê

ê
ê
ên
n
n
nb
b
b
bờ
ờ
ờ
ờbi
bi
bi
biể
ể
ể
ển
n
n
n”
”
”
”c
c
c
củ
ủ
ủ
ủa

a
a
aHaruki
Haruki
Haruki
HarukiMurakami
Murakami
Murakami
Murakami
quantâmlígiảimộtkhíacạnhnhỏnhưngrấtquantrọngtrongtácphẩm.Tácgiảvạch
rasựtươngđồngvàkhácbiệtgiữa“mặccảmOedipus”và“phứccảmGenji”thông
quađóchothấytácphẩmmangnhiềubiểuhiệncủaphươngĐônghơntuykĩthuật
viếtrấtTâyphương.Ngườiviếtlígiải
“xuấtpháttừbảnchấtcủavănhọcNhậtBản,
nềnvănhọcduytình(đềcaotìnhcảm).Vớitínhchấtnày,vănhọcluônđặtyếutốtình
cảmlênhàngđầu.”
[49]
VấnđềbiểutượngtrongsángtáccủaMurakamicũngnhậnđượcsựquantâm
nhấtđịnhnhưngbàiviếtriêngbiệtvềvấnđềnàysốlượngvẫncònrấthạnchế.Cóthể
kểđến
H
H
H
Hệ
ệ
ệ
ệth
th
th
thố

ố
ố
ống
ng
ng
ngbi
bi
bi
biể
ể
ể
ểu
u
u
ut
t
t
tượ
ượ
ượ
ượng
ng
ng
ngtrong
trong
trong
trong“
“
“
“Bi

Bi
Bi
Biê
ê
ê
ên
n
n
nni
ni
ni
niê
ê
ê
ên
n
n
nk
k
k
kí
í
í
íchim
chim
chim
chimv
v
v
vặ

ặ
ặ
ặn
n
n
nd
d
d
dâ
â
â
ây
y
y
yc
c
c
có
ó
ó
ót
t
t
t”
”
”
”
củaNguyễnAnh
Dân.Trongbàiviết,tácgiảđãnêuranhữngbiểutượngđặcsắcvàtiêubiểuđược
Murakamisửdụngtrongtácphẩm,NguyễnAnhDânnhậnxét

“Hệthốngbiểutượng
trongtácphẩmkháđadạngtừvậtthểđếnconngười,đóhoàntoàncóthểlàmộtkiểu
tròchơibiểutượngcủaMurakami.”
[27]Tácgiảđãgợiđượcnhiềuýtưởng,tuynhiên
bàiviếtcònchưađisâuvàophântích.Bàiviết
Bi
Bi
Bi
Biể
ể
ể
ểu
u
u
ut
t
t
tượ
ượ
ượ
ượng
ng
ng
ngc
c
c
cổ
ổ
ổ
ổm

m
m
mẫ
ẫ
ẫ
ẫu
u
u
uv
v
v
và
à
à
àhi
hi
hi
hiệ
ệ
ệ
ện
n
n
nt
t
t
tạ
ạ
ạ
ại

i
i
iph
ph
ph
phứ
ứ
ứ
ức
c
c
c
di
di
di
diệ
ệ
ệ
ện
n
n
nqua
qua
qua
quati
ti
ti
tiể
ể
ể

ểu
u
u
uthuy
thuy
thuy
thuyế
ế
ế
ết
t
t
tMurakami
Murakami
Murakami
MurakamiHaruki
Haruki
Haruki
Haruki
củaNguyễnBíchNhãTrúc,đâylàmộtbài
nghiêncứukhácôngphu,cóluậnđiểmrõràngmạchlạc.Tácgiảđãliênhệđượcbiểu
12
tượngmàMurakamisửdụngvớichiềusâuđờisốngtâmlinhcủaconngườitừnguyên
thủyđếnnay.NguyễnBíchNhãTrúcphântíchsâuvàobabiểutượngcổmẫutiêu
biểutrongcácsángtáccủaMurakamilàcáibóng,phứccảmOedipusvàlinhhồn.Cả
bađềulànhữngbiểutượngrấtquantrọngtrong
Kafka
Kafka
Kafka
Kafkab

b
b
bê
ê
ê
ên
n
n
nb
b
b
bờ
ờ
ờ
ờbi
bi
bi
biể
ể
ể
ển
n
n
n
.Tácgiảnhậnđịnh
“Vớinhữngbiểutượngvănhóacổmẫu,Murakamiđãkhơidậynhữngvôthứctậpthể
củanhânloại,phảnánhchânthựcsựđachiều,phứcdiệntrongđờisốngtinhthần
conngườihiệnđại.”
[47]
Cóthểthấy,vấnđềbiểutượngtrongsángtáccủaMurakaminhậnđượckhá

nhiềusựquantâmvàđượcđềcậptùymứcđộởmỗibàiviếtkhácnhau.Tuynhiên,
nhữngbàiviếttậptrungkhaithácsâuđềtàinàyvẫncònrấtkhiêmtốnvàchưacó
côngtrìnhcótầmvócnàođượcxuấtbản.TừnhiềunămnayMurakamitrởthànhcái
tênquenthuộctrênvănđàn,thếnhưngnhữngbàinghiêncứucógiátrịcaovẫnchưa
xuấthiệnnhiều.Cácbàiviếtcòntậptrungnhiềuởmảngnộidungvàchưathậtsựđi
sâuvàonghệthuậtxâydựngbiểutượngcủaMurakami.
Kafka
Kafka
Kafka
Kafkab
b
b
bê
ê
ê
ên
n
n
nb
b
b
bờ
ờ
ờ
ờbi
bi
bi
biể
ể
ể

ển
n
n
n
làmộttác
phẩmlớn,đángquantâmvìkĩthuậtviếttiểuthuyếtđiêuluyện,kếthợpđượccáihay
củacảhainềnvănhóaĐôngTây.Hệthốngbiểutượngdàyđặcmàtácgiảsửdụngđã
gắnkếtđượcýthứccổxưavớicuộcsốnghiệntại,đâylàmộttrongnhữngđiểmlàm
nênthànhcôngcủatácphẩmnhưngvẫnchưacóbàinghiêncứuđượccôngbốnàovề
đềtàinày.Thếnên,đâycònlàmộtvấnđềthúvịđượcbỏngỏchonhữngaihứngthú
vớinó.
3.
3.
3.
3.M
M
M
Mụ
ụ
ụ
ục
c
c
cđí
đí
đí
đích,
ch,
ch,
ch,y

y
y
yê
ê
ê
êu
u
u
uc
c
c
cầ
ầ
ầ
ầu
u
u
u
Trongphạmvinghiêncứucủaluậnvănvềđềtài
Bi
Bi
Bi
Biể
ể
ể
ểu
u
u
ut
t

t
tượ
ượ
ượ
ượng
ng
ng
ngtrong
trong
trong
trongt
t
t
tá
á
á
ác
c
c
cph
ph
ph
phẩ
ẩ
ẩ
ẩm
m
m
m
Kafka

Kafka
Kafka
Kafkab
b
b
bê
ê
ê
ên
n
n
nb
b
b
bờ
ờ
ờ
ờbi
bi
bi
biể
ể
ể
ển
n
n
nc
c
c
củ

ủ
ủ
ủa
a
a
aMurakami
Murakami
Murakami
MurakamiHaruki
Haruki
Haruki
Haruki
chúngtôihyvọngsẽcóđượcnhữngkiến
giảivềvấnđềlíthuyếtcủakháiniệmbiểutượngvàcócáinhìntổngquátvềtácgiả
MurakamiHarukicũngnhưtácphẩm
Kafka
Kafka
Kafka
Kafkab
b
b
bê
ê
ê
ên
n
n
nb
b
b

bờ
ờ
ờ
ờbi
bi
bi
biể
ể
ể
ển
n
n
n
.Biểutượngnhưlàmộtcông
cụđểMurakamigiảimãthếgiớinộitâmvàthựctạixãhội.Thôngquaviệcphântích
đểchứngminhsựđadạngvàhệthốngtrongnộidungcủacácbiểutượngtiêubiểucủa
tácphẩm.
Bêncạnhnhữngnétđặcsắcvềnộidunghàmẩncủacácbiểutượng,chúngtôi
cũngchútrọngđếnnghệthuậtxâydựngbiểutượng.BiểutượngđượcMurakamisử
dụngcósựhàihòagiữatưduycổxưavàsángtạođộcđáocủariêngôngmangđậm
13
dấuấnđươngđại.CácbiểutượngcònlàsựkếthợpgiữakĩthuậtviếtvănphươngTây
vàtâmhồnđậmchấtÁĐôngcủatácgiả.
Đồngthời,chúngtôihyvọngsẽđónggópđượcmộtcáinhìnmớichovấnđề
nghiêncứucũngnhưcóthêmkinhnghiệmvàkiếnthứcđểcóthểpháttriểnđềtài
trongtươnglai.
4.
4.
4.
4.Ph

Ph
Ph
Phạ
ạ
ạ
ạm
m
m
mvi
vi
vi
vinghi
nghi
nghi
nghiê
ê
ê
ên
n
n
nc
c
c
cứ
ứ
ứ
ứu
u
u
u

Trongkhuônkhổcủaluậnvăn,chúngtôitậptrunglàmrõýnghĩanộidungvà
tínhhệthốngcủacácbiểutượngđồngthờitìmranghệthuậtxâydựngbiểutượngđộc
đáocủaMurakamiHaruki.
Luậnvănchủyếutậptrungkhảosáttiểuthuyết
Kafka
Kafka
Kafka
Kafkab
b
b
bê
ê
ê
ên
n
n
nb
b
b
bờ
ờ
ờ
ờbi
bi
bi
biể
ể
ể
ển
n

n
n
,đồngthời
chúngtôicònliênhệvớimộtsốtiểuthuyếtkháccủaMurakamivàcáctácgiảtêntuổi
kháctrongmốiquanhệđồngđạivàlịchđạiđãcónhữnghìnhảnhbiểutượngtương
đồngđểsosánhđốichiếunhằmlàmrõhơngiátrịcủacácbiểutượng.
5.
5.
5.
5.Ph
Ph
Ph
Phươ
ươ
ươ
ương
ng
ng
ngph
ph
ph
phá
á
á
áp
p
p
pnghi
nghi
nghi

nghiê
ê
ê
ên
n
n
nc
c
c
cứ
ứ
ứ
ứu
u
u
u
Đểtậptrunglàmrõvấnđềđặtra,chúngtôiđãsửdụngtổnghợpcácphương
phápsauđây:
Phươngpháplịchsử:Tácnhânlịchsửxãhộiluônchiphốisángtáccủabấtkì
nhàvănnào.Đặcbiệt,vấnđềchúngtôinghiêncứulàhệthốngbiểutượngthếnêncần
phảiđặtnhàvănvàtácphẩmtrongbốicảnhlịchsửcụthểđểthấynhữngảnhhưởng
kháchquanđếnquátrìnhsángtáccủaMurakami.
Phươngphápphântích,tổnghợp:Biểutượngkhôngthểbịtáchra,đặtriênglẻ
trongmộthìnhthứccụthểmàcầnđượcnhìnnhậnmộtcáchbaoquátbởinhiềuhọc
thuyết.Vìthếchúngtôichianhỏýnghĩacủacácbiểutượng,trêncơsởđóđểtổnghợp
tìmratínhhệthốngmàmạchlạccủatácphẩm.
Phươngphápsosánhđốichiếu:Đặtcácbiểutượngtrongmốitươngquanliên
vănbảnvớicáctácphẩmcủaMurakami,đồngthờiđặttrongmốiquanhệvớicáctác
giảlớnkháccónghệthuậtxâydựngbiểutượngtiêubiểuđểthấynhữngcáchtânvà
sángtạoriêngcủaMurakamitrênconđườngnghệthuật.

Phươngphápxãhộihọc:MurakamilàmộtnhàvănNhậtBảnnhưngtừbéđã
sớmtiếpcậnvớivănhóaTây,ởôngcósựhòatrộnđộcđáogiữahainềnvănminh
14
ĐôngTây.Trêncơsởấy,chúngtôikhaitháckhíacạnhvănhóaxãhộiđểthấyđược
sựliênhệgiữacáctầngvănhóatrongtácphẩm.
15
PH
PH
PH
PHẦ
Ầ
Ầ
ẦN
N
N
NN
N
N
NỘ
Ộ
Ộ
ỘI
I
I
IDUNG
DUNG
DUNG
DUNG
16
CH

CH
CH
CHƯƠ
ƯƠ
ƯƠ
ƯƠNG
NG
NG
NG1
1
1
1
NH
NH
NH
NHỮ
Ữ
Ữ
ỮNG
NG
NG
NGV
V
V
VẤ
Ấ
Ấ
ẤN
N
N

NĐỀ
ĐỀ
ĐỀ
ĐỀCHUNG
CHUNG
CHUNG
CHUNG
1.1
1.1
1.1
1.1Gi
Gi
Gi
Giớ
ớ
ớ
ới
i
i
ithuy
thuy
thuy
thuyế
ế
ế
ết
t
t
tv
v

v
về
ề
ề
ềkh
kh
kh
khá
á
á
ái
i
i
ini
ni
ni
niệ
ệ
ệ
ệm
m
m
mbi
bi
bi
biể
ể
ể
ểu
u

u
ut
t
t
tượ
ượ
ượ
ượng
ng
ng
ng
1.1.1
1.1.1
1.1.1
1.1.1Gi
Gi
Gi
Giớ
ớ
ớ
ới
i
i
ithuy
thuy
thuy
thuyế
ế
ế
ết

t
t
tchung
chung
chung
chungv
v
v
về
ề
ề
ềbi
bi
bi
biể
ể
ể
ểu
u
u
ut
t
t
tượ
ượ
ượ
ượng
ng
ng
ng

Conngườitiềnsửxaxưađãbiếtsửdụngnhữngkíhiệuđểghinhớlạinhững
sinhhoạthằngngàycủamình.Xãhộinguyênthủypháttriển,vậtchấtdưdả,con
ngườibắtđầubiếtsửdụngvỏsònhưtiềnthâncủatiềntệđểtraođổihànghóa.Điều
nàychotathấynhucầutạoranhữngthứcụthể,dễnắmbắtđểthaythếchonhữngthứ
trừutượnghơnđãxuấthiệntừrấtlâu.Khảnăngbiểutrưnghóanàygiúpchúngtacó
thểthâutómđượcnhữnghìnhảnhtrongthựctạihoặcquákhứdễdànghơnnhưng
khôngphảinguyênbảnnhưmộtbứcảnhchụpmàthôngquacácbiểutượng.Khicuộc
sốngcàngpháttriểnđòihỏiấyngàycànglớnhơn,nhữngbiểutượngtừđấyphátsinh,
quacácthờikìngàycàngphongphúđadạnghơn.
Đểcóđượcmộtbiểutượngnhấtthiếtphảiđiquahaiconđườngmãhóavàgiải
mã.Banđầu,thựctạikháchquanđượccảmnhậnbằngtrựcgiác,conngườitíchlũy
kinhnghiệmtừnhiềutrựcgiácđểtổnghợpthànhtrigiác.Từtrigiácđượctậphợp,
thôngquatưduytrừutượnghóachorađờimộthìnhthứccụthểlàbiểutượng.Đó
chínhlàýnghĩagốcbanđầucủabiểutượng,ýnghĩagốcnàycóthểtồntạihoặcmất
điquakhônggianvàthờigian.Songsongđólàquátrìnhpháisinhýnghĩatheovùng
miềnvàthờiđại.Tuynhiên,đểmộtbiểutượngcóýnghĩaquátrìnhtạodựngphảiđi
kèmvớiquátrìnhgiảimã.Đầutiên,ngườigiảimãphảinhậnthức,tìmrađượcbiểu
tượng,đâylàbướcrấtquantrọngđầutiên.Saukhibóctáchđượcbiểutượngtừmột
tổngthểngườigiảimãlàmcôngviệcngượclại,đốichiếubiểutượngtrongmốiquan
hệchungvớibứcphôngnềncủamình.Từsựsosánh,rútranhữngkếtluậngiữaý
nghĩagốcvàýnghĩapháisinhvớicánhânhoặctậpthểtạodựngbiểutượngtrong
hoàncảnhcụthểđểlígiảivấnđề.
Biểutượng(Symbol)trongtiếngAnhlàmộttừbắtnguồntừngônngữcổChâu
Âu(
symbolus
trongtiếngLaMãvà
symbolon
trongtiếngHyLạp).Thuậtngữbiểu
tượngđượcsửdụngtrongtiếngViệtlàmộtgốcHánđượcdùngkhátrừutượng.Tuy
cácbiểutượngđãđượcsángtạotừrấtxaxưanhưngchođếnkhilíthuyếtCấutrúc

luận(structuralism)củanhàNgônngữhọcngườiThụySĩFerdinanddeSaussure
17
(1857–1913)rađờivàpháttriểnthìcácnhànghiêncứumớibắtđầuchúýnghiên
cứuvấnđềbiểutượngmộtcáchbàibảnvàhệthống.
Hiệnnay,biểutượnglàđốitượngnghiêncứucủanhiềungànhkhoahọcnhư:
vănhọc,ngônngữhọc,triếthọc,nhânhọc,vănhóahọc,kýhiệuhọc,…Vìthế,đểtiếp
cậnýnghĩacủabiểutượngthìhướngtiếpcậnliênngànhlàmộtcáchlàmbắtbuộcđể
cócáinhìnsâurộngvềvấnđề.Cónhiềukiếngiảikhácnhauvềkháiniệmbiểutượng,
tùytheongànhkhoahọcnhấtđịnh.ỞViệtNam,cáctừđiểnchuyênngànhcủacác
ngànhthuộclĩnhvựcxãhộiđềucónhữnglígiảivềbiểutượng.Cónhữnglígiảidựa
theoconđườngpháttriểncủabiểutượngnhưở
T
T
T
Từ
ừ
ừ
ừđ
đ
đ
đi
i
i
iể
ể
ể
ển
n
n
nTi

Ti
Ti
Tiế
ế
ế
ếng
ng
ng
ngVi
Vi
Vi
Việ
ệ
ệ
ệt
t
t
t
“
Biểutượnglà
hìnhảnhtượngtrưng,làhìnhảnhcủanhậnthức,caohơncảmgiác,chotahìnhảnh
củasựvậtcòngiữlạitrongđầuóckhitácdụngcủasựvậtvàogiácquanđãchấm
dứt”
[21;tr.22]haynhưtrong
T
T
T
Từ
ừ
ừ

ừđ
đ
đ
đi
i
i
iể
ể
ể
ển
n
n
nt
t
t
tâ
â
â
âm
m
m
ml
l
l
lí
í
í
íh
h
h

họ
ọ
ọ
ọc
c
c
c
“
Biểutượnglàhìnhảnhcácvậtthể,
cảnhtượngvàsựkiệnxuấthiệntrêncơsởnhớlạihaytưởngtượng.Khácvớitrigiác,
biểutượngcóthểmangtínhkháiquát.Nếutrigiácchỉliênquanđếnhiệntại,thìbiểu
tượngliênquanđếnquákhứvàtươnglai”
[8;tr.22].Nhữnglígiảikháclạidựatrên
sứckháiquátcủabiểutượngnhưtrong
T
T
T
Từ
ừ
ừ
ừđ
đ
đ
đi
i
i
iể
ể
ể
ển

n
n
ntri
tri
tri
triế
ế
ế
ết
t
t
th
h
h
họ
ọ
ọ
ọc
c
c
c
“
Biểutượnglàhìnhảnhtrực
quan–cảmtính,kháiquátvềcácsựvậtvàhiệntượngcủahiệnthực,đượcgiữlạivà
táitạotrongýthứcvàkhôngcósựtácđộngtrựctiếpcủabảnthâncácsựvậtvàcác
hiệntượngđếngiácquan.Cáitrởthànhtàisảncủacáccánhânmộtcáchkháchquan
nhờthựctiễncủahọđượcghinhậnvàduytrìtrongbiểutượngcủaconngười.Mặc
dùbiểutượnglàhìnhthứcphảnánhcảmtínhcủacácnhân,nhưngởconngười,nócó
mốiquanhệmậtthiếtvớinhữngýnghĩadoxãhộitạora,đãđượcnêuramộtcách
giántiếpquangônngữ,mangđầynộidungxãhộivàbaogiờcũnglĩnhhộiđượcvà

nhậnthứcđược.Biểutượnglàmộtyếutốtấtyếucủaýthức,vìnóthườngxuyêngắn
liềnvớiýnghĩavàýnghĩacũngkhácnhauvớihìnhảnhcủacácsựvậtvàđồngthời
chophépýthứccóthểsửdụngmộtcáchtựdonhữnghìnhảnhmangcảmtínhcủa
chúng”
[24;tr.22].
Kháiniệmbiểutượngkhôngchỉxuấthiệntrongcácquyểntừđiểnmànhiều
nhàkhoahọctrêncáclĩnhvựckhácnhaucũngquantâmđến.Nhàtriếthọcvàthần
họcngườiPhápJeanChevalier(1906–1993),đồngtácgiảquyểnsách
T
T
T
Từ
ừ
ừ
ừđ
đ
đ
đi
i
i
iể
ể
ể
ển
n
n
nbi
bi
bi
biể

ể
ể
ểu
u
u
u
t
t
t
tượ
ượ
ượ
ượng
ng
ng
ngv
v
v
vă
ă
ă
ăn
n
n
nh
h
h
hó
ó
ó

óa
a
a
ath
th
th
thế
ế
ế
ếgi
gi
gi
giớ
ớ
ớ
ới
i
i
i
chúýđếnnguồngốcxaxưacủabiểutượng,ôngchorằng
“
ngaytừkhởithủy,biểutượngđãlàmộtdấuhiệu,mộtcơsởquyướccủaniềmtin.Ở
18
tầngsâuhơn,nólàsựhộitụcủahaiýtưởngchiaravàkếtlại,phânlyvàtáihợp,nó
làdấuhiệubịđậpvỡ,gãyvỡvànốikết.Ởđó,cảmxúcluônluônnổitrội,biểuhiện
thànhnhữngnỗilosợhaymừngvuikhônxiếttả,nhữngcảmxúckhônglời”
[34].Nhà
triếthọcvàtâmlíhọcCarlG.Liungman,tácgiảcủaquyển
T
T

T
Từ
ừ
ừ
ừđ
đ
đ
đi
i
i
iể
ể
ể
ển
n
n
nbi
bi
bi
biể
ể
ể
ểu
u
u
ut
t
t
tượ
ượ

ượ
ượng
ng
ng
ng
định
nghĩađơngiảnbiểutượnglà
“nhữnggìđượcgọilàbiểutượngkhinóđượcmộtnhóm
ngườiđồngýrằngnócónhiềuhơnmộtýnghĩalàđạidiệnchochínhbảnthânnó.”
[33]KarlJung(1875–1961),nhàtâmthầnhọcnổitiếngngườiThụySĩchorằng
“Biểutượnglàmộttừngữ,mộtdanhtừhaymộthìnhảnhngaycảkhichúnglàquen
thuộctrongđờisốnghàngngàyvẫnchứađựngmốiquanhệliêncan,cộngthêmvào
đócáiýnghĩaquyướcvàhiểnnhiêncủachúng.Trongbiểutượngcóbaohàmmột
điềugìđómơhồ,chưabiếthaybịchedấuđốivớichúngta”
[34].NếuJungđịnh
nghĩabiểutượnglàmộttừngữ,danhtừhayhìnhảnhthìnhàvănhóahọcngườiNga
YuriLotman(1922–1993)lạichúýđếnkhíacạnhtưtưởnghìnhthànhnênbiểu
tượng,ôngnói
“Quanniệmquenthuộcnhấtvềbiểutượnggắnliềnvớitưtưởngvề
mộtnộidungnàođó,đếnlượtmìnhnộidungđólạiđượcdùnglàmbìnhdiệnbiểu
hiệnchomộtnộidungkhác,thôngthườnglànộidungcógiátrịvănhóahơn.”“Còn
biểutượngvừaởbìnhdiệnbiểuhiện,vừaởbìnhdiệnnộidungbaogiờcũnglàmột
vănbản,tứclàcómộtýnghĩathốngnhấtđóngkínởbêntrongnó,vàcómộtranh
giớibiểuhiệnrõràngchophéptáchbiệtnókhỏingữcảnhkíhiệuxungquanh.”
[41]
Dùcónhiềulíthuyếtkhácnhaunhưnggiữachúngvẫncóđiểmchungnhấtđịnh.
Nhìnchung,biểutượnglàmộtchủthểnhấtđịnhcóthểđạidiệnchochínhnóhoặc
nhữngkháchthểkháccóýnghĩanộihàmliênquanđãđượctrigiáctrướcđó.Những
điềunàyphảiđượcmộtcộngđồngchấpnhậnvàlưutruyềnmộtcáchrộngrãicảvề
khônggianđịalýlẫnthờigianlịchsử.

1.1.2
1.1.2
1.1.2
1.1.2Bi
Bi
Bi
Biể
ể
ể
ểu
u
u
ut
t
t
tượ
ượ
ượ
ượng
ng
ng
ngtrong
trong
trong
trongv
v
v
vă
ă
ă

ăn
n
n
nh
h
h
họ
ọ
ọ
ọc
c
c
c
Vìtínhhàmẩnđanghĩacủabiểutượngmàtrongvănchươngtừlâucáctácgiả
đãsửdụngbiểutượngnhưmộtphươngtiệnnghệthuậtđặcsắcđểdiễntảhàmsúc
nhữnggìmìnhcầndiễnđạt.Biểutượnghấpdẫnkhôngchỉvớicáctácgiảdângianmà
lôicuốncảnhữngtácgiảvăncủavănhọcviết,từthơcađếnkịchnghệđếnvănxuôi.
Mỗinềnvănhọclạicónhữngbiểutượngchoriêngmình,cókhicósựgiaothoanhau
đôikhitrongcùngmộtbiểutượnglạicóýnghĩahoàntoàntráingượcnhau.Theo
T
T
T
Từ
ừ
ừ
ừ
19
đ
đ
đ

đi
i
i
iể
ể
ể
ển
n
n
nthu
thu
thu
thuậ
ậ
ậ
ật
t
t
tng
ng
ng
ngữ
ữ
ữ
ữv
v
v
vă
ă
ă

ăn
n
n
nh
h
h
họ
ọ
ọ
ọc
c
c
c
,biểutượngvănhọctheonghĩarộnglà
“đặctrưngphảnánh
bằnghìnhtượngcủavănhọcnghệthuật”
,theonghĩahẹplà
“mộtphươngphức
chuyểnnghĩacủalờinóihoặcmộtloạihìnhtượngnghệthuậtđặcbiệtcókhảnăng
truyềncảmlớn,vừakháiquátđượcbảnchấtcủamộthiệntượngnàođấy,vừathể
hiệnmộtquanniệm,mộttưtưởnghaymộttriếthọcsâuxavềconngườivàcuộcđời”
[17;tr.24]
Khitaxemxétmộttácphẩmvănchươngtrêngócđộbiểutượngcónghĩalàta
quantâmđếnphầnkếttinhnhấtcủatácphẩm.Nhàvănxâydựngnênbiểutượnglà
tổnghợpnhữnggìthựctếtácđộngđếnnhữngsángtạocủariêngmình,bởithế,một
biểutượngvănchươngluônhòaquyệnđượcsựchungriêngtấtyếunày.Xéttheo
hướngấy,phântâmhọcđãcónhiềulígiảivềbiểutượngcủaS.FreudvàK.Jung.
Freudthôngquakhảosátcácchủđềhuyềnthoạiđểkhẳngđịnhsángtạonghệ
thuậtchỉlàsựgiảitỏasựkiềmnéncủanhữngẩnứctìnhdục.Ônggọilàđólànhững
“libidotínhdục”,nhữnghìnhảnhtượngtrưngchoẩnứccủaconngười.Tuynhiên,

quykếtmọihoạtđộngsángtạođềunhằmvàoxungnăngtínhdụclàkhácựcđoan.Do
thế,ngườihọctròxuấtsắccủaS.Freud,K.Jungđãbổsungýkiếnvềvôthứctậpthể
vàcổmẫu.Nhữnglibidokhôngchỉlàxungnăngtínhdụcđơnthuầnmàcònbịảnh
hưởngbởinhiềuthứkhácnhưvănhóa,xãhội,giađình,tuổithơ,…Từvôthứcmang
tínhcánhânJungđãphổquátlêntrởthànhmộtvấnđềmangtínhnhânloại:vôthức
tậpthể.Giốngnhưmộtcánhâncũngđượcsinhravàlớnlên,mỗitậpthểđềucónguồn
gốcvàdầndầnpháttriển.Chínhvìthế,nếucánhâncónhữnglibidothìtậpthểcũng
thế,cáclibidoấylàcổmẫu.Ônglígiảibiểutượnglà
“sựdiễnđạtchotưtưởngtrong
lúcchưathểmôtảđượcnómộtcáchtrọnvẹn,hoànchỉnh”
[23;tr.52]
“bởibiểu
tượngởđâyphảiđượcxemlàkhảnăngcómộtýnghĩakhácrộnghơn,caohơn,nằm
ngoàinănglựccảmnhậnvàámchỉđếnýnghĩađócủachúngta…Biểutượngnhôlên
nhưmộtlờitráchcứthườngxuyênđốivớikhảnăngsuyxétvàcảmnhậncủachúngta.
Từđâytấtnhiênsẽbắtđầumộtthựctếlàsảnphẩmmangtínhbiểutượngđánhthức
chúngtanhiềuhơn,cóthểnói,quấyđảochúngtasâuhơnvìthếhiếmkhiđưacho
chúngtakhoáicảmthẩmmỹthuầntúy,trongkhitácphẩmkhôngmangtínhbiểu
tượngtừđầuthìnhằmhướngđếncảmgiácthẩmmỹcủachúngtadướidạngthuầntúy
hơnrấtnhiềukhinóchothấytậnmắtbứctranhhàihòacủasựtrọnvẹn.”
[23;tr.63-
64]Nhưvậy,Jungđãtiếnxahơnthầymìnhđểđisâuvàolĩnhvựcvănhọc,nghệthuật.
20
Đặcbiệt,ôngđãnóiđếntínhchấtkhôngngừngvậnđộngvàthayđổicủabiểutượng,
biểutượngkhôngbaogiờlàmộtkhốiđôngcứngbấtđộng.NếuFreudchỉnêulênvấn
đềvềcáibiểuhiệnvàcáiđượcbiểuhiệnthìJungđãliênkếtđượcbiểutượngtrong
mộtmạnglướichằngchịtvàxoaychuyểnkhôngngừng.Vậy,khixemxétmộtbiểu
tượngvănchươngtacầnphảiquantâmđếnhaitầngtạonghĩa,vôthứccộngđồngvà
sángtạocủanhàvăn.Mộttácphẩmchỉchứanhữngcổmẫuvôthứckhôngthểtựthân
liênkết,nhữngbiểutượngnhưthếchỉcóthểxuôitheodòngchảychung.Mộttác

phẩmcónhữngbiểutượngnổibậtcầncósựthamgiamộtcáchcóýthứccủanhàvăn.
Nhàvănchủđộngsángtạo,tácphẩmtiếptụcpháttriểnvàcộnghưởngvớinhữngtác
phẩmkhácvàngườiđọcnhữngýnghĩasẽdầndầnlớnlêntheothờigian.
Mỗingànhnghệthuậtđềucóchấtliệukhácnhauđểcấutạonênnhữngbiểu
tượngriêng.Vớivănchươngđólàngôntừ,bảnthânngôntừđãlàmộtkíhiệu,từ
ngôntừlạitạonênnhữnghìnhảnh,sựviệc,conngườimangtínhchấtbiểutượng.
Biểutượngvănhọcluônvượtlêntrêntínhtrựcquanrútgọnvàtínhcôngthứcướclệ,
mangnhiềuýnghĩapháisinhquatừngthờikì.Biểutượng,xétvềphươngdiệnhình
thứclànhữngtínhiệumàtheoL.Hjemslev,cótínhphứchợptrongcấutạo.Nóchứa
đựngrấtnhiềuđặctính,trongđó,đángchúýlàbađặctrưngnổibật:tínhđatrị,tính
khảbiếnvàtínhtươngtác.
Tínhđatrịvừađượcxemlàđặcđiểmđồngthờicũnglàhiệuquảcủabiểu
tượng.Biểutượngcóthểmangtrongmìnhnhiềutầngýnghĩacũngbởisựthâmnhập,
tươngtác,cộnghưởngcủamỗichủthểsángtạovớicộngđồngvàlịchsử.Đócóthểlà
mộtsựđàosâucóchủýcũngcóthểdovôthứctậpthểchiphối.Từmộtlượngthông
tincụthể,cógiớihạn,thôngquabiểutượngcóthểcómộttrườngliêntưởngmởrộng
vôhạn,nhiềutầngbậc,nhiềucấpđộ,tùythuộcvàotrìnhđộvànhậnthứccủangười
tiếpnhận.Tínhđatrịgiúpbiểutượngvượtlênnơichốn,hoàncảnh,cánhâncụthể
bằngcáchquytụmộtthựctạivàsâusắchơn.Dòngchảyýnghĩatừbiểutượngcứthế
mãibấttận,khôngngừng,theosựpháttriểncủalịchsửvănhọc.
Tínhkhảbiếnlàlàkhảnăngbiếnđổi,khảnăngtáisinhliênhồitừcáibiểuđạt
đếncáiđượcbiểuđạtlàmchovănhọccóđộmởmới,màusắcmới.Mỗibiểutượng
khôngchỉmangmộtýnghĩanhấtđịnh,bấtbiếnmàtùythuộcvàomỗicộngđồng,mỗi
thờikì,mỗidântộc,mỗicánhân…quaquátrìnhtươngtácvàcộnghưởngdẫnđến
nhữngbiếnđổinhấtđịnhvềsắctháiýnghĩavàlàmnảysinhnghĩamới.Nếutínhđa
21
trịkhiếnchobiểutượngcóchiềusâuthìtínhkhảbiếnlạikhiếnchobiểutượngcó
chiềurộngmênhmônghơn.
Tínhtươngtáclàmộtđặctrưngkhácmangtínhtấtyếusauhaitínhchấtkểtrên.
Cácbiểutượngtheocơchếthâmnhập,liênhệlẫnnhauđãtạonênnhữngýnghĩasâu

sắc,phongphúvàđadạnghơnnhấtlànhữngbiểutượngcùngphạmtrùvớinhau.Vì
tínhtươngtáclẫnnhau,cácýnghĩabiểutượngđôikhicóthểvượtrangoàidựđịnh
củatácgiảbởichínhbiểutượngđãcómộtđờisốngriêngtrongmạngliênkếtcủa
mình.
Biểutượngkhôngchỉlàphươngtiệnđểbiểuđạtcuộcsốngđơnthuầnmàcònlà
mộtcôngcụnghệthuậtđắcdụng.Quátrìnhtưduy,phụcdựng,sángtạocácbiểu
tượngtrongvănchươngđãtrởthànhmộthìnhthứctưduyđắcđịa,tạonênhiệuquả
nghệthuậtcao.Hệthốngbiểutượngkhôngchỉđơnthuầnlànhữngđiềucụthể,dễnắm
bắtlàcòncóthểdiễnđạtnhữngđiềuvôhình,khónhậnbiếtnhưtưtưởng,cảmxúc,kí
ức,ẩnứctrongtâmhồnconngườihoặccủacảcộngđồng.Chínhvìthế,biểutượng
chínhlàmộttrongnhữngphươngtiệnthẩmmỹgiúpvănchươngcóthểđàosâuthế
giớibêntrongconngườimộtcáchhàmsúcvàhiệuquả.
Biểutượnglàmộtthuậtngữđượcsửdụngkháphổbiếnvàcònnhiềusựnhập
nhằngýnghĩavớimộtsốthuậtngữcóliênquan.Vìthế,ởđây,chúngtôisẽcốgắng
phânbiệtthuậtngữbiểutượngvănhọcvớinhữngthuậtngữgầngũikhácnhưbiểu
tượngvănhóa,kíhiệu,ẩndụvàhoándụ,hìnhtượng,tượngtrưng.Đầutiên,chúngtôi
phânchiahainhánhlàvănhóavàvănhọc,trongnhánhvănhọcchúngtôilầnlượtso
sánhbiểutượngvớinhữngthuậtngữliênquanđidầntừcấpđộtừngữđếnnhữngcấp
độcaomangtínhphổquáthơn.Giữanhữngthuậtngữcónhữngmốiquanhệcụthể
nhưngcũngcónhữngđiểmkhácbiệtcầnlàmrõđểtránhviệcsửdụngkhôngđúngchỗ.
Nhìnchung,cácthuậtngữđềucóđiểmgiốngnhaulàmangbảnchấtcủakíhiệu,
nhưnhàngônngữhọcSaussuređãtổngquátthìkíhiệulúcnàocũngđềubaohàmcái
biểuđạtvàcáiđượcbiểuđạt.Cácthuậtngữđềuchỉđếnmộtchủthểhàmchứanhiều
kháchthểkháccóliênquantheoquátrìnhliêntưởng,lịchsử,xãhộihoặcthậmchíchỉ
làvõđoánnhưngđượccộngđồngchấpnhậnvàsửdụng.
Biểutượngvănhóamàchúngtađượcthấytrongcuộcsốnghằngngàyvàbiểu
tượngvănhọcnhìnchungcósựchuyểnhóaqualạilẫnnhaunhưngcũngcónhững
điểmkhácbiệtnhấtđịnh.Trongtừngthờikì,biểutượngvănhóacóthayđổi,bổsung
22
ýnghĩanhưngsaumộtthờigianýnghĩatrởnêncốđịnhbởisựđồngthuậncủacộng

đồngsửdụngbiểutượngấy.Biểutượngvănhọclạiluôncósựpháisinhvềmặtý
nghĩa,cảtrongsángtáclẫntiếpnhận.Cũnglàmộtbiểutượngấynhưngquathờigian
cóthểđượcbổsungcảvềsắctháilẫnýnghĩa.Vìthế,biểutượngtrongvănchương
mangđậmtínhcánhânhơn.Mộtđiểmkhácbiệtcơbảnnữalàbiểutượngvănhọc
luôntồntạitrongmộtmôitrườngbấtbiếnlàtácphẩm,thếnêndùngườiđờisauvẫn
cóthểcảmnhậnhiểuđượcýnghĩacủabiểutượngthôngquamốiliênhệấykhôngquá
khókhăn.Ngượclại,biểutượngvănhóathườnglànhữngquyướccộngđồngnêncó
thểgâykhóhiểuchoviệctiếpnhậnởthờikìsau.Tuythế,cónhiềubiểutượngvănhóa
dichuyểnvàotácphẩmnghệthuậtvàtrởthànhbiểutượngnghệthuật,vàngượclạicó
trườnghợpbiểutượngnghệthuậtbướcrakhỏitranggiấyvàtrởthànhbiểutượngvăn
hóa,trườnghợpnàythườnghiếmhơn.Cóthểnói,nếugâyđượccộnghưởngđủlớn
vớiđôngđảođộcgiảvàtrởthànhbiểutượngvănhóathìđâylàmộtthànhcônglớn
củanghệthuật.
Nhữngtácphẩmviếttheolốibiểutượngđềumangbảnchấtcủakíhiệu,nhưng
nólạikhácvớikíhiệuthôngthường.Mộtkíhiệumàchúngtathườngsửdụnglàmột
chủthểthaythếchomộtkháchthểkhácbảnthânnó,đôikhikhônghềcósựliênquan.
Vídụtừ“cây”,khinhìnthấytừnàychúngtaliêntưởngđếnmộtcáicâytrongđờithực
nhưnggiữachúngchỉcómốiquanhệvõđoán,từ“cây”bảnchấtkhôngcógìtương
đồngvớicáicây.Nhiềudântộckháccóthểdùngtừngữkhácđểnóiđếncâynhư
“tree”(Anh),“arbre”(Pháp),“baum”(Đức),tathấygiữacáctừcũngkhôngcósựliên
hệ,mỗingônngữsẽcómộtcáchgọikhácnhauchomộtsựvật.Điềunàynóilênmột
đặctrưngkháccủakíhiệu,kíhiệulànhữngquyướcđượccộngđồngchấpnhậnvàsử
dụngrộngrãi.Bêncạnhđó,kíhiệucònnằmtrongmộthệthốngnhấtđịnhvàthường
chỉmangmộtnghĩaduynhất.Biểutượnglạicósứcdiễnđạtdồidàohơn,cóthểdồn
néntrongmìnhnhữngtầngsâuýnghĩa.Biểutượngtuymộtphầnvẫnmangtínhcộng
đồng,nhưngmàusắccánhânthườngchiphốinhiềuhơn,kểcảcánhâncảmthụ.
Nếukíhiệunằmởcấpđộngữâmthìẩndụ,hoándụthuộcmộtcấpđộcaohơn
làtừvựng.Cóthểnóiẩndụ,hoándụvàbiểutượngcónhiềuđiểmgiốngnhau,
Murakamicũngsửdụngnhiềuẩndụ,hoándụđểxâydựnghìnhtượng,tuynhiêngiữa
chúngvẫncóđiểmkhácnhaucơbản.Ẩndụvàhoándụcóthểxéttheohaicấpđộ,đầu

tiênđólàphươngthứctạonghĩachotừ.Cuộcsốngkhôngngừngpháttriển,nhucầu
23
phátsinhtừmớicũngkhôngngừngtăngtheo.Khôngphảibaogiờcũngcóthểsáng
tạorađủtừngữđểphụcvụchohoạtđộngcủaconngười,ẩndụvàhoándụlàmột
trongnhữngcáchtạonghĩatừvựngtrêntrườngliêntưởngtươngđồngvàtươngđương
nhanhgọnvàgầngũi.Cấpđộthứhai,ẩndụhoándụlàmộtphươngthứcchuyểnnghĩa
từvựng,đượcxemnhưmộtbiệnpháptutừ.Chúngtaxemxétmốitươngquancủaẩn
dụvàhoándụvớibiểutượngởcấpđộnày.Theo
T
T
T
Từ
ừ
ừ
ừđ
đ
đ
đi
i
i
iể
ể
ể
ển
n
n
nthu
thu
thu
thuậ

ậ
ậ
ật
t
t
tng
ng
ng
ngữ
ữ
ữ
ữv
v
v
vă
ă
ă
ăn
n
n
nh
h
h
họ
ọ
ọ
ọc
c
c
c

thìsự
giốngnhaulà“
hìnhthànhtrêncơsởđốichiếu,sosánhcáchiệntượng,đốitượngcó
nhữngphươngdiện,khíacạnh,nhữngđặcđiểmgầngũi,tươngđồng,nhằmlàmnổi
bậtbảnchất,tạoramộtýnghĩacụthểsángtỏvềhiệntượnghayđốitượngđó”
[17;
tr.24],sựkhácnhaulà
“ẩndụvàhoándụđềumangíthaynhiềuýnghĩabiểutượng,
nhưngbiểutượngkhôngphảibaogiờcũnglànhữnghoándụ,ẩndụ(…)biểutượng
khôngloạibỏýnghĩacụthể,cảmtínhcủavậttượngtrưng(…)trongkhiđó,ẩndụvà
hoándụnhiềukhicókhuynhhướnglàmmờýnghĩabiểuvật,trựcquancủalờinói”
[17;tr.27]Quanhữnglígiảitrêntathấy,nétnghĩacủaẩndụ,hoándụthườngtồntại
trongtácphẩm,mangtínhchủquancủatácgiảvàtínhkháiquátthấphơn.Biểutượng
khôngchỉtồntạitrongtácphẩmmàcònđượcngườitiếpnhậnđồngsángtạovàcó
mốitươngquanvớithờiđạivàhoàncảnhcụthể.
Giữahìnhtượngvàbiểutượngkhácnhaucơbảnởcấutrúcýnghĩacủachúng.
TheoR.Jakobson(1896–1982),nhàngônngữhọcngườiNga,ôngchiahệthốngtín
hiệurathànhbanhánh:tínhiệu–biểusố,tínhiệu–biểuhìnhvàtínhiệu–biểutượng.
Ởđâychúngtachỉxétvềtínhiệubiểuhình(hìnhtượng)vàtínhiệubiểutượng.Một
hìnhtượngthôngthườngphảiđượcxâydựngdựatrênsựtươngđồng.Tấtnhiên,
tươngđồngkhôngphảilàsựsaochépnguyênbảntừthựctếđơnthuầnmàlàmộthình
tượngnghệthuật.Chínhvìthếhìnhtượngcóquanhệliêntưởngrõràngtrongmột
phạmvihẹp.Mộtbiểutượnglạiđượchìnhthànhbằngconđườngtrừutượnghóa.Cho
nên,biểutượngcóquanhệtươngđốilỏnglẻohơnvớithựctế.Chínhvìkhôngbịđóng
kíntrongmộtkhuônmẫuđịnhsẵnnêntrườngliêntưởngcủabiểutượngrấtrộng.Tuy
nhiên,sốlượnghìnhtượngtrongmộttácphẩmthườngkhálớnnêntácgiảvẫncósự
chămchútđếnmộtsốhìnhtượngđặcbiệt.Bấtcứmộtbiểutượngvănhọcnàodùcó
đượccáctầngýnghĩasâuđếnmấycũngphảicómộtnghĩacốđịnh,ítnhấtlàtrong
mộtthờigiannhấtđịnh.Trongkhiđómộtsốhìnhtượngđặcbiệtlạichứađựngyếutố
đổimới,đôikhinhữnghìnhtượnglớncóthểlàmthayđổiquanniệmvềthựctạivà

24
khôngphảibaogiờcũngđượcdễdàngchấpnhận.Tuynhiêngiữahaikháiniệmvẫn
cósựchuyểnbiếnlinhhoạtchonhau.Nhìnchung,biểutượngnàocũnglàmộthình
tượngnghệthuậtnhưngkhôngđúngởchiềungượclại.Mộthìnhtượngnghệthuật
muốntrởthànhmộtbiểutượngphảimangđủtầmvóclớn,cónhữngphácách,sựđộc
đáođủđểcôngchúngchấpnhậnnhưlàmộtbiểutượng.VídụhìnhtượngDonJuantừ
tranggiấyđãbướcrađờithực,ngườitadùngcáchgọi“gãDonJuan”đểchỉnhững
anhchàngngạomạn,bấtchấplềlốixãhội,quyếnrũphụnữvàcũngrấttrănghoabay
bướm.ỞViệtNam,hìnhtượngấygầnvớihìnhtượngSởKhanh,tuynhiên,SởKhanh
đượcdùngvớinghĩatiêucựchơn,đểchỉnhữngkẻchuyênlừadốivàbỏmặcphụnữ.
Ởmộtcấpđộphổquáthơnchúngtacókháiniệmtượngtrưng.Mặcdùcó
nhiềuquyểntừđiểnđịnhnghĩabiểutượngbằngkháiniệmtượngtrưng,tuynhiêngiữa
chúngcónhữngđiểmkhácnhaucơbản.Tượngtrưngmangtínhcốđịnhrấtcaovà
thườngchỉmangtrongmìnhmộtýnghĩanhấtđịnh.VídụtrongvănhọcViệtNam,
câytretượngtrưngchongườiquântử,thuyềntượngtrưngchongườicontrai,bến
tượngtrưngchongườicongái.Nhữnghìnhảnhấyđượccộngđồngchấpnhậnvàsử
dụngnhưmộtquyướcquaquãngthờigianlâudài.Tượngtrưngđôikhiđượchiểu
nhưmộtcáchviết,mộtphươngthứcchuyểnnghĩacủatừ.Tínhchấtbiếnđổicủa
tượngtrưnglàrấtítnênrấtdễđivàosáomònnếungườisửdụngkhôngkhéoléo.Biểu
tượng,nhưđãnóiởphầntrên,mangdấuấncánhânvàtáisinhvềnghĩalẫnsắcthái
biểucảm.
Khámphávàgiảimãcácbiểutượnglàmộtconđườngtưduynghệthuật,tác
giảsángtạonênbiểutượngcóthểđạttầmýnghĩacaoxanhưngcũngbịgiớihạnbởi
nhữngyếutốnhưhọcvấn,kinhnghiệm,môitrườngvănhóacụthể.Thếnhưng,số
ngườitiếpnhậnvàlígiảibiểutượngthìlạivôcùnglớnvớinhữngtrìnhđộvàđiều
kiệnkhácnhauđãtạonênsựcộnghưởngvàđồngsángtạovôbiên.Tuynhiên,người
giảimãcũngkhôngđượcgánghépnhữngsuydiễncánhântùytiệnmàphảicónhững
suyluậntrênnhữngcơsởthíchhợp.Giảimãbiểutượngphảiđitừcáicụthểđểcái
kháiquátvàđặttrongmạchngầmvănbản.
1.2

1.2
1.2
1.2T
T
T
Tá
á
á
ác
c
c
cgi
gi
gi
giả
ả
ả
ảMurakami
Murakami
Murakami
MurakamiHaruki
Haruki
Haruki
Haruki
1.2.1
1.2.1
1.2.1
1.2.1Cu
Cu
Cu

Cuộ
ộ
ộ
ộc
c
c
cđờ
đờ
đờ
đời
i
i
i
MurakamiHarukisinhnăm1949ởcốđôKyoto,thếnhưngthuởnhỏôngsống
chủyếuởKobe.Ôngsốngtronggiađìnhcótruyềnthốngvănchương,chamẹđềulà
25
giáoviêngiảngdạyvănhọcNhật.CóvẻquanhệcủaMurakamivớigiađìnhkhông
đượctốtlắmdosựbấtđồngvềtưtưởng.Murakamichịuảnhhưởngrấtlớntừvănhọc
phươngTây,mộtphầncũngvìýmuốnnổiloạnchốnglạinhữngđiềuôngcholàcũkĩ
vànhàmchán,dođóvănphongcủaôngthườngđơngiản,dễhiểuvàthoángđạthơn
sovớinhữngnhàvănNhậtBảnđượcđánhgiácaokhác,vốnđãrấtnổitiếngvớicách
hànhvănsangtrọngvàtinhtế.Thếnhưng,càngđisâuvàomạchngầmcủavănbảnta
càngbắtgặpnhiềuhơntâmthứcngườiNhậtBản,nhữngconngườimangnhiềuchấn
thươngsauchiếntranh.Hànhtrìnhquaytrởvềnàylàđiềutấtyếu,bởisaunhững
thángnămtuổitrẻaicũngphảibìnhtâmnhìnlạimình.Tuynhiên,khôngphải
Murakamimuốnchốnglạigiađình,ôngchỉbấtđồngtưtưởngvàcũngcónhữngảnh
hưởngnhấtđịnhtừngườicha.Chaônglàmộtsĩquantừngthamchiến,bóngdángcủa
cuộcchiếninsâuvàotâmhồnông.Murakamichiasẻ
“Tôilàconsinhrasauchiến
tranh.Tôithườngthấychacầunguyệnthànhtâmrấtlâutrướcbànthờitrướcbuổiăn

sángmỗingày.Cólầntôihỏichatạisaolàmnhưvậy.Chachotôibiếtrằng,cha
đangcầunguyệnchonhữngngườiđãchếtvìchiếntranh.(…)Chatôiđãmất,chađã
đemđikýứccủamình,kýứcmàtôisẽkhôngbaogiờbiếtđược.Nhưngmùivịcúacái
chếtlẩntrốnởxungquanhchathìđãởlạitrongkýứctôi.Đólàmộttrongnhữngthứ
hiếmhoimàtôithừakếtừchatôi,vàlàmộttrongnhữngthứquantrọngnhất.”
[34]
Dấuấnchiếntranhvàcáichếtinlạirấtrõtrongcáctácphẩmcủaông.
MurakamitheohọcngànhnghệthuậtsânkhấutạiđạihọcWaseda,Tokyo.Khi
cònđihọc,ôngchịuảnhhưởngđặcbiệttừcuộcnổidậynăm1968củasinhviênởcác
trườngđạihọc,điềunàyđểlạidấuấntrongcáctácphẩmsaunàycủaôngđặcbiệtlà
R
R
R
Rừ
ừ
ừ
ừng
ng
ng
ngNauy
Nauy
Nauy
Nauy
và
Kafka
Kafka
Kafka
Kafkab
b
b

bê
ê
ê
ên
n
n
nb
b
b
bờ
ờ
ờ
ờbi
bi
bi
biể
ể
ể
ển
n
n
n
.Tạiđây,ônggặpngườibạngáiTakahashiYokocó
chungnhiềusởthíchvàcáchsốngphóngkhoáng,ngườisaunàykếthônvớiôngở
tuổihaimươi.Nhữngnămcuốiđạihọc,ôngcùngvợmìnhmởmộtquánnhỏtênPeter
CattạiTokyo,tênconmèocưngcủahaivợchồng,côngviệctaytráinàybậnrộnđến
độôngvẫncònthiếuvàitínchỉđểtốtnghiệp.Đâylàmộtquáncafevàobanngày,
phụcvụrượuvàobanđêm,cuốituầncótrìnhdiễnnhạcsống.Kiểucâulạcbộnhạc
Jazznhưthếvẫncònkhámớimẻvàothờikìnàynêncôngviệclàmăncủahaivợ
chồngkhátốt.Họvừalàchủ,vừalàbồibàn,bốtrítổchứcnhạcvànhạccôngnênrất

bậnrộn.Côngviệcnàytạochoôngcơhộiđểtiếpxúcvớinhiềungười,làmộttiềnđề
quantrọngchomộttiểuthuyếtgia.Khôngnhưnhiềunhàvănkhác,Murakamibắtđầu